594
R e c e n zjeo d k ry ć i ro zw o ju m y śli g eograficznej. S zkoda je d n a k , że je s t to ty lk o za ry s i że n ie u k aż e się w p o sta ci o d d zieln e j p u b lik a c ji, d o stę p n ej d la szerokiego g ro n a za in te re so w a n y c h .
J. Bb.
R o b e rt R e m b i e l i ń s k i , H istoria fa rm a c ji. P a ń stw o w y Z ak ład W ydaw nictw L e k a rs k ic h , W arszaw a 1963, s. 240.
P ra c a ęprof. R e m b ie liń sk ieg o je s t p o d ręc zn ik ie m d la s tu d e n tó w fa rm a c ji, k tó ry m a z a stą p ić i u zu p e łn ić d a w n o w y cz e rp a n ą P ro p e d e u ty k ą fa rm a c e u ty c zn ą B. K os- kow skiego z 1933 r. P ra c a o b e jm u je h is to rię fa r m a c ji pow szechnej od czasów s ta ro ży tn y c h , h is to rię fa rm a c ji w P olsce o ra z d z ie je i u stró j a p te k a rs tw a p olskiego w w iek ach X II —X X W e w stę p ie om ów iony został za k res i p rze d m io t h is to rii f a r m a c ji o ra z s ta n b ad a ń n a d tą d y scy p lin ą w P olsce. U k ład m a te ria łu je st ch ro n o - logiczno-problem ow y.
A u to r p o d a ł m . in. szczególnie in te re s u ją c e i now e w iadom ości z dzie jó w fa rm a c ji p o lsk iej o k re s u K o m isji E d u k a c ji N arodow ej, K się stw a W arszaw sk ie g o i K ró le s tw a K ongresow ego o ra z z a ry s u n iw e rsy te c k ic h stu d ió w f a rm a c e u ty c zn y c h w o k re sie poro zb io ro w y m (w K ra k o w ie, Lw ow ie, W arszaw ie, W ilnie).
W ta b lic ac h chronologicznych zam ieszczonych n a k o ń cu k sią ż k i obok d a t zw iązan y ch b ez p o śred n io z h is to rią fa rm a c ji uw zględniono w aż n iejsze w y d a rz e n ia z h isto rii pow szechnej i P o lsk i o ra z o d k ry c ia i w y n ala zk i m a ją c e zasad n icze z n a c z en ie dla ro zw o ju n a u k p rzyrodniczych. W yo d ręb n io n o w ta b e li F arm acją w s p ó ł czesną, tj. la ta 1918— 1959. N iezależnie od sk o ro w id za im ion, a u to r opracow aJ k r ó tk i sło w n ik b io g rafic zn y osób zasłużonych d la fa rm a c ji pow szechnej i p o lsk iej, k tó ry z a w ie ra 154 n az w isk a z b a rd z o zw ięzły m i n o tk a m i b iograficznym i. P ra c ę zdobi b ogaty m a te ria ł ilu s tra c y jn y .
cd.
R. C. A n d e r s o n , O ared F ig h tin g S h ip s, fr o m C lassical T im e s to th e Corning o f S te a m . Pe«rcivall M a rsh a ll, L ondon 1962. s. X II I+ 9 9 , il. 16,' ta b l. 25.
N ow a k s ią ż k a p ło d n e g o angielskiego' a u to ra p ra c z z a k re su h isto rii te c h n ik i m o rsk ie j s k ła d a się z je d e n a s tu rozdziałów . C ztery z n ic h pośw ięcone są w o je n n y m w iosłow com greckim , rzy m sk im i b iz an ty ń sk im , d w a — średniow iecznym g alero m p o łu d n io w o e u ro p e jsk im i d w a an g ielsk im , je d e n — galeasom , a w ięc o k rę to m sta n o w ią c y m p o śre d n i ty p m iędzy g a le rą a żaglow cem ; je d e n rozd ział p rz e d sta w ia „h y b ry d y ” z w iek ó w X V II—X V III, a o s ta tn i — w iosłow ce w o je n n e M o rza B ałtyckiego.
Z. Br.
F ré d é ric D u m a s , D ee p -W a te r A rćheology, p rz e ło ż y ła z fra n c u sk ie g o H onor F ro st, p rze d m o w a p ro f. W. F. G im esa. R a u tle d g e a n d K e g a n P a u l. L ondon 1962. s. X II + 71, il. 11.
F. D um as je s t obok P. T aillieza i słynnego p łe tw o n u rk a J. Y. C ou steau je d n y m z „w ie lk ie j tró jc y ” fra n c u sk ic h b ad aczy głęb in m o rsk ich . D um as i C ou steau s ą u n a s z n a n i p rz e d e w szy stk im ja k o a u to rz y p rz e tłu m a cz o n ej n a p olski k sią ż k i M ilczą cy św ia t (W arszaw a 1957). D u m as je s t też au to re m in n y c h p ra c z te j
dzie-R e c e n zje 5 9 5
dżiny, m . in. L a plongée so u s-m a rin e e t le d ro it (P a ris 1957). O sta tn io jego» p ra c ę o archeologii p o d w o d n ej p rze tłu m a cz o n o n a angielski.
O m aw ia o n a p rz y p u sz c z a ln e rozm ieszczenie ró żn y c h w ra k ó w sta ro ż y tn y c h o k rę tó w , m e to d y w y d o b y w a n ia ta k ic h h isto ry c zn y c h w ra k ó w , sk ła d i d o b ó r e k ip w ydobyw czych i ich w yposażenie, w reszcie d a je ró ż n e p o rad y , ja k p o stę p o w ać ze zn alezisk am i podw odnym i. K sią że czk a o p a r ta je s t n a b o g aty ch d o św iad czen iach a u to ra w za k re sie p o d n o sz en ia h isto ry c zn y c h w ra k ó w i ' sw obodnego n u rk o w a n ia d la celów archeologii p o dw odnej.
Z. Br.
M a ria D e m b i ń s k a , K o n s u m p c ja ży w n o śc io w a w Polsce śre d n io w iec zn ej. Z a k ła d N aro d o w y im ien ia O ssolińskich — W y d a w n ictw o P o lsk ie j A k ad e m ii N au k , W ro cław —W arszaw a—K ra k ó w 1963, s. 276, il. 61.
P ra c a M. D em b iń sk ie j je s t in te re s u ją c ą ro z p ra w ą d o k to rsk ą , w y k o n a n ą w se m in a riu m h is to rii śred n io w ie cz n ej p ro f. A. G iey szto ra n a U n iw ersy te cie W a rsza w sk im o ra z w I n s ty tu c ie H isto rii K u ltu r y M a te ria ln e j PA N .
A u to rk a d o k o n u je p ró b y sp o jrz e n ia n a dzieje gospodarczo-społeczne P o lsk i, g łó w n ie w iek ó w X IV —XV, od stro n y k o n su m p c ji, w y ch o d ząc z założenia, że ro z w ija ją c e się „z ap o trz eb o w an ie k o n su m p c y jn e o ra z s ta ły d o ro b ek lu dzkości w ich z a sp o k a ja n iu d a ją o b ra z teg o , co się ogólnie n a z y w a k u ltu r ą ” (s. 5). R o z p ra w a m a c h a r a k te r n o w a to rsk i, gdyż za g ad n ie n ia sta n o w ią c e je j tr e ś ć n ie zo stały u ję te w dotychczasow ej lite r a tu r z e po lsk iej i o bcej, poza p e w n y m i p ra c a m i p o zy ty w i stó w fra n c u sk ic h . A u to rk a o p a r ła się o ź ró d ła p rz e d e w szy stk im p isa n e, k tó re d la k o ń ca X IV i X V w . n a d a ją się n a w e t do w y sn u w a n ia p ew n y ch o stro żn y c h w n io sk ó w sta ty sty c z n y c h . W y k o rz y stan o ró w n ież m a te r ia ły archeologiczne, e tn o g ra ficzne, ję zykoznaw cze i ikonograficzne.
C elem m o n o g ra fii je s t za p o zn a n ie c z y te ln ik a z poziom em o d ży w ia n ia i sposo b em p rz y rz ą d z a n ia p o tra w , z n arz ęd ziam i p ra c y o ra z ro d z a je m u ży w a n y ch ongiś p ro d u k tó w . P oszczególne p a r tie p ra c y pośw ięcone są o m ó w ie n iu bazy żyw nościo w ej i p o chodzenia odp o w ied n ich p ro d u k tó w o ra z k o n su m p c ji, co o b e jm u je sposo b y p rz y rz ą d z a n ia p o tra w , w y p o saż en ie i o b słu g ę k u ch n i, a ta k ż e ilość i w a rto ść o dżyw czą p ro d u k tó w spożyw czych. O sta tn ia część p ra c y d otyczy m e tro lo g ii h i sto ry cz n ej.
Całość u z u p e łn io n a je s t b o g aty m m a te ria łe m ilu s tra c y jn y m i licznym i ta b e la m i dotyczącym i ja d ło sp isó w obiadów , k o la c ji itp. In te re s u ją c e s ą z e sta w ie n ia sp rz ę tó w k u c h e n n y c h i stołow ych, a ta k ż e osób zw iązan y ch n a d w o rz e k ró le w sk im z d zied zin ą k o n su m p c ji spożyw czej.
M a te ria ł źródłow y p o zw ala p rz e d e w szy stk im n a a n a liz ę k o n su m p c ji d o k o n y w a n e j przez s ta n y w yższe, ale a u to rk a — je że li m oże — s t a r a się u chw ycić i m a te r ia ł dotyczący in n y c h g ru p społecznych.
W y ciąg n ięte w n io sk i p o z w a la ją ' stw ie rd z ić , że fo lw a rk i p ań szczy źn ian e dop iero w d ru g iej połow ie X V w . p r o d u k u ją n a zbyt, w o k re sie zaś w cześn iejszy m pod sta w o w y m d o sta w cą je s t chłop. R ozw ój g o sp o d a rk i tow arow o-piiem iężnej pow o d u je w zg lę d n e w y ró w n a n ie stopy życiow ej, d o sta te k to w a ró w n a ry n k u , r e g u la r ność cen. W sp an ia le ro z w ija się hodow la, co z n a jd u je o d b ic ie w sp o ż y w a n iu o g ro m n y ch ilości m ięsa. D uże zn aczen ie p o sia d a ró w n ież p ro d u k c ja rze m ieśln ic za i h a n del, co sto i w zw iązk u ze „zło tą e r ą ” w d zieja ch m ia s t polskich.
P ra c a w y d a je się w łaściw y m p o tw ie rd z en ie m tezy, że p ro d u k c ja , k o n su m p c ja i w y m ia n a to w a ro w a sta n o w ią p o d sta w ę h isto rii gospodarczej.
