Edward Lipiński jako historyk myśli ekonomicznej

(1)

(2)

Recenzje

₁₈₉

STANISŁAW SZTASZIC JAKO EKONOMISTA

W nrze 1/1969 „Przeglądu Ekonomiki Przemysłu Okrętowego" Stanisław

Smo-leński opublikował artykuł Problematyka ekonomiczna w poglądach Stanisława

Staszica (1755—1826). W literaturze określa się Staszica mianem działacza i pisarza

politycznego, uczonego i filozofa, jedną z najwybitniejszych umysłowości polskich

przełomu XVIII i X I X ' w . ; „akceptując całkowicie wymienione przymioty, w y d a j e

się jednak, że można by również dodać słowo «ekonomista», który potrafił wiązać

teorię z praktyką, wniósł swój trwały wkład w dorobek polskiej myśli

ekonomicz-nej okresu oświecenia" — pisze S. Smoleński w zakończeniu artykułu (s. 112) po

zanalizowaniu myśli ekonomicznych zawartych w pismach Staszica i po

prześle-dzeniu jego praktycznej działalności gospodarczej.

Z. Br.

EDWARD LIPIŃSKI JAKO HISTORYK MYŚLI EKONOMICZNEJ

Nr 2/1969 kwartalnika „Ekonomista" poświęcony jest Edwardowi Lipińskiemu

z okazji 80 rocznicy urodzin. Wśród trzech artykułów o samym jubilacie znajduja

się praca Janusza Górskiego Edward Lipiński jako historyk myśli ekonomicznej.

Artykuł przedstawia rolę prof. E. Lipińskiego w przekształcaniu się historii myśli

ekonomicznej w osobną dyscyplinę w naszym kraju. Historyczne zainteresowania

jego rozwinęły się głównie w okresie po II wojnie światowej (od 1952 r. przeszedł

do pracy w nowo utworzonym zakładzie historii myśli ekonomicznej w Szkole

Głównej Planowania i Statystyki). W tym zakresie jest autorem przede wszystkim

jedinego z najlepszych podręczników powszechnej historii myśli ekonomicznej

(Historia powszechnej myśli ekonomicznej do roku 1870. Warszawa 1968'), pracy

Poglądy ekonomiczne Mikołaja Kopernika (Warszawa 1955) i Poglądy

spółeczwo--ekcmomiczne Andrzeja Frycza Modrzewskiego (w Studiach nad historią polskiej

myśli ekonomicznej. Warszawa 1956).

Po ogólnym spojrzeniu na zasługi prof. Lipińskiego w zakresie historii myśli

ekonomicznej J. Górski pisze o dorobku naszej nauki na tym polu przed pracami

E. Lipińskiego. Według autora dorobek ten jest „dość skromny od strony

fakto-graficznej, a dość wątpliwy od strony metodologicznej [...]. O słabości historii

pol-skiej myśli ekonomicznej może świadczyć fakt, że najwięcej uwagi poświęcali j e j

rozwojowi historycy (Szelągowsiki, Rutkowski, Bujak, Kot, Grażyński, Grodek),

cpisujący myśl gospodarczą przy okazji badania rozwoju gospodarczego. Badania

t e dawały niejednokrotnie cenny materiał faktograficzny, ponieważ jednak ich

autorzy (za wyjątkiem prof. Gródka) posiadali na ogół niewielką wiedzę z zakresu

teorii ekonomii, prowadzona przez nich analiza treści historycznych omawianych

koncepcji była na ogół dość powierzchowna. Z drugiej strony jednak, i to jest

za-letą tych opracowań, wiązały one zazwyczaj badane koncepcje z polskim procesem

gospodarczym. W efekcie z tych prac można było wyłowić sporo materiału o

spo-łecznych uwarunkowaniach i powiązaniach polskiej myśli ekonomicznej, natomiast

stosunkowo niewiele — o jej zawartości teoretycznej. Była to prosta konsekwencja

faktu, że analiza ta była prowadzona z punktu widzenia historii gospodarczej czy

historii myśli społecznej, a nie z punktu widzenia historii rozumowania

ekonomicz-nego" (s. 369) — a więc z punktu widzenia historii nauki, dodajmy.

W dalszym ciągu artykułu aultor przedstawia bliżej niektóre tezy

(3)

190 Recenzje

wane w ipraca'dh E. Lipińskiego: w studiach nad myślą ekonomiczną odrodzenia,

w badaniach nad polskim m erk ant yl izm e m, w studiach o fizjokratyzmie w Polsce

i pracach o przedstawicielach idei protekcjonistycznych

2

.

Z. Br.

PRACE JĘZYKOZNAWCZE MRONGOVIUSA

W tomie 7 za 1968 r. „Rocznika Olsztyńskiego" Henryka Klechówna

przedsta-wiła rozprawę Krzysztof Celestyn Mrongowiusz jako językoznawca.

Lingwistycz-ne zainteresowania Mrongoviusa znajdowały wyraz w licznych jego pracach, które

wydawał w latach 1794—1854. Publikacji tych było 24, nadto pozostawił on 2 pnące

w rękopisie. „Jedhakże zadziwiający jest fakt, że mimo tak wielkiej liczebności

prace jego — zmierzające przecież dû ujęcia w normę polszczyzny kulturalnej, do

ustalenia jakichś powszechnych prawideł, które na podstawie wnikliwych

obser-wacji dają się wysunąć — tak nieiwiellu doczekały się opracowań ze strony samych

językoznawców" — pisze H. Klechówna {s. 63) i przedstawia następnie te

nielicz-ne prace, które się zajmują językoznawczą stroną działalności Mrongoviusa,

poczy-nając od tych, które się ukazały jeszcze za życia gdańskiego uczonego

W dwóch następnych rozdziałach autorka omawia wkład Mrongoviusa do

lek-sykografii polskiej i analizuje jego prace gramatyczne, m. in. polemizując tutaj

z oceną S. Błońskiego

2

. Według autorki prace leksykograficzne Mrongoviusa mają

wartość do dzisiaj, jeśli zaś idzie o prace gramatyczne, to z pewnością mają

„mniej-szą wagę [...], ale i tu wskazanie na wiele zagadnień przedtem nie poruszanych jest

trwałym Wkładem w postęp wiedzy gramatycznej"; oprócz prac

leksykograficz-nych i nad gramatyką polską „ma Mrongowiusz także zasługi w zakresie ogólnej

koncepcji pokrewieństwa języków" — pisze autorka w ostatnim rozdziale swej

pracy (ss. 74—75). Wysuwa też tutaj postulat badawczy: należy gruntownie

mono-graficznie opracować zarówno słowniki Mrongoviusa, jak i jego prace

grama-tyczne; dopiero opierając się na takich monografiach, „można będzie wydać sąd

o ich autorze i ocenę jego zasług dla językoznawstwa".

Z. Br.

OSIEMNASTOWIECZNY HISTORYK JĘZYKÓW ODKRYTY NA NOWO

PRZEZ SLA WISTÓW NRD I POLSKI

Dziesięciolecie 1958—<1968 przywróciło historii slawistyki zapomniany przez

ponad 200 lait ogromny wkład db tej wiedzy najbardziej wszechstronnego slatwisty

niemieckiego, Johanna Leonharde Frischa (1666—1743). Rektor gimnazjum

berliń-skiego Frisch wydał w latach 1727—1736 swoje Historiae Linguae Sclavonicae,

2

W związku z tym ostatnim temaitem przypomnijmy artykuł J. Górskiego

Poglądy ekonomiczne Stanisława Staszica,

„Kwartalnik Historii Nauki i

Techni-ki", nr 3/1967, ss. 31»—329.

1

Na s. 64 autorka pi'sze, że z powstałych już w X X w. dotyczących prac

Mron-goviusa „opracowań pióra językoznawcy zasługuje na uwagę artykuł B.

Śląskie-go". Otóż Bolesław Slaslki nie był językoznawcą, lecz prawnikiem (z

wykształce-nia i uprawianego zawodu). Jego zainteresowanie słownictwem zawodowym (przede

Edward Lipiński jako historyk myśli ekonomicznej

189

STANISŁAW SZTASZIC JAKO EKONOMISTA

W nrze 1/1969 „Przeglądu Ekonomiki Przemysłu Okrętowego" Stanisław

Smo-leński opublikował artykuł Problematyka ekonomiczna w poglądach Stanisława

Staszica (1755—1826). W literaturze określa się Staszica mianem działacza i pisarza

politycznego, uczonego i filozofa, jedną z najwybitniejszych umysłowości polskich

przełomu XVIII i X I X ' w . ; „akceptując całkowicie wymienione przymioty, w y d a j e

się jednak, że można by również dodać słowo «ekonomista», który potrafił wiązać

teorię z praktyką, wniósł swój trwały wkład w dorobek polskiej myśli

ekonomicz-nej okresu oświecenia" — pisze S. Smoleński w zakończeniu artykułu (s. 112) po

zanalizowaniu myśli ekonomicznych zawartych w pismach Staszica i po

prześle-dzeniu jego praktycznej działalności gospodarczej.

Z. Br.

EDWARD LIPIŃSKI JAKO HISTORYK MYŚLI EKONOMICZNEJ

Nr 2/1969 kwartalnika „Ekonomista" poświęcony jest Edwardowi Lipińskiemu

z okazji 80 rocznicy urodzin. Wśród trzech artykułów o samym jubilacie znajduja

się praca Janusza Górskiego Edward Lipiński jako historyk myśli ekonomicznej.

Artykuł przedstawia rolę prof. E. Lipińskiego w przekształcaniu się historii myśli

ekonomicznej w osobną dyscyplinę w naszym kraju. Historyczne zainteresowania

jego rozwinęły się głównie w okresie po II wojnie światowej (od 1952 r. przeszedł

do pracy w nowo utworzonym zakładzie historii myśli ekonomicznej w Szkole

Głównej Planowania i Statystyki). W tym zakresie jest autorem przede wszystkim

jedinego z najlepszych podręczników powszechnej historii myśli ekonomicznej

(Historia powszechnej myśli ekonomicznej do roku 1870. Warszawa 1968'), pracy

Poglądy ekonomiczne Mikołaja Kopernika (Warszawa 1955) i Poglądy

spółeczwo--ekcmomiczne Andrzeja Frycza Modrzewskiego (w Studiach nad historią polskiej

myśli ekonomicznej. Warszawa 1956).

Po ogólnym spojrzeniu na zasługi prof. Lipińskiego w zakresie historii myśli

ekonomicznej J. Górski pisze o dorobku naszej nauki na tym polu przed pracami

E. Lipińskiego. Według autora dorobek ten jest „dość skromny od strony

fakto-graficznej, a dość wątpliwy od strony metodologicznej [...]. O słabości historii

pol-skiej myśli ekonomicznej może świadczyć fakt, że najwięcej uwagi poświęcali j e j

rozwojowi historycy (Szelągowsiki, Rutkowski, Bujak, Kot, Grażyński, Grodek),

cpisujący myśl gospodarczą przy okazji badania rozwoju gospodarczego. Badania

t e dawały niejednokrotnie cenny materiał faktograficzny, ponieważ jednak ich

autorzy (za wyjątkiem prof. Gródka) posiadali na ogół niewielką wiedzę z zakresu

teorii ekonomii, prowadzona przez nich analiza treści historycznych omawianych

koncepcji była na ogół dość powierzchowna. Z drugiej strony jednak, i to jest

za-letą tych opracowań, wiązały one zazwyczaj badane koncepcje z polskim procesem

gospodarczym. W efekcie z tych prac można było wyłowić sporo materiału o

spo-łecznych uwarunkowaniach i powiązaniach polskiej myśli ekonomicznej, natomiast

stosunkowo niewiele — o jej zawartości teoretycznej. Była to prosta konsekwencja

faktu, że analiza ta była prowadzona z punktu widzenia historii gospodarczej czy

historii myśli społecznej, a nie z punktu widzenia historii rozumowania

ekonomicz-nego" (s. 369) — a więc z punktu widzenia historii nauki, dodajmy.

W dalszym ciągu artykułu aultor przedstawia bliżej niektóre tezy

190

Recenzje

wane w ipraca'dh E. Lipińskiego: w studiach nad myślą ekonomiczną odrodzenia,

w badaniach nad polskim m erk ant yl izm e m, w studiach o fizjokratyzmie w Polsce

i pracach o przedstawicielach idei protekcjonistycznych

.

Z. Br.

PRACE JĘZYKOZNAWCZE MRONGOVIUSA

W tomie 7 za 1968 r. „Rocznika Olsztyńskiego" Henryka Klechówna

przedsta-wiła rozprawę Krzysztof Celestyn Mrongowiusz jako językoznawca.

Lingwistycz-ne zainteresowania Mrongoviusa znajdowały wyraz w licznych jego pracach, które

wydawał w latach 1794—1854. Publikacji tych było 24, nadto pozostawił on 2 pnące

w rękopisie. „Jedhakże zadziwiający jest fakt, że mimo tak wielkiej liczebności

prace jego — zmierzające przecież dû ujęcia w normę polszczyzny kulturalnej, do

ustalenia jakichś powszechnych prawideł, które na podstawie wnikliwych

obser-wacji dają się wysunąć — tak nieiwiellu doczekały się opracowań ze strony samych

językoznawców" — pisze H. Klechówna {s. 63) i przedstawia następnie te

nielicz-ne prace, które się zajmują językoznawczą stroną działalności Mrongoviusa,

poczy-nając od tych, które się ukazały jeszcze za życia gdańskiego uczonego

W dwóch następnych rozdziałach autorka omawia wkład Mrongoviusa do

lek-sykografii polskiej i analizuje jego prace gramatyczne, m. in. polemizując tutaj

z oceną S. Błońskiego

. Według autorki prace leksykograficzne Mrongoviusa mają

wartość do dzisiaj, jeśli zaś idzie o prace gramatyczne, to z pewnością mają

„mniej-szą wagę [...], ale i tu wskazanie na wiele zagadnień przedtem nie poruszanych jest

trwałym Wkładem w postęp wiedzy gramatycznej"; oprócz prac

leksykograficz-nych i nad gramatyką polską „ma Mrongowiusz także zasługi w zakresie ogólnej

koncepcji pokrewieństwa języków" — pisze autorka w ostatnim rozdziale swej

pracy (ss. 74—75). Wysuwa też tutaj postulat badawczy: należy gruntownie

mono-graficznie opracować zarówno słowniki Mrongoviusa, jak i jego prace

grama-tyczne; dopiero opierając się na takich monografiach, „można będzie wydać sąd

o ich autorze i ocenę jego zasług dla językoznawstwa".

Z. Br.

₁₈₉