Historia rozwoju pojęcia inteligencji emocjonalnej

227

Historia rozwoju pojêcia inteligencji emocjonalnej

History of emotional intelligence concept development

1_{Klinika Psychiatrii M³odzie¿owej Katedry Psychiatrii UM w £odzi, ul. Czechos³owacka 8/10, 92-216 £ódŸ.}

Kierownik: dr hab. n. med. Agnieszka Gmitrowicz

2_{Zak³ad Psychologii Lekarskiej Uniwersytetu Medycznego w £odzi, ul. Pomorska 251, 92-213 £ódŸ.}

Kierownik: prof. dr hab. n. med. Alina Borkowska

Correspondence to: Klinika Psychiatrii M³odzie¿owej Katedry Psychiatrii UM w £odzi, ul. Czechos³owacka 8/10, 92-216 £ódŸ, e-mail: k.jablkowska@pro.onet.pl

Source of financing: Department own sources

S

Sttrreesszzcczzeen

niiee

„Inteligencja emocjonalna” to nowe pojêcie wywo³uj¹ce niejasne skojarzenia. Obok „ilorazu inteligencji” cie-szy siê ono coraz wiêkcie-szym zainteresowaniem badaczy. Wed³ug najnowcie-szych badañ to w³aœnie inteligencja emocjonalna przyczynia siê w oko³o 80% do sukcesu, podczas gdy iloraz inteligencji tylko w 20%. Sukces nie oznacza tu tylko spraw zawodowych, lecz tak¿e codzienne relacje interpersonalne czy zdrowie psychiczne jed-nostki. Rozwa¿aj¹c koncepcjê inteligencji w rozumieniu akademickim, okaza³o siê, ¿e na jakoœæ ¿ycia jednost-ki wiêkszy wp³yw ma umiejêtnoœæ radzenia sobie z emocjami ni¿ zdolnoœci jêzykowe, matematyczne czy lo-giczne, które kiedyœ ca³kowicie prognozowa³y sukces. Przyjêto, ¿e na funkcjonowanie cz³owieka i jego zdolnoœci radzenia sobie z sytuacjami trudnymi sk³ada siê nie tylko intelekt, lecz tak¿e jego kompetencje osobiste i spo-³eczne oraz sposób prze¿ywania œwiata i wyznaczone cele ¿yciowe. Wniosek ten sk³oni³ badaczy do poszu-kiwañ, których efektem jest powstanie pojêcia inteligencji emocjonalnej. Celem niniejszej pracy jest przeœle-dzenie historii rozwoju pojêcia inteligencji emocjonalnej, poznanie jego genezy i struktury. Chronologicznie przedstawiono ewolucjê myœli psychologicznej, konkurencyjne teorie wyjaœniaj¹ce rolê i znaczenie pojêcia in-teligencji emocjonalnej oraz przegl¹d badañ na jego temat. Inteligencja emocjonalna jest tematem, który sta-le budzi kontrowersje i dyskusje badaczy. Posta-lemika wokó³ inteligencji emocjonalnej pozostaje wci¹¿ ¿ywa i jest swoistym katalizatorem zmian zachodz¹cych w jej rozumieniu. Praca jest prób¹ przybli¿enia i zrozu-mienia fenomenu, jakim w ostatnim czasie sta³a siê inteligencja emocjonalna.

S

S³³oowwaa kklluucczzoowwee:: inteligencja, iloraz inteligencji, emocje, kompetencje, inteligencja emocjonalna

S

Su

um

mm

maarryy

“Emotional intelligence” is a relatively new term that leads to ambiguous associations connotations. Apart together with from “intelligence quotient” (IQ) emotional intelligence attracts gains more and more interest of the scientific society. According to the recent studies precisely emotional intelligence is the key factor that contributes to about 80% of all success stories, compared to IQ that contributes only to approximately 20%. Success refers here not only to professional matters, but also to everyday interpersonal relations or mental health. Strictly academic deliberation of intelligence concept reveals that ability of handling emotions has big-ger influence on human life than language, mathematical or analytical skills, that used to be considered key success factors historically. It has been accepted that not only intellect and ability of handling difficult situa-tions, but also his or her personal and social capacity, way of experiencing the world and determining life goals is responsible for human’s performance. This conclusion led researchers into further investigations that resulted in formulating the idea of emotional intelligence. The aim of this article is to investigate the

evolu-A

An

nn

naa S

Szzcczzeep

paan

niiaakk

_{,, K}

_Kaarro

_olliin

_{naa JJaab}

_b³³kko

_ow

_wsskkaa

228

charakter emocji – zgodnie z tym pogl¹dem wewnêtrz-ne doœwiadczenia emocjonalwewnêtrz-ne dostarczaj¹ ludziom wa¿nej informacji na temat ich œrodowiska i sytuacji. Ta informacja kszta³tuje ocenê, decyzje, priorytety i dzia-³ania cz³owieka(1)_.

Darwin w swoich badaniach za³o¿y³, i¿ wzorce emocjo-nalne s¹ wrodzonymi, dziedzicznymi reakcjami, które kszta³towa³y siê w toku ewolucji i s¹ podobne u wszyst-kich udomowionych ssaków. Przyczyni³o siê to w znacz-nym stopniu do rozwoju neurobiologicznych badañ w tej dziedzinie. Wspó³czesne odkrycia jednoznacznie wska-zuj¹, i¿ zachowanie emocjonalne jest regulowane przez wielopiêtrowy system, którego ogniwa wspó³pracuj¹ ze sob¹ i uzupe³niaj¹ siê wzajemnie. Najwa¿niejszymi i tym samym kluczowymi strukturami oœrodkowego systemu regulacji i kontroli emocji s¹: kora przedczo³owa, uk³ad limbiczny wraz z cia³em migda³owatym (analiza infor-macji pod wzglêdem ich znaczenia emocjonalnego), podwzgórze (integracja informacji z cia³a migda³owa-tego i informacji hormonalnej), œródmózgowie i inne struktury pnia mózgu oraz rdzenia krêgowego. Dla pra-wid³owego funkcjonowania sfery emocjonalnej cz³o-wieka istotny jest brak jakichkolwiek zak³óceñ oraz ura-zów na poziomie któregokolwiek z ogniw oœrodkowego systemu regulacji emocji(4,5)_.

Postêp w rozumieniu inteligencji emocjonalnej œciœle wi¹¿e siê z pojêciem inteligencji. Na pocz¹tku XX wie-ku wchodzi³o ono w zakres psychologii poznawczej, któ-rej g³ównym obiektem zainteresowañ by³y mózg i umys³ cz³owieka. Termin „inteligencja” u¿ywany by³ zazwyczaj przez psychologów w celu okreœlenia sprawnoœci funk-cjonowania sfery poznawczej cz³owieka, jego umiejêt-noœci analizy i syntezy pojêæ, zdolumiejêt-noœci dokonywania oceny, rozumowania oraz myœlenia abstrakcyjnego(6)_.

Popularna sta³a siê metafora komputerowa – mózg okreœlany by³ jako hardware, a umys³ jako software(7)_.

Uwa¿ano bowiem, i¿ intelekt odpowiedzialny jest g³ów-nie za przeprowadzag³ów-nie ch³odnych analiz, przetwarza-nie danych. Mia³ on warunkowaæ skuteczne dzia³aprzetwarza-nie i byæ predyktorem osi¹gniêcia sukcesu.

W 1904 roku Alfred Binet stworzy³ pierwsze testy bada-j¹ce inteligencjê i wprowadzi³ czynnik IQ (intelligence quotient), iloraz inteligencji(7)_{. Pierwotnie iloraz okreœla³}

stosunek „wieku umys³owego” do „wieku ¿ycia”

pomno-T

wie-dzy na temat inteligencji emocjonalnej i dojrzewaniem jej koncepcji, wobec czego warto przeœledziæ rys historyczny kszta³towania siê tego pojêcia w literaturze przedmiotu. Zrozumienie pojêcia inteligencji emocjonalnej wymaga przeanalizowania dwóch terminów: emocji i inteligen-cji. Nad terminem „emocja” i jego precyzyjnym zdefinio-waniem zastanawiaj¹ siê od wieków filozofowie i psy-cholodzy. S³ownik jêzyka polskiego definiuje emocjê jako „ka¿de poruszenie czy zak³ócenie umys³u, uczucia, namiêtnoœci; ka¿dy stan wzburzenia albo podniece-nia psychicznego”(2)_{. Definicja psychiatryczna natomiast}

okreœla emocjê jako subiektywnie odczuwany stan psy-chiczny, który przynagla do rozpoczêcia pewnych dzia-³añ, któremu ponadto towarzysz¹ ró¿ne zmiany cielesne, charakterystyczna ekspresja mimiczna, pantomimiczna oraz zachowania(3)_.

Na przestrzeni dziejów emocje odgrywa³y drugorzêdn¹ rolê w stosunku do poznania. Filozofowie i naukowcy darzyli zaufaniem i gloryfikowali analityczn¹ inteligen-cjê, nazywaj¹c emocje podrzêdnym, czêsto destrukcyj-nym elementem ludzkiej natury. Wspó³czesna psycho-logia odesz³a od pogl¹du, ¿e rozum góruje nad emocj¹ i po³o¿y³a nacisk na aktywnoœæ i funkcjonalnoœæ emocji. Obecnie sfera emocjonalna uznawana jest za podsta-wow¹ funkcjê psychiczn¹ cz³owieka.

Prze³omowe dla rozumienia pojêcia „emocja” by³y filo-zofia Davida Hume’a i etologiczne obserwacje Karola Darwina(1)_{. Hume, przedstawiciel empiryzmu, w}

opra-cowaniach z pocz¹tków XVIII wieku opisa³ impuls emo-cjonalny jako motywuj¹cy wszelkie dzia³anie cz³owieka(1)_.

Podwa¿enie przez Hume’a nadrzêdnej roli intelektu by-³o pocz¹tkiem dyskusji badaczy, w której wa¿ny gby-³os mia³ Karol Darwin. W swym etologicznym dziele O wyra-zie uczuæ u cz³owieka i zwierz¹t odkry³, ¿e emocje pe³ni¹ dwie funkcje. Po pierwsze nadaj¹ energiê zachowaniom adaptacyjnym, takim jak ucieczka (strach) i rozmna¿a-nie siê (mi³oœæ i po¿¹darozmna¿a-nie). Po drugie uruchamiaj¹ sys-tem sygnalizacji i komunikacji, który s³u¿y przetrwaniu jednostki. Opisuj¹c tê funkcjê emocji, Darwin zwróci³ uwagê na adaptacyjny, jawnie inteligentny charakter eks-presji emocjonalnej. Podkreœla³ równie¿ informacyjny

tion, understand the genesis and structure of the emotional intelligence concept. Scope of this article includes a chronological analysis of development of this psychological concept, study of competing theories explain-ing the role and meanexplain-ing of emotional intelligence and overview of available researches related to emotional intelligence. Emotional intelligence is continuously raising contentions and debates among the scientific soci-ety. The debate about emotional intelligence is ongoing and is a specific catalyst of changes in understand-ing of emotional intelligence concept. This study tries to approach and understand the phenomenon that emotional intelligence has been lately.

K

229

znalaz³a idealne narzêdzie pomiaru ludzkich mo¿liwo-œci. Dziêki wielozadaniowym technikom psychometrycz-nym mo¿na by³o okreœliæ poziom myœlenia abstrakcyj-nego, zdolnoœci kojarzenia i przetwarzania informacji osoby badanej. Jednak dzia³ania praktyczne znalaz³y oparcie w czysto teoretycznej linii badañ naukowych, które podkreœla³y fakt, ¿e obok inteligencji poznawczej istniej¹ inne jej typy(6)_.

Za prekursora pojêcia inteligencji emocjonalnej uznaje siê Howarda Gardnera, który do standardowego aka-demickiego rozró¿nienia rozumowania analitycznego, zdolnoœci werbalnych oraz ruchowych doda³ opis teo-rii inteligencji wielorakiej. Zaliczy³ do nich inteligencjê personaln¹, która dzieli³a siê na interpersonaln¹ i intra-personaln¹. Ta ostatnia, która oznacza umiejêtnoœæ rozró¿niania w³asnych uczuæ i pozwala poznawaæ cz³o-wiekowi jego w³asne mo¿liwoœci, stanowi wyraŸny od-powiednik inteligencji emocjonalnej(8)_.

W latach trzydziestych zrodzi³o siê przekonanie oparte na badaniach empirycznych, ¿e wszystkie typy inteligen-cji mo¿na podzieliæ na trzy podgrupy. Pierwsza z nich to inteligencja werbalno-pojêciowa, która obejmuje zna-jomoœæ s³ownictwa, zdolnoœci tworzenia wypowiedzi oraz logicznego rozumowania; druga – inteligencja prze-strzenno-wykonawcza – obejmuje zdolnoœci sk³adania obiektów, rozpoznawania i konstruowania; trzecia na-tomiast, inteligencja spo³eczna, dotyczy umiejêtnoœci funkcjonowania w relacjach miêdzyludzkich(7)_{. Opis}

spo-³ecznej inteligencji okaza³ siê swoistym katalizatorem dla Petera Saloveya oraz Johna D. Meyera, którzy d¹-¿yli do zast¹pienia pojêcia inteligencji spo³ecznej inteli-gencj¹ emocjonaln¹.

Badania zmierza³y w kierunku stworzenia teorii ³¹cz¹cej emocje i inteligencjê, bowiem przyjêto pogl¹d, ¿e trady-cyjnie rozumiana inteligencja akademicka mierzona ty-powymi testami nie jest wystarczaj¹cym predyktorem osi¹gniêæ ¿yciowych cz³owieka. Po latach dominacji po-gl¹du uznaj¹cego intelekt i poznawcze funkcjonowanie cz³owieka za g³ówny wyznacznik jego sukcesów psy-chologia powróci³a do stanowiska bardziej wywa¿one-go, integruj¹cego rolê procesów poznawczych i emocjo-nalnych w kszta³towaniu ludzkich zachowañ(6)_.

Narastaj¹ce tempo zmian w ró¿nych dziedzinach ¿ycia narzuca koniecznoœæ dostosowania siê do nich, ich wy-przedzania i przewidywania. Ogrom informacji wymu-szaj¹cy ich selekcjê, coraz bardziej dywergencyjny cha-rakter zadañ, zwiêkszona konkurencyjnoœæ wymagaj¹ umiejêtnoœci rywalizowania i znoszenia pora¿ek. S¹ to wyzwania, jakie stawia przed cz³owiekiem wspó³czesny œwiat. Sprostanie im zmusza jednostkê do dysponowa-nia wieloma strategiami zaradczymi oraz zdolnoœciami adaptacyjnymi. Wobec powy¿szego pojawi³y siê licz-ne pytania: czy inteligencja pojmowana jako konstrukt teoretyczny, odnosz¹cy siê do wzglêdnie sta³ych wa-runków wewnêtrznych cz³owieka determinuj¹cych

efek-tywnoœæ dzia³añ, wymagaj¹cych procesów poznaw-czych, wystarcza do przewidzenia ludzkiego sukcesu; czy w sk³ad inteligencji nie wchodz¹ równie¿ umiejêt-noœci radzenia sobie w trudnych sytuacjach spo³ecz-nych, radzenia sobie z silnymi emocjami? Chc¹c na nie odpowiedzieæ, przyjêto, ¿e na funkcjonowanie cz³owie-ka i jego zdolnoœci radzenia sobie z sytuacjami trudny-mi sk³ada siê nie tylko intelekt, ale tak¿e jego kompetencje osobiste i spo³eczne oraz sposób prze¿ywania œwiata i wyznaczone cele ¿yciowe. Ujêto zatem inteligencjê cz³owieka w sposób wielowymiarowy, uwzglêdniaj¹cy wszystkie ww. aspekty.

Na bazie tych tendencji w nauce narodzi³o siê pojêcie inteligencji emocjonalnej. Zosta³o ono stworzone przez Petera Saloveya z Uniwersytetu Yale i Johna Meyera z Uniwersytetu New Hampshire. W swojej koncepcji w roku 1990 inteligencjê emocjonaln¹ uznali za podza-kres inteligencji spo³ecznej. Zdefiniowali j¹ jako „zdol-noœæ cz³owieka do œledzenia w³asnych i cudzych uczuæ i emocji, ró¿nicowania ich oraz wykorzystywania uzy-skiwanych na tej drodze informacji w kierowaniu swo-im myœleniem i dzia³aniem”(8)_.

Z czasem autorzy zrewidowali tê definicjê i rozszerzyli jej zakres, dodaj¹c myœlenie o uczuciach. Opisali inteli-gencjê emocjonaln¹ jako „umiejêtnoœæ w³aœciwej percep-cji, oceny i wyra¿ania emopercep-cji, umiejêtnoœæ dostêpu do uczuæ, zdolnoœæ do ich generowania w momentach, gdy mog¹ wspomóc proces myœlenia, umiejêtnoœæ roznia emocji i zrozumieroznia wiedzy emocjonalnej oraz umie-jêtnoœæ regulowania emocji, tak by wspomagaæ rozwój emocjonalny i intelektualny”(6)_.

Wed³ug zmodyfikowanej wersji modelu Saloveya i Maye-ra w sk³ad struktury inteligencji emocjonalnej wchodz¹ cztery g³ówne obszary zdolnoœci. Tworz¹ one uk³ad hie-rarchiczny, ka¿dy kolejny poziom obejmuje i opiera siê na fundamencie poprzednich. S¹ to:

• zdolnoœæ do dok³adnego postrzegania, oceny i wy-ra¿ania emocji – zwracanie uwagi na swoje stany emocjonalne;

• zdolnoœæ do emocjonalnego wspomagania myœlenia; • zdolnoœæ do rozumienia i analizowania emocji oraz wykorzystywania wiedzy emocjonalnej – jasne ro-zumienie swoich stanów emocjonalnych i adekwat-ne nazywanie ich;

• zdolnoœæ do kontrolowania i regulowania emocji – œwiadome wp³ywanie na nastrój, regulowanie na-stroju emocjonalnego i skuteczne dzia³anie pomi-mo z³ego nastroju(18)_.

Analiza zale¿noœci pomiêdzy opisanymi obszarami in-teligencji emocjonalnej wskazuje, ¿e jasne rozpoznawa-nie emocji i adekwatne ich nazywarozpoznawa-nie jest silrozpoznawa-nie zwi¹za-ne ze zdolnoœci¹ regulowania nastroju. Tym samym trafny wgl¹d w prze¿ywane stany emocjonalne u³atwia ich regulacjê w po¿¹danym kierunku. Natomiast samo zwracanie uwagi na swoje emocje nie jest wystarczaj¹-ce, aby uruchomiæ cykl kontroli emocjonalnej.

230

Z kolei inny badacz Bar-On(10)_{, równie¿ zajmuj¹cy siê}

tematyk¹ inteligencji emocjonalnej, definiuje j¹ jako sze-reg pozaintelektualnych zdolnoœci, kompetencji i umie-jêtnoœci, które umo¿liwiaj¹ jednostce skuteczne radzenie sobie z wymaganiami i naciskami otaczaj¹cego œro-dowiska. Wyró¿ni³ on piêtnaœcie specyficznych kom-ponentów tworz¹cych inteligencjê emocjonaln¹, które podzieli³ na:

1. kompetencje intrapersonalne: emocjonalna samo-œwiadomoœæ, asertywnoœæ, samoakceptacja i sza-cunek dla w³asnej osoby, samoaktualizacja oraz niezale¿noœæ;

2. kompetencje interpersonalne: empatia, zdolnoœæ do utrzymywania wiêzi interpersonalnych oraz odpo-wiedzialnoœæ spo³eczna;

3. kompetencje przystosowawcze: zdolnoœæ rozwi¹zy-wania problemów, zdolnoœæ konfrontorozwi¹zy-wania subiek-tywnych doœwiadczeñ z rzeczywistoœci¹ oraz giêt-koœæ przystosowawcza;

4. kompetencje zwi¹zane z radzeniem sobie ze stre-sem: tolerancja na stres oraz kontrola impulsów; 5. komponenty zwi¹zane z ogólnym nastrojem:

po-czucie szczêœcia oraz optymizm(10)_.

Natomiast Goleman, który w ostatnim czasie w najwiêk-szym stopniu przyczyni³ siê do spopularyzowania pojêcia inteligencji emocjonalnej, rozpatruje j¹ w kontekœcie kom-petencji osobistych i spo³ecznych, wyró¿niaj¹c w ich obrê-bie szereg jeszcze bardziej szczegó³owych aspektów(11,12)_.

Kompetencje osobiste determinuj¹ stopieñ, w jakim lu-dzie radz¹ sobie ze sob¹. Zawieraj¹ one:

• samoœwiadomoœæ; • samoregulacjê;

• motywacjê do dzia³ania.

Kompetencje osobiste s¹ rozpatrywane w wymiarze in-dywidualnym. Samoœwiadomoœæ oznacza umiejêtnoœæ rozumienia w³asnych emocji, która jest niezbêdna do odpowiedniego racjonalizowania zachowañ. Sposobem na zrozumienie w³asnych emocji jest znalezienie ich ge-nezy i Ÿród³a. Emocje zawsze s³u¿¹ jakiemuœ celowi, s¹ odpowiedzi¹ na jakieœ doœwiadczenie. Oczywiste jest to, ¿e im wiêksze emocje dane zdarzenie w nas wywo³uje, tym wiêcej musimy poœwiêciæ czasu na jego analizê. Samoregulacja oznacza dzia³anie lub brak dzia³añ. Jest silnie powi¹zana z samoœwiadomoœci¹ i odgrywa rów-nie wa¿n¹ rolê w kompetencjach osobistych. Samore-gulacja to zdolnoœæ trzymania swoich emocji na wodzy i kontrolowania swojego zachowania, czyli adekwatne-go reaadekwatne-gowania na ludzi i sytuacje(10,12)_.

Kompetencje spo³eczne natomiast odpowiadaj¹ za funk-cjonowanie wœród ludzi. Zalicza siê do nich:

• empatiê;

• umiejêtnoœci spo³eczne.

Zdolnoœci te dotycz¹ zrozumienia drugiego cz³owieka, u³o¿enia wzajemnych relacji oraz odczytywania emocji innych ludzi, a tak¿e rozumienie motywacji ich dzia³añ. Umiejêtnoœci spo³eczne umo¿liwiaj¹ prowadzenie

sku-tecznej komunikacji oraz radzenie sobie z konflikta-mi; jest to kompetencja ukierunkowana na budowanie wiêzi z ludŸmi. Osoby, które dobrze radz¹ sobie w tej sferze, potrafi¹ dostrzec korzyœci wynikaj¹ce z kontak-tów z innymi(11-13)_.

We wspó³czesnych badaniach nad inteligencj¹ emocjo-naln¹ dostrzega siê kilka dominuj¹cych nurtów. Mayer w swych pracach ujmuje inteligencjê emocjonaln¹ jako zdolnoœæ, która bliska jest inteligencji poznawczej(14)_.

Inni badacze rozpatruj¹ inteligencjê emocjonaln¹ jako swoisty aspekt osobowoœci cz³owieka i rozumiej¹ j¹ jako cechê charakteru, tj. ekstrawersjê czy sumiennoœæ(15)_.

Po-strzegana jest ona równie¿ jako wa¿ny czynnik w ada-ptacji emocjonalnej, co w konsekwencji ma ogromne znaczenie dla zdrowia. Bowiem osoby z wy¿szym pozio-mem inteligencji emocjonalnej, rozumianej jako cecha, s¹ zdrowsze psychicznie(14,16,17)_{. Matthews i wsp. dowodz¹,}

¿e poziom inteligencji emocjonalnej ma istotne implikacje dla chorób psychicznych, w których g³ówn¹ rolê odgrywa-j¹ emocje. Lepsze postrzeganie, rozumienie i kontrolo-wanie emocji mo¿e zapobiegaæ rozwojowi nieadaptacyj-nych stanów emocjonalnieadaptacyj-nych. Badania pokazuj¹, ¿e osoby z wy¿szym poziomem inteligencji emocjonalnej maj¹ ten-dencjê do prze¿ywania pozytywnych nastrojów i lepiej ra-dz¹ sobie w emocjonalnie trudnych sytuacjach(18)_.

Kolejny obszar badañ nad inteligencj¹ emocjonaln¹ wpisuje siê w p³aszczyznê dotycz¹c¹ pracy w zawodach wymagaj¹cych kontaktu z ludŸmi. W budowaniu relacji z drugim cz³owiekiem inteligencja emocjonalna stanowi wa¿ny, a wrêcz po¿¹dany zasób osobisty, który w znacz-nej mierze przyczynia siê do sukcesu zawodowego. Zarówno kompetencje osobiste (samoœwiadomoœæ, sa-moregulacja, motywacja do dzia³ania), jak i spo³eczne (empatia, umiejêtnoœci) inteligencji emocjonalnej, wy-szczególnione przez Golemana(11,19)_{decyduj¹ o}

efektyw-noœci danej osoby w radzeniu sobie z ró¿nymi wymaga-niami i trudnoœciami pojawiaj¹cymi siê na polu pracy zawodowej. Inteligencja emocjonalna z tej perspektywy postrzegana jest jako swoisty bufor ochronny przed ne-gatywnymi konsekwencjami stresu w tym stresu zawo-dowego, konsekwencj¹ którego jest wypalenie zawodo-we. Dziêki temu jednostka jest zdolna do normalnego funkcjonowania oraz do zachowania pe³nego dobro-stanu fizycznego, psychicznego i spo³ecznego. Tematy-k¹ z tego zakresu zajmowali siê w swoich badaniach McQueen w grupie pielêgniarek(20,21)_{, w Polsce}

Ogiñska--Bulik wœród pracowników opieki spo³ecznej(22)_{. Badania}

te prowadzone s¹ równie¿ w grupie zawodowej nauczy-cieli(23,24)_{, mened¿erów}(17,25,26)_.

Na temat pojêcia inteligencji emocjonalnej od samego pocz¹tku pojawia³o siê wiele sprzecznych opinii. Grono badaczy d¹¿y³o do podwa¿enia zagadnienia, mówi¹c o inteligencji emocjonalnej jako o „fanaberii nauki”(27)_.

Kontrowersje wywo³ywa³a sama nazwa, powsta³y pyta-nia, czy konstrukt ten spe³ni te same psychometryczne standardy, jakie spe³nia ogólnie rozumiana inteligencja(28)_.

231

istnieniu inteligencji emocjonalnej i zachowuj¹ podsta-wowe kryteria badawcze(6,29)_{. Niezbêdne s¹ trzy kryteria.}

Po pierwsze wybrana umiejêtnoœæ musi zostaæ zmie-rzona. Po drugie w badaniu powinno siê bezpoœrednio mierzyæ poziom okreœlonej umiejêtnoœci, nie zaœ opie-raæ siê na subiektywnej ocenie jednostki. Z kolei trzeci warunek wymaga, by w badaniach uwzglêdniono zwi¹-zek pomiêdzy ró¿norakimi umiejêtnoœciami wchodz¹-cymi w sk³ad inteligencji emocjonalnej.

Dyskusja wokó³ inteligencji emocjonalnej pozostaje wci¹¿ ¿ywa i jest swoistym katalizatorem zmian zachodz¹-cych w jej rozumieniu. Wobec licznych i cennych infor-macji, które ujawniaj¹ siê przy rozpatrywaniu zagad-nienia inteligencji emocjonalnej, warto kontynuowaæ badania w jej zakresie.

PIŒMIENNICTWO: BIBLIOGRAPHY: 1

1.. Lewis M., Haviland-Jones J.: Psychologia emocji. Gdañ-skie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdañsk 2005.

2

2.. Szymczak M.: S³ownik jêzyka polskiego. Pañstwowe Wy-dawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.

3

3.. Bilikiewicz A., Pu¿yñski S., Robakowski J., Wiórka J. (red.): Psychiatria. Tom I: Podstawy psychiatrii. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wroc³aw 2002.

4

4.. Herzyk A., Borkowska A.: Neuropsychologia emocji. Po-gl¹dy, badania, klinika. Wydawnictwo Uniwersytetu Ma-rii Curie-Sk³odowskiej. Lublin 2002.

5

5.. Herzyk A., K¹dzielowa D.: Zwi¹zek mózg-zachowanie w ujêciu neuropsychologii klinicznej. Wydawnictwo Uni-wersytetu Marii Curie-Sk³odowskiej, Lublin 2002. 6

6.. Salovey P., Sluyter D.J. (red.): Rozwój emocjonalny a in-teligencja emocjonalna. Dom Wydawniczy Rebis, Poznañ 1999.

7

7.. Nêcka E.: Inteligencja – geneza, struktura, funkcje. Gdañ-skie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdañsk 2005. 8

8.. Jaworska A., Matczak A.: Dwuwymiarowy Inwentarz In-teligencji Emocjonalnej DINEMO. Podrêcznik. Pracow-nia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa 2006. 9

9.. Caruso D.R., Mayer J.D., Salovey P.: Relation of an abil-ity measure of emotional intelligence to personalabil-ity. J. Pers. Assess. 2002; 79: 306-320.

1

100.. Jaworska A., Matczak A.: Kwestionariusz Inteligencji Emo-cjonalnej INTE. Podrêcznik. Pracownia Testów Psycho-logicznych PTP, Warszawa 2001.

1

111.. Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina, Poznañ 1997.

1

122.. Goleman D.: Inteligencja emocjonalna w praktyce. Me-dia Rodzina, Poznañ 1999.

IIn

nffo

orrm

maaccjjaa d

dllaa aau

utto

orró

ów

w!!

Chc¹c zapewniæ naszemu czasopismu „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” wy¿sz¹ indeksacjê MNiSW i Index Copernicus, zwracamy siê do autorów o dope³nienie poni¿szych warunków podczas przygotowywania pracy do publikacji:

– Praca oryginalna powinna byæ poprzedzona ssttrreesszzcczzeenniieemm zawieraj¹cym oodd 220000 ddoo 225500 ss³³óóww,

a praca pogl¹dowa i kazuistyczna – 115500--220000 ss³³óóww.

Streszczeniu pracy oryginalnej nale¿y nadaæ budowê strukturaln¹: wstêp, materia³ i metoda, wyniki, wnioski.

– Liczba ss³³óóww kklluucczzoowwyycchh nie mo¿e byæ mniejsza ni¿ 55.

S³owa kluczowe nie powinny byæ powtórzeniem tytu³u. Najlepiej stosowaæ s³owa kluczowe z katalogu MeSH.

– PPrraaccaa oorryyggiinnaallnnaa winna zawieraæ elementy:

wstêp, materia³ i metoda, wyniki, omówienie, wnioski, piœmiennictwo. – PPiiœœmmiieennnniiccttwwoo powinno byæ u³o¿one w kkoolleejjnnooœœccii ccyyttoowwaanniiaa.

232

1

133.. Bradberry T., Greaves J.: Podrêcznik inteligencji emocjo-nalnej. Helion, Gliwice 2006.

1

144.. Schutte N., Malouff J., Thorsteinsson E. i wsp.: A meta-analytic investigation of relationship between emotional intelligence and health. Personality and Individual Differ-ences 2007; 42: 921-933.

1

155.. Goldenberg I., Matheson K., Mantler J.: The assessment of emotional intelligence: a comparison of performance-based and self-report methodologies. J. Pers. Assess. 2006; 86: 33-45.

1

166.. Matthews G., Emo K.A., Funke G. i wsp.: Emotional intel-ligence, personality and task-induced stress. J. Exp. Psy-chol. 2006; 2: 96-107.

1

177.. Chapman M., Clarke R.: Emotional intelligence is a con-cept that can be used in stress management. Stress News 2005; 15.

1

188.. Matthews G., Zeidner M., Roberts R. D.: Emotional Intel-ligence: Science and Myth. MIT Press, Cambridge, MA 2002.

1

199.. Weisinger H.: Inteligencja emocjonalna w biznesie. Biz-nes-Press, Warszawa 1998.

2

200.. McQueen A.C.: Emotional intelligence in nursing work. J. Adv. Nurs. 2004; 47: 101-108.

2

211.. Reeves A.: Emotional intelligence: recognizing and regu-lating emotions. AAOHN J. 2005; 53: 172-176.

2

222.. Ogiñska-Bulik N.: Emotional intelligence in the workplace: exploring its effects on occupational stress and health out-comes in human service workers. Int. J. Occup. Med. Env-iron. Health 2005; 18: 167-175.

2

233.. Montes-Berges B., Augusto J. M.: Exploring the relation-ship between perceived emotional intelligence, coping, social support and mental health in nursing students. J. Psychiatr. Ment. Health Nurs. 2007; 14: 163-171. 2

244.. Chan D. W.: Emotional intelligence and components of burnout among Chinese secondary school teachers in Hong Kong. Teaching and Teacher Education 2006; 22: 1042-1054.

2

255.. Caruso D.R., Salovey P.: The Emotionally Intelligent Man-ager. Jossey-Bass, San Francisco 2004: 25-39.

2

266.. Tahan H.A.: Emotionally intelligent case managers make a difference. Lippincotts Case Manag. 2000; 5: 162-167. 2

277.. Davis M., Stankov L., Roberts R.D.: Emotional intelli-gence: in search of an elusive construct. J. Pers. Soc. Psy-chol. 1998; 75: 989-1015.

2

288.. Kaufman A.S., Kaufman J.C.: Emotional intelligence as an aspect of general intelligence: what would David Wech-sler say? Emotion 2001; 1: 258-264.

2

299.. Wilks F.: Inteligentne emocje. Wydawnictwo Jacek San-torski & Co., Warszawa 2004.

S

Szzaan

no

ow

wn

nii P

Prreen

nu

um

meerraatto

orrzzyy!!

Uprzejmie przypominamy, ¿e zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dn. 2 paŸdziernika 2004 roku w sprawie sposobów dope³nienia obowi¹zku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów prenumerata czasopisma „PSYCHIATRIA I PSYCHOLOGIA KLINICZNA” – indeksowanego w Index Copernicus – umo¿liwia doliczenie 5 punktów edukacyjnych do ewidencji doskonalenia zawodowego.

Podstaw¹ weryfikacji jest dowód op³acenia prenumeraty lub zaœwiadczenie wydane przez Wydawcê.