32. Miêdzynarodowy Kongres Geologiczny —
Florencja 20–28.08.2004 r.
Marek Graniczny*, Aleksander Guterch**
Miêdzynarodowe Kongresy Geologicz-ne nazywaGeologicz-ne czasem „Olimpijskimi igrzy-skami w geologii” s¹ organizowane, podob-nie do wielkiej impre-zy sportowej, w cyklu czteroletnim. Tegorocz-ny kongres, 32. z kolei, odby³ siê we Florencji, stolicy Toskanii i miejscu narodzin „renesansu”. Nadrzêd-nym celem imprezy by³o zaprezentowanie œwiatowego wk³adu wspó³czesnej nauki w dziedzinie geologii podsta-wowej i stosowanej. Kongres stanowi³ wspania³e forum dla kilkutysiêcznej rzeszy geologów do zaprezentowania swoich idei oraz wymiany doœwiadczeñ. By³ równie¿ miej-scem ró¿nych wa¿nych spotkañ organizacji zajmuj¹cych siê naukami o Ziemi, wystaw, sympozjów i warsztatów tematycznych.
Kongres zosta³ uroczyœcie otwarty przez wiceprezyden-ta Florencji. Powiedzia³ on miêdzy innymi, ¿e „Florencja, która jest miejscem urodzenia dwóch wielkich badaczy i odkrywców — Leonardo da Vinci i Galileusza, wita z dum¹ œwiatow¹ spo³ecznoœæ geologiczn¹”. Wyrazi³ równie¿ g³êbokie przekonanie, ¿e „Kongres mo¿e staæ siê kolebk¹ nowego humanizmu XXI wieku.”. Inni cz³onkowie prezydium kongre-su w swoich wyst¹pieniach inauguracyjnych nawi¹zywali równie¿ do renesansu w odniesieniu do nauk o Ziemi.
Instytucja Miêdzynarodowego Kongresu Geologiczne-go (IGC) powsta³a w 1876 r., w celu ujednolicenia s³ownic-twa geologicznego, zarówno w zakresie systematyki oraz prezentacji kartograficznej. Z kolei Miêdzynarodowa Unia Nauk Geologicznych (IUGS) powsta³a w marcu 1961 r. w celu wype³nienia luki pomiêdzy odbywaj¹cymi siê trady-cyjnie co cztery lata kongresami. Ponadto, IUGS mia³ za zadanie ³¹cznoœæ z innymi organizacjami miêdzynarodo-wymi, w tym Miêdzynarodow¹ Rad¹ Nauki (ICSU). Sytu-acja taka spowodowa³a jednak niepotrzebn¹ dwoistoœæ w wyniku funkcjonowania dwóch niezale¿nych rad (IGC i IUGS), dublowania spotkañ itp. We Florencji zadecydowa-no i przeg³osowazadecydowa-no integracjê obu organów, co odbije siê z pewnoœci¹ korzystnie dla œwiatowej geologii. We Florencji wybrano tak¿e nowego prezydenta IUGS, zosta³ nim Zhang Hongren z Chin. Warto w tym miejscu zauwa¿yæ, ¿e IUGS skupia obecnie ponad 250 000 geologów ze 117. krajów.
IUGS zg³osi³ w trakcie Kongresu niezwykle wa¿n¹ ini-cjatywê — 2006 r. MIÊDZYNARODOWYM ROKIEM PLANETY ZIEMIA. Podjêto wstêpne starania o poparcie tej inicjatywy w ONZ. Inicjatywa ta zosta³a wsparta we Florencji przez Wydzia³ Nauk o Ziemi UNESCO. Wybrano osiem g³ównych priorytetów badawczych.
Zrównowa¿one wykorzystanie wód podziemnych Niemal wszystkie wody pitne na Ziemi to wody pod-ziemne. Nowe metody badawcze, sposoby jej eksploatacji i lepsze zrozumienie dynamiki naturalnych zbiorników wodnych maj¹ pomóc badaczom rozpoznanie tego najcen-niejszego ze wszystkich surowców.
Geozagro¿enia — minimalizacja ryzyka, maksyma-lizacja œwiadomoœci
Ziemia mo¿e byæ bardzo niebezpiecznym miejscem, co czêsto jest dodatkowo stymulowane przez cz³owieka. Klu-czowym problemem dla zminimalizowania potencjalnych zjawisk katastrofalnych (trzêsieñ Ziemi, tsunami, powierzchniowych ruchów masowych itp.), które zagra-¿aj¹ ludziom na ca³ym œwiecie jest w³aœciwa ocena i pro-gnoza tych zjawisk oraz informacja o niebezpieczeñstwie. Ziemia i zdrowie — tworzenie bezpieczniejszego œrodowiska
Ka¿dy kto mieszka w zanieczyszczonych miastach zdaje sobie sprawê z negatywnych tego skutków dla zdro-wia. W du¿ej mierze klucz do oceny stopnia ryzyka le¿y pod naszymi stopami, przewiduje siê wiêc dalszy rozwój geochemii œrodowiskowej.
Klimat — „zapis w kamieniu”
Zrozumienie trendów klimatycznych tak istotnych dla dalszego „sterowania” ziemsk¹ planet¹ w du¿ym stopniu zale¿y od informacji zachowanych w ró¿nych ska³ach osa-dowych. Jakkolwiek informacje te s¹ rzadkie i kosztowne, nale¿y do³o¿yæ wszelkich starañ aby nie uleg³y one znisz-czeniu.
Kopaliny — zrównowa¿ony potencja³ dla zrówno-wa¿onego rozwoju
Geolodzy systematycznie przepowiadaj¹ szybkie wyczerpanie siê wiêkszoœci kopalin w najbli¿szych deka-dach. Nie zwalnia to jednak z obowi¹zku racjonalnego wydobycia i wykorzystania tych kopalin.
Megamiasta — nowe wyzwania dla geologów Z uwagi na ograniczon¹ iloœæ miejsca i coraz dro¿sze tereny budowlane architekci siêgaj¹ po coraz to nowsze rozwi¹zania, min. zamiast budowania wie¿owców planuj¹ swoje konstrukcje w g³¹b ziemi. Stwarza to nowe wyzwa-nia i zadawyzwa-nia dla geologów.
Wnêtrze Ziemi —od skorupy po j¹dro
Ca³a dotychczasowa historia ewolucji Ziemi wi¹¿e siê z jej wnêtrzem i „mechanizmami napêdowymi” w litosfe-rze, p³aszczu i niklowo-¿elaznym j¹drze. Nale¿y d¹¿yæ do lepszego zrozumienia procesów tam zachodz¹cych i utrzy-muj¹cych nasz¹ planetê przy ¿yciu.
Oceany — otch³añ czasu
Oceany, których eksploracjê podjêto przed 200 laty, sta-nowi¹ klucz dla funkcjonowania naszej planety. Jakkolwiek wiele odkryæ w odnotowanych ubieg³ych latach zrewolucjo-nizowa³o zrozumienie ewolucji naszej planety, nadal wiele podstawowych pytañ pozostaje bez odpowiedzi.
Kongres we Florencji by³ pod ka¿dym wzglêdem rekordowy. Pêk³a bariera 7000 uczestników (dok³adnie 7414) — dla porównania w poprzednich kongresach w Waszyngtonie i Pekinie wziê³o udzia³ oko³o 6000 uczestni-ków ze 119. krajów. Poza uczestnikami z W³och, którzy ze
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; marek.graniczny@pgi.gov.pl
**Rada Geologiczna przy Ministrze Œrodowiska; Instytut Geofizyki, Polska Akademia Nauk, ul. Ksiêcia Janusza 64, 01-452 Warszawa
zrozumia³ych wzglêdów stanowili najliczniejsz¹ grupê, najwiêksze delegacje wystawi³y Stany Zjednoczone (675), Rosja (537), Chiny (486) i Japonia (346).
W trakcie kongresu wyg³oszono ³¹cznie 3 000 prezenta-cji ustnych, w trakcie 354 sesji naukowych i przedstawiono 3500 posterów. Zorganizowano tak¿e 104 spotkañ ró¿nych gremiów i organizacji oraz 19 warsztatów fakultatywnych.
Komitet Organizacyjny 32. IGC wyda³ na zakoñczenie krót-ki komunikat zarysowuj¹cy wizjê i status nauk o Ziemi w naj-bli¿szych latach. Nie mo¿na odnaleŸæ w nim szczegó³owych wskazówek i zaleceñ, s¹ tam natomiast szeroko nakreœlone per-spektywy i wytyczne postêpowania dla administracji, mened¿e-rów, badaczy i pedagogów zajmuj¹cych siê naukami o Ziemi. Mo¿na je z grubsza podzieliæ na cztery grupy:
1) Nowe mo¿liwoœci dla nauk o Ziemi,
2) Lepsze zrozumienie na szczeblach — rz¹dowym i publicznym,
3) Poszukiwanie œrodków na badania podstawowe, 4) Rozwój globalnej sieci wspó³pracy.
Krótka charakterystyka wybranych grup tematycz-nych prezentowatematycz-nych na sympozjach, konferencjach i
spotkaniach kongresowych
Kartografia geologiczna — GIS. Kartografia geologicz -na by³a przedmiotem 4 posiedzeñ sympozjum
tematyczne-go Geologiczna mapa Œwiata oraz wielu referatów w ramach sympozjów dotycz¹cych GIS i Geoinformacji.
Doœwiadczeniami narodowymi w dziedzinie karto-grafii geologicznej dzielili siê przedstawiciele s³u¿b geolo-gicznych w trakcie jednodniowych warsztatów pt. Karto-grafia geologiczna: porównanie standardów i metodyk w projektach narodowych i regionalnych (DWO 07).
W sposób oczywisty nasuwa siê masowe wykorzysty-wanie GIS; wyg³oszono 114 referatów w trakcie 5 sympo-zjów tematycznych:
1. Wspó³dzia³anie technologii GIS i nauk o Ziemi: stan obecny i przysz³e perspektywy;
2. Wielowymiarowy GIS;
3. Geologia taka jaka jest: w trzech wymiarach; 4. Topografia i cyfrowe modele terenu;
5. Zastosowanie GIS do tworzenia map. G³ówne wnioski przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co:
W projektach kartograficznych wykonywanych przy pomocy GIS istnieje obecnie tendencja tworzenia modeli danych geologicznych dla lepszego zarz¹dzania ogromny-mi zbioraogromny-mi danych. Tworzone s¹ modele dla baz relacyj-no-obiektowych z wykorzystaniem oprogramowania CASE oraz jêzyków UML, GML, XML i specjalistycz-nych narzêdzi do ich implementacji (np. Microsoft Visio).
Mapy geologiczne i tematyczne s¹ tworzone g³ównie z wykorzystaniem systemów GIS. We W³oszech w ostatnich latach powstaj¹ mapy zagro¿eñ geologicznych w ró¿nych skalach i zwi¹zanej z dan¹ skal¹ funkcjonal-noœci: od 1 : 500 000 do 1 : 10 000, a nawet wiêkszej. Mapy te s³u¿¹ do kreœlenia scenariuszy niezbêdnych do zapobiegania katastrofom lub ³agodzenia ich skutków i podejmowania decyzji przez organy ró¿nych szczebli w³adzy pañstowowej i lokalnej. S¹ to np. Mapa zagro¿eñ osuwiskowych w skali 1 : 50 000, Mapa podatnoœci na szybkie sp³ywy b³otne w skali 1 : 25 000, Mapa zagro¿eñ geologicznych Gaety w skali 1 : 100 000.
Zdarzaj¹ siê implementacje oprogramowania typu GIS do kartowania w terenie. Przedstawiono m.in. przyk³ad takiego oprogramowania do pracy na tablecie PC o nazwie Map-it. Przedstawione oprogramowanie spe³nia podobne funkcje jak ArcTeren, ale jest roz-wi¹zaniem nowszym i bardziej funkcjonalnym ze wzglêdu na zastosowanie GPS w standardzie NMEA 0183 oraz integracjê z powszechnie u¿ywanym oprogra-mowaniem (MS Word, MS Excel, PaintShopPro itp.).
Du¿e znaczenie przywi¹zuje siê do dok³adnego odwzorowania terenu przy pomocy najnowszych narzêdzi i metod dla usprawnienia badañ i analiz geolo-gicznych przy pomocy GIS oraz ich prezentacji. Do tworzenia map topograficznych, trójwymiarowych modeli terenu oraz badañ geologicznych i geofizycz-nych u¿ywa siê m.in. systemu LIDAR (Light Detection and Ranging), który wykorzystuje skanery laserowe, GPS i INS (Inertial Navgation Sysytem), cyfrowych technik fotogrametrycznych, wysokorozdzielczych lot-niczych badañ geofizycznych (dawniej do poszukiwa-nia zasobów mineralnych i wodnych, ostatnio dla badañ stanu œrodowiska: osuwisk, zjawisk wulkanicz-nych, zanieczyszczenia odpadami), badañ radarowych SRTM (Shuttle Radar Topography Mission), metody tomografii grawimetrycznej (projekt TRANSMED), badañ aerograwimetrycznych. Integracja danych geo-logicznych z modelami 3D przyczynia siê do ich wery-fikacji i lepszej wizualizacji.
Ryc. 1. Zintegrowane systemy badañ z zakresu geologii, geofizyki,
geodezji, hydrologii, oceanologii i klimatologii w wymiarze planetar-nym, okreœlone w miêdzynarodowym programie Geo-Motion
Dotychczas g³ówne wysi³ki przy pozyskiwaniu danych cyfrowych z map geologicznych skupia³y siê na cyfrowaniu wszelkich dostêpnych papierowych map i materia³ów. Obecnie bazy tego typu s¹ unowoczeœniane w celu opracowania zintegrowanych systemów pozwa-laj¹cych na wykorzystanie i udostêpnianie istniej¹cych danych, pozyskiwanie nowych i ich interpretacjê. Opraco-wywane s¹ nowe narzêdzia programowe do zestawiania danych, zapisu danych w terenie, profilowania otworów, interpretacji materia³ów teledetekcyjnych, modelowania 3D i zestawiania map cyfrowych. G³ównym zadaniem takich systemów jest integracja ró¿nych danych i stworze-nie odpowiedstworze-niej technologii w oparciu o jednolite stan-dardy danych. Systemem, który zmierza w takim kierunku jest projekt BGS pod nazw¹ SIGMA (System for Integrated Spatial Mapping). System ten wymaga³ zdefiniowania modeli danych i standardów. System jest w fazie weryfika-cji przed jego ostatecznym wdro¿eniem.
Brytyjska S³u¿ba Geologiczna stara siê zape³niæ lukê w wiedzy na temat wg³êbnej budowy geologicznej tworz¹c mapy podpowierzchniowe na g³êbokoœci 5, 20, 40 m oraz trójwymiarowe modele budowy geologicznej z wykorzy-staniem ró¿norodnego oprogramowania.
S³u¿by geologiczne tworz¹ systemy baz danych kar-tograficznych odchodz¹ce od podzia³u arkuszowego tworz¹c cyfrowe mapy — bazy danych — ci¹g³e dla ca³ego
kraju, czasami dla regionów. Przyk³adowo francuska s³u¿ba geologiczna BRGM zweryfikowa³a niemal ca³oœæ i sharmonizowa³a (uzgadnianie granic arkuszy) ok. 20% z ponad 1060 arkuszy Mapy geologicznej Francji w skali 1 : 50 000, tworzy now¹ cyfrow¹ Mapê geologiczn¹ Francji w skali 1 : 250 000, zestawia dane z map geologicznych i z otworów dla stworzenia geologicznej bazy danych podpo-wierzchniowej.
W trakcie wielu prezentacji podkreœlano koniecz-noœæ dostosowania badañ i dostarczania informacji geolo-gicznej do wymagañ i potrzeb u¿ytkowników, nie koniecznie zajmuj¹cych siê profesjonalnie geologi¹. Przyk³adem takiej inicjatywy jest brytyjski projekt karto-grafii czwartorzêdowej QMT (Quaternary Mapping and Methodology Project) czy kanadyjski CGKN (Canadian Geoscience Knowlege Network).
Wody podziemne. „Zrównowa¿one wykorzystanie wód podziemnych” wybrano jako jedno z oœmiu g³ównych prio-rytetów badawczych „Miêdzynarodowego Roku Planety Ziemia”. Problematyka hydrogeologiczna by³a prezento-wana w dwóch sesjach: Zarz¹dzanie zasobami wód i Hydrogeologia. W ramach sesji przedstawiono zagadnie-nia wód podziemnych wystêpuj¹cych w porach utworów luŸnych i litych oraz w szczelinach ska³ litych, wód na tere-nach krasowych, wspó³oddzia³ywania wód powierzchnio-wych i podziemnych, modelowania hydrogeologicznego i wp³ywu zmian klimatycznych na zasoby wód podziemnych.
Geologia œrodowiskowa. Zagadnienia geologii œrodowiskowej by³y przede wszystkim zaprezentowane w sesji G03. Du¿y nacisk zosta³ po³o¿ony na znaczenie systematycznego karto-wania geochemicznego, uznanego jako jedn¹ z najlepszych metod do obserwacji zmian zachodz¹cych w wierzchniej warstwie litosfery. Mapy geochemiczne, wykonywane kiedyœ w celu rozpoznania surowców mineralnych, s¹ obecnie wykorzystywane przede wszystkim w geologii œrodowiskowej. Prezentowano miêdzy innymi osi¹gniêcia grup roboczych IUGS/IAGC oraz FOREGS (na przyk³ad Mapa geochemiczna Europy). W ramach dzia³ania inicjatywy Global Geochemical Baselines podkreœlono potrzebê:
Standaryzacji danych w aspekcie miêdzy-narodowym.
Dostêpnoœci danych w formie cyfrowej.
Kompleksowoœci danych oraz pobranych próbek z gleby, aluwiów, osadów morskich i estuariów
Prowadzi siê du¿¹ iloœæ badañ zwi¹zanych z ochron¹ œrodowiska, zw³aszcza dotycz¹cych As i Hg, Przedstawiono 29 referatów i posterów na temat zagro¿eñ zwi¹zanych z As, g³ównie w wodach gruntowych przeznaczonych do kon-sumpcji, w wodach p³yn¹cych, szkodliwoœci dla zdrowia, roœlinnoœci i najnowszych sposobach neutralizacji As z wód pitnych, z u¿yciem fil-trów z³o¿onych z tlenków ¿elaza i biomasê sor-gow¹. Podobna tematyka by³a poruszana w przypadku Hg.
W ramach sesji przedstawiane by³y osi¹gniêcia Inicjatywy Geoindykatory (GEOIN) dzia³aj¹cej pod auspicjami IUGS. Ini-cjatywa ta polega na identyfikacji i ocenie
szyb-32 INTERNATIONAL
GEOLOGICAL CONGRESS
nd
Ryc. 2. Logo 32 Miêdzynarodowego Kongresu Geologicznego na tle kopu³y katedry Santa Maria del Fiore wczesnorenesansowego, pionierskiego dzie³a Fillipa Brunelleschiego
kich zmian i procesów geologicznych przy u¿yciu geoindykatorów. Ma ona na celu przybli¿enie i zrozumienie tych procesów osobom i decydentom spoza œrodowiska geo-logicznego. Zwrócono równie¿ uwagê na koniecznoœæ pro-wadzenia badañ geoœrodowiskowych we wspó³pracy miêdzynarodowej.
Badania geotektoniczne i geodynamiczne. Problematyce geotektonicznej i geodynamicznej by³o poœwiêconych 8 sympozjów tematycznych spoœród 38. i 4 wœród 24 sym-pozjów generalnych. Omawiano nastêpuj¹ce zagadnienia: wczesn¹ ewolucjê Ziemi, budowê i ewolucjê wnêtrza Zie-mi, procesy geodynamiczne, zagadnienia geologii struktu-ralnej, procesy geologiczne zwi¹zane z prekambryjskim i fanerozoicznym rozrostem kontynentów, prekambryjskie i paleozoiczne orogenezy, metamorfizm ultra-wysokich ciœ-nieñ (UHP), procesy ekshumacji w pasach orogenicznych, geologiê krawêdzi kontynentalnych, program wierceñ oce-anicznych (Ocean Drilling Program — ODP) i na konty-nentach (International Continental Scietific Drilling Programe — ICDP), ofiolity i litosferê oceaniczn¹, struk-turê i ewolucjê Oceanu Arktycznego, geologiê planetarn¹. Wœród zagadnieñ, na których skupia siê uwaga geotektoni-ków i geofizygeotektoni-ków jest wnêtrze Ziemi, szczególnie struktu-ra, ewolucja i sk³ad litosfery kontynentalnej, modelowanie górnego p³aszcza na podstawie zintegrowanych danych geo-fizycznych, geochemicznych i petrologicznych, pióropusze p³aszcza i plamy gor¹ca i ich zwi¹zek z ryftingiem i rozpadem kontynentów, znaczenie reologii skorupy i p³aszcza Ziemi dla geodynamiki, a tak¿e zastosowanie geodezji satelitarnej do badañ ruchów tektonicznych. Bardzo interesuj¹ce s¹ wyniki badañ wczesnych etapów ewolucji Ziemi, oparte g³ównie na danych izotopowych i rekonstrukcje superkontynentów w histo-rii Ziemi, przy szerokim zastosowaniu metod paleomagnetycz-nych. Wiele uwagi poœwiêca siê geologii i ewolucji oceanów, omawiano miêdzy innnymi wyniki ostatniego etapu podmor-skich wierceñ ODP, geologii ofiolitów w pasie wokó³pacyficz-nym i w strefie Tetydy, mechanizmom tworzenia kompleksów ofiolitowych, a tak¿e dowodom na istnienie utworów oce-anicznych w prekambrze i paleozoiku. Dominuj¹ miêdzynaro-dowe interdyscyplinarne programy badawcze.
Wspóln¹ cech¹ wszystkich omawianych tematów, a tak¿e prezentowanych na kongresie zagadnieñ geologii regionalnej, z wyj¹tkiem sesji specjalnej, jest powszechne stosowanie modeli tektoniki p³yt do interpretacji wszystkich zjawisk obserwowanych wspó³czeœnie i w przesz³oœci geo-logicznej Ziemi. Tektonika p³yt uwa¿ana jest za fakt niepod-legaj¹cy dyskusji, mimo, i¿ liczne przytaczane fakty s¹ sprzeczne z tym paradygmatem.
Bardzo interesuj¹ce by³y natomiast próby prezentowa-nia i dyskutowaprezentowa-nia odmiennych modeli i koncepcji geo-tektonicznych, zw³aszcza podczas specjalnej sesji Nowe koncepcje w tektonice globalnej, która by³a kontynuowana podczas trzydniowych warsztatów pokonferencyjnych w Urbino. Obok teorii ekspansji Ziemi, która nadal stanowi najpowa¿niejsz¹ alternatywê tektoniki p³yt, prezentowane by³y koncepcje geotektoniczne nawi¹zuj¹ce do idei perma-nencji, oceanizacji Bie³ousowa, rotogenezy i pulsacji. W prezentacjach tych przytoczono wiele faktów i argumen-tów sprzecznych z teori¹ tektoniki p³yt. Najwa¿niejsze wydaj¹ siê wyniki badañ wewnêtrznej budowy Ziemi potwierdzaj¹ce g³êbokie zakorzenienie kontynentów w p³aszczu Ziemi, wed³ug niektórych wyników badañ metod¹ tomografii sejsmicznej, siêgaj¹ce nawet warstwy
„D” na granicy dolnego p³aszcza i j¹dra zewnêtrznego Zie-mi.
Udzia³ Polski w badaniach w dziedzinie tektoniki glo-balnej musi byæ powi¹zany ze wspó³prac¹ miêdzynaro-dow¹ ze znanymi instytucjami œwiatowymi. Konieczne by³oby wzmo¿enie udzia³u polskich geologów i geofizy-ków w badaniach Arktyki i Antarktyki, które stanowi¹ dziœ przedmiot zainteresowania œwiatowej geologii, a tak¿e udzia³ w badaniach den oceanów. Jest to aktualnie najszer-szy front badawczy Ziemi.
Geozagro¿enia. Geozagro¿eniom poœwiêcono sympo -zjum Geozagro¿enia — ocena i zapobieganie. W jej ramach zorganizowano 14 sesji tematycznych dotycz¹cych zagro¿eñ wulkanicznych, sejsmicznych, powodzi, osiadañ i przede wszystkim ruchów masowych.
W zakresie oceny zagro¿eñ osuwiskowych i zwi¹zane-go z tym ryzyka podejmowane s¹ projekty maj¹ce na celu szerokie zastosowanie technik IT, GIS i modelowania sta-tystycznego (deterministycznego i stochastycznego) s³u¿¹ce do doprowadzenia do zintegrowania informacji z rejestracji i inwentaryzacji ruchów masowych, zawartych w ró¿nych bazach danych. Tak powsta³a geobaza danych powinna umo¿liwiaæ szybk¹ aktualizacjê przez wprowa-dzanie nowej informacji o aktualnych ruchach masowych w skali regionalnej/krajowej.
Zintegrowanie wymaga ujednolicenia stosowanych podk³adów topograficznych w ró¿nych skalach od 1 : 10 000 do 1 : 50 000 (takie podejœcie reprezentuj¹ obecnie opraco-wania w³oskie i austriackie).
Wprowadzenie jednolitego systemu rejestracji nowych zdarzeñ ruchów masowych (tak¿e w oparciu o metody teledetekcji np. powtarzalne zdjêcia lotnicze) w powi¹zaniu z informacj¹ o opadach (rozbudowa sieci auto-matycznych stacji opadowych).
Wykorzystanie nowo rozwijaj¹cych siê metod „fuzzy logic” i ANNA (analiza sztucznych sieci neurono-wych) i dotychczasowych metod probabilistycznych do oceny obszarów podatnych na ruchy masowe w skali zlew-ni, regionu itp. jako podstawy do racjonalnej u¿ytkowania i minimalizowania ryzyka w takich obszarach
Wiele wyst¹pieñ dotyczy³o zastosowania specjali-stycznego oprogramowania do analizy satelitarnych obra-zów radarowych InSAR i PSInSAR — interferometrii radarowej. Umo¿liwia ono, co brzmi niemal niewiarygod-nie (satelity s¹ umieszczone na orbitach kilkaset kilome-trów nad Ziemi¹) rejestracjê zmian pionowych na powierzchni Ziemi z dok³adnoœci¹ kilku milimetrów. Prze-tworzone dotychczas dane z terenu Londynu, Pary¿a, Sto-ke i in. ujawni³y miêdzy innymi osiadanie terenów wzd³u¿ linii metra, podnoszenie lub obni¿anie siê obszarów na któ-rych znajduj¹ siê ujêcia wód podziemnych, tereny eksplo-atacji górniczej, obszary wystêpowania ruchów masowych, b¹dŸ przejawy aktywnych ruchów tektonicz-nych. Wszystko to wskazuje na now¹ jakoœæ mo¿liwoœci obserwacji i rejestracji zmian dynamiki powierzchni Ziemi oraz identyfikacji geozagro¿eñ.
Geologia z³o¿owa i gospodarcza. Podczas kongresu geo-logicznego w ramach sesji ogólnej odby³o siê 9 sesji tema-tycznych poœwiêconych ró¿nym aspektom z dziedziny z³ó¿ rud metali, na których przedstawiono ponad 100 referatów i prawie 300 posterów.
Wœród wielu poruszanych zagadnieñ najwiêkszym zainteresowaniem cieszy³y siê sesje poœwiêcone z³o¿om z³ota wystêpuj¹cym w ró¿nych œrodowiskach
geotekto-nicznych, mineralizacjom rudnym zwi¹zanym z magmo-wymi ska³ami ultra- i maficznymi oraz metalogenii du¿ych i wielkich z³ó¿ rud metali
Badanie i rozpoznanie z³ó¿ rud metali to wci¹¿ niezwy-kle istotna dzia³alnoœæ s³u¿b geologicznych, przedsiêbiorstw poszukiwawczych i oœrodków akademickich. Wystarczy podkreœliæ liczby referatów i posterów na temat z³ó¿:
Au — 185,U — 104, Cu — 34, Pt, Pd — 21,Zn, Pb — 19,Co — 19 (istotny temat wobec przymiarek do odzysku Co w Lubinie).
Datowanie z³ó¿ rud Re-Os jest ci¹gle stosowane (7 refera-tów); ale uwaga: sprawdza siê na razie tylko dla z³ó¿ prekam-bryjskich i staropaleozoicznych (co wa¿ne, ta nowatorska metoda by³a stosowana ju¿ ostatnio w Polsce, byæ mo¿e zostanie przetestowana dla cechsztyñskich z³ó¿ miedzi).
Czarne ³upki s¹ wci¹¿ atrakcyjne i powszechnie bada-ne, co wykaza³a sesja pt. Petrografia, alteracja, geneza i poszukiwania z³ó¿ U, Au, Pt, Pd, Mn, Mo-Ni-PGE, Se, V. W innej sesji przedstawiono najnowsze wyniki poszukiwañ z³ó¿ Au w czarnych ³upkach (min. Wielkiego z³o¿a Murun-tau, Uzbekistan. Osobna sesja dotyczy³a zagadnieñ oceanu — Sapropels and black shales. A w kolejnej sesji omawia-no z³o¿a rud Cu w czarnych ³upkach.
Zwraca uwagê wzmo¿one zainteresowanie badaniami uranu. Przedstawiono 104 referaty i postery na temat z³ó¿ ura-nu, jego wykorzystania i zagro¿eñ, w tym na specjalnej sesji wyg³oszono 13 referatów — wszystkie typu „invited”. Trend ten wynika z faktu, ¿e jak wskazano w projekcjach na najbli¿-sze lata, na prze³omie tej i nastêpnej dekady nale¿y spodzie-waæ siê wzrostu cen uranu, co oznacza, ¿e obecnie powinno siê wzmóc prace prowadz¹ce do szybkiego udokumentowa-nia i wydobycia rud uranowych.
W sesjach referatowych jak i posterowych uczestniczy-li przedstawiciele ze wszystkich kontynentów a szczegól-nie liczszczegól-nie z Chin. Obecnoœæ tych ostatnich odzwierciedla aktualnie obserwowany intensywny rozwój nowoczesnej geologii z³o¿owej w Chinach, który jest œciœle zwi¹zany z rozwojem gospodarczym i wielkim zapotrzebowaniem gospodarki na surowce mineralne.
Geoinformacja. Na obecnym etapie w wiêkszoœci projek-tów dotycz¹cych tworzenia i udostêpniania baz danych k³adzie siê ogromny nacisk na ich przystêpnoœæ i ³atwoœæ dostêpu, w du¿ej mierze za poœrednictwem Internetu zgodnie z ogólnie przyjêtym has³em „geologia dla spo³eczeñstwa”.
Geoinformacji poœwiêcono trzy sympozja tematyczne: 1. Narodowe/miêdzynarodowe bazy danych map geo-logicznych;
2. Przyk³ady innowacji w dziedzinie udostêpniania geoinformacji;
3. S³owniki, standardy i technologie dla zarz¹dzania i udostêpniania danych geologicznych.
W trakcie kongresu odby³o siê spotkanie inauguracyjne reaktywuj¹ce dzia³alnoœæ Komisji ds. Zarz¹dzania i Zasto-sowania Geoinformacji (Commission for the Management and Application of Geoscience Information — CGI). Jest to komisja Miêdzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS). Jej celem jest globalna wymiana wiedzy o geoin-formacji i systemach geoinformacyjnych, rozpowszech-nianie dobrych praktyk w wymianie geoinformacji, zachêcanie do rozwoju standardów geoinformacyjnych, wspo-maganie osób i organizacji zainteresowanych zarz¹dzaniem i zastosowaniem geoinformacji. Komisja podjê³a inicjatywy:
Rozwoju Miêdzynarodowego s³ownika nauk o Zie-mi — Multilingual Thesaurus of Geosciences (MTG);
Organizacji warsztatów dla wymiany wiedzy, trans-feru umiejêtnoœci i technologii;
Ustanowienia i wspierania grup roboczych: pojêcio-wych modeli danych, klasyfikacji systemów i formatu XML dla wymiany danych geologicznych.
Dobrym przyk³adem promocji informacji geologicznej w spo³eczeñstwie jest atlas wydany przez Brytyjsk¹ S³u¿bê Geologiczn¹ (BGS) zatytu³owany „Brytania pod naszymi stopami”. Efektownie wydany atlas zawiera informacje na temat zebranych danych cyfrowych dotycz¹cych: geologii i geofizyki, jakoœci wód podziemnych i gleb, geozagro¿eñ i zasobów surowcowych Wielkiej Brytanii. G³ówny nacisk po³o¿ono na czytelnoœæ i zrozumienie tych informacji przez nie — geologów.
Neotektonika i morfotektonika. Zwraca siê du¿¹ uwagê na monitoring zjawisk geodynamicznych zachodz¹cych w sposób powolny jak i gwa³towny.
Metody badañ ruchów poziomych i pionowych skoru-py ziemskiej poprzez zak³adanie sieci pomiarowych GPS; z powodzeniem metoda ta jest stosowana w basenie Morza Œródziemnego, w obszarach m³odych ruchów górotwór-czych. Dok³adnoœæ pomiaru ruchów pionowych wynosi kilka milimetrów i jest ona wystarczaj¹ca w mobilnych obszarach Apeninów.
Badania geomorfologiczne dla rozpoznania aktywno-œci tektonicznej w strefach uskoków (zmiany uk³adów sieci rzecznej, akumulacji sto¿ków nap³ywowych, uk³adu koryt rzecznych itp.) szczególnie liczne przyk³ady podawali gospodarze kongresu z Apeninów.
Informacje o sejsmicznoœci i paleosejsmicznoœci obsza-rów po³o¿onych nie tylko na po³udnie ale i na pó³noc od Ni¿u Polskiego i Europejskiego wskazuj¹ na du¿¹ intensyw-noœæ tych zjawisk w przesz³oœci oraz na mo¿liwoœci rozpo-znawania tych zjawisk w osadach czwartorzêdowych.
Rekonstrukcja danych ruchów glacjoizostatycznych oraz zjawisk sejsmicznych na naszych obszarach pokry-tych grub¹ pokryw¹ osadów sypkich i spoispokry-tych jest trud-niejsza ale jednak mo¿liwa. Badania prowadzone w tym kierunku pomog³yby w rozpoznaniu tektonicznych uwa-runkowañ zjawisk geodynamicznych w strefie brzegowej Ba³tyku i w wielkich dolinach rzecznych.
Prezentowano wykorzystanie metod geomorfologicz-nych dla identyfikacji i badañ uskoków, podawano szcze-gólnie liczne przyk³ady z W³och, Grecji, Turcji i Iranu. Stwierdzona jest np. akumulacja trawertynów na liniach m³odych uskoków w Maroko.
Rozwa¿ania sejsmotektoniki w odniesieniu do morfo-tektoniki prowadzone s¹ przede wszystkim w aktywnych tektonicznie obszarach (m.in. w Iranie i Japonii).
Rozpoznanie intensywnych zdarzeñ paleosejsmicz-nych zachodz¹cych na prze³omie plejstocenu i holocenu prowadzone jest m.in. w Bu³garii. Badania te s¹ pomocne w rozpoznaniu wspó³czesnych groŸnych zjawisk natural-nych (osuwiska, trzêsienia ziemi).
Zintegrowane zarz¹dzanie stref¹ brzegow¹ i dnem morskim. Tematyka ta jest realizowana poprzez wiele ró¿-norakich projektów zmierzaj¹cych do dostarczenia danych pozwalaj¹cych na skuteczne i racjonalne zarz¹dzanie zaso-bami przyrodniczymi obszarów morskich i racjonalne planowanie inwestycji i minimalizowanie mo¿liwych nie-korzystnych dla œrodowiska skutków. Najliczniejsza grupa projektów dotyczy zintegrowanego kartowania dna mor-skiego w skalach szczegó³owych, d¹¿¹cego do tworzenia map „krajobrazów podwodnych” (ang. habitat mapping).
Mapy takie zawieraj¹ nie tylko informacje o topografii dna morskiego i jego cechach litologicznych ale równie¿ infor-macje o dynamice dna oraz iloœci rodzaju organizmów roœlinnych i zwierzêcych zasiedlaj¹cych dno. W tej grupie projektów mieszcz¹ siê równie¿ prace kartograficzne i monitoringowe zmierzaj¹ce do okreœlenia stopnia zanie-czyszczenia osadów substancjami chemicznymi oraz prace dokumentuj¹ce wystêpowanie i mo¿liwoœci wykorzystania surowców okruchowych, g³ównie piasku i ¿wiru, z dna mor-skiego. W obszarach wybrze¿y prace geologiczne zwi¹zane z zagadnieniami zintegrowanego zarz¹dzania koncentruj¹ siê na dokumentowaniu i monitorowaniu ruchów masowych (osuwisk) oraz zagro¿eñ powodziami sztormowymi.
W projektach zwi¹zanych z tworzeniem podstaw dla zin-tegrowanego zarz¹dzania stref¹ brzegow¹ i dnem morskim podstawow¹ rolê odgrywaj¹ metody akustyczne badania dna morskiego i badania teledetekcyjne wybrze¿y. Ogromne zna-czenie ma postêp w zastosowaniu metod akustycznych, zw³aszcza postêp w oprogramowaniu pozwalaj¹cym na reje-stracjê, interpretacjê a nastêpnie integracjê i wizualizacjê danych pochodz¹cych z ró¿nych urz¹dzeñ (echosonda wielo-wi¹zkowa, side-scan sonar, ró¿nego rodzaju, pracuj¹ca na ró¿nych czêstotliwoœciach aparatura sejsmoakustyczna, po wielokana³ow¹, wysokorozdzielcz¹ sejsmikê refleksyjn¹). Globalne zmiany klimatu i œrodowiska przyrodniczego. Poznanie mechanizmów globalnych przemian paleoœrodo-wisk — zmierza poprzez wielokierunkowe badania osadów do rekonstrukcji paleoklimatu. Poznanie zmiennoœci klima-tu i mechanizmów zmiany te powoduj¹ce pozwala na two-rzenie i testowanie modeli klimatycznych, a to z kolei — na tworzenie prognoz zmian klimatu w przysz³oœci. Wa¿nym kierunkiem badañ zwi¹zanym z badaniami zmian klimatu s¹ badania zmian poziomu morza i ewolucji wybrze¿y. Wa¿nym, nowym kierunkiem wspomagaj¹cym badania paleoœrodowiskowe jest geoarcheologia, integruj¹ca bada-nia nad rozwojem kultur z badabada-niami nad rozwojem i zmia-nami œrodowiska przyrodniczego.
W badaniach globalnych zmian klimatu i œrodowiska przyrodniczego zdecydowany nacisk k³adzie siê nie tylko na nowoczesne, wysokozaawansowane techniki badawcze, takie jak badania izotopów stabilnych, badania paleomagne-tyczne czy coraz dok³adniejsze metody datowañ bezwglêd-nych, ale przede wszystkim na integracjê tych metod z metodami klasycznymi, takimi jak badania sedymentolo-giczne, palinologiczne czy archeologia (ang. multiproxy). Poza zintegrowanymi metodami badañ laboratoryjnych bar-dzo wa¿ne miejsce równie¿ tu zajmuj¹ badania sejsmoaku-styczne dna morskiego, a zw³aszcza interpretacja profili sejsmicznych przy zastosowaniu analizy sekwencyjnej. Ochrona georó¿norodnoœci i geoturystyka — realizo-wana jest poprzez projekty maj¹ce na celu lokalizacjê, zba-danie i opis obszarów szczególnie cennych i interesuj¹cych i wartych ochrony ze wzglêdu na unikalne zasoby przyrody nieo¿ywionej (ska³y, formy terenu, wody podziemne i powierzchniowe, itp.). Bardzo du¿a czeœæ tego typu pro-jektów jest skoncentrowana na wybrze¿ach morskich, bêd¹cych wyj¹tkowo atrakcyjnymi obszarami dla turystyki i rekreacji. Wyniki takich prac, poza opracowaniami spe-cjalistycznymi, s¹ prezentowane z regu³y w formie prze-wodników, folderów, map i tym podobnych publikacji dostêpnych i zrozumia³ych dla turystów nie bêd¹cych spe-cjalistami w dziedzinach nauk o Ziemi.
Na sesji zaprezentowano ideê zak³adania europejskich geoparków. W 2000 r. zosta³a powo³ana przez 4 pañstwa
europejskie (Francjê, Niemcy, Hiszpaniê i Grecjê) sieæ geoparków europejskich European Geoparks Network w ramach programu European LEADER IIC. Operatorzy stref Leader–II podpisali konwencjê na wyspie Lesvos w Grecji w czerwcu 2000 r., deklaruj¹c¹ powo³anie sieci europejskich geoparków. Organizacja ma znak firmowy „European Geopark”, który zosta³ zarejestrowny dla wszystkich pañstw Unii Europejskiej. Wszyscy uczestnicy zgodzili siê z koniecznoœci¹ rozwijania i powiêkszania sieci parków na inne obszary Europy (Leader zones). G³ównym celem generalnego projektu jest dzielenie siê informacjami, ekspertyzami i definiowanie wspólnych narzêdzi badaw-czych. W listopadzie 2000 r. zorganizowano pierwsze spo-tkanie dotycz¹ce projektu w Molinos Maestrazgo w Hiszpanii z udzia³em przedstawicieli z ok. 20 geoparków. G³ównym celem spotkania by³o przedstawienie pierwszych doœwiadczeñ w dziedzinie geoturystyki, jak równie¿ przysz³ej wspó³pracy z innymi pañstwami i instytucjami. Po tym pierwszym spotkaniu wiele zarz¹dów nowych geopar-ków z³o¿y³o aplikacje cz³onkostkie do sieci europejskiej. W kwietni 2001 roku „Network” i UNESCO (dzia³ Nauk o Zie-mi) podpisali oficjaln¹ umowê o wspó³pracy.
G³ówne cele powo³ywania narodowych geoparków s¹ nastêpuj¹ce:
— ochrona geologicznego dziedzictwa
— promowanie geologii dla szerokiego spo³ecznego odbioru
— u¿ywanie geologii do promowania zrównowa¿one-go ekonomicznezrównowa¿one-go rozwoju poprzez geoturystykê i eduka-cjê spo³eczn¹.
Pañstwowy Instytut Geologiczny powinien rozwijaæ tego typu dzia³alnoœæ w Polsce i powinien jak najszybciej przyst¹piæ do Europejskiej Sieci Geoparków na spotkaniu w Irlandii w 2005 roku.
Varia
W licznych sesjach kongresu prowadzono rozwa¿ania o geologii w odniesieniu do ró¿nych innych dziedzin wie-dzy i gospodarki, poczynaj¹c od mitologii i religii, a na geologii win koñcz¹c.
Analizowano ró¿ne mity i legendy, utrwalanie w nich opisów wyj¹tkowych wydarzeñ geologicznych, w obsza-rze basenu Mórz Œródziemnego i Czarnego (potop Noego), pó³nocnej i po³udniowej Ameryki, Polinezji, Hawajów. W zwi¹zku z tym nastêpuje utrwalenie pojêcia geomitologia. Przedstawiono produkcjê win tradycyjnych obszarów upra-wy winoroœli, jak na przyk³ad W³ochy, Niemcy oraz noupra-wych, takich jak Kalifornia, Australia, Chile i RPA. Omawiano warun-ki uprawy winoroœli szczególnie w odniesieniu do geologiczne-go pod³o¿a, optymalnegeologiczne-go dla ka¿degeologiczne-go gatunku win.
Zwraca siê coraz wiêksz¹ uwagê na badania na pogra-niczu geologii z archeologi¹ (np. badania sk³adu rzymskich z³otych monet z epoki Augusta pozwalaj¹ wyci¹gn¹æ wnioski co do rozmieszczenia kopalni z³ota). Badania archeologiczne wspomagaj¹ tak¿e datowanie i rozpozna-wanie natê¿enia trzêsieñ ziemi i innych procesów geolo-gicznych w czasach historycznych.
Specjalna sesja by³a poœwiêcona Geomedycynie, w której zaprezentowano g³ównie dotychczasowe doœwiad-czenia grupy roboczej International Working Group on Medical Geology (IWGMG) zainicjowanej przez IUGS w 2002 r. G³ównymi celami tych badañ jest wykazanie zna-czenia nauk o Ziemi dla ludzi i zwierz¹t, nawi¹zania wspó³pracy pomiêdzy geologami, a œrodowiskiem lekarzy
oraz pomiêdzy krajami rozwiniêtymi i rozwijaj¹cymi siê. Prezentacje na w/w temat jak równie¿ badania w tym zakresie cieszy³y siê ogromnym zainteresowaniem.
Du¿¹ wagê przypisuje siê równie¿ badaniom typu „Big Science”. Program ten jest oparty g³ównie o IODP (Inte-grated Ocean-Drilling Program) i ICDD (International Continental Scientific Drilling Program); poprzez badania próbek z przestrzeni kosmicznej szuka siê odpowiedzi na pytanie: czy ¿ycie jest powszechne we wszechœwiecie?
Uwagi koñcowe
Polska delegacja na kongres liczy³a zaledwie 34 osoby, w tym 6 osób z geofizyki. By³a to delegacja bardzo skrom-na w stosunku do potencja³u skrom-naukowego i przemys³owego Polski. W sumie, polscy uczestnicy kongresu przedstawili 25 prezentacji ustnych i posterów, w tym 6 prezentacji z geofizyki. Odby³a siê, miêdzy innymi, sesja referatowa i posterowa, która dotyczy³a wielkich kontrastów w budo-wie litosfery Ziemi, z dominuj¹cym udzia³em autorów pol-skich, którzy prezentowali wyniki sejsmicznych badañ struktury litosfery na obszarze Europy Œrodkowej, zreali-zowanych w ramach miêdzynarodowych projektów POLONAISE’97, CELEBRATION 2000 i ALPY 2002. Projekty te, jak wiadomo, by³y wykonane z inicjatywy i pod kierunkiem strony polskiej.
Miêdzynarodowy Kongres Geologiczny we Florencji obradowa³ w momencie szczególnym, kiedy nastêpuje zasadniczy zwrot w naukach geologicznych, z orientacj¹ na geologiê globaln¹. Temu maj¹ s³u¿yæ, miêdzy innymi, dwa wielkie œwiatowe wydarzenia badawcze organizowa-ne na forum miêdzynarodowym:
Rok 2006 — Miêdzynarodowym Rokiem Planety Ziemia, Lata 2007–2008 — 4. Miêdzynarodowy Rok Polarny. 4. Miêdzynarodowy Rok Polarny 2007–2008 jest orga-nizowany w 125 rocznicê 1. Miêdzynarodowego Roku Polarnego (1882–1883), w 75 rocznicê 2. Miêdzynarodo-wego Roku Polarnego (1932–1933) i 50 rocznicê 3. Miê-dzynarodowego Roku Geofizycznego, który obejmowa³ tak¿e obszary polarne Ziemi. 4. Miêdzynarodowy Rok Polarny, organizowany w wyj¹tkowo korzystnych warun-kach geopolitycznych, stwarza niepowtarzaln¹ szansê dla nauk o Ziemi w³¹czenia na sta³e ogromnych obszarów Ark-tyki i AntarkArk-tyki w orbitê dociekañ naukowych, o funda-mentalnym znaczeniu dla geologii i geofizyki. W planowanych przedsiêwziêciach badawczych, zwi¹zanych z obydwoma wymienionymi wydarzeniami naukowymi, nie mo¿e zabrakn¹æ aktywnego udzia³u geologów i geofi-zyków polskich. S¹ to bowiem tak¿e wydarzenia, o wiel-kim i niepowtarzalnym znaczeniu ekonomicznym oraz geopolitycznym. Dla przyk³adu, ze œrodków Unii Europej-skiej jest budowany statek badawczy, lodo³amacz Aurora Borealis, dla badañ historii geologicznej Oceanu Arktycz-nego. Statek bêdzie móg³ docieraæ w czasie wielomiesiêcz-nych ekspedycji do najdalszych rejonów Arktyki. Na jego pok³adzie bêd¹ zainstalowane z³o¿one i unikalne systemy pomiarowe do badañ den oceanicznych oraz urz¹dzenie do g³êbokich wierceñ geologicznych. Przy pomocy tego urz¹dzenia bêdzie mo¿liwe pobrania rdzenia wiertniczego o mi¹¿szoœci nawet do 1000 m, przy g³êbokoœci dna oceanu do 4000 m! W paŸdzierniku b.r. odby³a siê w Brukseli kon-ferencja prasowa z prezentacj¹ ju¿ zaawansowanej
budo-wy lodo³amacza „Aurora Borealis”. Koszt budobudo-wy i wyposa¿enia statku wynosi ponad miliard Euro. Nie ukry-wa siê faktu, ¿e „Aurora Borealis” to tak¿e ukry-wa¿ne narzê-dzie geopolityczne do rozmów Unii Europejskiej z pañstwami basenu Oceanu Arktycznego. Nale¿y zauwa-¿yæ, ¿e szeroko rozumiany basen Oceanu Arktycznego ma przysz³oœciowe ogromne znaczenie ekonomiczne. Polska posiada niekwestionowan¹ pozycjê w tzw. Radzie Ark-tycznej (Arctic Council) skupiaj¹cej pañstwa posiadaj¹ce terytoria w Arktyce. Tê znacz¹c¹ i unikaln¹ pozycjê nasze-go kraju zabezpiecza Traktat Miêdzynarodowy w/s Spits-bergenu tzw. Traktat Paryski, podpisany przez polskie w³adze w Pary¿u w 1920 r. Tê dyplomatyczn¹ pozycjê Pol-ski wzmacnia sta³a badawcza obecnoœæ naszego kraju na Spitsbergenie ju¿ od 1932 r. Statek badawczy — lodo³amacz „Aurora Borealis”, to tylko jeden z przyk³adów wielkich inwestycji w zakresie nauk o Ziemi, podejmowanych przez Uniê Europejsk¹, a tak¿e podobnych przedsiêwziêæ badaw-czych w USA i innych krajach œwiata.
Jednym z kluczowych zagadnieñ dyskutowanych na kongresowych spotkaniach we Florencji, formalnych i nie-formalnych, by³y problemy 4-wymiarowej interpretacji procesów geologicznych, tzn. przestrzennej interpretacji procesów geologicznych w czasie, przy wykorzystaniu ró¿nych nowoczesnych technik badawczych, takich jak: sejsmiczna tomografia, obserwacje satelitarne Ziemi, g³êbokie wiercenia na dnach oceanicznych, g³êbokie wier-cenia na kontynentach. Tego typu postêpowanie metodolo-giczne stwarza podstawy dla nowoczesnych nauk geologicznych, a w szerszym ujêciu dla nauk o Ziemi.
Planowane na najbli¿sze lata wielkie œwiatowe przedsiê-wziêcia badawcze w dziedzinie nauk o Ziemi bêd¹ mia³y znaczenie „epokowe”. Z tego wzglêdu w ich realizacji nie mo¿e zabrakn¹æ polskich instytucji badawczych, zarówno tych o profilu naukowym jak i przemys³owym. W pierwszej kolejnoœci, nale¿a³oby jak najszybciej uruchomiæ ambitny, wieloletni interdyscyplinarny program badañ regionalnych, nawi¹zuj¹cy do programów miêdzynarodowych, realizowa-ny we wspó³pracy z najsilniejszymi partnerami zagranicz-nymi. Polskie instytucje naukowe z zakresu nauk o Ziemi musz¹ zintegrowaæ swoje dzia³ania i w³¹czyæ je w nurt dzia³añ miêdzynarodowych. Jest to jedyna droga do zajêcia przez polsk¹ geologiê nale¿nego jej miejsca w wielkim dziele, jakim jest dok³adne nowoczesne rozpoznanie litosfe-ry Ziemi, jej struktulitosfe-ry i ewolucji, niezbêdne dla umiejêtnego sterowania przysz³ym rozwojem cywilizacyjnym œwiata. Jest to g³ówne przes³anie ostatniego Miêdzynarodowego Kongresu Geologicznego we Florencji.
Obrady 32. Miêdzynarodowego Kongresu Geologicz-nego by³y niezwykle interesuj¹ce, przebiega³y w bardzo mi³ej atmosferze, przy znakomitej organizacji. Jest wielk¹ zas³ug¹ gospodarzy kongresu, ¿e przy rekordowej liczbie uczestników obrad, zaplanowane spotkania odby³y siê zgodnie z harmonogramem wczeœniej ustalonym.
***
W trakcie opracowania artyku³u równie¿ wykorzystano fragmenty sprawozdañ: Waldemara Gogo³ka, Stanis³awa Mikulskiego, Gra¿yny Miotk-Szpiganowicz, Teresy Mro-zek, S³awomira Oszczepalskiego, Andrzeja Piotrowskie-go, Piotra PrzeŸdzieckiePiotrowskie-go, Szymona Uœcinowicza, Janiny Wiszniewskiej, Antoniego Wójcika i Joanny Zachowicz.
