LUDWIK SAWICKI
. .
ZAGADNIENIE WIEKU WYDM
(StreszcŻeme referatu. ·PTG Wa.rszawa 26.1.1955)
•
Wy·dmy· J}cznie występujące na różnych terenach Folski były w latach 1919 - 1935 przedmiotem badań
prehistoryków. Począ.tkowo miały one na calu pOzna-nie składu i przynależoości · przemysłowej wyrobów krzemiennych Zll!ajdujących sJ.ę na wydmach. Następ nie, wobec stwierdzenia obecności wyrobów reprezen-tujących przemysły późnopaleolityczne i epipalecli-tyczne, zakres badań wydmowych uległ znacznemu rozszerzeniu objął zagadnienia: stratygrafii, warun-ków geomodologicznych, stosunku do podłoża oraz wieku wydm. Dzięki temu miał~ one charakter badań geologicznych, uwzględniających jako "fossiles direc-teurs" materiały paleolityczne i· epipaleolityczne. Waż nym zadaniem tych badań było "Wyjaśnienie zagad-nienia, czy wydmy występujące na S i· N od zlodo!wa ... cen'ia środkowo-polskiego są różnego wieku, czy też są synchroniczne. ·
Z osiągnięć ltego okresu badań wydmowych. wymie-nić należy: stwierdzenie pionowego rozmieszczenia (s•tratygra:fii) zawartości ·kulturowej wydm, odkryde na wydmie grzędowej w pradolinie Wisły, na S od Warszawy; przemysłu Świderskiego odpowiadającego środkowo lub górno-madleńskiemu poziomowi paleo-litu Fr.ancjd, stwierdzenie związku genetycznego wydm
występujących w pradolinie Wisły z ich podłożem (ta-rasem akumulacyjnym) oraz oznaczenie . względnego wieku tych W}'dm. .
w·
rozprawie referenta poświęcon~j przemysłowi śwlderskiemu (1935 r.) odstanianie taTasu akumu!:x:yj-nego i towarzyszące temu tworzenie się wydm w pra-· drołinie Wisły na odcinku warszawskim jest zsynchr·o-nizowane z okresem interstadialnym pomi~zy stadi a-mi kujawsko-mazurskim (frankfurckim) i pomor~kim (meklemburskim) zlodowacenia północno-po,lskH~go. -Odkrycie w Pustelniku - E. Warszawy, w spągualu-wiów tarasu wydmowego, . poziomu z florą tundrową
potWierdza poprawność powyższego oznaczeni.a wie~. ku tego tarasu oraz. pokrywających go wydm.
W latach 1921-1928 referent przeprowadził pada-nia wtworów wydmowych w ,sltref.ie . marginalnęi .zlo-dowacenia środkowo-polskiego. ObJęły one odcmek pradoliny Kamiennej - od Sk.a-rżyska-Kamiennej do Kunowa oraz pradoliny Drzewiczki, wraz z jej
lewo-brzeżnym dopływem - iOd Dyszowa (N Końskich) do Rudy Białaczewskiej li GiełZówa. Wydmy typowe
nie-liczne, występują natomiast prawdziwe pola piasku wydmowego, który pokrywa warstwą zmiennej miąż szośc1 starą defl,acyjną powierzchn~ę tani-su akumu-lacyjnego pra-Kamiennej i pra-Drzewiczki. Jego za-wartość· kulturową stanowią wyroby krzemienne prze-mysłu nowomłyńskiego (od miejscowości Nmyy Młyn
nad Kamienną ponLżej Skarżyska-KJamiennej), który
jest starszy od przemysłu· Świderskiego.
Powierzchnię deflacyjną piasku wydmowego pokry-wa zpokry-warcie lub w rozproszeniu materiał skalny lo-kaln;y oraz eratyczny północy: żwir, głaziki. i ·głazy wieikości "brukowców", a sporadycznie o długości do 40 cm. Miejscami po.2liom ten pokrywa wydma (z gle-bą holoceńską leśną w stropie) wieku wydm pvdwar-szawsk!.ch. Przyjmując, iż maiterlal eratyczny repre-zentuj'e poziom stratygraficzno-chronologiczny
nad-legły w stosunku do nowomłyńskiego piasku wydmo~
wego z wyrobami krzemiennymi - piasek ten uznać należy za utwór wydmowy kopalny. starszy od wydm
poąwarszawskich zawierających przemysł świdersld l. Geneza i czas osadzenia materiału eratycznego - wo-bec przerwania przez referenta badań na tym tere-nie --..:.. tere-nie zostały wyjaśnione.
Osadzenie materiału grubego jest pmwdopodobnie Wynikliero działania różnych ,czynników m.
m.
wysa-dów mrozowych materiału grubego z podściełającej piasek wydmowy warstwy żwirowo-głazikowej tarasu akumulacyjnego. Fakt >tego rodzaju wysadu ujawnił szybik wykonany na .terenie teg9 tarasu w pl"adolinledopływu Młynkówki, w miejscowości Młynek Ni e-świński (N Końskich).
Zestawiając ten fakt z szeregiem innych, jakie to-warzY-szą występowaniu piasku wydmowego, oraz pmwdopodDbny względny wiek występującego w r,irn
przemysłu nowomłyńskiego - .ref~rerut utw?rzeni!:
się warstwy tego piasku (zwydrmeme stropoweJ partu tarasu akumulacyjnego wymienionych rzek) odnosi do interstadiału pomiędzy stadium Leszna (branden-burskim) i kujawsko-mazurskim (frankfurckim) zlo-dowacenia północno-polskiego. :
