4. Zróżnicowanie przestrzenne i sezonowa zmienność cech
4.1. Zróżnicowanie przestrzenne
4. Zróżnicowanie przestrzenne i sezonowa zmienność cech fzykochemicznych
wód tatrzańskich
Zróżnicowanie przestrzenne i sezonową zmienność cech fzykochemicznych wód badano w 23 potokach (ciekach) oraz w 5 źródłach pod względem: odczynu wody (pH), mineralizacji (M), przewodności (EC25oC) i stężenia głównych jonów. Spo-śród związków biogennych do analiz statystycznych brano z reguły pod uwagę NO3–, niekiedy NH4+, ponieważ stężenia pozostałych jonów (NO– 2, PO43–) były śla-dowe, zazwyczaj poniżej limitu detekcji analizy, podobnie jak pozostałych mikro-elementów, z których niekiedy interpretowano fuorki (F–). Sezonową zmienność składu chemicznego wód rozpatrywano na tle temperatury i stanów wód poto-ków oraz temperatury i wydajności źródeł.
4.1. Zróżnicowanie przestrzenne
Przewodność wód potoków jest najniższa w Tatrach Wysokich w zlewniach Rybiego Potoku i Roztoki (tab. 4.1). Jest to obszar tzw. trzonu krystalicznego, zbu-dowanego z trudno rozpuszczalnych granitoidów Tatr Wysokich (Burchart 1962, 1970; Bac-Moszaszwili i in. 1979; Kotański 1971; Kotański i in. 199 a, b). Średnia przewodność wód potoków w tej części Tatr waha się od 22,2 µS·cm-1 w Roztoce do 27,6 µS·cm-1 w Rybim Potoku.
Wody źródlane charakteryzują się nieznacznie wyższą od wód potoków średnią przewodnością, która wynosi: 26,0 µS·cm-1 (źr.-5 Bk_Ro); 32,7 µS·cm-1 (źr.-4 Bk_Ry).
Nieco wyższe wartości przewodności (1 –35 µS·cm-1) podaje M. Kot (1995) na podstawie kilkuletnich badań wód powierzchniowych górnej krystalicznej części Doliny Suchej Wody. W części trzonu krystalicznego Tatr Zachodnich przewod-ność wody w potokach jest zdecydowanie wyższa niż w Tatrach Wysokich. Potoki odwadniające górne części Dolin: Chochołowskiej (Jarząbczy, Wyżni Chochołow-ski, Starorobociański) i Kościeliskiej (PyszniańChochołow-ski, Dolinczański) prowadzą wody o przewodności od 45,1 µS·cm-1 (Wyżni Chochołowski) do 65, µS·cm-1 (Jarząb-czy). Wyższa przewodność wód związana jest z odmienną litologią – trzon krysta-liczny Tatr Zachodnich budują skały metamorfczne, głównie granitognejsy, łupki krystaliczne oraz piaskowce kwarcytowe (Gaweł 1959, Passendorfer 1996, Bac-Moszaszwili i in. 1979; Kotański i in. 199 a, b; Gawęda, Piwkowski 1996; Gawęda 2001). Utwory te odznaczają się lepszą rozpuszczalnością niż te budujące Tatry Wysokie (Oleksynowa 1970; Oleksynowa, Komornicki 1996). Tomanowy Potok ma wielokrotnie wyższą średnią przewodność (10 ,6 µS·cm-1) niż potoki odwad-niające trzon krystaliczny Tatr Wysokich oraz około dwukrotnie wyższą niż potoki w Tatrach Zachodnich. Wysoka przewodność wód Tomanowego Potoku jest konsekwencją złożonej budowy geologicznej zlewni. Północne stoki zlewni Wolarskiego Przechodu i Tomanowego zbudowane są ze skał węglanowych nale-żących do serii wierchowych. Są to skały triasowe – żółte dolomity, czarne wapie-nie i łupki oraz brekcje (kampil); ciemne wapiewapie-nie miejscami „robaczkowe” oraz dolomity – anizyk, ladyn. Południowe i częściowo północne stoki zlewni budują czerwone piaskowce kwarcytyczne, łupki (seis) i skały metamorfczne (Bac-Moszaszwili i in. 1979). K. Krzemień (1991) stwierdził wysoko skorelowane z prze-wodnością wody wartości koncentracji materiału rozpuszczonego (10–55 mg·L-1) w górnej części Doliny Chochołowskiej w zlewniach potoków: Starorobociań-skiego, Wyżniego Chochołowskiego i Jarząbczego.
Generalnie wody potoków odwadniające osadową, północną część Tatr Pol-skich charakteryzują się wielokrotnie wyższą przewodnością niż wody potoków odwadniających część południową trzonu krystalicznego. Najwyższa średnia przewodność (tab. 4.1) występuje w potoku odwadniającym zlewnię reglową Wielkich Korycisk (31 ,9 µS·cm-1), nieco niższa występuje w wodach potoków odwadniających zlewnie reglowo-wierchowe (np. Lejowy, Miętusi, Małołącki, Biały i Strążyski), a wartości pośrednie charkteryzują potoki odwadniające naj-większe powierzchniowo zlewnie tzw. dolin walnych, zbudowane zarówno z utworów krystalicznych, jak i osadowych (np. Kościeliski, Chochołowski, Sucha Woda, Bystra i Białka).
Źródła drenujące stoki zlewni Wielkich Korycisk, zbudowane z triasowych szarych dolomitów i wapieni bulastych (anizyk), odznaczają się większą mine-ralizacją niż źródło drenujące stok zbudowany z wapieni organicznych i organo-detrytycznych z wielkimi otwornicami w Kirach (źr.-3; K_PK).
Odczyn wód tatrzańskich wyraźnie nawiązuje do zróżnicowania litologicz-nego. W pokrywach zwietrzelinowych trzonu krystalicznego Tatr Wysokich odczyn jest wyraźnie niższy niż w Tatrach Zachodnich. Najniższy, słabo zasadowy, średni odczyn (7,05 pH) mają wody Roztoki, nieco wyższy – Rybiego (tab. 4.1).
Niski odczyn wód powierzchniowych w górnej krystalicznej części zlewni Suchej Wody notowali również M. Kot (1995) oraz E. Stuchlík i in. (2006). W górnej części trzonu krystalicznego Tatr Zachodnich odczyn potoków jest nieco wyższy i wynosi od 7,46 pH w Wyżnim Chochołowskim do 7,64 pH w Pyszniańskim.
Wyższą alkaliczność i twardość ogólną wód wypływających ze skał metamorfcz-nych trzonu Tatr Zachodnich niż z granitoidowych Tatr Wysokich zauważyli także K. Oleksynowa i T. Komornicki (195 , 1960, 1961, 1964, 19 9a, 1990, 1996) oraz E. Stuchlík i in. (2006). Większe zakwaszenie wód Waksmundzkiego Potoku wykazali również K. Grodzińska-Jurczak i M. Krywult (1992) – w górnej niezale-sionej części zlewni wynosiło ono średnio 5,47 pH i zmieniało się w zakresie 5,0–
5,7 pH, a w dolnej zalesionej 4,7–6, pH. Wysokim średnim odczynem charakte-ryzują się potoki odwadniające północne osadowe części Tatr: Strążyski ,2 pH, Biały i Wielkie Koryciska ,32 pH, Miętusi ,34 pH, a najwyższym Małołącki ,35 pH, co jest wynikiem ługowania (wymywania) przede wszystkim zlewni zbudo-wanych ze skał triasowych bogatych w węglan wapnia i magnezu (CaMg[CO3]2), czyli dolomitów, wapieni dolomitycznych, wapieni (anizyk, ladyn), które znaj-dują się w obrębie serii wierchowych i reglowych. Uzyskane w tym rejonie Tatr wartości pH są wyższe od tych stwierdzonych wcześniej przez A. Kotarbę (1972) w Małołąckim Potoku (x –=7,7 pH; min 7,6 pH, max ,4 pH), M. Pulinę (1974) oraz W.E. Krawczyk i J. Opołkę (1992) w zlewni Kościeliskiego Potoku (zima, Mię-tusi x –=7,6 pH, Kościeliski x –=7,7 pH). W małych zlewniach Sudetów Zachodnich o podłożu zbudowanym ze skał krystalicznych (granit, gnejsy, łupki), położo-nych w strefe dotkniętej w latach 1977–19 5 klęską ekologiczną, której efektem było masowe obumieranie lasów świerkowych, średni roczny odczyn wód potoków w latach 1994–1995 utrzymywał się w granicach 3,7–4,1 pH (Pierzgalski i in. 2007).
Zróżnicowanie przestrzenne średniego stężenia głównych jonów w wodach tatrzańskich, podobnie jak przewodności i pH, nawiązuje do zróżnicowania lito-logicznego. Generalnie najniższe średnie stężenie głównych jonów występuje w wodach trzonu krystalicznego Tatr Wysokich, a najwyższe – w wodach w pół-nocnej, osadowej części Tatr.
Stężenie jonów głównych. Wśród anionów we wszystkich potokach i źródłach stężenie jonów wyrażone wartościami średnimi z reguły układa się w następującej kolejności: HCO3>SO4>NO3>Cl>F, natomiast w odniesieniu do kationów rela-cja ta zwykle zawiera się w sekwencji: Ca>Mg>Na>K>NH4. Podobną sekwencję pierwszych czterech kationów i dwóch anionów zanotował M. Kot (1995). Wyjąt-kami są potoki (oraz źródła), które odwadniają zlewnie zbudowane z
sekwencja wśród kationów jest następująca: Ca>Na>Mg>K>NH4.
Zróżnicowanie stężenia Mg2+ wynika z różnej zawartości kalcytu (CaCO3) i dolomitu (CaMg[CO3]2) w skałach budujących część osadową TPN (np. dolo-mity, zlepieńce, margle, wapienie, łupki, piaskowce kwarcytyczne) oraz ze znaczą-cej różnicy w zawartości magnezu w skałach trzonu krystalicznego Tatr. W obrę-bie skał metamorfcznych Tatr Zachodnich (gnejsy, łupki krystaliczne) zawartość magnezu jest znacząco większa niż w skałach granitoidowych budujących trzon krystaliczny Tatr Wysokich (Gawęda 2001). Ta relacja uwidacznia się bardzo niskimi stężeniami Mg2+ w wodach odwadniających utwory granitoidowe Tatr Wysokich i relatywnie wysokimi ich wartościami w wodach odwadniających metamorfczne utwory Tatr Zachodnich. Według A. Gawędy (2001) zawartość magnezu jest wysoka w Tatrach Zachodnich w grupie łyszczyków (np. biotyty, muskowity), szczególnie wysoka zaś w segregacji pegmatytowej w alaskitach Sta-rorobociańskiego Wierchu i w chlorytach pobiotytowych alaskitów Tatr Zachod-nich, np. na Ornaku (MgO 10, 6–11,71%). Źródłem magnezu są także amfbolity, które według A. Gawła (1959) tworzą jako skały zwięzłe trzy poziomy (górny – ograniczony do szczytów Tomanowej Polskiej, Kamienistej aż do Wołowca; średni – w obrębie cyrków lodowcowych; dolny – w dnie dolin: Chochołowskiej i Koście-liskiej, np. w kopalni „Na Kunsztach”). W obrębie wyspy Goryczkowej według J. Burcharta (1970) amfbolity nie tworzą większych mas, lecz występują w cienkich wkładkach zatopionych w granitoidach lub występują jako wtrącenia w gnejsach.
B. Goławska (2000) badała skład chemiczny polimineralnych żył węglanowo–
kwarcowo–siarczkowo–barytowych m.in. w skałach magmowych i metamor-fcznych Tatr Zachodnich (Krzywy Żleb, Zdrapy, Żleb pod Banie, Banisty Żleb) i wykazała że najstarsze żyły to węglany z szeregu izomorfcznego magnezyt (MgCO3)–syderyt (FeCO3) oraz automorfczne Fe-dolomity oraz kalcyt magne-zowy. Ze względu na ilość MgO wyróżniła człon szeregu izomorfcznego: meti-syt–pistomesyt oraz pistomesyt–syderyt. Tak więc żyły polimineralne mogą być źródłem magnezu w wodach w części krystalicznej Tatr. Także relacja stężenia Na+ do K+ w kilku potokach (np. Biały, Wielkie Koryciska, Miętusi, Małołącki) jest odmienna, ponieważ stężenie K+ jest większe niż Na+ – wówczas sekwencja jest następująca: Ca>Mg>K>Na>NH4. Prawdopodobnie źródłem potasu w wodzie jest rozkład materii organicznej.
Wartości bezwzględne stężenia jonów (mg·L-1) informują o podatności skał na ługowanie jonów ze zlewni. Warto zauważyć, że wody potoków tatrzańskich, pomimo wielokrotnych różnic stężeń jonów, charakteryzują się dużym podobień-stwem, wyrażonym strukturą składu chemicznego wód (% mval·L-1). Bez względu na stężenie jonów wśród anionów z reguły największy średni udział w składzie chemicznym potoków mają HCO3– (tab. 4.2, ryc. 4.1), a kolejne pozycje zawierają
Odczyn Mineralizacja Przewodność wardość ogólna Ca2+ Mg2+ Na+
H + Ca2+ Mg 2+ Na + K +
Rycina 4.1. Zróżnicowanie przestrzenne struktury składu chemicznego wód
się w sekwencji: HCO3>SO4>NO3>Cl>F. Podobieństwo struktury składu che-micznego wód dla kationów wyraża się w kolejności: Ca>Mg>Na>K>NH4>H;, wyjątkami są potoki odwadniające zlewnie Roztoki i Rybiego Potoku, w których udział Na+ jest większy niż Mg2+ (ryc. 4.1, 4.2A, B).
W strukturze składu chemicznego wód potoków odwadniających zlewnie położone w trzonie krystalicznym Tatr (ryc. 4.3) można zauważyć mniejszy udział HCO3–, a większe znaczenie odgrywają SO42– (np. Białka, Roztoka, Pyszniański, Sta-rorobociański, Dolinczański, Rybi), niekiedy też azotany (Roztoka, Rybi). Potoki odwadniające zlewnie reglowe lub reglowo-wierchowe (np. Małołącki, Wiel-kie Koryciska, Biały, Strążyski, Miętusi, Filipczański) charakteryzują się bardzo wysokim (>90% mval·L-1) średnim udziałem HCO3– wśród anionów. Analogicz-A.
B.
Rycina 4.2. A. Udział kationów w strukturze składu chemicznego wód; B. Udział anionów w strukturze składu chemicznego wód
nie średni udział Ca2+ wśród kationów w strukturze składu chemicznego wód jest wysoki w potokach odwadniających zlewnie zbudowane z serii reglowych w więk-szości z utworów wapiennych (Łężny, Przyporniak) oraz w trzonie krystalicznym Tatr Wysokich (Rybi, Roztoka) a niski – w trzonie krystalicznym Tatr Zachodnich (np. Pyszniański, Jarząbczy, Starorobociański, Dolinczański, Wyżni Chochołowski) oraz w trzonie krystalicznym Tatr Wysokich (Rybi, Roztoka). Udział Mg2+ w struk-turze składu chemicznego wód charakteryzuje duże zróżnicowanie – w niektó-rych wodach potoków jest on niewielki (Roztoka, Rybi), a w innych znaczący;
dotyczy to zarówno wód potoków w trzonie krystalicznym Tatr Zachodnich (np.
Pyszniański, Jarząbczy), jak i w części osadowej (np. Biały, Wielkie Koryciska).
Sód ma duży udział w kształtowaniu składu chemicznego wód tylko w zlewni Roztoki i Rybiego, gdzie jego średni udział przekracza 10% mval·L-1; w zlewniach reglowo-wierchowych jego wartość nie przekracza 2% mval·L-1.
Związki biogenne. Stężenie związków biogennych w TPN jest bardzo niskie.
Średnie stężenie NH4+ w części krystalicznej Tatr Wysokich i Zachodnich, zarówno w wodach potoków, jak i źródeł, nie przekracza 0,02 mg·L-1. Podobne wartości zanotowali w latach 1994–1996 w Długim i Zielonym Stawie Gąsienico-wym E. Lydersen i in. (1997). W zbliżonym zakresie mieszczą się również wyniki uzyskane przez D. Rzychoń (199 ) dla Długiego i Zielonego Stawu Gąsienico-wego, chociaż zdarzają się wśród nich sporadycznie wyższe wartości w przedziale 0,0 –0,17 mg·L-1. W północnej części Tatr średnie stężenia NH4+ są nieco wyższe, ale zwykle nie przekraczają 0,1 mg·L-1. Warto zaznaczyć, że stężenia NH4+ w Tatrach w wodach potoków są niższe niż w wodach opadowych, np.
M. Żelazny i M. Kasina (2009) dla świeżej pokrywy śnieżnej podają średnią jego wartość 0,16 mg·L-1, a ich udział wśród kationów wynosi 14–21% mval·L-1.
J. Kopáček i in. (2004) zjawisko to wyjaśniają procesami nitryfkacyjnymi, które zubażają wodę o NH4+, a wzbogacają w NO3–. Wartości średnie NO3 w wodach –
potoków są niskie i zazwyczaj nie przekraczają 3 mg·L-1, a w źródłach ich naj-wyższe średnie stężenie wynosi 5,13 mg·L-1 (Źr.-3; K_PK). Niskie stężenie NO–3 stwierdzili również inni autorzy, np. E. Lydersen i in. (1997), W.E.Krawczyk i J. Opołka (1992), J. Kopáček i in. (2005), E. Stuchlík i in. (2006) oraz A. Wolanin i M. Żelazny (2010a).
Średnie stężenie PO43– w wodach tatrzańskich jest bardzo niskie i zazwyczaj nie przekracza 0,01 mg·L-1. Według J. Kopáčka i in. (1995) rozwój ftoplanktonu w wodach jezior tatrzańskich jest ograniczany przez niskie stężenie fosforu.
Niekiedy wyższe stężenie związków biogennych notowano w wodach poniżej zrzutów podczyszczonych ścieków z różnych obiektów związanych z infrastruk-turą turystyczną, ewentualnie obiektów gospodarczych (np. leśniczówki) znajdu-jących się na terenie TPN. Współcześnie, według J. Partyki i J. Pociask-Karteczki (200 ), właśnie nadmierny ruch turystyczny i pobór wód ma znaczący wpływ na stan czystości wód potoków w TPN. Prowadzony przez TPN monitoring jakości wód wykazał, iż największy wpływ na stan czystości potoków i stawów górskich ma przede wszystkim sprawność oczyszczalni ścieków w budynkach znajdujących się na obszarze TPN (Pęksa 2010). Dotyczy to zwłaszcza okresu letniego, kiedy to notuje się największy ruch turystyczny (Kownacki i in. 1996; Pęksa 2010). W mie-siącach wakacyjnych koncentracja ruchu turystycznego wynosi około 50% cało-rocznego ruchu turystycznego na terenie TPN (Baścik i in. 2007). W zimie stężenia jonów, w tym związków biogennych, są zdecydowanie niższe (Piotrowicz 2007).
Na zmianę chemizmu wód potoków na pewnym odcinku cieku wpływają jednak punktowe zrzuty zanieczyszczeń – dotyczy to przede wszystkim związków bio-gennych (Chełmicki i in. 2007). Badania wpływu ścieków zrzucanych ze schro-nisk na skład chemiczny wód potoków, wykonane przez Ł. Piotrowicza (2007) oraz J. Siwka i in. (2009), wykazały, że jest on zauważalny do kilkunastu metrów poniżej punktów zrzutu. Spośród związków biogennych tylko jon amonu powo-dował (według ówczesnej klasyfkacji wód) obniżenie ich jakości z I do II klasy;
na dalszym odcinku stężenie jonu amonowego spadło i wody ponownie przyna-leżały do I klasy. Niewielki wpływ ścieków związany był z dużym rozcieńczeniem stosunkowo niewielkiej objętości ścieku (0,54 L·s-1) w znacznie większej objętości potoku (176 L·s-1). W miejscach rozsączkowania ścieków M. Majocha (2011) roz-poznał szczaw alpejski i pokrzywę zwyczajną, które są roślinami wysoce azoto-lubnymi. Wykonane przez M. Majochę (2011) badania składu chemicznego pod-czyszczonych ścieków w 17 oczyszczalniach zlokalizowanych w TPN wykazały, że ich funkcjonowanie nie jest zadowalające. Jedynie sześć z 17 ścieków speł-niało wszystkie warunki dotyczące poszczególnych jonów w zakresie dopusz-czalnych dawek substancji odprowadzanych do środowiska. Warto zauważyć, że już w latach 0. XX wieku M. Bombówna (1977) zwracała uwagę na silne oddziaływanie ścieków na chemizm wód Rybiego Potoku 400 m poniżej miej-sca zrzutu.
Zróżnicowanie stężenia Mg2+ wynika z różnej zawartości kalcytu (CaCO3) i dolomitu (CaMg[CO3]2) w skałach budujących część osadową TPN (np. dolo-mity, zlepieńce, margle, wapienie, łupki, piaskowce kwarcytyczne) oraz ze znaczą-cej różnicy w zawartości magnezu w skałach trzonu krystalicznego Tatr. W obrę-bie skał metamorfcznych Tatr Zachodnich (gnejsy, łupki krystaliczne) zawartość magnezu jest znacząco większa niż w skałach granitoidowych budujących trzon krystaliczny Tatr Wysokich (Gawęda 2001). Ta relacja uwidacznia się bardzo niskimi stężeniami Mg2+ w wodach odwadniających utwory granitoidowe Tatr Wysokich i relatywnie wysokimi ich wartościami w wodach odwadniających metamorfczne utwory Tatr Zachodnich. Według A. Gawędy (2001) zawartość magnezu jest wysoka w Tatrach Zachodnich w grupie łyszczyków (np. biotyty, muskowity), szczególnie wysoka zaś w segregacji pegmatytowej w alaskitach Sta-rorobociańskiego Wierchu i w chlorytach pobiotytowych alaskitów Tatr Zachod-nich, np. na Ornaku (MgO 10, 6–11,71%). Źródłem magnezu są także amfbolity, które według A. Gawła (1959) tworzą jako skały zwięzłe trzy poziomy (górny – graniczony do szczytów Tomanowej Polskiej, Kamienistej aż do Wołowca; średni – w obrębie cyrków lodowcowych; dolny – w dnie dolin: Chochołowskiej i Koście-liskiej, np. w kopalni „Na Kunsztach”). W obrębie wyspy Goryczkowej według J. Burcharta (1970) amfbolity nie tworzą większych mas, lecz występują w cienkich wkładkach zatopionych w granitoidach lub występują jako wtrącenia w gnejsach.
Zmienność stężeń wyrażona wskaźnikiem Ψ dla poszczególnych jonów (tab. 4.1), odniesiona do pojedynczych zlewni, jest niska w przypadku HCO– 3 oraz Ca2+ i występuje w potokach odwadniających zlewnie zbudowane ze skał osado-wych (np. Lejowy: Ca2+ Ψ = 5, %, HCO3– Ψ = 5,3%). Wysoka zmienność charakte-ryzuje wody potoków odwadniających zlewnie walne (np. Białka: Ca2+ Ψ = 22,3%, HCO– 3 Ψ=16,7%) oraz wody Roztoki (Ca2+ Ψ=15,3%, HCO–3 Ψ =1 ,2%), odwad-niającej trzon krystaliczny Tatr Wysokich (tab. 4.1). Magnez wykazuje mniejszą zmienność stężenia w potokach odwadniających zlewnie trzonu krystalicznego Tatr Zachodnich (np. Dolinczański, Pyszniański, Jarząbczy: Ψ = 7,4–10,2%), nieco większą w części Tatr osadowych (np. Małołącki, Chochołowski, Lejowy, Biały, Miętusi: Ψ = ,6–12,1%), większą w zlewniach, Suchej Wody, Białki, Rybiego, Przy-porniaka, Roztoki (Ψ = 21,1–25,0%) i największą w zlewni Łężnego (Ψ = 27,7%).
Zmienność stężenia SO24– jest większa niż magnezu – największa występuje w wodach odwadniających trzon krystaliczny Tatr Zachodnich w zlewni Tomano-wego Potoku (Ψ = 49,9%), zdecydowanie mniejsza jest w zlewni Białki (Ψ = 33,9%), natomiast najmniejsza – w zlewni Małołąckiego Potoku (Ψ = 5,3%).
W odniesieniu do Na+ zauważono wyraźną trójdzielność zmienności stężenia na obszarze TPN: najmniejsza występuje w zlewni Bystrej (Ψ = 4,7%), nieco więk-szą charakteryzują się wszystkie potoki odwadniające zlewnie trzonu krystalicz-nego Tatr Zachodnich, a największą – zbudowana z dolomitów zlewnia Wielkich Korycisk (Ψ = 2 ,7%). Wartości pośrednie charakteryzują zlewnie dolin walnych.
W przypadku K+ zaobserwowano większą zmienność stężenia niż Na+, jed-nak pod względem zróżnicowania przestrzennego jest ona podobna. Największa zmienność (Ψ > 30%) występuje w potokach odwadniających zlewnie w części osadowej TPN (Wielkie Koryciska, Miętusi, Strążyski i Małołącki); najwyższa w zlewni Białego (Ψ = 4 ,9%). Potoki odwadniające trzon krystaliczny cechuje mniejsza zmienność, przy czym najmniejsza występuje w granitoidowej zlewni Rybiego (Ψ = 7,5%), a nieco większa – w zlewni Dolinczańskiego odwadniają-cego trzon krystaliczny Tatr Zachodnich (Ψ = 9, %) i kolejne zlewnie z tej części Tatr. Potoki odwadniające doliny walne cechuje średnia zmienność, podobnie jak w przypadku zróżnicowania zmienności sodu.
Wartości skrajne zmienności NO–3 występują w zlewniach Tatr Zachodnich, przy czym najniższa jest w Bystrej (Ψ = ,2%), a najwyższa – w górnej krystalicznej części Doliny Chochołowskiej w Jarząbczym (Ψ = 22,3%).
W przypadku Cl– zmienność wyrażona wskaźnikiem Ψ nie wykazuje prostych relacji z budowa geologiczną, zmienność fuorków jest wielokrotnie mniejsza w wodach potoków odwadniających zlewnie trzonu krystaliczego Tatr niż z czę-ści osadowej.
Analiza zmienności struktury składu chemicznego (% mval·L-1) wyrażonej wskaźnikiem Ψ (tab. 4.2) w odniesieniu do poszczególnych zlewni wykazuje, że
najmniejszą zmiennością charakteryzują się HCO–3 (max Ψ =5,3%) oraz Ca2+ (max Ψ = 5,1%), czyli jony, które mają największy udział w kształtowaniu składu chemicznego potoków tatrzańskich bez względu na budowę geologiczną danej zlewni (tab. 4.2). Pozostałe jony cechuje wielokrotnie większa zmienność. Obraz przestrzenny zmienności składu chemicznego wyrażony wartościami względ-nymi (% mval·L-1) jest z reguły podobny do obrazu uzyskanego z wartości bew-zględnych (mg·L-1), z wyjątkiem Ca2+.