Zasoby krajobrazowe i kulturowe oraz obszary chronione

Krajobraz gminy Wiśniowa to głównie kotlina i otaczające ją szczyty do których zaliczamy Ciecień (829 m npm), Wierzbanowską Górę (778 m npm), Pasmo Łysiny (891 m npm) i Lubomira (904 m npm) oraz Kamiennik (818 m npm). W obrębie kotliny i dolin rzecznych dominuje umiarkowanie urozmaicony krajobraz głównie o charakterze rolniczym z niewielkim udziałem zadrzewień.

Ze względu na rzeźbę terenu zabudowa w gminie usytuowana jest głownie wzdłuż potoków i rzek tworząc wsie łańcuchowe. O walorach kulturowych krajobrazu świadczą liczne przydrożne kapliczki i krzyże. Na obszarze gminy Wiśniowa znajdują się spora liczba starych drewnianych obiektów należących dawniej do zabudowy regionalnej mieszkalnej i gospodarczej.

Na terenie gminy występują ślady osadnictwa przedhistorycznego głównie w Wiśniowej, Glichowie, Kobielniku, Lipniku, Poznachowicach Dolnych. Odkrycia archeologiczne wykazały istnienie wielu obiektów, głównie osad z okresu neolitu i średniowiecza. Zasoby kulturowe gminy obejmują zarówno ślady osadnictwa przedhistorycznego

jak i ukształtowane w średniowieczu układy przestrzenne wsi wraz z siecią drogową, wskazane na rysunku planu:

• Stanowisko archeologiczne nr 1 – Osada z epoki neolitu, okresu wpływów rzymskich i średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 2 – Osada z epoki neolitu;

• Stanowisko archeologiczne nr 3 – Osada z okresu średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 4 – Osada z okresu średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 5 – Osada z okresu średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 6 – Osada z okresu średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 7 – Osada z okresu średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 8 – Osada prehistoryczne i z okresu średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 9 – Osada z epoki neolitu i okresu średniowiecza;

• Stanowisko archeologiczne nr 10 – Osada z epoki neolitu.

Na obszarze planu występują następujące stanowiska archeologiczne, znajdujące się w ewidencji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków:

• Kościół parafialny p.w. św. Marcina w Wiśniowej/Plebańskie Pola: kościół, dzwonnica, drew. bud. 1720-1730r., ogrodzenie, drzewostan – o nr rejestrowym A-441 z 26.02.1977 [A-326/M]*;

• Bożnica drewniana z otoczeniem z XIX/XXw. – o nr rejestrowym A-661 z 21.09.1993 [A-360/M]*;

• Cmentarz z I wojny światowej nr 373 na wzgórzu Dziadkówka – o nr rejestrowym A-721 z 31.07.1997, [A-416/M]*;

•

• Zespół cmentarza z I wojny światowej nr 374, z 1914r., kaplica, ogrodzenie, drzewostan na obwodzie – o nr rejestrowym A-722 z 14.08.1997, [A-417/M]*;

• Dom nr 17 – o nr rejestrowym A-550 z 07.10.1986, [A-547/M]*.

Obiekty wpisane ewidencji obiektów zabytkowych na terenie sołectwa Wiśniowa:

• Stara Wikarówka w Wiśniowej/Plebańskie Pola, drew. koniec XIXw.;

• Organistówka nr 123 w Wiśniowej, drew. I poł. XIXw.;

• Kapliczka nr k/191 (w ramach uznania za zabytek cmentarza wojennego nr 374 w Wiśniowej), mur. ok.

1910r.;

• Kapliczka w Wiśniowej, mur. poł. XIXw.;

• Kapliczka w Wiśniowej, koniec XIX w.;

• Kapliczka w Wiśniowej, mur. XVIII/XIXw.;

• Budynek byłej Szkoły Rolniczej. mur. ok. 1911r.;

• Dom nr 35 (dawny sklep), drew. okres międzywojenny;

• Dom nr 13. drew. 1908r.;

• Figura w formie słupowej, pocz. XX w., dz. 3216;

• Dom nr 25. drew. 1935r.;

• Dom nr 28 drew. 1940r.;

• Dom nr 39 drew. ok. 1920r.;

• Stodoła nr 39 drew. ok. 1920r.;

• Piwnica nr 39 drew. ok. 1920r.;

• Dom nr 47 drew. 1868r.;

• Spichlerz nr 47 drew. 1893r.;

• Dom nr 51 drew. 1893r.;

• Dom nr 67 mur. 1860r.;

• Dom nr 72 drew. 1935r.;

• Dom nr 73 drew. 1915r.;

• Dom nr 80 drew. ok. 1910r.;

• Spichlerz nr 106 drew. ok. 1910r.;

• Dom nr 152 drew. ok. 1910r.;

• Stodoła nr 152 drew. ok. 1930r.;

• Dom nr 158 drew. 1925r.;

• Dom nr 160 drew. 1938r.;

• Dom nr 168 drew. 1928r.;

• Dom nr 178 drew. ok. 1900r.;

• Dom nr 181 drew. ok. 1875r.;

• Dom nr 183 drew. połowa XIXw.;

• Dom nr 191 drew. 1937r.;

• Dom nr 193 drew. 1924r.;

• Spichlerz nr 205 drew. ok. 1880r.;

• Dom nr 210 drew. 1939r.;

• Dom nr 218 drew. 1926r.;

• Dom nr 239 drew. ok. 1890r.;

• Dom nr 242 drew. koniec XIXw.;

• Dom nr 274;

• Budynek drewniany - Izba Regionalna Wiśniowa/Zwierzówka dz. nr 2085;

• Figurka drewniana, Wiśniowa/Marolówka dz. nr 20.

Obszary chronione. Na obszarze gminy Wiśniowa znajdują się zarówno obiekty jak i obszary chronione zgodnie z ustawą o ochronie przyrody. Należą do nich pomniki przyrody, obszary Natura 2000 oraz użytek ekologiczny.

Ponadto w południowej części gminy wyznaczono lądowy korytarz ekologiczny Beskidy Zachodnie. Wzdłuż

wschodniej granicy gminy rozciąga się obszary siedliskowe Natura 2000 „Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego”. Obszar ten utworzono dla ochrony kolonii rozrodczych podkowca małego, nocka orzęsionego i nocka dużego. W południowej części gminy Wiśniowa znajduje się drugi obszar siedliskowy Natura 2000 „Kościół w Węglówce” o powierzchni 88,6 ha. Obszar obejmuje miejsce nocowania czyli wieżę kościoła pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Węglówce oraz okoliczne lasy i tereny rolnicze kolonii rozrodczych nocka dużego i podkowca małego. Liczebność kolonii nocka dużego może tu osiągać 500 osobników a podkowca małego 10 osobników.

Rysunek 6. Zachodni fragment obszaru Natura 2000 PLH 120052.

Źródło: http://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=PLH120052

PLH120052 „Ostoje nietoperzy Beskidu Wyspowego” to obszar utworzony dla ochrony kolonii rozrodczych podkowca małego, nocka orzęsionego i nocka dużego. "Ostoje nietoperzy Beskidu Wyspowego" tworzy jedenaście enklaw. Każda z nich obejmuje obiekt lub obiekty, w których zamieszkują kolonie rozrodcze, i obszary żerowania nietoperzy. Tymi enklawami są:

• Klasztor w Szczyrzycu (wcześniej obszar PLH120023) i Kościół w Skrzydlnej- kolonie rozrodcze podkowca małego i nocka orzęsionego oraz schronienie nocka dużego na strychach budowli sakralnych

• Kościół w Łącku - kolonie rozrodcze nocka dużego i podkowca małego na strychu kościoła w Łącku

• Kościół w Łukowicy - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu kościoła w Łukowicy

• Kościół w Słopnicach - kolonie rozrodcze nocka dużego i podkowca małego na strychu kościoła w Słopnicach

• Kościół w Szyku - kolonie rozrodcze podkowca małego na strychach kościołów w Szyku, w Nowym Rybiu i Wilkowisku

• Kościół w Łososinie Górnej - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu kościoła w Łososinie Górnej

• Kościół w Podegrodziu - kolonia rozrodcza nocka dużego na strychu kościoła w Podegrodziu

• Kościół w Jazowsku - kolonie rozrodcze nocka dużego i podkowca małego na strychu kościoła w Jazowsku

• Kościół w Laskowej - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu kościoła w Laskowej

• Okolice Laskowej cz. N - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu Kościoła w Kamionce Małej

• Okolice Laskowej cz. S - kolonie rozrodcze podkowca małego, nocka dużego i nocka orzęsionego na strychach kościołów w Ujanowicach, Jaworznej i Żmiącej.

Jeden z najważniejszych obszarów dla zachowania populacji podkowca małego i nocka orzęsionego w Polsce.

Znajdują się tu należące do największych w naszym kraju kolonie rozrodcze obu tych gatunków. W okresie letnim przebywa tu ok. 20 % monitorowanej populacji podkowca małego i ponad 50% znanej z nielicznych stanowisk populacji nocka orzęsionego. Na terenie ostoi stwierdzono występowanie 3 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Są to: 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo - Fagenion), 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae - Fagenion) oraz 9180 Jaworzyny i lasy klonowo - lipowe na stokach i zboczach (Tilio - Acerion), w tym 9180-2 Jaworzyna z języcznikiem zwyczajnym (Phyllitido - Aceretum).

W sąsiedztwie planu znajduje się użytek ekologiczny „Sucha Polana”. Użytek położony jest w leśnictwie Lipnik.

Pierwszorzędnym celem ochrony są tu zespoły łąk górskich i torfowisk niskich. Drugorzędnym celem ochrony są walory krajobrazowe górskiej polany położonej na uczęszczanym szlaku turystycznym. Jest to też miejsce pamięci narodowej. Powierzchnia użytku wynosi 5,06 ha.

Gmina znajduje się na wskazanej przez Jędrzejewskiego (2011)¹ Głównym Korytarzu ekologicznym na pograniczu Korytarza Karpackiego i Południowego. Korytarz biegnie poza sołectwem Wiśniowa. Na dzień opracowania ochrona korytarzy ekologicznych w Polsce nie posiada sankcji prawnej.

Rysunek 7. Mapa korytarzy ekologicznych w obrębie gminy Wiśniowa . Źródło: http://mapa.korytarze.pl

W obszarze planu występują obiekty posiadające najwyższe wartości przyrodnicze, wpisane do rejestru pomników przyrody, które podlegają ochronie, zgodnie z przepisami odrębnymi:

• Nr 001 – dąb szypułkowy (Qercus robur) - Wiśniowa, przy skrzyżowaniu, dz. Nr 1880;

1„Projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Natura 2000 w Polsce” Jędrzejewski W., Nowak S., Stachura K., Skierczyński M., Mysłajek R. W., Niedziałkowski K., Jędrzejewska B., Wójcik J. M., Zalewska H., Pilot M., Górny M., Kurek R.T., Ślusarczyk R. Projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Natura 2000 w Polsce. Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża 2011

• Nr 002 – lipa drobnolistna (Tilia cordata) - Wiśniowa, obok kościoła, przy bramie wejść., dz. Nr 2112;

• Nr 003 – lipa drobnolistna (Tilia cordata) - Wiśniowa, obok kościoła, w narożniku, dz. Nr 2113;

• Nr 004 – lipa drobnolistna (Tilia cordata) - Wiśniowa, za ogrodzeniem kościoła od PN, dz. Nr 2112;

• Nr 005 – lipa drobnolistna (Tilia cordata) - Wiśniowa, przy dzwonnicy, dz. Nr 2112;

• Nr 006 – lipa drobnolistna (Tilia cordata) - Wiśniowa, na skarpie, przy kaplicy, dz. Nr 2129;

• Nr 007 – lipa drobnolistna (Tilia cordata) - Wiśniowa, przy potoku, dz. Nr 32/117;

• Nr 008 – wiąz szypułkowy (Ulmus leavis) - Wiśniowa, przy potoku, dz. Nr 32/117.

Na obszarze objętym opracowaniem nie znajdują się inne tereny objęte instytucjonalną ochroną w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody.

4.2. Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego