Utwory młodszej kredy górnej i paleocenu dolnego w głębokich otworach wiertniczych w rejonie Puław, Lublina i Lubartowa

\ \

ALEKSANDRA KRASSOWSKA Paristwowy Instytut GeoJogicmy, Warszawa

UTWORY MLODSZEJ DEDY

GORNEJ

I PALEOCENU DOLNEGO

W GLEBOKICH OTWORACH WIERTNICZYCH

W REJONIE PULAW, LUBLINA I LUBARTQWA

Prace wiertnicze prowadzone w ostatnich latach przez Oddzial GomoSllj,ski Panstwowego Instytutu Geologicz-nego pod kierunkiem J. Porzyckiego na obszarze mi~zy Lukowem i Pulawami wzbogacily wiadomoSci na temat

budowy i wyksztalcenia kredy. .

Obszar omawiany w przedstawianym artykule leZy mi~dzy Pulawami, Lublinem i Lubartowem (ryc. 1) i jest polozony na wsch6d od przelomu srodkowej Wisly. Jego glownlj, cechlj, jest to, ze znajduje si~ on w strefie wy-st~powania w pelni rozwini~tego profitu kredy gomej.

Niniejszy artykul dotyczlj,CY utworow mlodszej kredy rozszerzylam, omawiajlj,c krotko rowniez utwory starszej kredy dla uzyskania pelniejszego obrazu. Przedstawione wyniki opracowano na podstawie danych pochodzlj,cych z gl~bokich otworow wiertniczych. NajwaZniejszym z nich jest nowo odwiercony w pelni rdzeniowany otwor Pulawy IG 2, ktory rownolegle ze mnlj, (13) opracowala rowniez K. Wyrwicka

(23).

Pokazany dla lepszego zob-razowania regionu otwor Magnuszew IG 1 znajduje si~ jui: poza streflj, wyst~powania pelnego profilu kredy gomej (ryc. 1, 2).

Charakterystyk~ kredy gomej i paleocenu dolnego okolic Lublina .przedstawilam w artykule z

1986

r.

(12),

w ktorym znajduje si~ krotki rys historyczny. W obecnej pracy, dzic:;ki nowym informacjom z otworow wiert-niczych, rozwin~ zagadnienia dotyczlj,ce utworow mlodszej kredy gomej i paleocenu(folnego.

W rejonie Pulaw, Lublina, Lubartowa wyst~pujlj,: z kredy dolnej tylko a1b gomy oraz pelny profil kredy gomej Ilj,czoie z najwyzszym mastrychtem gomym, przy-krytym osadami paleocenu dolnego. Analogiczny profit cilj,gnie sic:; dalej w kierunku Garwolina.

Utwory kredy w wi~kszosci wiercen byly w minimal-nym stopniu rdzeniowane. W celu porownania profilow sporzlj,dzilam korelacj~ geofizycznll:, ktorlj, powilj,zalam z biostratygrafilj,. Ostateczniewi~c stratygrafi~ kredy z gl~okich otworow wiertniczych opracowalam na pod-stawie korelacji geofizycznej z uwzgl~dnieniem wynikow badan nad otwomicami a ~sciowo amonitami, belem-nitami i inoceramami. Przyj~ty tu schemat stratygraficzny (ryc. 2, 3) byl publikowany

(12).

W sunrie dla kredy gomej i paleocenu dolnego wydzielilam 6 kompleksow geofizyczoych oraz jednostki nizszego rz~u. Przeprowadzona analiza wykazala chro-nostratygraficznlj, wartosc kompleksow geofizycznych.

W omawianym rejonie wprost na wapieniach jury gomej (kimerydu) lezlj, z niezgodnoSciIj, sedymentacyjnlj, osady gornego a1bu a miejscami cenomanu.

Mill:i:szosc kredy gemej z a1bem gomym na omawia-nym obszarze i w jego okolicy w poszczegolnych ot-worach wiertniczych wynosi: Magnuszew IG 1 -

874,0

ID, Zyrzyn IG

1 -

766,0

m, Abramow

2 -

736,5

m, Mich6w IG

1 -

652,1

m, Lublin IG

2

i Pulawy IG

2 - 807,0

m, Kazimierz

2 -

ponad

822,5

m, Kazimierz

1 -

ponad

756,0

m oraz Gielczew IG 1 -

1101,0

m. A1b gcSmy jest wyksztalcony w postaci piaskow, piaskowcow i margli piaszczystych z drobnymi

fosforyta-UKD 551.763.3.02(438.142) mi z

Aucellina gryphaeoides

Sowerby. Mill:i:szosc

0-7,6

m, W otworze Kazimierz 1 -

5,0

m, lokalnie ponad

20,Om.

Cenoman dolny, Srodkowy i gorny budujlj, glownie wapienie inoceramowe oraz wapienie z bioklastami wlo-kien inoceramdw i pojedynczymi .oligosteginami. Z fauny znaleziono

Inoceramus crippsi

Mantel i

Inoceramus

scalp-rum

Boehm. Milj,zszosc cenomanu

12 - 25

m, a w otworze Kazimierz

1-18,0

m.

Turon dolny i gomy budujlj, wapienie mikrytowe, w ktorych cz~ste Slj, liczne czerty. W wapieniach turonu doloego i c~sciowo gomego SIj, obecne liczne oligosteginy (Z. Sujkowskiego (22) - fissuriny), ktore wedlug

po-czynionych obserwacji wyst~pujlj, powszechnie w tym pi~trze na obszarze calej poludniowo-wschodniej Polski zarowno w wapieniach, jak i w kred~e piszlj,cej.

Znaleziona makrofauna wskazuje na obecnosc na-st~pujlj,cych poziomow inoceramowych: z

Inoceramus

o

, 10 , 20

.

30km , \ \ \ \ \ '.

Rye. 1. Schematyezna mapa geologiezna bez utworow kenozoi-.!cu z wykazaniem leiqeyeh na nieh osadOw paleoeenu dolnego 1 - wybrane otwory wiertnicze, 2 - utwory mastrychtu gornego wyiszego, 3 - utwory mastrychtugomego najwyi:szego - warstwy Zyrzyliskie, 4 - dzisiejszy zasi~g paleocenu dolnego Fig. 1. Generalized geological map without the Cenozoie deposits 1 - selected boreholes, 2 - upper part of Upper Maastrichtian deposits, 3 - uppermost part of Upper Maastrichtian deposits - Zyrzyn Beds,4 - present limit of Lower Paleocene deposits

f232

5:1

3

@4

~S

It;ll.

~9 ~'Il ~tt

Eil13

...

.

~.

[]15

. ... .<=:I'IIi ... 17

ruv.19 1$1<,,*20 """'" 21 ... 22 =&23 ::::::::='1 24 Ryc, 2. Korelacja osadOw kredy z otworow wiertniczych Mag-nuszew IG 1 (poza omawianym ohszarem), Zyrzyn IG 1,

Ah-ramow 2, Michow IG 2 i MichOw IG 1

1 - zakres rd.zeniowania: a -

rdzen

wiertniczy, b - pr6bki

okruchowe, 2 - wapienie, 3 - wapienie oligosteginowe, 4 -

wa-pienie kredopodobne, 5 - wawa-pienie inoceramowe, 6 - wawa-pienie

.z bioklastami wl6kien inoceramow,' 7 - wapienie margliste,

8 - wapienie kredopodobne margliste, 9 - kreda pimlca. 10

- kreda pisZllC8 marglista, 11 - opoka, 12 margle, 13

margle piaszczyste, 14 gezy, 15 'piaski, piaskowce, 16

-~mienie i czerty, 17 - konkrecje fosforytowe, 18 - g1aukonit,

19 - twarde dno, 20 - fauna morska przewodnia: amonity,

belemnity, inoceramy, maIZe, 21 - luka stratygraficzna, 22

- wainiejsze powierzchnie rozmyc, 23 - linie korelacji: a - p~­

ter, b - podpic;ter, 24 - linie korelacji geofizycznej: a -

kom-pleks6w geofizycznych, b - podkompleksOw geofizycznych,

c - poziomow geofizycznych i jednostek pomocniczych, 25

- repery geofizyczne; KG 1-KG VI - kompleksY geofizyczne,

A - D - podkompleksy geofizyczne, 1-3 - poziomy geofizycz-ne, a-b - jednostki pomocnicze; I3k - jura gorna, kimeryd,

K1aZ - kreda dolna, alb srodkowy, Tr - trzeciorzctd, Tr-ol

- trzeciorzc;d-oligocen, PCt - paleocen dolny, Q - czwai:-torzc;d

Fig. 2. Correlation of Cretaceous rocks in horeholes Magnuszew IG I, Zyrzyn IG I, AbramOw 2, Michow IG 2 and Mich6w IG ~

I - extent of coring: a - core, b - core bits, 2 - limestones,

3 - oligosteginid limestones, 4 - chQ.lk-like limestones, 5 -

Ino-ceramus limestones, 6 - limestones with inoceram bioclasts,

7 - marly limestones, 8 - chalk-like marly limestones,

9 - chalk, 10 - mady chalk, 11 - opokas, 12 - marls, 13

- sandymarls, 14 - gaizes, 15 - sands and sandstones, 16

- flints and cherts, 17 - phosphatic nodules, 18 - g1auconite,

19 - hard ground, 20 - index marine fauna: ammonites, belemnites, inoceramids and crustaceans, 21 - stratigraphic gap,

22 - major erosional surfaces, 23 - lines of correlation of:

ffi1)6

li!j1'l

**

18

Ryc. 3. Pro]" kredy z otworu wiertniczego PuitJwy IG 2

Struktury sedymentacyjne: 1 - &kala bez struktur

sedymentacyj-nych, 2 - plamistosc, 3 - smugowanie, 4 - laminacja,

5 - warstewki marglu, 6 - stylolity; .pozostale objaSnienia jak

na ryc. 2

Fig. 3. Profile. of Cretaceous from the Pulawy IG 2 horehole

Sedimentary structures: 1 - structureless rock, 2 - spots,

3 - flasers, 4 - lamination, 5 - marly beds, 6 - stylolites; other

explanation as in Fig. 2

E

a - stages, b - substages, 24 - lines of geophysical correlation of: a - geophysical complexes, b - subcomplexes, c - horizons and auxiliary units, 25 - geophysical markers; KG I - KG VI - geophysical complexes, A - D - geophysical subcomplexes,

1-3 - geophysical horizons, a-c - auxiliary units, I3k

- Upper Iurassic-Kimmeridgian, Ktaz - Upper Cretaceous, Mi<1dle Albian, Tr - Tertiary, Tr-ol - Tertiary,Oligocene,

Pc. - Lower PaIeocene, Q - Quaternary

labiatus,

z

Inoceramus

l~arcki, poziomu z

Inoceramus

costel/atus (

=

inconstans)

i

z

Inoceramus schloenbachi.

Milli:szosc utworow tego pi~tra waha si~ mi~

110-136

m, w otworze Kazimierz

1

wynosi

120,0

m.

Koniak budujll wapienie margliste z

Inoceramus

·

cf.

invollltus

Sowerby. MillZszOSC 30 - 39 m (Kazimierz 1 - 36 m).

Saotoo rowniez jest wyksztalcony w postaci wapieni marglistych. PiC(ltro to dokumentuje jedynie

Inoceramus

cf. steenstrllpi

Loriol. Mi~sc wapieni

60-118

m

W pelno rdzeniowanych otworach nie stwierdzilam obecnoSci piaskow kwarcowych z glaukonitem opisywa-nych w przelomie Wisly przez W. Pozaryskiego (19) w utworach santonu. Fakt ten dowodzi, :le material terygeniczny byl ~ dostarczany od zachodu, tj. od strony G6r Swi~tokrzyskich.

Kampan dolny i gomy jest wyksztalcony w postaci wapieni marglistych z

c.zertami

i wapieni marglistych kredopodobnych ze smugami i laminami margIu. W stro-pie natomiast wystwujl! margle. W utworach tych male-ziono jedynie

Pachydiscus

sp. Pi~tro to dokumentuje natomiast bogaty zesp61 otwomic z

Cibicidoides involutus

(Reuss) i

Stensioeina c/ementiana

(d'Orbigny~ W

kam-panie dolnyni obok wymienionych gatunkow wyst~puje

Gavelinella stelligera

(Marie), a w kampanie g6mym

Bolivina incr(lSsataReuss

i

Gavelinella monterelensis

(Ma-rie) (6). Milliszosc o~ow tego pi~tra 128 m - 133 m,

w kierunku Kazimierza Dolnego rosnie do

190

m. MaStrycht. Utwory mastrychtu na omawianym ob-szarze stanowill nieomal polow~ profllu kredygomej. Dzisiejsza ich milliszosc na omawianym obszarze

i

w

Sll-siedztwie wynosi: w otworze

Zyrzyn

IG 1 - 374 m, Pulawy IG 2 - 409 'm, Lublin IG 2 - 433 m, Michow IG

1 -

309 m, Mich6w IG 2 - 325 m oraz Gielczew IG 1 - 543 m. W okolicy Kazimierza Dolnego wynosi: Kazimierz 1 - 275 m, Kazimierz 2 - 345 m.

Na obszarze Pulaw-Lublina-Lubartowa oraz w okolicy Gielczwi podana millZszosc jest zarazem miliZ-szoScill pierwotnll. Obraz pierwotnej milliszoSci utworow mastrychtu. przedstawiono na rye.

4.

.

Z

analizy paleomiliZszosci osadow kredowyeh na NiZu Polskim przeprowadzonej przez M. lasko-wiak-Schoeneichowll i A. Krassowskll

(9)

wynika, :le

najwi~sze miliZszoSci mastrychtu wystwujll po

p6lnoc-no-wsehodniej stronie walu srodkowopolskiego w bruz-dzie warszawsko-lubelskiej.

. ,3

o 10 2D 30 km

« , « , « , !

Ryc. 4. Mapa pierwotnej mi4jszosci utworow mostrychtu

1 - wybrane otwory wiertnicze, 2 - paleoizopachyty,3 - oS

maksymalnej subsydencji u schylku mastrychtu

Fig. 4. Map of primary thickness of the Maastrichtimt deposits

1 - selected boreholes, 2 - paleoisopachs, 3 - axis of maximum sediments at the end of Maastrichtian

Dzisiejsza milliszosc mastryehtu podobnie jak i pier-wotna miliZszosc maleje zarowno ku p61nocnemu wscho-dowi,jak i ku poludniowemu zachodowi. Na omawianym obszarze wyst~puje mastryeht dolny i gomy (rye. 2,

3, 5).

Margle mastrychtu dolnego nii:szego wraz z margIami stropowej ~sci kampanu stanowi~ wamy poziom kore-lacyjny wyraZnie zaznaczajlley si~ w geoehemii i geofizyce

- jest to kompleks geoflZyczny IV (rys.

3).

Na wykresaeh karotaZowyeh Sledzi si~ go na duZym obszarze poInd-niowo-wsehodniej Polski.

W

dolnej ~sci tych margli przebiega granica mikrofaunistyczna mi~zy kampanem i mastryehtem. Od tej granicy pojawiajll si~ liezne gatunki otwornie nie znane z kampanu. jak:

Pseudovigerina

cristata

(Marsson),

Cibicidoides bembix

(Marsson),

Neof

labellina reticulata

(Reuss) i wiele innyeh

(11, 7).

W mastrychcie ,dolnym obok gatunk6w przewodnieh dla calego mastryehtu wyst~puje

Angu/o"gave/inel/a

graci-lis

(Marsson). Makrofauny na omawianym obszarze nie maleziono.

Analiza materialu pochodz!lcego z wi~kszej c~

obszaru lubelskiego pozwolila autorce skorelowaC stoso-wany tu podzial mastryehtu w stosunku do poziomow belemnitowyeh wydzielonyeh przez A. Blaszkiewicza (2)

(rye.

5).

Utwory mastrychtu g6rDego Sll zbudowane z kredy piszllCCj i opoki. Na podstawie danyeh geofizycznyeh

dziel~ go na

4

~sci, ehoc nie zawsze si~ to udaje (rye.

2, 3,

5).

Mastryeht gomy wyZszy (KG VC) reprezentuje kreda piszllea marglista 0 malejllcej ku gorze zawartosci

Ca-POZIOHV

POOZIA~ II05TRArIGIWICZIIE UTOL061A

A. BtASZIIIEWlIZ,(2)

!~

p.t.EOrB

-IlDlII'< I- _{HopID$CO.phi.t.1}

""

r.onltrictlll :r '" Cra.llu.. Z Co>

"

---.--~ a:

..

>- BelamnthUa. 0 oQ jWlior a:

...

'"

PlY. opold d !rozJO lpiglntyczna. "....,...ty- ~

- IJ"ZIIII'WG wdapmF,ji ~

D ": g6rou apoki,/JIII'gI' •

ncIi"!lZlZU L

00_---" "-=-~Inmnn'!£!-n. cnpr"-W~I"'-. ... luka. lroqunD-•• dymentacuJra

Hutrv* margtl, .... du «I

Coo idMy ., ~~~. ~.'?~~~. r.. .

.Jllazy k_~"'"

~

....

.,...

KGV .. -r-

Oo

:-r--

"

-B H. gornv krlda Jimar;a okrll najapollaJ""jIlIj irodk0W\! bezstrukturalna. sar¥n1ntotji

00--"- 1 - - 00 _

KGVI

...

Ab H.R''''II

-pi-nlHzv ~

--

- -

-

-

..

..

-

- -

-

-U) 8etermlUo. M. dol" icred.a piUQal

c::[ :::ft Dccidentolil A Q Y mo.rglltta. e - - - wy.l:sz.y z IQ,rninami marglll

Cl < -0 Blt,mn,LlD. :J: ... 1 ... DIAlI. 1_010 -

'-r;;:-.;u;g-r--

'

-w f---f---IKGIV I nitllY m.rgl. ~ ~ t-' - I - ' -fwoir.nil m~ a: a. ... rt.lkred_InI'g :!: -; KGIlB

_on.

~ "'<cS ~.~ :r:: ~ zczertcu.l .~ _ _ ~ _ _ _ _ _ _ ~ _ _ - L _ _ ~ _____ ~S~ ________ ~ '1.J1J\1" 1'oN'oM2 ~3 111111_

Ryc, 5. Charakterystyka mlodszej kredy gornej i granica z

trzecio-rz~dem na ohszarze mifdzy Pulawami. Luhartowem i Lublinem

1 - twarde dno, 2 - luka stratygraficzna, 3 - waZniejsze

powierzchnie rozmyc, 4 - brak: osad6w; KG

m -

KG VI

-kompleksy geofizyczne; KG VD - podkompleks geofizyczny

VD (mastrycht goroy najwyZszy - warstwy ZyrzyDskie)

Fig. 5. Characteristics of the younger Upper Cretaceous and the boundary wit.h the Tertiary in the environs of PuJawy. Lubartow

and Lublin

1 - hard ground, 2 - stratigraphic gap, 3 - major erosional

surfaces, 4 - lack of deposits; KG

m -

KG IV - geophysical complexes; KG VD - geophysical subcomplex VD (uppermost

C0_3• ktora z kolei przechodzi w biale opoki i podrz~nie

"margle. W stropie tych opok, ktorych milli:szosc jest roma, wystC(puje twarde dno. Jego obecnosc stwierdzono w rdzeniu w otworze Zyrzyn IG 1 (18, 21), a ostatnio w otworach Pulawy IG 2 i Pulawy IG 3 (13). Jest ono odpowiednikiem twardego dna z Bochotnicy i Nasilowa (17, 15).

Nad twardym dnem wystC(puje mastrycht gomy

naj-wyuzy, wydzielony

pO

raz"pierwszy przez K. POZaryskll

(17, 18)jako warstwy Zyrzytiskie. Zaznacza siC( on wyrat-nie na profilach geofizycznych jako podkompleks geo-fizyczny KG VD (ryc. 2, 3) (12). Jest on wyksztalcony

glownie w postaci jasnoszaryeh opok a pod~e

mar-gli,

trafiajll si~ przerosty zwiC(Zlyeh wapieni marglistyeh

bC(dllcyeh odpowiednikami opok zwiC(Zlyeh. K.

Pozarys-kiej (16). Opoki Sl!lekkie, drobnoporowate, 0 zmiennej

zwiC(ZloSci, miejscami miC(kkie. W powi~kszeniu Sll

wido-czne w nieh nieliwido-czne bardzo drobne ziama glaukonitu, nieliczne ziama kwarcu we frakcji pelitowej, liczne bardzo

drobne blaszki muskowitu oraz piryt pelityczny.

Z

bio-klastow dominuj~ tu krzemionkowe i kalcytpwe igly

gllbek: W otworze Pulawy IG 2 w 9pllgu opoki znajduje siC( warstwa gf:LY glaukonitowej mill:i:szosci 15 cm, ktora lei;y na powierzchni twardego dna. W otworze Pulawy IG 3 natomiast nad twardym dnem wystC(pujll margle o mill:uzosci 0,6 m. W tyen marglach oraz w wyi;ej lei:llcej

opoce na odcinku 0 mi!l:i:szosci 0,4 m Sll obecne liezne,

sredniej gruboSci ziama ciemnozielonego glaukonitu. W omawianych utworach w otworze Zyrzyn IG 1 tui:

nad twardym

dnem.

znaleziono

Belemnella cf.

kazimirovie-nsis

Skolozdrowna a wyi:ej

Inoceramus teguJatus

Hage-now oraz w otworze Pulawy IG 2 -

Tenuipteria argentea

(Condrad) (1, 4).

Z

mikrofauny obok otWomie znanyeh

w mastryehcie g6mym wystC(puje

Cibicidoides commatus

(Vassilenko) (Zyrzyn IG 1, Pulawy IG 2, Lublin IG 2). Milli:szose warstw i;yrzydskich 15,5 - 35,0 m.

Utwory mastrychtu gomego najwyi:szego najczC(sciej znajdujll siC( pod przykryciem paleocenu dolnego (ryc. 1).

W otworze Zyrzyn IG 1 w stropie mastrychtu nie

zaobserwowano twardego dna. Jego obecnosc stwier-dzono w otworze Pulawy IG 2.

Osady mastrychtu g6mego najwyzszego - warstwy

i;yrzynskie - zaehowaly siC( w wlISkim pasie biegnl!cym od Garwolina przez Pulawy, Lubart6w, Lublin, Gielczew, Gorzk:ow prawdopodobnie w obszarze maksymalnej sub-sydeneji kurCZllcego siC( zbiomika morskiego. Ich

dzisiej-szy zasiC(g przedstawiono na rye. 1.

Na omawianym obszarze w osadach mastryehtu

g6rnego z przewodniej makrofauny znaleziono

Hoplos-caphites

cf.

constrictus

(Sowerby) i wyi:ej wymienioDII

Belemnellf.

Natomiast na poludniowy wschOd od

Lub-lina w otworze Trawniki SW 2 (3) stwierdzono r6wniez

obecnose:

Hoploscaphites constrictus constrictus

(Sower-by),

H. tenuistriatus

(Kner)

i

H. constrictus crassus

(Lopu-ski).

W stosunku do podzialu na poziomy amonitowe wg

A. Blaszkiewicza (2), to granica mi~dzy poziomem z

Bele-mnitel/a junif)r

a poziomem z

Hoploscaphites constrictus

crassus

przebieg~ w mastrychcie gornym wyi;szym (rye.

5).

Mikrofauna dobrze dokumentuje obecnosc

mastryeh-tu g6rnego.

Z

charakterystycznyeh gatunk6w nalei;y

wymienie:

Gavelinella acuta

(Plummer), G.

gankinoensis

(Neckaja),

G. sahlstroemi

(Brotzen),

Bolivinoides giganteus

Hiltermann et Koch,

B. draco

(Marsson),

Anomalinoides

pinguis

(Jennings).

Praeglobobulimina imbricata

(Reuss)

i

inne

(6).

Najnowsze badania przeprowadzone nad otwornica-mi przez E. Gawor-Biedowl! na omawianym obszarze i na poludniowy wsch6d od Lublina wykazaly obecnose

no-wych gatunk6w z rodzaju

Bolivina

i

Guembelitria

wy-stC(pujllcych w wyi:szych partiach mastrychtu gomego

(np. otw6r Mich6w IG

2

i Pulawy IG

1).

Paleoceo dolny

(KG VI) z siwoszarymi gezami

przewa-rstwionymi wapieniem marglistym. PodrZC(dnie

wystC(pu-jl! margle, opoki i mulki. Gf:Ly SI! lekkie i ciC(ilie

·0 zmiennej zwiC(ZloSci, drobnoporowate

(SI!

to w

przewa-dze pr6i:nie po iglaeh gllbek). Wapienie margliste cZC(sto

twofZllCC przerosty, mill:i:szoSci ok. 20

cm

SI! zbite, zwi~e,

bardzo twarde. W skalach tych wystC(pujll nif:Lbyt licznie ziarna kwarcu oraz ciemnozielonego glaukonitu we frak-cji piaszczystej bardzo drobnoziamist.ej, czasem drobno-ziarnistej i pylowej, oraz diobne blaszki muskowitu.

Z

bioklast6w dominujll tu krzemionkowe igly gllbek.

W utworach tych E. Gawor-Biedowa stwierdzila

obecnose nast~pujl!cych otwornie:

Lenticulina disca

(Bro-tzen), Cibicidoide~

proprius

Brotzen, C.

succedens

(Brot-zen),

Angulogerina europaea

Cushman et Edwards i inne.

StrQP osadow dolnopaleocenskich jest erozyjny i bli-i:ej nie znany. Dzisiejsza ich mill:i:szosc na omawianym obszarze wynosi 0-50 m (Pulawy IG 2).

PODSUMOWANIE

Przedstawiony material wskazuje, i:e na omawianym obszarze ag6lnie miala miejsce dose spokojna sedymenta-eja wapienna.

W karnpanie, mastrychcie dolnym i CZC(sciowo

gor-nym zaehodzila sedymentacja osadu twor~eego

wapie-nie typu kredy piSZllcej oraz kredC( piszllCII. W tym czasie

na uwagC( zaslugujll nastC(pujllce zjawiska:

U schylku karnpanu i w starszym mastrychcie dolnym

nast~pila zwiC(kszona dostawa do basenu materialu

ilas-tego. W jej wyniku utworzyly siC( glownie margle,

na

ktore

zwracalam uwagC(. Dostawa ta prawdopodobnie byla zwillUna z okresem przemian strukturalnyeh

zachodzl!-cych w iym czasie na NiZu Polskim, miC(dzy innymi

z podnoszeniem siC( p61nocno-wschodniej cZC(Sci obszaru NiZu Polskiego, gdzie zanotowanomiejscami brak karn-panu i mastryehtu dolnego (5, 8).

Na srodkowll: cz~se mastrychtu gomego przypada

okres najspokojniejszej sedymentaeji i bye moi:e najwiC(k-szego zalewu morskiego w mastrychcie. Powstaly tu

bowiem osady kredy piszllcej z najmniejs~ domieszkll

materialu ilastego. .

W pOinym mastrycheie ,zachodzily jui: wyraine zmia-ny w sedymentacji zwillUne z ruchami wczesnolararnijs-kimi. NastC(puje regresja morza, sedymentacja opok i

ma-rgli. Na omawianym obszarze zmiana litofacji nast~pila

w mastrycheie gomym wyuzym.

Pod koniec mastrychtu gornego wyzszego na ealym omawianym obszarze zaznaczyla siC( przerwa w depozycji osad6w. Miejscami prawdopodobnie byla ona zwillUna z podmorskll erozjll nii:ej lei:llcych osadow. Pod koniec poinego mastryehtu naslllpila powt6rnie sedymentacja opok.

SZC7Jltkowe morze kredowe najdfui:ej przetrwalo w strefie obejmujllcej omawiany obszar (rye. 1). Mamy tu przejscie od mastrychtu do paleocenu dolnego, z tym i:e na granicy mastrychtu i paleocenu dolnego ponownie miala miejsce przerwa w depozycji osad6w zwiIlzana z duZll zmianll w obrazie strukturalnym i facjalnym

zbiornika (8, 14,20). Po tej przerwie zaczC(ly si~ tworzye

gezy . paleoceiskie. Sedymentacja trwala tu ai: do

Na zak01iczenie chcialabym zwrocic uwag~ na to,

Ze

na omawianym przeze mnie obszarze, lezq,cym na wschod od przeJ:omu srodkowej Wisly zachowal si~ pclny prom kredy gornej wyksztalconej w facji wapieni i kredy piszq,cej. Zachodnia granica tego rejonu przebiega w po-bliZu Kazimierza Dolnego.

W Kazimierzu Dolnym profil kredy jest podobny do omowionego w artykule profilu, z wyjq,tkiem gornej ~sci mastrychtu. Na zach6d od okolicy KaZimierza Dolnego nastwuje stopniowe przechodzenie w facj~ wapien-no-krzemionkowq, reprezentowanq, przez opoki. Poczq,t-kowo udzial opok .wzrasta w mlodszych pi~trach, a im dalej ku zachodowi, tym obecnosc ich jest coraz wi~ksza w starszych pi~trach (10, 19).

Pragn~ podkreSlic, :ie badania nad k~ prowadzilam przy Scislej wspOlpracy z pa1eontologami i podzi~kowac Andrzejowi Blaszkiewiczowi, Stefanowi CiesliDskiemu, Eugenii Gawor-Bie-dowej oraz Emilii Witwickiej.

BadaDia.

granicy mastrychtu i trzecio~u w otworze Zyrzyn IG 1 przeprowadzila Krystyna PoZaI'yska.

LITERA

tu

RA

1. B I a s z k i e w i c z A - O:pracowanie makro-faunistyczne probek z otwox:u Zyrzyn IG 1. Arch. Panstw. Inst. Geot., 1964.

2. B I a s z k i e w i c z A. - Pr. Inst. Geot., 1980 t. 92 s.I-63.

3. BI a s z k i e w i c z A. - Profile GI~b. Otw. Wiert. Inst. Geol., 1983 z. 58 s. 59-61

4. B I a s z k i e w i c z A. - ' Opracowanie

stratygra-fii na podstawie makrofauny z otworu Pulawy IG 2. Arch. Panstw. Inst. Geol., 1989.

5. C ie s I ins k is.,

J

ask 0 w i a k M. - Budo-wa geologiczna Polski. Stratygrafia t. I. Mezozoik cz. 2. Wyd. Geol., 1973 s. 593 - 615 ..

6. G a wo r - B i e d 0 w a E. - Opracowania mik-_ ropaleontologiczne probek z otworow: Lubartow IG 2, Lublin IG 2, Mich6w IG 1, 'Mich6w IG 2, Pulawy IG 1, Pulawy IQ 2, Pulawy IG 3. Arch. Panstw. Inst. Geol.,1982-1990.

7. G a w 0 r - B i e d 0 w a E. - Bentos '83; 2nd Int. Sym. Benthic Foraminifera (Pau, April 1983), Pau and Bordeaux, 1984 s. 213 - 223.

8.

J

ask 0 w i a k - S c hoe n e i c how a M., K r ass 0 w s k a A. - Pr. Inst. Geol., 1983 nr 103 s.I77-197.

9.

J

ask 0 w i a k - S c ho en e i c how a M., K r ass 0 w s k a A - Kwart. Geol., 1988 nr 1 s. 177-198.

10. K r ass 0 w s k a A. - Profile GI~b. Otw. Wiert. Inst. Geol. z. 26, Bq,kowa' IG 1, 1975, s. 13 - 22, 69-86.

11. K r ass 0 w s k a A. - Prz. Geol., 1982 nr 6 s. 269-273.

12 K r ass 0 w s k a A. - Kwart.Geot., 1986nr 3/4 s. 559-574.

13. K r ass 0 w s k a A. - Opracowania kredy i trze-cior~du z otworow: Pulawy IG 1, Pulawy IG 2, Pulawy IG 3. Arch. Panstw. Inst.Geot. 1989-1990. 14. K u t e k J., G I a z e k J. - Acta Geol. Pol., 1972

nr 4 s. 603 - 653.

15. M a c h a I ski M., W a I a s z c z Y k I. - Acta Geol. Pol. nr 12 s. 75-91.

16. P 0 z a r y s k a K. Biul. Panstw. Inst. Geol., 1952 nr 81 s. 1-104.

17. P 0 z a r y s k a K., - Palaeont. Pol., 1965 vol. 14 s.

1-156. '

18. Po z a r y s k a K. - Biul. Inst. Geol., 1967 nr 211 s.41-67.

19. P 0 z a r y'S k i W. - Biul. Panstw. lust. Geol., 1948 nr 46 s. 1-141.

20. P 0 z a r y ski W. -

Pr.

Inst. Geol., 1960 t. 30 cz.

11

s.377-440.

21. P 0

Z

a r y ski W:, P 0

Z

a r y s k a K. - Prze-wodnik 42 Zjazdu Pol. Tow. Geol. w Lubllinie, 1970 s. 167-178.

22. S u j k 0 w ski Z. - Spraw. panstw. Inst. Geol., 1931

z.

3. s. 484-628.

23. W Y r w i c k a K. - Profil kredy z otworu Pulawy IG 2. Arch. Panstw. Inst. Geol., 1988. .

SUMMARY

In the deep boreholes located in the environs of Pulawy, Lublin and Lubartow (Fig. 1) the complete section of the Upper Cretaceous was found where the uppermost Upper Maastrichtian is usually overlain by the Lower Paleocene deposits (Fig. 2, 3, 5). The younger periods are mainly represented by marly limestones and marly chalk. At the top of Campanian and in the lower part. of the Lower Maastrichtian (KG IV) marls are common. These deposits originated following the struc-tural changes in the area of the Polish Lowland at that time. In the middle part ofthe Upper Maastrichtian (KG VB) structureless chalk of high CaC0₃ content is domina-ting, and it was the time of the most quiet sedimentary conditions. In the upper. part of Upper Maastrichtian (KG VC) marly q:halk is passing into opoka, and at the top ofthe latter there is a hardground. The uppermost Upper Maastrichtian -

Zyrzyn

Beds (17,18; KG VD) (Fig. 3, 5) is represented by opoka and marls with

Cibicidoides

commatus

(Vassilenko), and at the top a hardground was

found in the Pulawy IG 2 borehole. These deposits are preserved in a belt running from Gielczew to Garwolin (Fig. 1), probably in the area ofthe maximum subsidence of vanishing marine basin, and are covered by the Lower Paleocene deposits (KG VI) developed as

gaiZes,

opoka and subordinate marly limestones. On the turn of the Maastrichtian a sedimentary gap occurred which was related to a major change of the structure and facies of the basin (20, 14,8).

Translated by T. Peryt PE310ME

Ha OCHOBaHBH r.rry60KHX cirnaxHH, np06ypeHHhIx B oKpecmocnIx llYJIaB, JII06JIHHa H JII06aPTOBa (PHC. . 1), 6LLJIO YCTaHOBJIeHO HaJIH'lHe nOJIHoro pa3pe3a BePX-Hero MeJla BMecTe c caMLIM BhICOKHM BepXHHM Maac-'TpHXTOM, npHKphIThIM 'Iam;e Bcero HH)l(HHM

naJIeOu;e-. HOM (PHCnaJIeOu;e-. 2, 3, 5)naJIeOu;e-. .

MJI~e XPYChI npe.n:cTaBJIeHhI rJIaBHhIM 06pa30M MepreJIHCThIMH H3BecTIllII:aMH H MepreJIHCThIM IIHC1JHM MeJIOM. B ICpOBJIeKaMIIaHa H B HWKHeH 'IaCTH BH)l(HerO Maac'TpHXTa (KG IV) nOBceMeCTHO BCTpe'lalOTCSI Mep-reJIH. OBH 06pa30BaJIHCb B pe3YJIbTaTe crpYKTYPHOH nepeCTpoiiKH npoHCXO,I(SIlI(eH B :}TO BpeMSI Ha llOJIbCKOH HH3MeHHOCTH. B cpe,lUleM BepXHeM Maac'TpHXTe (KG VB) npe06JIa.z:\aeT 6eccrpYXTypllhIii IIHC'IHH MeJI c ,n;OBOJIbHO BblCO:mM co,n;epxaHHeM CaC03 • 31-0 6LLJI nepHo,n; caMOH

BepmeM MaaCTpHXTe (KG VC) MepreJIHCTbIH IIHcrmit

Me.n: nepexoJ(HT B onOKH.

B

HX KpOBJIe o603Ha'lllJI

.

cjI

'.

nepephIB B ,nen03HqHH OCa,nKOB BLIpaJItellHbIii TBep.nJdM

,nHOM. CaMLlii: BbIconm BepxHHit MaaCTpHXT -

)I(H-mmcme CJIOH (17, 18) - (KG VD) (PHC. 3, 5)

npe,n-CTaBJUllOT onOKH H Mepre.n:u C

Cibicidoides commatus

(Vassilenko).

B HX

ICpoBJIe B 6YPOBOH CKBalKHHe TIYJIaBbI

Hr

2 6bIJIO o6HapyxceHo TBep,noe ,Il,Ho.

3TH

OTJIOXCeHHjI

COXPaHHJIHCb B 30Be Mexc.ny MeCTHOCT}JMH reJl'leB H

rapBOJIHH (PHC.

1),

BepOJITHO, B o6JIacm M8KCHMaJIbBOH

cy6cH,nemnm

cOIcp~arom:erocJI

MOpCKoro 6acce:itaa.

3TH OTJIOXCeHHjI npmcpbITbI OCa,nKaMH HBXCBero

naneOn;eBa (KG VI), Dpe.nCTaBJIeHBOrO B cpopMe re30B,

onOK, MectHO Mepre.n:uCTIdX H3BeCTHJ11(OB: Ha nepe.n:oMe

MaaCTpBXTa H HBXCHero naJIeon;eBa npoH30me.n: nepepbIB

B ,nen03HItHH OCa,nJ:OB, cB}J3aHHbIit C 60JIbmHM

H3Me-HeHHeM B CTpYKTYPHOH H

~aJIbHOB

Kap1"HHe

6ac-ceiiHa

(20, 14, 8).

TADEUSZ MAREK PERYT, LECH ANTONOWICZ

Panstwowy Instytut Geologiczny Warszawa, Biuro Geologiczne Geonafta

FACJE I PALEOGEOGRAFIA CECHSZTYNSKIEGO ANHYDRYTU DOLNEGO (Ald)

WPOLSCE

.

Anhydryt dolny (A1d)

wyst~puje

na calym niemal

obszarze polskiego basenu cechsztytiskiego, z wyjlltkiem

jego skrajnie brzeinej

~sci

(ryc. 1), totez stal

si~

on

obiektem badan dopiero w latach szeSCdziesilltych, po

wykonaniu licznych wiercen na obszarze

~sci

monokli-Rye. i. Mi4.Zszosc i pa/eogeogra]ra anhydrytu dolnego (Aid) w Polsee

1 - zasi\lg anhydrytu dolnego, 2 - millZszosc utworow anhyd-rytu dolnego (w m), 3 - peryferyczna ~ zbiornika, 4 - srod-kowa ~ zbiornika, 5 - sldon peryferycznej ~Sci zbiornika (a - stwierdzony, b - przypuszczalny), 6 - obszar 0 specyficz-nym wyksztalceniu cyklu PZl (dyskusja w tekScie), 7 - obszar platformy w~owej wapienia cechsztyJiskiego, 8 - plycizny

Srodkowej cz\lBci zbiornika wapienia cechsztytiskiego

UKD 551.836.3:552.53(438)

ny przedsudeckiej.

J.

KJapcitiski

(9)

przedstawil

inter-pretacj~

stratygrafii anhydrytu dolnego w rejonie

LGOM,

a

nast~pnie (10)

na obszarze calej monokliny

przedsudeckiej,

M.

Podemski (21) rozwaZyl warunki

sedymeIitacji tego poziomu w rejonie Nowej Soli,

S.

Fig. i. Thickness and pa/eogeography of the Lower Anhydrite

(Ald) in Poland

1 - Lower Anhydrite limit, 2 - thickness of the Lower Anhydrite deposits (in metres), 3 - peripheral part of the basin, 4 - central part of the basin, 5 - slope of the peripheral part of the basin (a - recorded, b - inferred), 6 . - area of specific development of the PZl (discussed in the text), 7 - carbonate platform of the Zechstein Limestone, 8 - shoals of the Central