Zbiorowisko Alnus glutinosa

– zbiorowisko olszy czarnej (Tabela 29) Udokumentowany na 4 powierzch-niach badawczych układ stanowi praw-dopodobnie stadium regeneracyjne łęgów, grądów niskich lub olsów, wykształca-jące się w obrębie porzuconych stawów.

Jest dość powszechny na obszarze Pogó-rza Śląskiego, lecz zajmuje niewielkie po- wierzchnie.

Structure and species composition

The dominant species of the community is Alnus glutinosa, which species forms a layer of trees with a density of 70–80%.

The tree stand is young, usually 20–30 years old or younger.

The bushes layer reaches a coverage of 5 to 30% and is usually built by: Padus avium, Sambucus nigra, and Alnus glutinosa.

In the herbaceous layer with a coverage of 70–90%, species of non-forest habitats dominate: Urtica dioica, Dactylis glomerata, Cardamine pratensis, Cirsium oleraceum, Ga-lium aparine, Impatiens glandulifera, Rumex obtusifolius, Poa pratensis, and Poa trivialis.

A group of forest species also appears in it, for example, Ficaria verna, Anemone nemo-rosa, and Aegopodium podagraria.

The moss layer of the community is undeveloped or reaches 10% coverage. Its most common species are Atrichum undula-tum and Brachythecium rutabulum.

Struktura i skład gatunkowy

Dominantem zbiorowiska jest Alnus glu-tinosa, który to gatunek tworzy warstwę drzew o zwarciu 70–80%. Drzewostan jest młody, zwykle 20–30-letni lub młodszy.

Warstwa krzewów osiąga pokrycie od 5 do 30% i jest budowana najczęściej przez: Padus avium, Sambucus nigra i Alnus glutinosa.

W warstwie zielnej o pokryciu 70–90%

dominują gatunki siedlisk nieleśnych:

Urtica dioica, Dactylis glomerata, Cardamine pratensis, Cirsium oleraceum, Galium apa-rine, Impatiens glandulifera, Rumex obtusi-folius, Poa pratensis i Poa trivialis. Pojawia się w niej również grupa gatunków leś- nych, np.: Ficaria verna, Anemone nemorosa i Aegopodium podagraria.

Warstwa mszysta zbiorowiska nie jest wykształcona lub osiąga zaledwie 10% po-krycia, w którym udział najczęściej mają Atrichum undulatum i Brachythecium ruta-bulum.

Figure 26. Distribution of surveyed patches of Alnus glutinosa community. Map presents area in the middle of the Silesian Foothills, in the north-east of Bielsko-Biała

Ryc. 26. Rozmieszczenie płatów zbiorowiska Alnus glutinosa. Mapa przedstawia obszar położony w środkowej części Pogórza Śląskiego, na północny wschód od Bielska-Białej

Environmental factors

The discussed type of vegetation is a re-generative or successive stage of an indeter-minate type of vegetation, probably riparian forests, wet oak-hornbeam forests or marsh alder forests. It develops on alluvial soils, in places of former ponds, however, their conditions are different than the bottoms of the ponds, within which Ribeso-Alnetum and the Alnus glutinosa-Cardamine amara community were recorded. In the second case, the ponds were created in the valleys of small streams with a terraced bottom, now they are surrounded by forests. Aban-doning the economy in such a place is as-sociated with the restoration of the normal flow of water. Alnus glutinosa community is formed within old, small ponds, supplied by canals – therefore, stopping the use of the pond is connected with cutting off the regular inflow of water to the habitat. In such situations, the succession probably leads to the formation of the wet oak-horn-beam forest, but the species composition of the discussed community does not allow to state this unambiguously at the current stage of development of phytocoenoses.

In some situations, phytocoenoses in-cluded in this community are found in wide valleys of streams, where abandoned ponds are surrounded by non-forest grassland.

Most probably at that time they constitute the succession stage of the riparian-marsh alder forest complexes.

Determining the exact conditions and dynamic trends requires detailed, long-term research on constant research plots.

Syntaxonomic position

Due to its vague dynamic character, the community is impossible to be phytoso-ciologically classified. Its species composi-tion includes taxa of non-forest habitats as well as a group of forest species and moist habitat species. In this situation, it was decided to consider the discussed community as non-hierarchical phyto- coenon.

Uwarunkowania ekofizjograficzne

Omawiany typ roślinności stanowi sta-dium regeneracyjne lub sukcesyjne bliżej nieokreślonego typu roślinności, prawdo-podobnie łęgów, grądów niskich lub olsów.

Wykształca się na glebach aluwialnych, w miejscach dawnych stawów, jednakże ich uwarunkowania są odmienne niż dna sta-wów, w obrębie których odnotowano Ribe-so-Alnetum czy zbiorowisko Alnus glutino-sa-Cardamine amara. W drugim przypadku stawy zostały utworzone w dolinach nie-wielkich potoków o sterasowanym dnie, obecnie otoczone są przez lasy. Zaniecha-nie gospodarki w takim miejscu wiąże się z przywróceniem normalnego przepływu wody. Zbiorowisko Alnus glutinosa wy-kształca się w obrębie dawnych, niewiel-kich stawów, zasilanych kanałami – zaprze-stanie użytkowania stawu wiąże się więc z odcięciem regularnego dopływu wody do siedliska. W takich sytuacjach sukcesja pro-wadzi najprawdopodobniej do wykształ-cenia się grądu niskiego, jednak skład ga-tunkowy zbiorowiska na obecnym etapie rozwoju fitocenoz nie pozwala na jedno-znaczne stwierdzenie tego faktu.

Niektóre fitocenozy zaliczone do zbioro-wiska z Alnus incana występują w szerokich dolinach potoków, gdzie porzucone stawy otoczone są nieleśnymi użytkami zielonymi i wówczas stanowią stadium sukcesyjne kompleksów łęgowo-olsowych.

Określenie dokładnych uwarunkowań i tendencji dynamicznych wymaga szczegó-łowych, wieloletnich badań na stałych po-wierzchniach.

Pozycja syntaksonomiczna

Z uwagi na niejasny charakter dyna-miczny zbiorowiska niemożliwa jest jego klasyfikacja fitosocjologiczna. W składzie gatunkowym zbiorowiska obecne są ga-tunki zarówno siedlisk nieleśnych, jak i grupa gatunków leśnych oraz gatunków siedlisk wilgotnych. W tej sytuacji zdecydo-wano więc omawiane zbiorowisko uznać za niehierarchiczny fitocenon.

The Alnus glutinosa community was described by Romańczyk (2011) and by Romańczyk et al. (2016) as the regeneration stage of marsh alders in the Oświęcim Basin.

Nejfeld (2005) described a similar commu-nity in the Żywiec Basin, recognizing it as the regenerative stage of the riparian forest. There is no information on the occurrence of simi-lar systems in other parts of the Carpathians.

3.2.23. Alnus glutinosa-Equisetum sylvaticum