GRAMMATYKA
iZYKA N I E M I E C K I E G O
f r j
¿ e s ,
P R Z E Z> r<
K A I F/TA N A K A M IE Ń S K IE ( W s. r . E D Y C Y J D Z I E W I Ą T A . > 0 . Jó z e f Za w a d z k i w ł a s n y m n a k ł a d e mi
u9.
9.^
-
G R A M M A T Y K A
N I E M I E C K A .i
CZĘŚC P I E R W S Z A . R O Z D Z I A Ł I. O w y m a w i a n iu N i e m c z y z n y n a w zó r P o ls c z y z n y , j. I.O L i t e r a c h czyli Głoskach.
' W Z O R.Obacz n a karcie p o p r z e d z a i ą c e y w z ó r p o s t a c i
g losck Niemieckich.
lL iT E H Y N ie m ie c k ie m n ie js z e i większe tr o ia k ie .są co do p o sta c i: iedtiedrukowe
(pod liczbą i .) , ' (• temi z w y c z a y n ie x ią ź k i N ie m ie c k ie byw nią dru~ EWane: d ru g ier ę c z n e p o s p o li t e
(pod liczbą 2.), ia k ic h w pisaniu pospoliletn N ie m c y u ż y w a i ą : l iż e c iekancellaryyskie
(pod liczbą 3 •), u ż y w a n e ly w ię c e y po k a n c e lla ry a c h do w y k re ś le n ia r ó - z ¡ych napisów. S ą ieszczer ę c z n e ł a m a n e
, lecz t sa m ą ly lk o o g ro m nością różnic się z w y k i y od d r u k o w a n y c h i k a u c e lla r y y s k ic h .C io s k i te postacią t y lk o od siebie różniące s i ę , to sam o p r a w ie rnaią b rz m ie n ie , tenże sam p o d ział na
S am o g ł os k i
czyli.'wokale., iSpółgłoski
c z y li k o n so n y , te sam e p ra w id ła w y m a w ia n ia , co i głoski tłolskie.
R óżni się ie d n a k w n ie k tó r y c h rz eczach w y m a w ia n ie JNiemczyzny od P o ls c z y z n y , jako zaraz w p r z y k ła d a c h i uw agach pad n ie m i o h a c z y m y ,
§ • I I -
O w ym aw ianiu Dwugłosej:.P r z y k ł a d y .
Pisze s i ę :
Czyta s i ę
M
a długo Siał, ipaar, a I, par.ee
e (Jługo ^ ¡e e rc , 1'eer, b e j e , 1er.00 o | lłh go B o o t , bot. Sie « De o e e ■fmfçin,
iôâr,
Del, .łt&nig, * , ber. f l ^ B c e n i g . 2Jeu ćm e y Sleugern, üîaufer, e y s e rn , ley 1er.ei e y gicpe, ISein, eyclie , beyn.
en e y ©ule, Ijmlett, e y le , h e y le n . ir y gitrone, Situt, c y l r o n e , zy » .
ie y e •ftijtorie, h is lo r y e i
Ue ii y Rebel, fulieii, y b e l , ł y lle n .
U to a g i
1. R o f l w ó y n e s a m o g ł o s k i aa, ee, po, b r z m i ą
ia k ie d n e , lecz z p rz e c ią g ie m ,
np.
>2!rt[. ^2. 2Ie, ń, De, 5, w y in a w ia ią się iak e, iednp.k'^ a b y c o k o lw ie k s ł y c h a ć b yło p ie rw o tn eg o przedni' głosek b rzm ienia. T a prze stro gą słu ż y ć ma i do \vymawiania n a stę p u ią c y c h dw ugłosek.
3. ni czy ta się iak nasze
ay, np.
jinifer. 4. 9(ett, a u , ei, eu, b rz m ią iakey, np.
Qłet! -fiem,gitrctte: g d z ie in d z ie y tro c h ę o s trz e y : także ua podobieństwo naszego y , T o ie W n i e k t ó r y c h Itnio- nie iest dw ugłoską, i ro złą-
np.
.i)tftoi;e. p rz y stę p n ie b rz m ie n ie m O wymawianiu, Spółgłosek.z y k ł a d y .
n asz ey , np.
te w y m a w ia si lecz z przedłużeniem, n a c h cudzoziem skich cza się w zgłosko w a n iu ,b. Ue, lub Ui, fif swoietn do
y , np.
Uebel.§• H I .
P is z e s i ę :
ę@ d far, (Sicero , tSM iuS,
(Sppecn, (la le n b e r , '(Sulnt,
l)adfen.
d> S b i i j t , (żlptrfnrft, C()or»
ijenib, C epie.
1) f e h le n , geben, gleb.
p f spfanb, T re ffe r, opfert».
pl> ip b a ra o , «ptjilofopij.
D SSerfaffer, S Jir g ii.
gu Q u a l , Q u e lle , Q u itte ,
f © a g e n , © fet, Ślften.
jeb £ cf)aubul)ne, 21|'d)e.
ff ©Elaoe.
fp S p a l t e n , © p eid ie, © p in »
n eu .
ji © t a u b , Q3et)ffatib, gfitff.
d J j a j j , © r o ß , fiijje.
,ti
Ólation.
i
iija lp u , J it u m e t , © d )a lj.
U w
Czyta s i ę :
C e z a r , C y c e r o , C elius, C y p e r n , K a le n d e r , K u ln j , hakken. K r y s t , K u r i y r s z t , K o r - b e m d , okse. P o le n , g e e n , ilo. p f a n d , pfeffer, pferd. F a r a o , liłozof.1 f e r fu s se r, W i r g i l . k w a l , k w e lle , k w ille , z a g e n , e z e l, A z y en. s z a u b y n e , asze. szk law e. s z p a lle n ,s z p e ic h e ,s z p in -nen. sztaub, b e y s z lan d ,F y rs z t. b a s , sztos, zyse. n acyo n . c a tn , c y m m e t , szac. a g i.P r
C, ze sam o gło skam i d, e, t, &, i) , brzm i i.ik nasze
c, np.
(Sdfar, z i n n e m i ’ g ło s k am i ią kk, np.
6a,Ien ber. %
[), we śrzo d ku i na końcu w y r a z u p ie rw o tnego nio w y m a w ia s ię , i iesl t y lk o z n a k ie m , za sam o gło skę poprzedzającą p rz e d łu ż y ć w w y m a w ia n iu p o tr z e b a ,
np.
łpotden.pi), » , wszędzie brzm i ia k
f , np.
SSerfafTet: t> w w y r a z a c h o b c y c h brzm i ia k
w,
np.
Słirgif.qii, w a ż y nasze
kw, np.
f, na początku w y r a z u i m ięd z y dw iem a sa m o g ło sk am i w y m a w ia się na kształt naszego
z, npl
fflgeti: fd), brzm i iak
sz:
ff, fp, ft, na początku z g ł o s k i, a po r , we śrzodku naw et i na końcu b rz m ią iak naszeszk, szp, s s i , n p . -
©cbrttlbłilpie,' ©flanc.ti, zgłoska w w y r a z a c h cu dzoziem skich w y m a w ia się iak w ty m ię z y k u , z którego w y r a z iest w z ię t y ,
np.
9hificn.j , t j , podobne m a b rzm ien ie do naszego c,
np.
Ja Intl.P r z e s t r o g a :
T e tu ty lk o w ysz cz eg ó ln iliśm y okoliczności, w k tó rych w y m a w ia n ie głosek Nie m ieckich znacznie się różni od dźw ięk u głosek Pol s k ic h , nie n a m ie n ia ią c n ic , k ie d y i które głoski N lem ieckie w yrn aw ia ią rię otw artem i lub ściśnio- n em i u s t a m i, ciszey lub gło śn iey, m ię k k o , cz\ li cienko lub o tw a r to ; p iln ie te d y u w ażać potrzeba w y m a w i a ją c y c h N ie m c ó w , a b y się tego douczać.§ . I Y .
O z n a m i o n a c h p i s a r s k i c h N i e m c z y z n y
. Z n am io n a p isarsk ie pospolito N iem czyzn ie z p o ls c z y z n ą są te:€in:v, i p r z e d x , & , vy i e d n e y z g ło s c e , n p . ^ or<
, P rze cin ek , * S rz e d n ik ,
•Seplłiici). ©trid;punft.
: D w u k r o p e k , Soppelpunff. . K r e s , kropka, ©djlufjpunfr. ! Z n a k w y k r z y k n ie n ia , gluSrufiuiflćjeicfyeit. ? Z n a k p y ta n ia , gragcjeid)e.l. ( ) N a w i a s , ©infcijitbfei-- Ł ą c z n i k , S3erbinbmig$seicf)in. ?ł C udzysłów . 5dnfuf)nmg£$eid)en. (*) O d syia cz. 2inmerfung6$dci)en.
Na znam iona pospolite te sam e są p rawidła W N ie m c z y z n ie , co i w JPolsczyznie.
Z n a m i o n a s z c z e g ó l n e w N i e m c z y z n i e .
e,
kładące się nad sam ogłoskam i d ru k o w e m i m n ie y s z e m ia, 0,
U, i obok t y c h Sam ogłosek w ię k s z y c h »¿i, O , U,np.
dubem, 6lcn, ńbcit: 21eti* betung, Del, Uebinni: k l ó r y m ia k ie nadaie b r z m ie n ie , iuż się powiedziało.f, rę czn e lub dwie k r e s k i, albo dwie k ro p k i to samo z n a c z ą , co znam ię p o p rz e d z a ią c e , t y lk o że służą postaciom r ę c z n y m , p ierw sze w ię k s z y m , dw a ostatnie m n ie y s z y m : które tez w w ielu iu ż Xiąźkach w idzieć się daią nad p o staciam i d ru k o w em i.
lub ■?, a l b o ”, pisze się nad u i’ęcznem dla ro z r ó ż n ie n ia go od » r ę c z n e g o , i e d u a k ą z n i e r n postać m aiącego.
’ O d c in ek £>bevftiicf), ie st zn ak odcięły g ło ski c od w y r a z u , i od s a m y c h ty lk o w ie rsz o p i sów u ż y w a n y ' b y w a ,
np.
J)«b’ id) mir im mer frel)eii SPiuti), trąb frage tef) naci) @o(b unb @»t.§. V .
Z b i ó r w y r a z ó w N i e m i e c k i c h w p i e r
w s z y m R o z d z i a l e z a m k n i ę t y c l i , w r a z ze
z n a c z e n i e m i c h z e , d l a o d c z y t a n i a g o i
n a u c z e n i a s i ę n a p a m i ę ć .
Siat w ę g o r z . Sieifern rodzice. SJfetjbern odm ieniać. ' Sfcnberitng odm iana.SJengern ( ftct?) ch ro n ić , okazać się. Sifcbe popiół. Si ften A z y a. S3iU' niedźwiedź. U h m iag o d a. 2hin g o le ń , noga. 8hp|tanb pomoc. SSnot szalupa. (Saienber kalen d arz .
(¿afar C ezar. 6()orbemb komża. <51)11(1 C h r z e ś c i j a n i n . <S b n r fur fi' E l e k t o r . (gitrctie c y t r y n a . 6 ó l i l t § Celiiusz. (Silitu Chełm no, (Sppern C y p r . ©ie ta. Ciii)e dąb. (Sfel os i ei . C l i l i s o w a , g(ot> pchła. _ Sr ngen p y t a ć si ę. grol) w e s o ł y . gi Vł:11 n a p e ł n i a ć , gf i cl l X i ą ż ę . 0 e l ; e i l iśdź. ©alb złoto. @Ut dobro. Jjhlben mieć. Jjitcfen siekać. Jpćtfi nienawiść. Jpeuten w y ć . «hiftorie liis to r y a . 3c() ia. Snimer zawsze. Kflifer Cesarz. Kenig K ról. SAufer, la u f e r , biegus. £eer p ró żn y .
Sftutl) u m y s ł , odw aga. 91nd) p (> i °*
Sftcîtion N aród. Olur ty lk o . rjcbfe wół. £5el oliwa.
SDeten o liw ą sm aro w ać. Spaar para. 9?fanb z a s t a w . tpfeffcr pieprz. 9)ferb koń. st)[)cuflo F ara o n . Çpbilofcpb filozof, s^clfien P o lska. £)ua( u d rę c z e n ie . Quelle zd róy . Quitte p ig w a. ©agen powiedzieć, ©chah skarb.
£di>aub${)ne teätr. S i n n m y ś l .
©flaoe niew olnik.
S p a lte n łupać. S p o i c i e » p r y c h a . S p i n n e n p r z ą d ź . ©t a u b k u r z . © t o g s z t u r e h n i e n i e , k u ł a k , ©ujje słodkie*. liefen ć w ic zy ć , sp ra w ia ć . Uebutigen w p r a w a . Se if a jf e r a u to r , fflitgil W i r g i l i i u s z . 5Bns co. Söie iak. gnbm ła sk a w y , o s w o i o - n y . ^intmet c y n a m o n . R d Z D Z I A ł II. O C zęściach M o w y N i e m ie c k i e j . P r z y k l a d :
Olkmanb leugnet, baß N ik t nie p rz e c z y ,
ze
bie 20iffenfd)aften beit SBcr* N a u k i rozum zaostrzają, fiaiib fcbai fett, bie (Jtnbif* im aginaćy.ą ozy w iolą, i
btingeFraft beleben unb ba» p a m ię ć m nóstw em w i a -
©ebad)tnif? mit einer fOleii- domości ubogacają, ge ben ÄenntnilTe» betei»
d}eni.
Slber miffe jugleid), o A le wiedz oraz o m o - btcin .finb! ba fi ein ge» ie d z ie c ię ! źe u c z o n y lebrter Słienfci) ebne §rom» człowiek bez pobożności i mjgFeit unb JngeuO ba» c n o ty n a y n ę d z n ie y s z e m i flenbefle unb t>erdci)titd?fte n ay w z g ard z e ń sz e m stwo- ©efcfjbpf i(ł.. rż e n ie m iest.*
O b a czm y w ty m p r z y k ła d z ie w sz y s tk ie cz ę ści m o w y N ie m ie c k ie y z ich n a z w is k a m i, a po tem p rz y z w o ite - n a d niem i u c z y ń m y u w a g i .
C zę śc i n ie o d m i e n n e .
1 • W y k r z y k n i k , 3 ^ '*
10
g. S p o y n i k , iBinbewort.
np.
bflj5 z e , iinb i , ober ale.3.
P r z y s ł ó w e k ,91eben<
rocrr.
np.
Jttgieicf) oraz.4. P r z y i m e k , S o n u i r t .
np.
mit z , ci)iie bez.C zęści o dm ie n n e.
5. P rz e d im e k , @efci)[cd>tś<
raccf.
np.
ber, bte, b a§, ein,eine, ein. 6
. I m i ę , SJłennibctt.
np.
SSerjtnnbr o z u m .
9)?encte mnóstwo, enfcf) człowiek.
7. Z a im e k , gńn to rt.
np.
nieiti m óy. 8. S ło w o , 3fit)t)prf.np.
fct?arfen ostrzyć. 9. I m ie s ł ó w , Sliittelrcprt. np.
ge(el)it u c z o n y .
° P rdcż ośm iu części moWy w s p ó ln y c h NierU- c ż y z n ie z P o ls c z y z n ą , p o strzeg a m y w p r z y k ł a dzie N iem ieck im dziewiątą ber, bie, bńS, ein, eine, ein, która na polskie nie iest przełożona.
T a część m o w y sama przez się nic n ie z n a - c z ą c a , n a z y w a się
P r z e d i m k i e m
, że się k ł.ś d ź z w y k ła przed Im ionam i p o sp o lilein i,np.
ber ęSłenfci), człow iek: bie 3>getib, c n o ta : ba5 ©e* fcfjbpf, stw o r z e n ie : ein gelelnter SJtenfcł), uczo n y c z ł o w ie k : eine 5Jienge, m n o go ść; ein 5tinO, dziecię.S e r , bie, bity, n az yw a się P r z e d im k ie m o k re -
s z a i ą c y m
, od starego słowa p o l s k i e g o okreiizant c z y li d e t e r m in u ję : a l bo k ró c e yo k r e i n y m
, l u b o -kre&niiiem
, po n ie m ie c k u bn§ beflirtimte ©efdjlecfytS» mort.g i n , eitie, ein, n a z y w a się
P rz ed im k ie m p o -
i e d y n c z y m
albon i e o k r t ś n y m
, bety tmbeftinmite ©e* fcbted)t'jinoit.Oba te
P r z ed im k i
, toiestOkreśny
iP o i e -
d y n cz y
o d m ien iają się przez rodzaie i p rz y p a d k i, k tó r y c h w N ie m c z y z n ie iest t y lk o c z t e r y : przez l ic z b y zaś odm ienia się sam t y lk oOkreśnik
, k t ó r yw liczbie m n o g ie y jed n o bierze zakończenie na w sz y s tk ie t r z y r o d z a ie , iako w fo rm ach p r z y p a d - k o w an ia zaraz obaczyroy. R O Z D Z I A Ł III. F o r m y p rz y p a d k o w a n ia . T r z y są F o r m y na p rz y p a d k o w a n ie P r z y m i o t n ik ó w , ber 95e»ro6rter, a c z t e ry na p rz y p a d k o w a - łiie R z e c z o w n ik ó w , ber Jjpanptmóiter.
P r z y p a d k ó w a n i e p r z e d i m k ó w .
O k reśn ego . P o je d y n c z e g o ,
L ic zb a po ie dy n cza .
R o d z a y
fnęzki
,żeński
,niiaki.
mqzki, zenski
,niiaki.
J. ber bie ba§. ein eine ein.
2. beS ber beS. eineg einer eineg.
3. bcm ber bcm. einem einer einem.
4. ben bie baś. einen eine ein.
L icz ba m n o g a .
P rz e z w szystkie tr z y r o - P r z e d im e k p o ie d y n c z y dzaie. nie m a lic z b y in n o
-1. bie. g ie y . 2. ber. 3. bett. 4. bie.
P r z y p a d k o w a n i e p r z y m i o t n i k ó w ,
F O R M A P I E R W S Z A . N a Im iona p r z y m io ln e bez p r z e d im k a .L ic zb a p o i ed y n cz a.
m n o g a .
i . fci)6tier, fctjóue, fcfyoneć, fcl)óne, p ię -p i ę k n y , p ię k n a , p ię k n e , k n i , p ię k n e.
13 a . fcfyotteS, p ię kn ego , 3. fcfyótieni, p ię k n e m u 4. fd)ónen, p ięknego, f d ) 5 i u t , p ię k n e y , fd ) 6 u e r , p ię k n e y , fd )6 n e , p ię kn ą, {cfySttfS, pięknego, fc fjó n e m , p ię k n em u , fd)5ne3, fd ) ó n e r, p ię k n y c h , fch&nfll, p ię k n y m . fd)one, pię k n e, p ię k n y c h , k ae . F O R M A D R U G A . N a P r z y m io t n ik i l
Liczb a poi edyncza.
j . ber fchótie, bie fd)6ne, / p ię k n y , p ię k n a,
a . bcó fch & n e n , b e r fd )5 n e n , p ię kn ego , p ię k n ey,
3.
bem fd)5iien, ber fd)óiicit, p ię k n e m u , p ię k n e y , 4. bot fd)5neii, bie fdióne,p ię k n e g o , p ię k n ą , z O k reśn ikiem . bas fd)óne, p ię k n e, beś fdjSneti, pięknego, bem fd)5tieti, pię k n e m u , t a es fdjóne, piękne, bie fitćneit, piękni, kne. ber ffhćneii, pięk n y c li. bot fdjottctt, p ię k n y m , bie fd)enen, p ię k n y c h . F O R M A T R Z E C I A . N a P r z y m i o t n ik i z P rz e d im k ie m p o ie d y n c z y m .
L ic zba poiecłyncza tylko.
i . ein fdjSner, eiee fc^&ne, ein fcb&tted, p ię k n y , 2. eireS fcij&ncn, p ięknego, 3 . e itte n t fd )6 tic n , p ię k n em u , 4. einen fd)£mett, pięknego, p ię k n a , eitter fcf>&nen, p ię k n e y , einer fd)fmett, p ię k n e y , eine fcbóne, > p ię k n ą , piękne. eiiu’6 fci}onett, p ię k n eg o , cinoit fd)5ttcn, p ię k n e m u , ein fd)L'ueś, piękne.
Prz estro ga.
F o r m y służące ha P r z y m io tn ik i służą też na Im ie s ło w y i Z a i m k i , oprócz ty c h , k tó r y c h p r ź y p a d k o w a u ie n iź e y iest położone.P r z y p a d k o w a n i e R z e c z o w n i k ó w .
F O R M A P I E R W S Z A .
N a R zeczow n i ki rodzaiu tnę/, kiego i niiakiego.
L ic z b a po i ed y n cz a.
i . ber lub fili en aci, bas> lub cin Mfofïer,
A n ió i, K lasztor. 3. @ngel3, 5^ lofiei S,
A
nioia, K laszto ru .5.
(Jugel, Minier, A niołow i, K las z to ro w i. 4. ©nflff, Mlefter, A n io ła , K lasztor.L ic zba m n o g a .
*• bie — Ghtgcl, bie — tfi&fïer,
A niolow ie, K laszto ry.
a. (? îiqel, Ml&fler, A n io łó w , K lasztorów. S. Grngelii, Ml6|tein, A n io ło m , K laszto ro m . 4. (?uqel, Al&fter, A n io łó w , K la s z to r y . F O R M A D R U G A . N a R z e c z o w n ik i ro d z a iu inęzkieg o ty lk o .
Liczba po ie dy n cz a.
m n o g a .
ter lub fi» DJienfd), bie — 531eti!'citeit,
człowiek, ludzie.
SWeiifcf)en, 5K<-nfci?en,
człow ieka, ludzi.
SWenfcł)rn, 9Dlctiid)cn,
człowiekowi, lu d zio m .
SKenfd)fii, Słleufct;eir,
i4
F O R M A T R Z E C I A .
N a R z e c z o w n ik i ro d z a iu m ę z k ie g a i niiakiego,
L ic z b a poiecfynczą.
1. ber lub ein S ta u b , baê l u b ein 2imt,
sl.au, u r z ą d . a. ©tattbeö, SlmteS, s i a n u , u r z ę d u . 3. ©raube, SImte, s t a n o w i , u r z ę d o w i , 4. ©taub, 2Jmt, s i a n , Ur z ąd ,
L i c z b a m n o g a .
i . bie — ©taube, bie — Elettifer,
^ s t a n y , u r z ę d y .
i .
©tdnbe, Łteniter, S i a n ó w , u r z ę d ó w . 3. ©tdnberti, glrtmmt, s t a n o m , u r z ę d o m . 4. ©tänbe, £!fniter, s t a n y , u r z ę d y , F O R M A C Z W A R T A . f ,N a R z e c z o w n ik i rod:zai u ż eń sk ieg o ty lk o .
ZAczba p oiedyncza.
i . bie lub eine 3nfei, -Stugenb, 91 lig, w ysp a, c n o t a , o r z e c h ,
a , 3nf«i, ïuqetib, 91 ug,
w j s p y , c n o t y , o rzecha.
3. Snfrl, Sńgcnb, 91U Ö,
w vsp ie , c n o c i e , o r z e c h o w i .
4. Snfei, 2tiqe:ib, 91 ug,
Liczba,'1 m n o g a .
1. bie Snfeln, Stucienbeit, Otńfic, w y s p y , c n o l y , o rze ch y,
a. Satgenbett, DlfijR,
w ysp, cnot, orzechów.
3. .3nfeln, Stugenben, 9]uf?en,
w y sp o m , cnotom , orze ch o m ,
4. Satgenben, f)iuf5e,
w y s p y , c n o ty , o rze ch y.
Uu>aga.
W liczbie m n o g ie y w sz y s tk ic h form na R z e c z o w n ik i p rz y p a d e k trzeci kończy się na n , a d r u g i i c z w a r ty taki ie s t, iak p ie r w sz y. G dzie >zaś i sam przypadek p ierw szy iest zak o ń cz o n y na n , tam trz y n a s lę p u ią e e p r z y p adki uiczem się od niego nie ró ż n ią.P r z y p a d k o w a n i e Z a i m k ó w n i e f o r e m n y c h .
L i c z b a p o ie d y n c z a .
). fiicb, 35ll, Gr, 0 ie , GS,
ta, ty , on, ona, ono.
2. 9Seiner, 2Viner, 0 c iiif t, 3 1» er, Seiiicc,
mnie, ciebie, onego, i e y , onego.
_3. 931 ir, C ir, ^bm, 3 ‘l>r, 3bm ,
m nie, mi, tobie, ci, iem u, o n ey, iey, iem u.
4. 93iicb, £5 id), 3l»m, 0 ie , GS,
m nie, mię, ciebie, cię, o n ego ,go , o n ę , ią, ie.
L icz ba m n o g a .
1- 2 Q ir , m y , ? b r , vvy, © ie, o n i, one. 2- Uiifcr., nas, Giirer, was, fjb ter, o n y c h , ich.
o.
Uuś, nam, Cuci), w am , 3b>’ ei>, o n y r a, im. 4. UnS, nas, Gucb, was, @ie, o n ych , ich , one.i G
Liczba po ie dy hc za .
m n o ą a .
1. 2)er, £>ie,
Lai,
Lit,
ten, la, to, c i, te.
a. De|feił, 25?rcr, iDcffen, 35erer,
tego, tey,
t
lego , ty c h .3. Dem, £>er, 35eni, ©enen,
tem u,
t e y,
tem u, ty m .4.
Litr
LaS,
3)ie,tego, to, ty cli, te.
L ic zb a poiedynczci.
i . ® c t , Semeni!?, 91 hm (tub,
k to , co, k loś, nik t.
2. 2B?(Tcn, SemanbeS, SlieitianbeS,
cz y y , c z y y ś , n ikogo.
3. lib n i, Senianbett, Dliennmben,
k o m u , czem u, kom uś, n ik o m u .
4. »Ben,
m i ,
Sennuibcn, 91ieniaubetT,k o g o , co, kogoś, nikogo.
T e tr z y z a im k i nie m ai;j lic z b y m n o g ie y . Zaś jfbermann
każdy,
w liczbie n aw et p o ie d y n - czey w d ru g im ty lk o p rz y p a d k u p rz y b ie r a 6.Przestroga.
D o k ład n ieysza n a u k a o P r z y - p a d k o w a n iu b id z ie w Części d r u g ie y .R O Z D Z I A Ł IV.
F o r m y Czasowania.
Je d na iest ty lk o fo rm a na czaso w an ie słów N ie m ie c k ic h : wiele atoli m a ią N iem cy stów n ie - f o r e m n y c li, i t r z y słowa posiłkowe.
»7
C za so w a n ie słó w p o s ił k o w y c h .
S i b w a n D c f u n g t e r J p u i f ś § c t t i v 5 r t c r * T r y b b e z o k o l i c z n y . © i e u n b e f l i m m t e iii r t. SEBcibeti, siać się, S c » » , b y d ź , źe Jpabm, m ieć,
lub
zostać, że i e s le m , a b y m m a m , a b y m z o s t a ję , a b y m by i. m iaLzostał.
J u werben, stać git fet)», b y d ź , Jtt baben, mieć, *ię, ź e s ię staię, źe ie s te m , n - x źe m am , a b y m abytn został, b y m b y ł , d la m ia i, dla m i ę dlą stania się. bycia. n ia .
I m i e s ł o w y . S f t i t t c f w ó r i e r .
Czasu te r a ź n ie j s z e g o .
£>er g rg e im n u tig e n ^ c it.
Sffierbcitb, S t a j ą c y dBe f r nb, fct)cnb, J^gbcnb, m a i ą r y , się, s t a j ą c a si ę, ( n i e u ż y w a n y ) . m a i ą c a , m a i ą -
sLaiące się. , ce.
Czasu przeszłego.
£)et' bergnngenen Jcit.©entorben, k tó r y ©ewefen, klói-y ©ebrtbt, m ia n y , się stał, która był, która b y - m ia n a , m ia n e , się stała, które ła, które było.
się stało. (
T r y b o z n a y m i / i ą c y . £>ie « t i j e i g e n b e g l r t .
Czas ter aźn iej szy .
£)ie gegeuwmtige -Scit.3 $
werbe, .^d) bitt,staię się. ie sle m . m am .
£>u wir fi, £)u bij?, £>u baj?,
sUiesz się. Usles. masz.
i 8
g r tuirb, g r ¡fi, @c
hat,
sluie się. iest. ma.
©ie tuirb, ©ie ifi, @ie
fyat,
ona się. slaie. ona iest. ona m a.
g g tuirb, g g ifi, g g bat,
ono się staie. 0110 iest, ono ma.
5ßic tuerbett, ffiir ftnb, 2Bir baben, s la ie m y się. iesteśm y. m a m y .
3 ¡)r vuerbet, 3fir fe»b, ^fir babet albo s ta ¡ecie się. iesteście. babt, m acie.
©ie tuerbett, ©ie ftnb, ©ie baben,
Otti s i ę staią, oni s ą , one są. oni rnaią, one
one się staią. m a ią .
N ie d o k o n a n y przeszły.
-Die faum »ergangene. ¡ydfi tumbe, zo sta- 3c{) tuac, b y i e r a , ^d) fiat te, m ia łem , zostałam, b y ła m ,b y to m . łe m , m ia ła m ,
zostdłom. m iało m .
£Ht tuurbeft, zo- Bit tuarefł { b y - Bit battcfl, m i a - stałeś,zostałaś, łeś, byłaś, b y - ł e ś , m iałaś,
zostałoś. łoś. miałoś. ,
g r tuurbe, z o - g r mar, był. g r fiatte, m iał. stał.
©ie tumbe, z o - ©ie tuar, b yła . ©ie fiatte, m iała. stała.
g g tumbe, z o - g g ruar, b yło . g g fiatte, miało, stało.
2Bir tumben, z o - 2Bir tuaren, b y - £ßjr batten, m ie - s t a iiś m y , z o - i iś m y , b y ł y - liś m y , m i a ł y -
s t a ł y ś m y . śm y. śm y.
3fir tUurbet, z o - tuaret, b y l i - 3 1,r battet, m i e - s ta liś c ie , z o - śc ie , b yły ście. l iś c ie , m i a ł y -
stałyście. ście.
©ie tumben, z o - ©ie tuacett, b y li, ©je batten, m ieli, stali, zostały^. b y ł y . ta ia ly .
P r z e s t r o g a 1.
Z am iast iffi tuurbc, bu tuurbcfi, er tumbe, c z ę ś tie y dobrzy P is a r z e N ie m ie c c y u ź y -w a ig , iefi tumb, btt tuacbji, er tuarb.P r z e s t r o g a jłl.
W dalszych czasach lubo n i e będzie się kłaśdź o d m ian a siów pr^ez r o d z a ie ; p o w in n y ią ied u ak dzieci ro b ić na w zór t y c h dwóch czasów p o p rz e d z a ją c y c h .Doko nan y przeszły.
JMe D&llig oergaitgette. 3d) bitt gemorbeti, 3 $ bitt gewefen, 3 $ babę gel>abt,stałem się, sta - byłerp, b y ła m , m i a ł e m , m ia łam się, i t. d. i t. d. ł a m , i t. d. ®tt bijł gewotbett, ©u bi(l gemefen, ©u tjafł geba&t,
stałeś się. liy le ś . miałeś.
©r i|l gcworbett, ©r i|l gewefett, ©r bat gebabt,
sia ł się. był. miał.
SBii' ftnb gemm« 2Bir ftnb gemefen, grgjr baben gebabt, bett, s ta liś m y b y liś m y . m i e l iś m y , się.
3 b t feęb gewor» fe»b gemefen, 3br l>abet gebabt, ben, staliście b y liśc ie. m ieliście, się.
S i e ftnb gewor* S i e ftnb gemefen, S i e babctt gebabt, bett, stali się. b y l i. m ie li.
Zaprzeszły.
®ie irttigfi bergangctte.w ar gewor* 3d) mar geroefcn, 3d) batte gebabt, bett, stałem się b yłe m b y ł, m ia ł e m był, był, stałam się b y ła m była, m iałam b yła , b y ł a , i t. d. i t;. d. i t. d.
śDu marefr gemor* ©u wareff geme» ®tt battefi gebabt, ben, stałeś się fen, byłeś b ył. m iałeś był. był.
©r mar gemorbett, ©r mar gemefett, ©r batte gebabt, stał się b ył. b y ł b ył. m iał był.
5Bir maren gemor» łBir maren geme» Sffiir battengebabty bett, s ta liś m y fen, b y l iś m y m ie liś m y b y li. się b y l i. h y li.
S b r macet gemor* 3 b ‘‘ maret geme* 3be battet gc« ben, staliście fen, b y liśc ie babi, m ieliście
się b y li. b y li. b y li.
to
C le rortren gewor- ®ie waren gewe* S i e Ijuften gefyabt, Cen, stali się fetl, b y li b yli, m ie li b_yii. b y li.
I. Przyszły.
S i e ¿uFfinfrige.Jfcf) wccbe w?r» 3cl) werbe fet;«, 3 ci) werbe fwbeu,
Ben, stanę się. będę. m ieć będę.
S u w i ft werben, S u wirfł fet;n, S u » i 1 fi bil'en, staniesz się. będziesz, m ieć będziesz. S r wirb wctben, S c wirb fet)«, S r wirb lutben,
stan ie się. będzie. m ieć będzie.
UBir werben wer* 2Bir werben feętt, © ir werben f),rben, Ben, s t a n ie m y b ę d z ie m y . m ieć
będzie-się. m y .
3()r werbet wer* 3 i ) r werber fepn, 3 ^ werbet betben, Ben, staniecie będziecie. m ie ć b ę d z ie
-się . cie.
©ie werben wer* ©ie wecbctt fct;n, ©ie werben iwbnt, Ben, stan ą się. będą. m ie ć będą.
I I . Przyszły.
S i e JtłFuuftige.3 # werbe gcwor« 3d) werbe gemc- wetbe grfutbt bon fet;«, s t a n ę fen fftjn, bę d ę , bnben , b ę d ę
s i ę , moźern może żem b ył, m i a i , może został, m o ż e m m o ż e ż e m b y - ż e m m i a i , m o-zo staia, i t. d. l a , i t. d. ż e ż e m m iała,
i t, d.
S u wirft gettwr* S u tv*icff gewefett S u wirfi geim6t ben fet)n, s t a - fet;«, będziesz, l;aben, będziesz
niesz się. m ia i.
S r roirb gewpcben S r wirb geroefen S r wirb gebabt fet;«,sianie się. fet;«, będzie. fonbett, będzie
miał.
© i r werben , ge* © ir werben gewe* © i r werben gcłjn&t worbett fet)ti, fen fet;u, b ę - l)abett, będzie-s t a n ie m y będzie-się, dzierny. m y m ie li.
3()r w ertft gettwt* gfit roprtjct gewc* ^ffjr werbet grfiitbt Cen Tct)n, s la - fen fct)it, b ę - ijaben, lxj(Jzie—
niecie się. dziecie, cib mieli.
©ie w erb* u gewor* ©ie werben gewe< ©ie werben gcbnbt beu fet?« , s l a - fen fct;n, będę. Ijnben, będą
n ą się. m ie li.
T r y b r o z k a z n i ą c y . 23 i e g e b i e t e n be iy r
t-2Berbe, stań się, ©et;, bądź. Jprtbe, m ie y . zostań.
Sffierbet, stańcie ©ct;b, bądźcie. Jćutbel, m ie y c ie . się.
T r y b i ą c z ą c y . 23ie i m b i n b e n b e 211 1.
Czas ter aźniejszy.
£ ie g^genwńrtige Jc it. Set; Werbe, źe się Jcl) fet), źe ie - ^d) babę, źe mam,staię, niech się s t e m , n ie c h niech m am , s t a n ą , o b y m b ę d ę , o b y m ob\m m is i, się siał, o b y m był, obym b y - o b y m miału, się st ała, i I. d. ł u, i t. d. i t. d.
¡Dtt werbeft, ź e s ię £m fct;fi, że i e - £)u bnbeff, ze
staiesz. sleś. masz.
©r werbe,
że
się ©c fet), źe iest. (5r f;abe, źe ma. s t a i e .2Bir wetben, że © i r fet)ett, źe i e - ffiir bitben, io się s la ie tn y . steśin y. m a m y .
3 bv werbet, że 3br fet)eb, źe i e - 3 for t;abet, że
się staiecie. sleście. m acie.
@ie werben, że się ©ie fet;en, że są."©ie baben, że
staią. m aią.
N ie d o k o na n y przeszły.
23ie łnum bergangene, 5df) wurbe, s ta ł- ci) ware, b y ł- ^yet) batte, m ia ł-,by m się, stała- b y m , b y ł a - b y m , m iała b y m się, i t . d. b y m , i t. d. b y m , i t. d.
25« rourbeff, s t a l- 55« ttmteft, b y i - 55« iiattefi, m ia ł
byś się. byś. byś.
©r nnuCe, stałby ©r
w&tt,
b y łb y . S c m iałb y . się.SiBic rcmrbcn, sta - sffiirrcdreu, b y l i - 5Biv bńtten, m ie l i b y ś m y się- b y ś m y . l ib y ś m y . 3b r n>«rbet, s t a - ^ b r rodret, b y l i - 3b>' bdttet,. m ie li
lib yśc ie się. b y ś c ie . byście.
©ie itSurben, st a - ©ie maren, b y l i - ©ie batten, m je li-
l ib y się. b y . by.
Dokonany' przeszły.
55ie ebllig iKegangene.J^yci? fe» geroorbeti, 3 $
fety
gewefeh,Ojd)
babe gcbabt, żem się stał, żem b y ł , żem żem miał, żem że m się stała. b y ł a , i t, d. m iała, i t. d. i t. d.55« jo;|5 genw* 55« fewfl gewefen, 25« bnbe|ł gelja&f,
betl, żeś s i ę żeś b y ł . żeś mi a ł . st ał .
@r fet; geworben, ©r fcb geroefen, S r babe geba&t,
że się stał. że był. ze miał.
fffiir fepn geittoC' SBir fet)1' gtwefen, 2Bir baben gefntbt, beti, żeśm y się ż e ś m y b y li. ż e ś m y m ie li, stali.
2()r fet;b geroor* 3b>' gemefeit, 3b f babet gebabt, be«, żeście się żeście b y li. żeście m ie li, stali.
©ie fe»n getrom ©ie fepn geroefen, ©ie baben geb<J&b be«, że się s t a - Że b yli. że m ieli, ii.
Zap rzeszły.
25ie laitgff cergatigene.3 $ » a r ę gewor* 3 $ rodre geroefen, ^ c b b d fte gebabt, be«, b y łb y m b y ł b y m był, b y ł b y m miał, zo stał, b y ł a - b a ł a b y m b y - b y ł a b y m m i a -b y m została, ł a , i t. d. ł a , i t. d. i t; d.
ŚDit wdreji gewer« J)it wate ft gcwe* ©tt gehabt, t e n , b y łb y ś fen,byłby ś był. b y łb y ś m iał. został.
S e wäre gewer* g r wdre gewefett, € r hatte gehabt, öen, b y łb y zo- b y ł b y był. b y łb y miał. stał.
' © i r waren gewor» ffiir waren g e w e « © ir hatten gc» ben, b y l i b y - fen, b y l ib y ś m y habt, b y l i b y ś m y zostalj. b y l i. ś m y m ieli. 3 h r wóret gewtv« 3 h 1' wdret gewe» 3 h r hattet ge«
ben, b y lib y ś c ie fen, b y lib y ś c ie habt, b y l i b y
-zo sla li. b y l i. ście m ieli.
@ie waren gewor« @ie waren gewe- ©ie f>atten gehabt, ten, b y lib y z o - fen, b y lib y b y - by l ib y m ie li,
stali. l i .
1. TVarunkowy.
¡Die bebingte.Sei) würbe werben, 3 $ würbe fcmi, 3 ci) würbe haben, s ta łb y m się, b y łb y m , b y ła - m i a ł b y m ,m i a -s t a ła b y m -się, b y m , i t. d. ł a b y m y i t. d. i 't. d.
S u wtubefl wer« S t i wfirbefl feptt, S u würbef! habett, ben,stalbyś się. b y łb y ś . m iałb yś. ©r wńrbe werben, S c würbe fet?n, S r würbe haben,
stałb y się. * b y łb y . m ia ł b y .
© i r würben wer« © i r würben f e p , © i r würben ha« ben, s t a li b y - b y l ib y ś m y . hen, m i e l ib y
ś m y się. ś m y .
S h r würbet wer» 3hr würbet feętt, Ćjh'' würbet haben, ben, s t a li b y - b y lib y ś c ie . m ie lib y ś c ie , ście się.
©ie würben wer« ©¡e würben fet)», ©ie würben haben, ben, s talib 5 'się. b y l ib y . m ie l ib y .
Z a m ia s t słowa posiłkowego werben, często m ożna u ż y w a ć w t y m czasie słów mögen, feilen,
etc.
np.
id) med)te fn;n, b y ł b y m ; icl) feilte fjrtbett, m ia łe m m ieć.I I . W a r u n k o w y .
©¡< bcbingti. Sd) wń be gewor- 3d> würbe gewe» j d ) wń be gehabtben lepu, b y ł- fen fa n i, l>>i- haben, b y ih y m h y in został, b ym Iły f, b y - miał, by iu!>y ra b y ł a b y m zo- i a b y m była, m ia ł a , i t. d. s iała , i ł. d. i t. d.
JDuwtnbcIi gewov« tn i würbefi gaWc* ©u wńrbefl gehabt ben fhn1/ by i - fen f n u , b y ł - babai, b yłb y ś
b yś zasiał. -byś był. miał.
@r würbe gewov* ¡Sr rourbe gewefen (Jr würbe gehabt ben fenn, lA łb y f a m , b y łb y haben, b yłb y
Został. * b y ł . był.
2Bir würben ges 2Bir würben gewr* 2Bir würben gehabt • werbenfenn.by- fen fejyti, b y l i- haben, by Uby lib y śm y zostali. b y ś m y byli. ś m y m ieli. 3 hr würbet gewec» 3hr würbet gewe» 3br würbet g habt
ben fei)n, b y l i - fen fetyn, b y l i - haben, b y i i b y -b yśc ie zostali. -b yście -byli. ście mieli. ©ie würben gcmor* ©ie würben gewe» S i e würben gehabt
ben feun,b y l ib y fen fn ju , b y l i - haben, b y lib y
zostali. b y b y l i . m ieli.
M ó w i się t a k i e : ^jciy Ware geworben fenn, b y ł b y m się s t a ł; hu wflrcji geworben fctyi, byłb y ś się stuł, i l. d.
Przyszły.
£ue jufflnftige.2cl) werbe werben, Sei) Werbe feęn, 3dy werbe haben, ź e s i ę s i a h ę . źe będę. źe m ieć będę.
£ 1 1 werbcft wer< S5tt werbefi fetyu, £ 11 wcrbeft haben, ben, ze się sta - źe będziesz. źe mieć b ę
-niesz.
1
dziesz.S r werbe werben,
Qr
werbe feint, S r werbe haben, źe się stanie, źe będzie. źe mieć będzie. 2Bir werben wer« 2Bir werben feint, © i r werben haben,ben, źe się s t a - ze b ęd ziem y . źe m ieć b ę
-n ie m y . dzietny.
q5
Jjjijr werbet wer».3fjr werbet fetnt, 3br rocrfcet f)Ai>en, .
ben, że si ę s t a - że b ę d z i e c i e . żo m i e ć b r
n i e c i e . dz i e c i e .
©ie meiJbeti wer* @ie werben fei;n, @ie werben fyaben, ben, że się s la - ze będą. źe m ieć będą. u ą.
T r y b b ezo ko licz n y z p r z y im k a m i urn i c^tic tłu m a c z y się na p o ls k ie , iuż przez i m i e , iuź p rz e z słowo, iu ź przez im iesłów oso b liw y
( G e -
r u n d iu m ), np.
Uffi pt werben, Urn pi fetni, dla Um pi fjaBeit, dla dla stania się, b y c i a , ab y m i e n i a , a b y a b y się stać. b y d ź . m ieć.
Dlgie" pi roeeben, Cb»e pi fev)ii, nie pipie pt babftt, nie sia ią c się. będąc. nie m aiąc. Dinie geworben pi Pipie gewefett pt Pipie gebabt ¿u
fenu
i
nie z o - fnpi, nie b y - baben, nie mia~ sla w s z y . w s z y . w sz y .W Z O R
03
0
V b i l
D
c z a so w a n ia słó w
f o re m n y c h .
T r y b b e z o k o l i c z n y .SoBeti, ch w alić, że c h w a lę , ah yra chw alił. J u ilobeit, c h w a li ć , źe
ch w alę , a b y m chwalił, do c h w ale n ia.
fcci* S l & r o a n & f c l u n g r i c f j t i c je r 3 « i t , w $ r t e r .
© i e i n t b e f i i m m t e SI r t.
9ieifen, ie c h a ć , że iad ę, a b y m ieeb ał.
gli rcifen, iechać, że iadę, a b y m ie c h a ł , do ie - clian ia,
I m i e s ł o w y .
Czasu ter aź n ie js z eg o ,
Sobenb, c h w a lą c y , c h w a l ą c a , ch w alą c e .
Czasu przeszłego,
blfiobet, p o c h w a lo n y , po c h w a lo n a , p o c h w a lo ne. T r y b o z n a y m u l ą c y .Te ra ź n ie js z y czas,
^d? h'be, chw alę. 35u łobcft, chw alisz. S r [obet, chw ali. (Sie lobcr, ona ch w a li. S e (cbet, ono ch w a li. SBir lobeu, c h w a lim y .3l)r Icbet, ch w a lic ie . ©ie (oben, oni chw alą,
one ch w alą.
JSiedokonany czas.
3cl) Iobete, ch w aliłem , ch w aliłam , chw aliłom . jpn lobefcfb, chw aliłeś, c h w a lił a ś , chw aliłoś. S r , fie, eb iobete, c h w a lił, ch w aliła, chwaliło. SBir lobeten, c h w a liliś m y ,
c h w a lily a rp y . ^jbr iobetet, chw aliliście, ch w aliłyście . 26 I SJ1 i t1 e 1 w & r t e c. ®er gegenwärtigen ^eif. Sieifenb, ia d ą c y , iad ąca,
jadące.
© er vergangenen J c if .
©ereifet, n ic nie z n a c z y sa m przez się, ho sło wo reifen n iiak ie, 25 i e a ti 3 e i g c n b e 21 r
t.
©egciiUHVi'tige >3cit.
3 cl) reife, iadę.
35u reifefł, icdziesz.
G r reifet, i e dz i e .
©ie reifet, ona iedzie. S u reifet, ono iedzie. Qöir reifen, ie d z ie m y .
3 br reifet, icdziecie. ©ie reifen, oni i a d ą , one
i a d ą . % Äaitm Vergangene.
3d)
reifete, iech ałem , i e - c h a ł a m , iechałom. £ht reifeteft, iech ałeś, ie -c liu łaś, iechałoś. S r , fie, eS reifete, iechał,
i e c h a ł a , iechało. ® ic reifeten, ie c h a liś m y ,
je c h a ły ś m y .
3thr reifftet, iech aliście, j e c h a ły ś c ie .
«Sic fobete», chw alili, c h w a liły .
Dokonany przeszły.
2 cl) babe gelobet, p o c h w a liłem , p o c h w a liła m , i i . (J. S u I) a fi gelobet, p o c h w a liłeś.(*r bat gelobet, p o ch w a lił.
Sßir babeu gelobet, p o c h w a liliś m y .
fjl)*' babet gelobet,
p o ch w a liliście.•Sie brtbeit gelobet, p o c h w a lili.
Zaprzeszły.
5cb hatte gelobet, p o c h w a liłem b\ł, p o c h w a li łam b y ł a , i t. d. S ul)fltte(l
gelobet, p o chw aliłeś był.(Sr batte gelobet, p o c h w a
lił b y ł.
Sffiir batten gelobet, po c h w a liliś m y byli. 3b r battet gelobet, p o
ch w a liliśc ie b yli. ©ie batten gelbbet, p o
c h w a lili b y li.
1. Przyszły.
Scb werbe loben, będę chw alił, będę chw aliła, i t. d.
©ie reifeten, i e c h a l i , ie- chały.
S3bllig vergangene. Sei) bin gereifet, po iech a-
łe m , p o ie c h a ł a m , i t. d.
S u bift gereifet, p o ie c h a - ieś.
(Sr i(l gereifet, poiechał. fffiir finb gereifet, p o je
c h aliś m y.
Sbr fe»b gereifet, p o ie ch a- liście.
©ie (tub gereifet, p o ie ch a- li.
Sattgfi vergangene. Scb war gereifet, p o ie clia-
łem b y ł , p o ie ch ałam b y ł a , i t. d.
Su>roarcft gereifet, p o ie - cliałeś był.
(Sr war gereifet, poiechał był.
28ir warett gereifet, p o ie - c h a liś m y b y li.
ffbt wäret g re ife t, p o ie - chaliście byli.
©ie waren gereifet, po ie- ch a ii b yli. S i e fńnftige. 3'cf) werbe reifen, będę ie - c h a ł , będę i e c h a ł a , i t. d. 27
38
ijMt wirft loben, będziesz c h w alił.
S r wirb (oben, będzie ch w a lił.
© ię werben loben , b ędzie m y c h w alili.
5bc werbet loben, będzie cie c h w a lili.
©ie werben loben, będą c h w a lili.
S i t wirft reifen, będziesz ieehał.
S r wirb reifen, będzie ie - cliał.
2Bir werben reifen, będzie m y iechali.
3l)r werbet reifen, będzie cie iechali.
©ie »erben reifen, będą iechali.
W t y m czasie zam ia st słowa posiłkow ego Werben, często b y w a u ż y w a n e wollen, g d y c z y n ność ia k a od d o b re y woli m ów iącego zawisła.
np-
3cl) Witt beute beti 3'b"en , będę dziś u W P a n ą . 3 $ wid ifetl loben, będę go chw alił.U , Przyszły.
Sief) werbe gelobet baben, p o c h w a lę , może bydź żem ch w a lił, i t. d.
wirft gelobet haben, pochwalisz.
S r wirb gelobet bnben, p ochw ali.
SCBir werben gelobet Ijabett, p o c h w a lim y .
^jl)r werbet gelobet fjnbcn, p o ch w alicie .
©ie werben gelobet l)aben, p o ch w alą .
2Me funftige. 3cl) werbe gereifet femt,
p oiadę, może bydź źem ie e h a ł, i t. d. 3Du wirft gereifet fei;n, p o -
iedziesz.
S r wirb gereifet fei)n, po - iedzie.
ffiir werben gereifet fcijn, poiedziem y.
3l)r werbet gereifet ferm, poiedziecie.
©ie werben gereifet fet;n, poladą.
D r u g ie znaczenie czasu te g o :
m oże bydź
źem p o c h w a l i ł , mozern ieehał,
częściey N ie m c y w y r a ź a i ą przez słowa fómiett, tluSftett, fblleji,np.
S r Faun gewefen feijn, m oże źe i b ył. S r foli ge» lobet
fyaben,
podobno c h w a lił, lub m ia ł p o c h w a-lic. wufiff gefalietr fetnt, m u sie liśc ie upaśdź, a lb o , możeście u p ad li.
T r y b r o z k a z u i ą c y . S i e g e b i e t e n b e 2C r t. Sebe, c h w a l. Sieife, iedź.
Sobct, c h w a lc ie ., SKeifet, iedżcie.
Na inn e osoby t r y b u le g o nie m a ią N ie m c y o s o b n y c h z a k o ń cz eń , lecz albo ie bio rą z t r y b u ż y c z ą c e g o ,
np.
fet) (tf, niech on będ zie: [obetl*9
roir, c h w a lm y i t. d., alb' okolicznego i słowa Inffett,
011 b ę d z ie : [«fjt mig (obcil T r y b ł ą c z ą c y .
'Teraźniejszy Czas.
Sfld tci) toBe, że chw alę, niech c h w a lę , a b y m ch w alił, a b y m c h w a lił a , i t. d. bu lobeft, że c h w a lisz. S i t g er lobet, ze chw ali. S a p tttir loben , że c h w a
l im y .
S a d il)r lobet, że c h w a licie.
S a d fte Iobctf, ze ch w alą.
N ie do ko na ny przeszły.
S a f ; id) irbctf, żem c h w a lił, żem chtyahła, i t. d. iż b y m ch w alił, i t. d.
3 ie biorą z tr y b u bez-
np.
laß i!)u fet)n, niech , c h w a lm y .S i e h e r b i n b e t t b e
«I r t. S i e gegenrońctfge
S a ( ; ich reife, że i ad ę ,
niech i a d ę , ab y m i e - c i i a ł , a b y m i e c l l u ł a , i t. d.
iDfljj bu rcifeff, że iedziesz. S f l§ er reifet, że iedzie. S a ß t» k reifen, że ie d z ie -
r n y .
S a g ii)r reifet, Ie ie d z ie - cie.
Sfl|5 fte reifen, że iadą. .finum »ergangene. Sflf? icl) reifete, żem ie -
chał, żem iechała, i t .d . iż b y m iecliał.
© ag bu lobelefl, ż e ś c h w a © ag bu rcifetcfl, żeś ie
-lif. chał.
© ag er lobcte, ż e c h w a iii. © ag
tt
reifete, że iech ai. © ag »rir lobeteit, ż eś m y D ag wic teifeten, ż eś m yc h w alili. iech ali.
© a g ibr (obetct, żeście © a g ¡1)1- reifetet, żeście
ch w a lili. iech ali.
SDflfl (te lobefett, ź e c h w a - ©ag fte reifeten, że i e
-M ó w i się ta k ż e : bag icl; reifen niócbte, iż b y m i e c h a i: bag bu teifett ntbd;te(ł, iżb yś ie c h a i, i t. cl. bag ict> lofcen móci)te, iż b y m ch w a lif i t. d.
© ag ¡cf) gelobet babe, żem © ag icl; gereifet fet;, żem p o c h w a lił, źein p o - p o ie c h a i, żem p o ie - c h w a li ia , i t. d. e h a i a , i t. d.
© ag btt gelobet bflbsji, żeś © ag bu geceifet fegfł, żeś
pochw alił. . poiechai.
© ag er gelobet (;itbe, źe © ag er gereifet fet;, ż e p o -
pochvvolii. iech ai.
©aft wir gelobet Ijabctt, ż e - © ag wic gereifet fet;n, ż e śm y p o c h w a l i l i . ś m y p o i e c h a l i .
© a g i(;r gelobet habet, ż e - ©ag iljr gereifet fet;b, że ście p o c h w a lili. Śeie poiechali.
© ag fte gelobet gaben, że © ag fte gereifet fet;n, że p o c h w a lili. po ie ch ali.
-
Zaprzeszły.
ümtgfi vergangene.© ag id; gelobet batte, iż ©ag icl; gereifet tvarc, że b y łb y m pochw alił,' iż b y łb y m p o ie c h a i, że b y ł a b y m p o ch w aliła, i b y ł a b y m p oiechała, i
t. d. t. d.
© ag bit gelobet f;afte(|, iż © ag bu gereifet tvarcfr, iż
liii. c h ali.
31
© a ß er
gelobetU t t e ,
iż © a ß e* gereifet w a t e , iż
b y i h y pochw alił. # b y łb y poiechał.
© a ß wir gelobet b atten , i ż .©aß w ir ger eifei w a re n * iż
b y lib y ś m y p o ch w alili, t hylibyśm # poierbali.
© a ß ihr gelobet battet, iż © nß i l * gereifet w ä r e tf iz
b y lib y ś c ie po ch w alili. . b y lib y śc ie poiechali.
© a ß fte gelobet b atte n , i i © a ß fte gereifet » a r e n , iż
b y lib y p o c h w a lili. b y lib y poiechali,
/.
W a r u n k o w y .
©ie ftebiitgte.' «3cb würbe loben, c liw a - 3’cf) war be reifen, ie c h a ł- l i i b y m , c h w a liła b y m , b y r a , je c h a ł a b y m , i
i t. d. t. d.
©u wtiröefi loben, c h w a - ©u wörbefi reifen, ie c h a ł-
liłbyś. by ś.
6 r würbe (oben, c h w a liłb y , Grr würbe reifen, iech ałb y. 2Bir wöibcti loben, c h w a - 33ir würben reifen, ie c h ä -
lilib y ś m y . łib yśn iy.
Sbr würbet loben, c h w a - 3 i)1' würbet reifen, i e c h a -
lilib y śc ie . libyście.
@ie warben loben, c h w a - ©ie warben reifen, ie c h a -
liii by. Jib y.
\
T a lak ź e er rysi, o b y w a u ż y w a n e słowo p o siłkowe nibgen,
np.
icb tnoclpe loben, c h w a liłb y m , id; mód;te reifen, iech ałb y na.U . W ar u n ko w y.
©ie bebingte.2d) würbe gelobet ba be a, ^d) würbe gereifet fetpt, b y łb y m p o ch w alił, b y łb y m poiechał, b y - b y ła b y m p o c h w a liła , ia b y m poiechała, i t. d, i t. d.
© a w ar be fi gelobet bnbeit, © a wjarbeft gereifet fet) a, b yłb y ś pochw alił. b yłb y ś poiechał. ©r würbe gelobet babeit, <£r würbe gereifet fcvjtt,
32
Sßir. wfirben.geiogetjgabety 2B:r würben gereifet (Vwjt, b y lib y ś m y , p o c h w a lili* b y lib y ś m y poiechali. 3 b i « wutbet,geIobet^gabrn# ^yt)r würbet gercifet fegit,
by liby ście# poch wali li,^ b y lib y ś c ie poiechali ©ie* würben •gelobettgaben,« S i e warben gereifet feęn,
b y l i b y #poch w a lili.» b y lib y poiechali.
,
Przyszły
* S ie fü n ftig e .Sag»icg, leben »werbe, ze S a g icf> reifen werbe, że ch w a lić b ę d ę , że p o - iech ać b ę d ę , że p o ia
-c h w a lę . dę.
S a g bu (eben werbeft, że S a g bu reifen wetgeg, że c h w a lić będziesz. iech ać będziesz. S a g et loben werbe, że S a g er reifen werbe, że
c h w a lić będzie. iech ać będzie.
S a g wir (oben werben, że S a g wic reifen werben, żo c h w a lić b ęd ziem y . iech ać będziem y. S a g igr (oben werbet, że S a g igr reifen werbet, że
ch w alić będziecie. iech ać będziecie. S a g (te (oben werben, że S a g fte reifen werben, że
c h w a lić będą. ie c h a ć będą.
T r yb bezokoliczny z p r z y i m l i e m
um
i
ogne.
ilm gu (oben, dla c h w a le - Um JU reifen, d la je c h a n i a , a b y c h w a lić . n ia , ab y iechać. JDgne Jit loben, n i e c h w a - £)gue iu reifen, nie iadąc.
l ą c . '
£>gne gelobet $u gaben, nie £)gue gercifet ju fer;n, nie p o c h w a liw s z y . po ie clia wszy.
U w a g i n a d Czasowaniem.
i . Słow a N ie m ie c k ie nie o d m ie n ia ją się przez r o d z a ie , ale zarów no c z y m ę ż c z y z n a , czy n ie wiasta m ó w i: 3dg w ar, b y ł e m , b y ł a m , b y to m : teg (obete) c h w a lił e m , c h w a lił a m , i t. d. ia k o ś m y \v fo rm ie czasow ania uw ażać b yli p o w in n i.
2. W ^ z a s o w a n iu swoiein N ie tn c y często u ż y w a ią w y r z u t n i, m ó w ią c
lip.
bu lobft, er lobt, zam iast: bu , er lobet.3. J a k ^ P o l a c y f ta k * i » N ie m c y * n i e » m a ią » słów#biernychj> berjeibetibet* @cim«tig£ prócz#imie- s ł o w u f c z a s iif przeszłego,/geljflbt^ gelobetf i^t.* d.a do tkló rego jjdoclaiąc^swoietośłowojposiłkowre/TOer&etj» p r z e z fw s z y ś lk ie p c z a s y » i »O soby,•tłum aczą >tp» co* Ł a c in n ic y / przez *sw o ie ’ słowa » b i e r n e » w y r a ż a ią .» A U jc ^ te z ^ e s z c z e |do»trz
każdego » c z a s u » słów» na zaimek» nutu/» n a d a i ą iim Ł a c i ń s k ie !^
npĄ
3 $ tt>erbc gelobet, iestem c h w a lo n y , chwalona, ch w a lo n e .
£>u wirft gelobet, iesteś c h w a lo n y , chw alona, c h w alo n e .
@r mii b gelobet, iest c h w a lo n y .
©ic roirb gelob'et, iest cli wa lona.
<5o w irb gelobet, ie s t c h w a
lo n e .
Sffiir werben gelobet, ieste- śrny c h w a le n i, c h w a lone.
Sfor werbet gefebet, Jeste ście c h w a le n i, chWa lon e.^
©ie werben gelobet, są c h w a le n i, chw alone. 3d) würbe gelobet, b yłe m
c h w a lo n y ,b y ł a m c h w a len ia, i l. d.
c i e y ^ o s o b y » p o j e d y n c z e j r e t * n i i a k i c h * p r z y d a i ą c #
pia czen ie *słów%b i e r n y c h »
SWon
lobet ntiefy, m n i e c h w a l ą .SWöii lobet bid;, c i e b i e c h w a l ą .
9)1 <ni lobet il;n, iego c h w a
-• Ją.
SDicut lobet (te, i ą c h w a l ą . SKan (obet c6, c h w a l ą ie.
SEftau lobet uttS, n a s c h w a
l ą .
S)?an lobet cud;, w a s c h w a lą.
9Jlan lobet fte, c h w a l ą i c h, c h w a l ą ie.
SSJian lobet miel), m n i e c h w a l o n o , i t. d.
j c b bin gelobet tioovben, SDtan bat ' tutcf) gelobet,
b yłem p o chw alony. innie pochw alono.
^ cb w a r gelobet roorben, 50?an batte niicl) gelobet,
bylern ch w a lo n y . m n ie chwalono.
^ c b hTerbe gelobet raerbett, 9)?an wirb# niicb lobett,
będię c h w a l o n y .
t
i n y i e
« h w a l i cb ę d ą.
voerSe gelobef loorbett SDlan roi.rb rnici? geltbet ba»
4
b ę d ę p o c h v a a lo n y ,-
betl, m n i « p o c h w a lą ,
* mfożifjżein bylp#Chwa- < »podolfno innie* p o -
■ lo n y . ' * * chw alono.
tgBerbe bu gelbbet, ||ądź
|pbe bicb^ni.qgh f i ę
* p o c h w a la n y . * <*hwaląi •
* SBerbet i Iw gelotet, bądź-^5)i#ii lobe eu«b, n it c h was cie c h w a le n i. chwalił. »
J. tak d a le y przez t r y b łączący, w szystk ie iego czasy, osoby, i przez t r y b bezokoliczny. G dzie oraz uw ażać m a m y , źe im iesłów geiDOl'beii> w czaso w auiu biernem tr a c i zgłoskę ge.
P rz es tr o ga .
D ó k ład n ieysza n auka o C za-s o w a n i u b ę d z i e W częś ci n a s t ę p u i ą c e y t e y G r a m -
m a ty ki.
C Z Ę Ś Ć D R U G A .
R O Z D Z I A Ł I.
O Rodzaiach Im ion.
§ . I.
R o d z n i e R z e c z o w n i k ó w ż y w o t n y c h .
'VV~1 szelkie Im iona ż yw o tn e znaczące p le ć m ęzką, są rodzaiu m ę z k ie g o ,
np.
(Sjabriel G a b r y e l, ,í¡o» nig K r ó l , 23ocf kozieł: g d y znaczą płeć żeńską, są rodzaiu ż e ń s k ie g o ,np.
(Jiifubetl) E lżbieta, Aónigimi K r ó lo w a , jlifge K o z a : nie znaczące Żadney p łci, są rod/.aiu w ed łu g zakończenia s w e g o ,np.
Jpaje z a ią c , m ę z k ie g o , ©cbwal.be ia s k ó i k a , ż e ń s k ie g o , gidleti ź r z e b ię , n iiak iego .Od lego p r a w i d ł a w y y m u i ą się % lko Im io n a zd ro b n iale na iciti, lu b (Ren,
np.
bflś (Jtigelcben A n io ł e k , 21,rú beicí>eti b ra c isz e k , baá SRilbcbeti dzie w e c z k a , 6aé ^tfluieiu panienka i t. d . , tudzież baS SBeib n i e w i a s t a , ż o n a , i buó Slienfcl) g d y z n a c z y n ie w ia stę służącą.§• H.
R o d z a i e R z e c z o w n i k ó w n i e ż y w o t n y c h .
R o d zaie R zeczo w n ikó w n ie ż y w o t n y c h N ie m ie c k ic h , do k tó r y c h należą i ż y w o t n e , g d y ża d n e y płci nie z n a c z ą , przeto są tru d n ie y sz e do ro zeznania od P o ls k ic h , że częstokroć iedno z a kończenie z a m y k a ią Im iona w s z y s tk ic h trzech 1 0
-)
d z aió w ,
np.
Jr>inmiel n ie b o , m ę z k i e g o , §iicf)'tet k i y , żeńskiego, ©ieget p ie c z ę ć , n iia k ie g o , (Sjimpel g i l , m ę z k ie g o , Dvoffel d ro zd , ż e ń s k ie g o , ^anieel w ielb łąd , n iiak iego .N im trudność tę w zglę d em rodzaiów ułatwi częste ro z m a w ia n ie z N i e m c a m i; k o r z y s l a y m y z n a s tę p u ią c y c h p raw id eł.
1. P r a w i d ł a p o w s z e c h n e .
R o d z a i u ż eńskiego ,
są Im iona zakończone na Ifeit, feif, ticbt, uft, ulb, unft, ur,np.
$Iiigl)cit ro s tro p n o ś ć , SKiinterfeit rz eźw o ść, gntclH owoc, Shift p o w ie trz e , (gcfiilb d łu g , Sertutnft ro zu m , ©pur ś la d , Ubr z e g a re k .R o d z a iu n i i a k i e g o
, są naprzód zakończono na cci), icr, ol)r, och, ot,np.
OSlccl) b lacha, Siaoici- k la w ik o r t, 93iec p i w o , ^oci) ia r z m o , 3tci)f tr z c in a , ©d)cot szrót.P o w t ó r e .
Im iona z d r o b n ia le ,np.
>8aumcf)eu drzew ko.Potrzecie.
N a zw isk a głosek i w szelkie w y r a z y za r z e c z o w n ik i w z ię te ,np.
bn§ £1 unb 23, b<t§ £eben unb @ter6ett, ż y c ie i ś m ie r ć : bafl SKufi ift eine bart# Sting, m u s iest to tw a r d y o r z e c h : Ćin Jpab’ icf) ifl boger alś jefiu Jpatt’ ich- Jednom a m
iest le p s z e ,, n iż eli dziesięćmiałbym.
11. P r a w i d ł a o gó ln e.
Im io n a , k ló i^ c h zakończeń nie masz u m i e sz c zo n ych pod p ra w id łam i powszechnem i, są ogó łem ro d za iu m ę z k ie g o : w iele ied n ak iest ro d za iu
iuż ż e ń s k i e g o
,np.
Slmfcl k o s , £)attet d a k t y l , £)eicf)fei d y s z e l , ® i|W Oset , ^effe! k a y d a n y , i n m i m e l b ą k , ,ftad)el k a f e l , .ftlaftot s ą ż e ń , fJJlan» bel m i g d a ł , 9ład)tigai - s ł o w i k , sjlubci m a k a r o n ' , sprebigt k a z a n i e , ©cfjiitbcl g o n t , <2id)el s i e r p , © t a b t3 7
m iasto , ©trtffel s to p ie ń , grommel b ę b e n , ©hieget z g r z e b ło , 93e3pcr nieszppr i po większey części zakończone na ad)t, aft, a u , e, eu, fi), ift, nig, i na ling, robione z t r y b u bezokolicznego przez zam ienien ie en na mig,
np.
£)bacf)t d o zó r, Jpeit» fc£?aft p a ń s t w o , t^[fluc p a z u r , Sletjre kłos, ©prett p l e w a , ' ^auberet) c z a ry , fDlitgift p o sag , SlergernijJ z g o r s z e n ie , SJleitunig m n iem an ie.iuz n i i a k i e g o
,np.
jJHlmofen i a lm u z n a , 2Icf)tei a c h t e li k , aSauct klatka i także m ę z k ie g o , ©mg rz e c z , guber fura, ^atir ro k , .ft'cbnci)t śm ie c i, ^affec w y s t ę p e k , ?ob pochw ala, 9)laul gęba, fOlitte! sposób, ©troi) sioęna, Ufer brzeg, $Bad)ś wosk, 2Bi!bprct z w ie r z y n a , ^eugnig świadectw o, (Sjefcf)rev> k r z y k , (be ni o Ib sk le p ie n ie i ty m podobne pochodzące od s ł ó w , a m a ią c e zgłoskę ge przed sw ą głoską pierw o tn ą.L e d w ie nie w szystkie im iona własne K raiów , M i a s t , W s i , K r u s z c ó w ,
np.
^ehicn Polska., 23er« lin B erlin , iu^rti L ic e r i, iSlet) ołów, jłupfee miedź,SOlefftua
m o s ią d z ,g in u
cy n a .W i e l e z a k o ń c z o n y c h na a t, et , Pt, tłumi,
np-
©efanat D z ie k a n iia , Sotl; i ó t , syiteitbum s t a r o ż y t n o ś ć .§ . I I I .
R odzaie P rzym iotników .
P r z y m i o t n ik i tego są r o d z a iu , którego ich R z e c z o w n ik i, c z y w y r a ź n e , czy d o m y ś ln e ,
np.
©iii guteS 2Bort, ftnbcr eine gute ©telle, dobre słowo z n a y d n ie dobre p rz y ię c ie . g in jeber weig, k a ż d y w i e , d o m y ś la ją c się 9)}ftifd) człowiek. N
M ię d z y N ie m ie c k ie m i a Polskiem i P r z y m i o tn ik a m i ta zachodzi ró ż n ica: że nasze P r z y m i o tn ik i m a ią t r z y zakończenia podług trzech ro d / a - ló w , a wiele z nich m a ią i czw arte na przysłó w e k ; n ie m ie c k ie zaś w początku swoim iedno t y l k o m a ią zakończenie nieodm ienne na w szystkie tr z y rodzaie i na p r z y s łó w e k ,
np.
fcl;ón, którei ' 38
z n a c z y p i ę k n y , p i ę k n a , p i ę k n e , p i ę k n i e : a dla zgo d y m ow y p r z y b ie r a ią iuź ie d n o , iuż tezy za kończenia obce, podług p ra w id eł n a s t ę p u ją c y c h :
j. P r z y m io t n ik n ie p o p rzed zo n y od O k re śu i- k a , ani od zaim k a m aiącego zakończenie O k r e - ś n ik a , p rz y b ie r a zakończenie tegoż P rz e d im k a , to i e s t : na ro d z a y inęzki zgłoskę er, na ro d z a y żeń sk i i na liczbę m n o gą głoskę
t f
na r o d z a y n ii a k i zgłoskę cg, n p . fleilier m a ły , Ffcine mała, fieincg m a łe , Ffeiiie m a li , m a łe ; ijfcfcfyiebener guter 9Bein, rozm aite dobre w in o , ftifcf)e tjcllairbifc^e aSuf» ter, świeże hollendeyskie m asło, t>erfcf)iebetieś gutcS 93rob, ro zm aity d o b r y c lileb , meiit guter gteunb, m ó y d o b ry p r z y ia c ie l, niein- iiebeś &'ińb, moie k o c h an e d ziecię , ein rtrtigrt Sfóńgłing/ dobrze u - ło ż o n y m ło d zien iec, ein lbilbeś ^łferb, dziki koń, U)itbe $ferbe, dzikie konie.2. P r z y m i o t n i k m a i ą c y p r z e d s o b ą O k r e ś n i k , l u b z a i m e k z i e g o z a k o ń c z e n i e m p r z e z w s z y st ki e, t r z y r o d z a i e k o ń c z y się no e, w l i c z b i e m n o - g i e y na en, np. ber erfrtltete © r e i g , o z i ę b ł y s t a r z e c , bie begtucfte
gotbene
^cit, s z c z ę ś l i w y z ł o t y c z a s ; ba§ oe r mt e ? a m m , o b ł ą k a n e i a g n i ę , cinebejat)rte
^»erfott, l e t n i a o s o b a , biefer a!tc Ji)irt, t e n s t a r y p a s t e r z , bie faiben 93f«tter, p o ż ó ł k ł e l i ś c i e , it)ie grojjetl Śiligen, i e y w i e l k i e o c z y .r o z d z i a ł II.
O sto p n io w a n iu P r z y m io tn ik ó w .
f r c t t 2 3 c t 4g i c t $ u n g ś f ! a f f c i n . S to p n iu ią się P r z y m io tn ik i N ie m ie c k ie iedne fo r e m n ie , d r u g ie n ie fo rem n ie.
1 . F o re m n e g o s to p n io w a n ia p r a w id ła s ą te :
1. D o d a w s z y do p ierw otnego zakończenia P r z y m io tn ik a Zgłoskę er, zrobi się stopień w y ż szy ,
np.
fe|t t ę g i, fcftcr, tę ż s z y : reid) b ogaty, reicbet b o g atszy: gurtbig ła s k a w y , gtmbtger i a s k a w - szy.2. D odaw szy do tegoż zakończenia p ie r w o tnego efł/ zrobi się stopień n a y w y ż s z y ,
np.
fcfŁ t ę g i, fctłcft n ay tę ższy: rcicl? b o gaty, r eiciycft n a y - b o g a lsz y : giuibig ła s k a w y , gnabigft n a y ła s k a w s z y .P rz es t r o g a :
W stopniu n a y w y ż s ź y mcr
przed |ł, opuszczać z w y k li N ie m c y , ile r a z y p r z y k r e w y m a w ia n ie nie z ab ran ia im te g o , lako Wi d zie liśm y w ostatnim p rz y k ład z ie gnabigft.
11.
J S iefo rem n o ść P r z y m io tn ik ó w ie st czw órakcu i . N iek tó re w stopniu w y ż sz y m i n ayw y.ż- szyrn k re s k u ią sam ogłoski u, 0, u, w zgłosce pier- w o tn ey z n a y d u ią c e się , n p. alt st a ry , a11er star szy, atrefi n a y s la r s z y : frcmni s k r o m n y , fr6mmer s k r o m n ie y sz y , frommfł n a y s k r o m n i e y s z y : jung m ło d y, jungei m łodszy, juugjt n a y m ł o d s z y : p o -dobniearg
zły, fltm u b o g i, baug n ie s p o k o y n y , biajj lila d y , btinim g łu p i, gcfunb z d ro w y , glutt g ł a d k i, grob g r u b y , grog w ie lk i, bart tw a r d y , faft z im n y , farg s k ą p y , ffug ro s tro p n y , franE c h o r y , frtmun k r z y w y , fu r g k r ó tk i, tang d łu g i, oft częsty, ptump pro stako w aty, rotl) c z erw o n y, fd)arf ostry, fdlniał w ą z k i, fcfyrogd) słaby, fcbwatj c z a rn y, (Luf m o c n y , fiotg p y s z n y , u o U pełny, marni ciep ły, ja rt u p r z e y m y , d e lik a tn y i kilka in n y c h .2. N iek tó re w ty c h ż e stopniach tr a c ą , n ie któro p rz y h ie r a ią ia k ą z g ło sk ę, np. ijrci) w y s o k i, ł)6t>er w yż sz y , bccfjft n ay w y ż s z y ,
