W niniejszym artykule podjęliśmy problematykę uporządkowaną terminologicz-nie w naszym wcześterminologicz-niejszym tekście. Rozpoczęliśmy przedstawiaterminologicz-nie typologii pato-morfologii polskiego tekstu prawnego, tj. przypadków rozmaitych wad rzutujących na możliwość prawidłowego zinterpretowania tekstu prawnego. Z uwagi na ograniczenia objętości tekstu w części niniejszej skupiliśmy się na typologii przepisów jako cało-ści redakcyjnych częcało-ści zasadniczej tekstu polskich aktów normatywnych. Przy okazji tych rozważań wskazaliśmy też na przypadki pozornej wadliwości, względnie praktyk odbiegających od kanonów polskiej kultury redagowania tekstów prawnych, ale z roz-maitych powodów świadomie praktykowanych.
W części trzeciej planujemy kontynuować przegląd typologiczny, obejmując anali-zami fragmenty przepisów prawnych oraz (obszerną) klasę przypadków występujących
139 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2010 r., sygn. akt Kp 9/09, OTK ZU nr 6A/2010, poz. 59.
140 Vide przykłady podane w: S. Wronkowska, M. Zieliński, Komentarz..., s. 224–225.
w częściach niezasadniczych polskich aktów normatywnych. Dopełnieniem naszych rozważań będzie czwarty tekst, poddający teoretycznoprawnej analizie całość proble-matyki normatywności, redundantności i zbędności tekstu prawnego i postulujący uzu-pełnienie reguł wykładni prawa o takie, które uwzględnią przypadki realnych praktyk legislacyjnych (zarówno akceptowalnych na podstawie Zasad techniki prawodawczej, jak i po prostu błędnych).
Bibliografia
Źródła
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. z 1952 r. nr 33, poz. 232, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 1976 r. nr 7, poz. 36, ze zm.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483, ze zm.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 31 stycznia 2011 r. o sprostowaniu błędu, Dz.U. z 2011 r. nr 24, poz. 130.
Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 marca 2001 r. o sprostowaniu błędów, Dz.U. z 2001 r. nr 28, poz. 319.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 lutego 1999 r., sygn. akt U 2/98.
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad tech-niki prawodawczej”, Dz.U. z 2002 r. nr 100, poz. 908, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 283.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny, Dz.U. z 1932 r. nr 60, poz. 571, ze zm.
Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz.U. z 1935 r. nr 30, poz. 227.
Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec (Grundgesetz für die Bundesrepublik
Deutsch-land) z dnia 23 maja 1949 r., Bundesgesetzblatt 1949.
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Dz.U. z 1982 r. nr 19, poz. 147, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2204.
Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholiz-mowi, Dz.U. z 1982 r. nr 35, poz. 230, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2277. Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, Dz.U. z 1983 r.
nr 38, poz. 173, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 164.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. z 1990 r. nr 16, poz. 95, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 506, ze zm.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1010, 1649.
Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, Dz.U. z 1995 r. nr 88, poz. 439, ze zm., tekst jedn. Dz.U. 2020 r. poz. 443.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, Dz.U. z 1997 r. nr 89, poz. 555, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 30.
Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz.U. z 1997 r. nr 102, poz. 643, ze zm.
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Dz.U. z 1998 r. nr 155, poz. 1016, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1882.
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej, Dz.U. z 1999 r. nr 62, poz. 689, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 563.
Ustawa z dnia 28 kwietnia 2000 r. o systemie oceny zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw, Dz.U. z 2000 r. nr 43, poz. 489, ze zm.
Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, Dz.U. z 2000 r. nr 62, poz. 718, tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1461.
Ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski, Dz.U. z 2001 r. nr 138, poz. 1545, ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2175, ze zm.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2010 r., sygn. akt Kp 9/09, OTK ZU nr 6A/2010, poz. 59.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 czerwca 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 3752/06.
Piśmiennictwo
Bator A., Czy istnieją normy planowania gospodarczego?, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1992, t. CCVI.
Bielska-Brodziak A., Kłopoty z definicjami legalnymi, [w:] System prawny a porządek prawny, red. O. Bogucki, S. Czepita, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008.
Bielska-Brodziak A., Tobor Z., Zmiana w przepisach jako argument w dyskursie
interpretacyj-nym, „Państwo i Prawo” 2009, z. 9.
Błachnio-Parzych A., Przepisy odsyłające systemowo. Wybrane zagadnienia, „Państwo i Prawo” 2003, z. 1.
Błachut M., Gromski W., Kaczor J., Technika prawodawcza, C.H.Beck, Warszawa 2008. Bogucki O., Wykładnia funkcjonalna w działalności najwyższych organów władzy sądowniczej,
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011.
Garlicki L., Kto prostuje błędy w tekście ustawy? Polemika z artykułem Piotra Radziewicza
pt. „O sprostowaniu błędów w konstytucji i innych aktach prawnych”, „Przegląd Sejmowy”
2002, nr 2(49).
Gizbert-Studnicki T., Grabowski A., Normy programowe w konstytucji, [w:] Charakter i struktura
norm konstytucji, red. J. Trzciński, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997.
Gmerek K., Udzielanie przez sąd pouczeń w postępowaniu cywilnym. Uwagi na tle wykładni
art. 5 Kodeksu postępowania cywilnego, [w:] Wymiary prawa. Teoria. Filozofia. Aksjologia,
red. M. Hermann, M. Krotoszyński, P.F. Zwierzykowski, C.H.Beck, Warszawa 2019. Grabowski P., Hermann M., O normatywnym charakterze przepisów o wejściu w życie, „Państwo
i Prawo” 2006, z. 9.
Grzybowski T., Wpływ zmian prawa na jego wykładnię, Wolters Kluwer, Warszawa 2013. Grzybowski T., Zmiana tekstu prawnego a zmiana normatywna (w świetle sądowej wykładni
prawa), „Państwo i Prawo” 2010, z. 4.
Guść J., O możliwości stanowienia aktów prawnych o charakterze interpretacyjnym, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2005, t. XIV, nr 2.
Kanarek B., Zieliński M., Porządkująca faza wykładni prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2001, nr 3.
Kłodawski M., Pleonazmy i analityzmy – wyrażenia redundantne pragmatycznie w języku
praw-nym, [w:] Język współczesnego prawa, red. A. Niewiadomski, E. Sztymelska, Uniwersytet
Kłodawski M., Redundancja w tekście prawnym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2017. Kłodawski M., Superfluum i nadwyżki znaczeniowe jako przykłady redundancji tekstu prawnego,
„Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2013, nr 2.
Kłodawski M., Trzy ujęcia nadmiarowości w polskim prawie, [w:] Rzeczywistość społeczna
w badaniach młodych naukowców, red. Z. Dziemianko, W. Stach, Wydawnictwo Naukowe
Wyższej Szkoły Handlu i Usług w Poznaniu, Poznań 2012.
Kokoszczyński M., Wierczyński G., System informacji prawnej w pracy sędziego, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
Kordela M., Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2012.
Kordela M., Zasady prawa w sensie opisowym. Próba reinterpretacji, [w:] W poszukiwaniu
dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń,
S. Czepita, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2010.
Krajewski R., Preambuły aktów normatywnych. Znaczenie i zestawienie, Wydawnictwo Uniwer-sytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2019.
Kubiak A., O interpretacji przepisów programowych Konstytucji, „Państwo i Prawo” 1987, z. 4. Legocki A., Humanistyczny kontekst wielkich wyzwań nauki, „Nauka” 2019, nr 4.
Malinowski A., Błędy formalne w tekstach prawnych, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
Malinowski A., Polski tekst prawny. Opracowanie treściowe i redakcyjne, wyd. 3, LexisNexis, Warszawa 2012.
Markowski K., Zasady orzekania w postępowaniu nieprocesowym, C.H.Beck, Warszawa 2013. Mularski K., Kilka uwag o zbędnych fragmentach aktów normatywnych, [w:] Prawo wobec
wy-zwań współczesności, t. 5, red. B. Guzik, N. Buchowska, P. Wiliński, Uni-Druk, Poznań 2008.
Nakonieczny R., Polskie interpretacje Ronalda Dworkina koncepcji zasad prawa. Krytyka
i recepcja, 2020, praca doktorska (złożona do druku).
Nowak L., Interpretacja prawnicza. Studium z metodologii prawoznawstwa, Państwowe Wyda-wnictwo Naukowe, Warszawa 1973.
Peczenik A., Normy planowe a nauka prawa, „Państwo i Prawo” 1966, z. 11.
Piechowiak M., Preambuła, [w:] Konstytucja RP. Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, J. Bosek, C.H.Beck, Warszawa 2016.
Rabska T., Norma zadaniowa w świetle publicznego prawa gospodarczego, [w:] W
poszukiwa-niu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń,
S. Czepita, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2010.
Radziewicz P., Umarzanie postępowania przez Trybunał Konstytucyjny ze względu na utratę mocy
obowiązującej przepisu przed wydaniem orzeczenia, „Przegląd Sejmowy” 2006, nr 2(73).
Sarkowicz R., Poziomowa interpretacja tekstu prawnego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1995. Stefaniuk M.E., Preambuła aktu normatywnego w doktrynie oraz w procesie stanowienia i
sto-sowania polskiego prawa w latach 1989–2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-
-Skłodowskiej, Lublin 2009.
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. B. Dolnicki, wyd. 1, Wolters Kluwer, Warszawa
2016.
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji . Komentarz, red. M. Sieradzka, M. Zdyb, Wolters
Kluwer, Warszawa 2010.
Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec. Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutsch-land. Wydanie tekstowe w wersji niemieckiej i polskiej, red. L. Janicki, R. Formuszewicz,
wyd. 3, Instytut Zachodni, Poznań 2007.
Wierczyński G., Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
Wierczyński G., Urzędowe ogłoszenie aktu normatywnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2008. Wierczyński G., Utrata mocy przez akt wykonawczy jako skutek zmiany upoważnienia
ustawo-wego, „Państwo i Prawo” 2011, z. 4.
Wronkowska S., Kilka uwag o „prawodawcy negatywnym”, „Państwo i Prawo” 2008, z. 10. Wronkowska S., Niektóre problemy eliminowania norm z systemu prawnego, [w:] Tworzenie
prawa. Zbiór studiów, red. J. Mazur, Urząd Rady Ministrów, Warszawa 1987.
Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do Zasad techniki prawodawczej z dnia 20 czerwca
2002 r., wyd. 2, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2012.
Wronkowska S., Zieliński M., O korespondencji dyrektyw redagowania i interpretowania tekstu
prawnego, „Studia Prawnicze” 1985, nr 3–4.
Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Wydaw- nictwo Prawnicze, Warszawa 1974.
Wróblewski B., Zajęcki M., O normatywności, redundantności i zbędności przepisów prawnych, „Przegląd Sejmowy” 2017, nr 5(142).
Zajęcki M., Aksjologiczna interpretacja prawa (studium z metodologii i teorii prawa), Wydaw- nictwo Naukowe Semper, Warszawa 2017.
Zajęcki M., Definiowanie pojęć podstawowych prawa kultury w kontekście zasad wykładni
prawa polskiego, [w:] Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne, red. A. Jagielska-Burduk,
W. Szafrański, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2012. Zajęcki M., O niezgodności aktu wykonawczego z ustawą, „Państwo i Prawo” 2011, z. 12. Zajęcki M., Presupozycje tekstu jako narzędzie analizy w naukach historycznoprawnych i w teorii
prawa, [w:] Filozofia a sfera publiczna, red. P. Orlik, K. Przybyszewski, Wydawnictwo
Nau-kowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2012.
Zasady techniki prawodawczej, red. J. Warylewski, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, wyd. 5, LexisNexis, Warszawa 2010. Zieliński M., Bogucki O., Choduń A., Czepita S., Kanarek B., Municzewski A.,
Zintegrowa-nie polskich koncepcji wykładni prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”
2009, nr 4.
Ziembiński Z., Logiczne podstawy prawoznawstwa. Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1966.
Ziembiński Z., Logika praktyczna, wyd. 26, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009. Zwierzykowski P.F., Nowelizacja jako sposób zmiany prawa – wybrane zagadnienia w ujęciu
systemowym, [w:] System prawny a porządek prawny, red. O. Bogucki, S. Czepita,