Pierwszy rok działalności Polskiego Towarzystwa Historii Techniki

K ron ika

₄₂₇

Po odczycie zebrani podzielili się z referentem sw oim i uwagam i. Dra W. R ol- bieckiego interesow ały pobudki różnych decyzji bohatera (m. in. dlaczego zw iązał się nie ze szkołą batignollską, a montparnasską), dr Z. Tokarska podniosła spraw ę upioru, w jakim uczeni i m ecenasi nauki oddaw ali się organizowaniu nauki w czasach porozbiorowych, a doc. J. Zurawicka w skazała prelegentow i nieznane mu, pom inięte w katalogach archiwalia Tow arzystw a Nauk Ścisłych, znajdujące się w B ibliotece Polskiej w Paryżu.

Jan K o z ło w s k i (Warszawa)

Z K R A J U

PIERWSZY ROK DZIAŁALNOŚCI

POLSKIEGO TOWARZYSTWA HISTORII TECHNIKI

Po upływ ie ponad dwa i pół lat od ch w ili rozpoczęcia prac organ izacyj­ nych 1 2 grudnia 1983 r. Polskie Tow arzystw o H istorii Techniki zostało form alnie w pisane do rejestru stowarzyszeń w Urzędzie M iasta Stołecznego W arszawy i uzy­ skało zatwierdzenie sw ego statutu.

Te urzędowe decyzje um ożliw iły Tow arzystw u podjęcie działalności, której praktyczne zapoczątkowanie nastąpiło wraz ze zw ołaniem pierwszego Walnego Zgromadzenia w dniu 28 stycznia 1984 r. W czasie obrad dokonano w yboru w ładz Towarzystwa. U konstytuow ały się one ostatecznie następująco: zarząd: prezes — prof, dr Alfred W iślicki; w iceprezesi — inż. Jerzy Jasiuk i prof. dr Ryszard Sroczyński; sekretarz — mgr Andrzej Glass; skarbnik — dr Eufrozyna Piątek; członkow ie — mgr Jerzy Grzesiowski, mgr Andrzej M ichałow ski, prof. dr E u gen - jusz O lszewski, dr B olesław Orłowski, prof. dr Kazim ierz Sękowski; kom isja re­ wizyjna: przewodniczący —• mgr Andrzej Paszkiew icz; sekretarz — mgr Jan Tarczyński; członkowie — doc. dr B olesław Chwaściński; dr Stan isław Jan uszew ­ ski; doc. dr Danuta Molenda; sąd koleżeński: przewodniczący — prof. dr Jan. Pazdur; członkow ie — prof. dr Tadeusz Nowak, prof. Janusz Tym owski.

428

Obrady W alnego Zgromadzenia członków Tow arzystw a b y ły też okazją do dyskusji nad kierunkam i i form am i jego działalności.

W pierwszych m iesiącach, które upłynęły po w yborze władz, działania kon­ centrow ały się na załatw ianiu niezbędnych spraw organizacyjno-adm inistracyj­ nych oraz na pracach program owych, polegających na w yborze zadań, od w yk o­ nyw ania których m iała się rozpocząć realizacja celów statutowych.

Za jedno z takich zadań uznano organizację konkursu na tem at opracowanej w latach 1944—1984 historii zakładu przem ysłow ego — w ielkiego przedsięwzięcia inżynierskiego. W ysuwając tę in icjatyw ę Tow arzystwo miało na uwadze z jednej strony zebranie i ocenę prac z zakresu historii poszczególnych zakładów przem y­ słow ych oraz w ielk ich przedsięw zięć inżynierskich, a z drugiej — popularyzację tradycji tych zakładów i przedsięwzięć. Celem generalnym było oczyw iście pobu­ dzenie prac w zakresie historii techniki polskiej i historii polskiego przemysłu. N ależy podkreślić, że przew iduje się w przyszłości organizowanie następnych kon­ kursów na ten sam tem at, ale obejm ujących prace, które będą pow staw ać bieżąco i będą inspirowane ogłaszanym i konkursami.

R egulam in konkursu przew iduje, że ma on charakter otw arty, mogą w nim brać udział prace zgłoszone przez zainteresowane zakłady i przedsiębiorstwa, au­ torów, organizacje społeczne, członków i komórki organizacyjne stow arzyszeń n au ­ kowo-technicznych, członków Polskiego Tow arzystw a Historii Techniki. Brane b ę­ dą pod uw agę zarówno prace w ydane drukiem, jak i przedstaw ione w formie maszynopisu.

Konkurs został ogłoszony w grudniu 1984 roku, a przy jego organizacji T o­ w arzystw o zapew niło w spółpracę Naczelnej Organizacji Technicznej, M inisterstwa N auki, Szkolnictw a W yższego i Techniki oraz Redakcji tygodnika „Polityka’.

Drugim w ażnym zadaniem, które w ysunięto, była organizacja cyklu dyskusyj­ nych spotkań pod hasłem w ykorzystania doświadczeń techniki z przeszłości dla potrzeb dnia dzisiejszego. Pierw sze z takich spotkań na tem at Przeszłość i p r z y ­ szłość dróg w o d n y c h w Polsce — w n ioski z h isto rii (z referatem mgra Antoniego Arkuszewskiego) odbyło się 14 stycznia 1985 r.

D ziałalność Tow arzystw a n ie ograniczała się do terenu W arszawy, podjęto ją rów nież i prowadzono w dwu innych ośrodkach kraju. Przede w szystkim w e W rocławiu, gdzie członkow ie Tow arzystw a, zam ieszkali w w ojew ództw ach w ro­ cław skim i wałbrzyskim , utw orzyli D olnośląską K om isję M yśli Naukowej i Tech­ nicznej, działającą pod przew odnictw em prof. R. Sroczyńskiego. K om isja odbyła pięć posiedzeń w e W rocławiu i jedno w Wałbrzychu. Podczas obrad wygłoszone zostały następujące referaty: prof. dra Ryszarda Sroczyńskiego — K oksow n ie gór­ nośląskiego okręgu przem ysło wego; dr Eufrozyny Piątek — Technika a rozw ój górnictwa węgla do po ło w y XV III w ie k u na D oln ym Śląsku; dra Stanisław a Ja­ nuszew skiego — Ochrona z a b y tk ó w techniki górniczej w Zagłębiu Wałb rzyskim; mgra Marka Batyckiego — Historia ze garm istrzostw a; mgra Piotra Gerbera — Z a b y tk i techniki w k o ksow n ic tw ie w a łbrzyskim . Ponadto relacjonowano spostrze­ żenia z w yjazdów naukowych.

W K rakow ie pow stała druga kom isja problem owa Towarzystwa: M ałopolska Kom isja Historii Techniki, zrzeszająca osoby zam ieszkałe na południu kraju. K o­ m isja odbyła sw oje organizacyjne posiedzenie 16 stycznia 1985 r., a jej przewodni­ czącym został w ybrany prof. K. Sękowski.

W zakresie spraw organizacyjnych istotnym dla Tow arzystw a w ydarzeniem b y ł akces do Federacji Stow arzyszeń Naukow o-Technicznych NOT w charakterze członka nadzwyczajnego. Przystąpienie PTHT do Federacji NOT trzeba ocenić prze­ de w szystkim jako ułatw iające rozszerzenie i pogłębienie w spółpracy Towarzystwa z innym i zrzeszonym i stow arzyszeniam i oraz stwarzające dodatkowe m ożliwości

K ron ika

429

Charakteryzując ogólnie działalność Polskiego T ow arzystw a H istorii Techniki w pierwszym roku jego istnienia trzeba stw ierdzić, że dała ona dobre podstaw y dla działań w latach następnych.

Siedzibą Tow arzystw a jest Muzeum Techniki w W arszawie (Pałac K ultury i Nauki).

J e r zy Jasiuk (Warszawa)

WYSTAWA Z DZIEJÓW ZŁÓŻ S UR OW C Ó W MIN ERALNYCH W POLSCE LUDOWEJ W MUZEUM ZIEMI PAN

W związku z rocznicą 40-lecia PRL otw arto w lipcu 1984 r. w M uzeum Z ie­ m i PA N w ystaw ę Z d zie jó w o d k ry ć surowców min eralnych w Polsce L udow ej.

Ze w zględu na obszerny zakres problem atyki surow cowej konieczne było skon­ centrow anie się na w ybranych zagadnieniach, akcentując tylko niektóre aspekty

historii rozpoznania nagrom adzeń złożonych, św iadczące o osiągnięciach polskiej m yśli geologicznej. Za reprezentatyw ne przykłady uznano odkrycia złóż: w ęgla kam iennego na Lubelszczyźnie; siarki w rejonie Tarnobrzegu; rud m iedzi na D olnym Śląsku i polim atalicznych rud żelaza w NE Polsce.

P oszukiw ania złóż surow ców m ineralnych m ają w P olsce długą tradycję, od czasów stanisław ow skich zapisały piękną kartę w dziejach polskiej m yśli geolo­

gicznej. Jednym z pierwszych inicjatorów i organizatorów badań geologicznych, prow adzonych m.in. pod kątem poszukiw ań złóż, b ył S tan isław Staszic, który w sw ych w ystąpieniach i rozprawach niejednokrotnie podkreślał znaczenie su ­ row ców dla rozwoju gospodarczego kraju, n aw oływ ał do organizowania poszuki­ w ań geologicznych i w ykorzystyw ania ich efek tów w celu ekonom icznego w zm ocnienia kraju. Sądził też, że poznanie przyrody kraju i w zrost w ied zy o je­ go bogactw ach naturalnych jest w ażnym elem entem w ychow ania patriotycznego m łodzieży i konsolidacji narodu.

A utorzy w ystaw y uznali za słuszne podkreślenie tej odległej tradycji poszu­ kiw ań i badań geologicznych w Polsce, poświęcając pierwszą gablotę ekspozycji w łaśn ie S tan isław ow i Staszicow i, Umieszczono w niej m.in. egzem plarz p ierw ­ szego w ydania pracy: O zie m iorodztw ie K a r p a tó w i in nych gór i rów ni Polski <1815), fragm ent staszicow skiej m apy geologicznej oraz fragm ent z jego przem ó­

w ienia w ygłoszonego na posiedzeniu Tow arzystw a P rzyjaciół Nauk w W arszawie w dniu 2.1.1812 r., p ośw ięcony bogactwom naturalnym Polski.

N astępne dwie gabloty zawierają inform acje o złożach surow ców m ineral­ n ych w Polsce, o ich rozm ieszczeniu (ze szczególnym uw zględnieniem złóż odkry­ tych po 1945 r.), znaczeniu surow ców w gospodarce narodowej oraz p erspekty­ w ach dalszych poszukiwań. Podkreślono tu też rolę i udział Instytutu G eologicz­ nego w pow iększaniu w iedzy o bazie surowcowej kraju.

W yodrębnione stoisko poświęcone zostało Lubelskiem u Zagłębiu W ęglowem u. Zwrócono uwagę na fakt, że odkrycie w ęgla kam iennego na L ubelszczyźnie b y ­ ło konsekw encją badań geologicznych prowadzonych przez prof. dra Jana Sam ­ sonow icza w okresie m iędzyw ojennym na obszarze nadbużańskim , które dopro­ w adziły do odkrycia tam karbonu produktywnego (obecnie Zagłębie L w ow sk o-

-W ołyńskie). Jego rozważania o m ożliw ości w ystępow ania karbonu produktyw ­ nego na Lubelszczyźnie, na w iększych głębokościach, stały się bodźcem do roz­ poczęcia przez Instytut Geologiczny w latach 1954—61 szeregu głębokich w ierceń, które potw ierdziły te przypuszczenia. Na podstaw ie danych uzyskanych z tych