UKD 551. 7G.1 :551.1.051 + łII2.lł:5IIU3+ 5113.12+ 1IeI.33(ł3IU2-IIlII)
Anna RACZYN'SKA
Zarys stratygrafii kredy dolnei
w niecce
mogileńskieiW'Sl'ĘP
Rozpoznanie kredy dolnej w niecce mogileńskiej przypada na okres powojenny. Dawniejsze prace rejestrujące kredę dolną na Niżu Polskim
dotyczyły Kujaw bądź obrzeżenia Gór Swiętokrzyskich.
Wiercenia wykonane w celach poszukiwawczych, głównie przez prze-
mysł naftowy oraz różne zakłady Instytutu Geologicznego, pozwoliły na
bliższe poznanie osadów dolnokredowych.
Niektóre elementy tego rozpoznania referowane były w publikacjach typu stratygraficznego, paleontologicznego i petrograficznego, często
o charakterze syntetycznym, jak prace W. Bieleckiej, J. Sztejn (1966), S. Cieślińskiego (1960), J. Dembowskiej (1964), M. Harapińskiej-Depciuch
(1964, 1967, 1968, 1969), J. Mamczar (1966a, b, 1968), S. Marka (1964, 1967, 1969), S. Marka, W. Bieleckiej, J. Sztejn (1969), S. Marka, A. Ra-
czyńskiej (opracowanie dotyczące I etapu badań Niżu Polskiego oraz praca w druku), R. Osiki (1959), W. Pożaryskiego (1960, 1962), A. Raczyńskiej
(1961, 1963, 1967), A. Raczyńskiej, S. Cieślińskiego (1960) oraz J. Sztejn (1957, 1960a, b, 1964, 1967). Niebagatelny udział w obecnym stanie wiedzy o kredzie dolnej niecki mogileńskiej mają również publikacje o charak- terze tektonicznym i regionalnym, m.in. R. Dadleza, J. Dembowskiej (1965), M. Jaskowiak (1961), M. Jaskowiak, A. Krassowskiej, S. Marka, A. Raczyńskiej (1968), K. Mrozka, K. Sojki (1957), K. Mrozka, J. Soko-
łowskiego, J. Wróbel (1961), W. Pożaryskiego (1962), A. Raczyńskiej
(1962) J. Sokołowskiego (1965, 1966a, b), J. Stemulaka (1959), J. Stemu- laka, J. Sokołowskiego (1957) oraz A. Witkowskiego (1962) i J. Wróblo- wej (1958-1969).
Niniejsze opracowanie jest syntetycznym podsumowaniem własnych badań makrofaunistyczny:ch i litologicznych nad· rdzeniami z ponad stu otworów, skorelowanymi odpowiednio z krzywymi karotażowymi. Wnios- ki stratygraficzne poparte są badaniami mikrofaunistycznymi wykona- nymi przez J. Sztejn. Petrograficzne opracowania, zwłaszcza osadów bar- remo-aptu, wykonane przez M. Harapińską-Depciuch, posłużyły jako podstawa do szerszych wniosków charakteryzujących środowisko sedy-
Kwartalnik: Geologiczny, t. 115, nr l, 11171 r.
Stratygr08f.!a kredy dolnej 'W .niecce mogiletiskiej 107 mentacji. Obu wymienionym Koleżankom składam serdeczne podzięko
wanie.
Gorące słowa podziękowania chciałabym również przekazać drowi S. Markowi za udostępnienie wyników swych' prac z obszaru wału ku- jawskiego, drowi A. Witkowskiemu za przekazanie fauny amonitowej z Szamotuł, doc. J. Sokołowskiemu za umożliwienie wykorzystania ar-
. chiwalnych materiałów dotyczących Mogilna, które posłużyły mi jako
materiał do interpretacji stratygraficznej.
Geologom z przemysłu naftowego, przede wszystkim mgr J. Wróblo- wej oraz ;mgr owi L. Cimaszewskiemu, mgrowi T. Lisieckiemu i mgrowi
inż. W. Bielawskie,mu składam podziękowanie za udostępnienie materia-
łów rdzeniowych i zestawień karotażowych z wierceń, zaś mgrowi T. Hor- nowi i mgr E. Zurawek za uprzejme udzielanie informacji bieżących
o wierceniach.
STRATYGRAFIA I ROZWOJ LITOLOGICZNY OSADOW
Na tle basenu dolnokredowego, którego centrum przypada na region kujawski duńsko-polskiej bruzdy sedymentacyjnej, niecka mogileńska - jako częściowo wchodząca w tę centralną strefę sedymentacyjną - zaj- muje specjalną pozycję .
. Południowo-zachodnia część niecki, obejmująca region Trzemżala, Ja- nowca, Rogoźria oraz południową strefę antykliny Szamotuł po izolinię wyznaczającą miąższość 200 m (fig. 1), należy do peryferycznej strefy basenu dolnokredowego i charakteryzuje się zredukowanym profilem stratygraficznym. Część północno-wschodnia natomiast ciąży ku central- nej, kujawskiej, strefie sedymentacyjnej. Miąższości utworów dolnokre- dowych, niekiedy rzędu 500 -:- 600 m, nie ustępują tu miąższościom zna- nym z obszaru Kujaw (S. Marek, 1969), a profil reprezentowany jest przez
pełną sekwencję osadów od beriasu po alb środkowy.
!BERJLAS
(poziomy Riasanites rjasantnsis i Surites stenomphalus)
Berias (riazań) jest na obszarze niecki mogilellskiej piętrem o najbar- dziej ograniczonym zasięgu. Został on stwierdzony wierceniami w pół
nocnej i środkowej części antykliny Szamotuł, w regionie Damasławka,
Mogilna i Gopła, a więc w całej północno-wschodniej części niecki (fig.
2-7). Nie wszędzie jednak wykazuje on ciągłość sedymentacyjną z niżej leżącym brakicznym portlandem. Ciągłość tę wyrażoną obecnością mor- Sko-brakicznej serii poziomu rjasanitesowego stwierdzono w stosunkowo
. nielicznych otworach: w północnej części antykliny Obornik, w regionie
Damasławka (fig. 6), w południowo-wschodniej części stuktury Mogilna (fig. 4) oraz w niektórych wierceniach regionu Gopła. W regionie Szamo-
tuł serię morsko-brakiczną reprezentują iłowce prawie czarne, niekiedy margliste, z wkładkami muszlowców cyrenowych. W regionie Damasław
ka pojawiają się wśród iłowców pojedyncze przewarstwienia twardych,
częściowo przekrystalizowanych wapieni piaszczystych, których ilość.
w wierceniach na strukturze Mogilna wyraźnie wzrasta. Na antyklinie
Gopła natomiast facja ilasta zanika prawie całkowicie, osadzają się utwo-
-'
013.11
,
Srtldl2 ..
...- 110/ 2
~ 3
!ZJ)
l- f ~o łD 10km
C;;~ Tur~*
•
Fig. 1. Szkic miąższości kredy dolnej w niecce mogileookiej (.region deprE!$ji kujaWS'kiej wg S. Marka - S.
-Marek, A. Raozyńska, 1'968)
Sketch ol thickness O'f Lower Cretaceous deposits in the Mogilno trough (region of the Kujawian dePl'etSsion according to S. !Marek - S. Marek, A. !Raczyńska, 1968)
1 - mią~%OŚĆ W lU kredy dolnej w otworze; 2 - lzopachyty kredy dolnej; 3 - wablieJsze UJIkoki i fJekRlI~Y;
• -wychodnie utworów Itar.zych od kredy na powterzchnill prekenozoiczną
1 - thickness of the Lower Cretaceoul deposits in bore hole, in metres; :I - t.<Ipachoul Hnes ol the Lower Cre- taceoUl depositllj 3 - more 1mportant laults and flexurell • - outcropa ol the depoa1ł8 older than Cretaceoul to the pre-Calnoz01c wrface
....
=
C»>
I=' I=' 1\1
&'
ł
~c::.
ltc::. I~
.... lIo:
.... r..,
... tQ
"'C ....
CIQ"'C
BOSc/lJ[Wo Z
PS
SZAHOTULY GlD 15
PS
~
A1DHIHH
o 15 15 KJ
" ,
HIJ5AOIB
PG PC
WA,BROWIEC 161
~f
1:/)=/1d
6'BA2
EJ
.,,'. 7~3 CJB . . .
1:====1
4 W~tN 9E~5 .. ,,,:,:,,,,' .
SZAHoTULY G[08 25mv,
SZAHoTUlY SlOl
Ha.5Aa.18
PS ~. 1lJl~ ~7.m PG
~ L ~5 __ ~_ ~ Qm &;V ~ 12f1J!¥l1~!rr¥lJmin
---.
-c;
...
~11 . f 6 ' IS 21
~/2
.'7
6. 22I~~ fJ ~f8 ' M>. 23
I§u •• *
19 ®24E:2
f5 •• 20 Cl 25Fig. 2. KorelacJa litologiczno-stratyg!l'aficzna otworOw .w .z8chodniej cZQ~i niecki mogi1e~skiej
Lithologic-6tz:atigraphical correiation of bore holes in the western part of the Mogilno trough
1 - ilowce; !I - flowce poplelatoszare; 3 - Uowce laminowa'ne piaSkowcem mulastym: , - mulowce; 5'- mulowce plalzczyste; 8 - piaakowee lub plaBki qrObnoziarniste: '1 - Diaskowce lub pialki ~red1liOziarnllte: 8 - piaBkowce lub piaski gruboziarnlste; 8 - plalkowce lub plalki r6moziarnlste: 19 - twiry lub zlepiellce kwarcowe:11 - wapienie Plasz!!Zyste lub pisllkowce wapntste: 12 - ayderyty, sy- detryty ilaste i mulowcowe, w alble g6rnym - fOllforyty: 13 ,... mttszlowce i zlepy muszlowe; 14 - Uowce mar&l\Bte: 15 - marlle: 18 - wapienie margllate: 17 - waplenie: 18 - powlerzchnie wamlejlzych rozmy~ lub luk stratygraflcznych; 19 - glaukonit bardzo Uczny;
20 - glaukonit nieliczny; 21 - oolity :l:elazlste: :a:a - 'plryt; 23 - tekstura mierzwlsta; 240 - amonity; 25 - mal:l:e i slimakl: 28 - mlkro- .. fauna; 27 - zw~glona flora 1 dytryt fiorYj Km1 - kimeryd dolny; P~ - portland dolny; Pt:w - portlend srodkowy: Pta .. D" - por.tland
g6rny, poziom "B"; I>ta .. C" - portland gorny, pozlom "C" .
1 - clayatones: 2 - claystones allben-grey In colour; 3 - claystonel laminated with BUty landstones; 40 - slltstones; & - sandy BiltstoneB; 8 - aandstones or flne-grained lands; 7 - aandstonelor medium-grained sandS; 8 - aandstonell or coarse-grained Bands:
9 - ssndstones or varloualy grained landa: 10 - gravels or .. quartz congl~erates: 11 ..,.. arenaceQUI limestones or calcareous ·aand- atones; 12 - slderltes, clayey and Iilty s1derite&, phosphorltes in Upper Albian: 13 - shell rocks and shell conglomerates: It - marly claystones; 1D - marla; 18 - marly Umestonel; 1'1 - Umestones: 18 - more important erosional planes and stratigraphic gapa; 19 - abundant glauconlte; 20 - Icarce amount of glauconite; 21 - ferruginoul oolltes: z:a - pyrite.; 23 - rumpled texture; 24 - ammonites:
lI& - pelecypoda and gastropods; !18 - microfauna; ~ - charred flora and flora detritus; Km1 - Lower Kimmerldglan; pt, - Lower Portlandlan: pt,.' - Middle Portlandian, pta ,,a" - UPPer Portlandian, horizon .. B"; pta "C" - Upper Portlandian, horizon "C"
GoSCI£/CWO , PS
PS
OAHASLAWEK lo
8 26
9?
·27ADS/f6.;., OKJlOJI!fI
L~_~_~_¥~
fl PS 8!"XJA/J.~
o f) 1
~ '---'--
Stratygra,fja kredy do~ej w niecce mogileńBkiej 109 ry piaszczysto-wapienne z fauną małżową, małżoraczkową i otwornicową
oraz nierzadko z glaukonitem. Stwierdzony tu kierunek wzrostu piasz-
czystości osadów z zachodu na wschód będzie się powtarzał także w nie- których młodszych piętrach.
Spośród mikrofauny 'stwierdzono tu: Nodophthalmocythere nov. sp., Klieana kujaviana B i e 1., S z t e j n, Palaeocytheridea compacta W.o l b., Fabanella polita (M a r t.) i Haplocytheridea aff. kummi Tr i e b, cha- rakterystyczne dla mikropaleontologicznego poziomu A, odpowiadające
mu wiekowo górnemu serpulitowi (W. Bielecka, J. Sztejn, 1966). Brak tu przewodniej Cypridea posticalis Jon. znanej z górnego serpulitu Euro- pyzachodniej i Kujaw. Miąższość serii morsko-brakicznej w niecce mogi-
leńskiej nie przekracza na ogół 15 m.
Na tak scharakteryzowanej serii osadów morsko-brakicznych dolnego beriasu, spoćzywających na ogół zgodnie na mikropaleontologicznym po- ziomie B portlandu brakicznego, leżą typowo morskie utwory dolnego beriasu. Ten morski poziom beriasu scharakteryzowany 'amonitami, mał
żami i otwornicami ma nieco szerszy zasięg i leży niekiedy przekraczająco
na starszych poziomach portlandu górnego, a lokalnie nawet na kimery- dzie (fig. 5-7).
Berias został udokumentowany fauną amonitową przede wszystkim w regionie Mogilna (w otworach Mogilno geo 14, 35, 51, 65 oraz Wylato- wo 1). Dolny poziom beriasu zawiera okazy Riasanites cf. rjasanensis (Wen e t z.k y) L a h., Riasanites sp., BeT1'iasella sp., Berriasella cf.
jauberti M a z e n o t. Górny poziom beriasu dokumentują (?) Surites d.
subtzikwinianus, Neocosmoceras sp., i Euthymiceras sp. Oba te poziomy
zostały najlepiej udokumentowane ąmonitami w otworze Mogilno geo 51,
~óry przyjęto jako reper dla korelacji litologiczno-stratygraficznej w najbli7szym otoczeniu (fig. 3). Berias dolny tworzą. tu od dołu mułowce
margliste około 3 m miąższości, z oolitami żelazistymi, z drobnym detry- tem fauny, z Riasanites d. rjasanensis (Wen e t z k y) L a h., .przecho-
dzące ku górze wokoło 10 m liczącą serię iłowców z syderytami, zawiera-
jącą pojedyncze Exogyra sin'Uata S o w. W stropowej partii beriasu dol- nego występują ponownie mułowce margliste (2 m miąższości) z drob- nym detrytem fauny.
Ęerias górny tworzy jednorodny kompleks prawie czarnych iłowców liczący 18 m miąższości, w naj niższej partii (około 2 m) pozbawiony fauny egzogyrowej, wyżej zaś z ławicami E:rogyra sin'Uata S o w. oraz z amo-' nitami Neocosmoceras sp. i Euthymiceras sp.
Walanżyn dolny rozpoczynają podobne iło~ce, w spąg" z syą.erytami,
zawierające kilka metrów powyżej spągu ławicowe skupienia egzogyr.
Ponieważ, jak widać z przytoczonego profilu, rozdzielenie beriasu i walanżynu dolnego na podstawie litologii jest trudne lub wręcz nie-
możliwe, za wskaźnik ko~elacyjny przyjęto ławicowe nagromadzenie egzo- gyr i granicę między tymi piętrami ustalono między ławicowymi pozio- mami E3:0gyra sin'Uata S o w. Te serie egzogyrowe są na ogół korelatyw- ne na obszarze antykliny Mogilna i Gopła. S. Marek (1967, 1969) określił
je na Kujawach jako serię łupków sinuatowych.
Granica między dwoma poziomami beriasu jest jeszcze trudniejsza do wyznaczenia ze względu na różnorodność facji. Opierając się na pewnych
110 Anna Raczyńska
analogach litologicznych w profilach niecki mogileńskiej datowanych fa- unistycznie, zaobserwowano większą piaszczystość lub mułowcowość osa- dów dolnego beriasu w fosunku do beriasu górnego i tę cechę przyjęto
za podstawowe kryterium podziału. '
W rejonie Mogilna profil morskiego beriasu wygląda na ogół podobnie jak w przedstawionym wzorcowym profilu otworu geo 51. Należy jednak
podkreślić, że podział beriasu na dwa poziomy amonitowe, aczkolwiek przeprowadzony konsekwentnie, nie jest pod względem stratygraficznym
ścisły ze względu na ubóstwo fauny przewodniej. Fauna otwornicowa, re- prezentowana w beriasie stosunkowo licznie przez zespół małżoraczków
oraz otwornic zlepieńcowatych i wapiennych jak: EpiBtomina witoldensis S z t e j n, E. cretosa Ten D a m., Vaginulinopsis humilis R e u s S., Tro- chammina kcyniensis S z t e j n, Lenticulłna subalata R e u s s. (J. Sztejn 1960a, 1964), rzadko zawiera przewodni gatunekProtocythere propria
emslande11,sis B a r t.,' B u r r i. .
Pełny berias spoczywający w ciągłości sedymentacyjnej na osadach jury górnej stwierdzono jedynie w południowo-wschodniejczęści struk- tury Mogilna (Mogilno geo 14 iWylatowo 1). Nawiercony tu morsko-bra- kiczny kompleks beriasu wykazuje miąższość rzędu 8 - 13 m, a cały
berias morski osiąga 111 m. W północno-zachodniej części struktury (w otworach Niestronna i Zalesie - fig. 3) osadów beriasu brak.
Duże zróżnicowanie miąższości i luki sedymentacyjne w najstarszych utworach kredy dolnej regionu Mogilna wskazują na dużą ruchliwość tektoniczną struktury w okresie beriasu~ To zjawisko podkreślił również
J. Sokołowski (1966a) w swej pracy o roli halokinezy w niecce mogi-
leńskiej.
W regionie Damasławka berias wykształcony jest w pełnym profilu., Na kompleksie morsko-brakicznym ,leży dolny berias w facji piaszczysto-
-mułowcowej i górny - w facji mułowcowo.-ilastej (fig. 2). Podobne
wykształcenie litologiczne osadów beriasu zanotowano w regionie Sza-
motuł, Strzelna i Gopła. Jednak piaszczystość w tych dwóch ostatnich re- gionach jest największa.
Dokumentacja amonitowa w ostatnio omawianych regionach jest znacznie słabsza. W otworze Strzelno 1 stwierdzono Berriasella sp., a w regionie Szamotuł Berriasella sp. i B. cf. jauberti M a z e n o t, do-
kumentującą rjasanitesowy poziom beriasu (A. Raczyńska, 1967). W po-
zostałych wierceniach wykorzystano dla stratygrafii ławicowe nagroma- dzenie E:cogyra sinuata S o w. oraz przewodnie małżoraczki Protocythere propria emslandensis B 'a r t., B u r r i.
W większości otworów rejonu Damasławka, Strzelna, Gopła i północ
nej części antykliny Szamotuł stwierdzono ciągłość sedymentacyjną mię
dzy jurą a kredą. Jednak lokalnie w regionie Szamotuł i Gopła zanoto- wano m.in. luki obejmujące serię morsko-brakiczną i cały portland (otwór
Szamotuły 21) lub też portland górny, berias, walanżyn (otwory w Raci- cach - fig. 5 i 7).
Miąższości całego beriasu stwierdzone wierceniami kształtują się następująco: w regionie Szamotuł 76,5 i 139 m, Damasławka - 58 'm, Mo- glina - 55 m, Gopła - 22+55 m. Większą piaszczystością osadów cha- rakteryzuje się północno-wschodnia część niecki. '
Stratygrafia !kredy doLnej w niecce moglle6skiej
w.AlLAJNZY!N iJX)[JNY
(poziom PlatylenticeTas)
111
W walanżynie dolnym transgresja rozszerza się nieznacznie poza pół
nocny obszar antykliny Szamotuł, region Damasławka, Mogilna i Gopła~
sięgając do regionu Trzemżala (fig. 7). W bardziej centralnych częściach
basenu obserwuje się lokalnie luki w walanżynie dolnym, np. w otworze
Szamotuły geo 16 oraz w otworach Racice 1, 2 i 3, gdzie oprócz beriasu brak również walanżynu (fig. 4 i 7). W niektórych otworach regionu Mo- gilna (Zalesie 1, Niestronno 1) stwierdzono lokalnie niezgodne ułożenie
osadów walanżYnu dolnego na brakicznych osadach poziomu C portlandu górnego (fig. 3). W pozostałych otworach centralnej części niecki mo-
gileńskiej walanżyn dolny leży zgodnie na utworach beriasu i stanowi
kontynuację morskiego reżimu sedymentacyjnego.
Na omawianym obszarze walanżyn dolny wykazuje dość jednolite
wykształcenie. Są to przeważnie .iłowce prawie czarne z wkładkami sy- derytów, podrzędnie z wkładkami mułowców, rzadko piaszczystych.
W górnej partii profilu pojawiają się niekiedy wkładki iłowców popiela- tych. W przyspągowych ilastych warstwach walanżynu dolnego obser- wuje się na ogół lIllliejsze lub większe nagromadzenia małżów Exogyra.
Binuata S o w., odpowiadające tzw. górnej serii łupków sinuatowych na Kujawach. Zgodnie z dokumentacją stratygraficzną przyjętą dla Kujaw (S. Marek, 1967, 1969) w niecce mogileńskiej uznano je także za reper stratygraficzny. Należy nadmienić, że zniszczone formy amonitowe uzna- ne za (?) Platylenticeras sp. zostały znalezione w niecce mogileńskiej
w otworze Szamotuły geo 27 i Mogilno geo· 39 ponad górnymi łupkami
sinuatowymi. Mikrofaunistycznie walanżyn dolny jest słabo scharakte- ryzowany. Zawiera on zespół mikrofauny podobny do znanego z beriasu~
jednak nieco uboższy, obfitujący raczej w formy zlepieńcowate. Jako bar- dziej typowe otwornice można by tu wymienić Trochammina kcyniensis- S z t e j n i EpiBtomina caracolla. anterior B a r t., B r a n d.
Miążs~ość walanżynu dolnego nie· przekracza na antyklinie Szamotuł·
46 m, w rejonie Damasławka - 68 m, Mogilna - 57 m, Gopła i Strzel- na - 46 m. Na antyklinie Trzemżala stwierdzono około 3-metrową war-
stwę osadów ilastych, należących najprawdopodobniej do walanżynu dol- nego. W rozwoju facjalnym nie zaobserwowano wyraźniejszych zmian.
1WlAL.A!N1ZY:N ŚlłIO!DiKOWY
(poziom Polyptychites)
Walanżyn środkowy jest okresem wyraźnego spłycenia i częściowego.
wysłodzenia zbiornika sedymentacyjnego, połączonego z rozlaniem się
wód na szerszym obszarze Niżu. Grube serie piaskowców osadzone w tym okresie stanowią doskonały poziom korelacyjny. Niestety, utwory te nie-
posiadają dokumentacji faimistycznej, a ich wiek określono na pods1;a- wie położenia pionowego w profilu litologicznym nad udokumentowa- nymi osadami walanżynu dolnego, a pod datowanymi paleontologicznie na Kujawach (S. Marek, 1969) utworami wa1anżynu górnego.
W północnej części antykliny Szamotuł (fig. 5) piaskowce zawierają wkładki mułowców i iłowców z rizoidami (A. Raczyńska, 1967). W regio.-
112 Anna Raczyńska
nie Mogilna stwierdzono w dolnej części profilu. wkładki czarnych iłow
ców, w których sporadycznie występują otwornice zlepieńcowate bez .znaczenia stratygraficznego.
Należy tu wspomnieć, że cały ten kompleks piaskowców walanżynu :środkowego, a także wyżej leżący kompleks ilasty walanżynu górnego na strukturze Mogilna został zaliczony przez J. Sokołowskiego (1966b) -
jako kompleks litologiczny 4 i 5 - do hoterywu. .
W regionie Rogoźna, Janowca i KIecka piaskowce wa1anżynu środko
wego spoczywają niezgodnie na osadach portlandu środkowego i dolnego {fig. 5-7).
A Mięrfz,tjcńód Sląjkowa SlOmot.uI.f Jo-/ geoZT
°A
0~====~~~~ .. o~ooo'~:ooo2ooooo~o'~~~Q 100
100
JOD
I
~.,.......
15 •••• ó .. .... 7 ' • • 8~o
.500
"V V v IJ
1600
.Fig. 5. .przekrój geoLogiocZIllO-facjalny utworów ikredy dolnej wzdłuż Unii Między
chód - Stajkowo
Geologic...facial section of the Lower CretaceOUB depo6its along a iine Mię
dzych6d - Stajkowo
1 - facja 1łowcowa; :I - facja mułowcowa; 3 - facja p1alIzczysta frakcji drObnej i średniej; .. - facja p1aBzczysta frakcji grubej oraz facja :tw1rowa lub zlepleticowa;
5 - facja plaszczysto-waplenna; II - oolity tel.azIste: '1 - IIYderyty; 8 - liczn;F lElau- komtj g - detryt roślin; 10 - rizoidy; 11 - powierzchnie wamtejszych rozm;Fć f luk stratygraficznych: 12 - uilkok1; 13 - mezgodne ułoieule Antonu na r6łnych plętrach
kredy dolnej; Ba-Abt - barrem - alb irodkowy; Htb - hoteryw g6rny komplek8 ,6r- nYi ~a - hotSl7W S6rny kompleks dolny; Hl - hoteryw dolny: W. - walantyn g6r- ny; W1 - walaru:yn Arodkowy; Wl - walan:tyn dolny; Sm - berias w facji mOrskiej;
Sm-b - beriaB morBJco-braklczny; Jpt - portland; Jpt, - portland g6rny; Jpt 1+.
- portland IIrodkowy l dolny; .lkm - klmeryd; Jox - oksford: .T. - jura środkowa ·
1 - claYBtone fames; li - Biltstone faciel; 3 - arenaceous facles of fine and medium fraction; " - arenaceous facies of coarsE! fraction, and gravel Ol conglomerate faciell;
II - arenaceoos-calcareouB famelli II - ferruglnoul ooUtel: '1 - slderites, 8 - abundant glauconite: g - plant detritus. 10 - rhlzoldB; 11 - more Important erosional planel and stratlgraphlcal gapa: 11 - faultB; 13 - dlscordant poBitlon of the Santoman de- poBita on varloUB mb-stages of the Lower Cretaceous; Ba-Abt - Sarre1Dian - Kiddle Albian; Ha!> - Upper Hauterivian. upper complex; H .. - Upper Hauterlvian. lower complex; Hl - Lower Hauterivlan; w. - Upper valaDKlnlan; Wf - Kiddle VaJangl- man; !\.h" Lower Vw.ng1nlan; sm - BerriaI1an in marine faCies; S m-b - marl- ne-bra Berr1aslaD; Jpt - Portlandian: Jpt" - Upper Portlandian; Jptl+t - _ Middle Portlandlan and Lower Portland1an; Ikm - Klmmeridgian; Jox - Oxfor- dian; .11 - Middle Jur8llllc
Maksymalna miąższość walanżynu środkowego w niecce mogileńskiej
. "kształtuje się następująco: w regionie antykliny Szamotuł osiąga on 149 m, w regionie Damasławka - 113 m, Mogilna - 92 m. Gopła -
·1 Strzelna - 53 m. W obszarach peryferycznych osady walanżynu środko
·wego nie przekraczają 27 m miąższości, a na ogół utrzymują się w gra-
:nicach 10 m.
Stratygrafia kredy dolnej w mec<:e mogileńskiej
w~GóRNY
(poziom Dichotomites)
113
Walanżyn górny odznacza się typowo morską sedymentacją wyrażo
ną na ogół czarnymi iłowcami, które tworzą ostrą granicę między pias- kowcami walanżynu środkowego. Ku górze iłowce przechodzą w osady
mułowcowe, rzadziej mułowcowo-piaszczyste. Lokalnie na antyklinie Strzelna oraz w niektórych otworach regionu Mogilna obserwuje się sil- ne zapiaszczenie ilastych osadów walanżynu górnego.
Stratygrafia tak wykształconych osadów w niecce mogileńskiejoparta
jest na litologicznej korelacji z profilami Kujaw (S. Marek, 1969), gdzie znaleziono bogatą faunę amonitową z rodzajów DiehotomiteB, Leopoldia, Astieria i innych. Na Kujawach osady zawierające ten zespół fauny przy- kryte są serią· czarnych iłowców, w spągu z charakterystycznymi wkład
kami popielatych iłowców marglistych z Endemocera8 (Lyticocera8) no- neum R o e m. Te popielate iłowce tworzą poziom korelacyjny, uchwyt- ny również w niektórych otworach niecki mogileńskiej i one też wyzna-
czają granicę między walanżynem górnym a hoterywem dolnym. Ta gra- nica jest jednak bardzo trudna do przeprowadzenia, zwłaszcza na krzy- wy-ch karotażowych. Wykorzystano tu więc zjawisko wzrostu ilości ma-
teriału mułowcowego lub piaszczystego w najwyższych częściach osadów
górnowalanŻYńskich.
c c
IJąórdwka /(oScielna IJomoslowRk 20
Fig. 6. Przekrój geo100giczno-focjalny -utworów kredy dolnej wrzdłuż linii Dąbrówka
Kościelna - iDamasł>awek . .
Geologic-:facial section of the Lower Cretaceous deposi1'il along a line Dą
brówka Kościelna - Damasławek Ob'aśnienia
,ak
do fig. IIElI:planatioruJ as in Fig. 1\
. Zarówno makro-, jak i mikrofauna znaleziona w osadach walanżynu
górnego niecki mogileńskiej przedstawia ważny pod względem stratygra- ficznym zespół, typowy jednak na Niżu Polskim tak dla walanżynu gór- nego, jak i hoterywu dolnego. Występuje tu przewodnia dla obu tych
podpięter Epi8tomina earaeoHa caraeolla R o e m. wraz z ·mało typowymi formami: Lentieulina (Lentieulina) Bubalata (R e u s s), Epigtomina cre- t08a Ten D a m., L. (Vaginulinopsi8) humili8 (R e u s s.), Ammodi8cu8 gaultinus B e r t h. i Haplophragmoides eoncavuBC h a p. Spośród fauny
Kwartalnik GeolOgiCzny - •
114
pod liszka solna Trzemia/a
!Anna Raczyńska
B
wal kl{/awskl "
Fig. 7. Przekrój geologiczno-facjał"ny uiwor6w ~redy dolnej wzdłuż linii "Trzemżal
- Strz.elno - Gopło
Geo1og.:l:c..facial section of the LQWer CZetaceous deposits along a line Trzem-
żal - Strzelno - Gopło Objaśnienia jak do fig. II Explanatlons as In Fig. 5
małżowej zanotowano: Leda scapha d' O rb., Camptonectes cf. cottaldi- nus d' O rb., ThTacia phillipsi "R o e m., Panopea sp., a niekiedy także
Leda mariae d' O r b. Taka fauna spotykana jest w centralnej części ba- senu sedymentacyjnego niecki mogileńskiej. W obszarach peryferycznych brak tego typu fauny, trafiają się natomiast otwornice zlepieńcowate.
Morze walanżynu górnego nie rozszerza wyraźnie swego zasięgu. Osa- dy tego podpiętra spoczywają na ogół zgodnie na piaskowcach walanżyllu środkowego. Miąższość walanżynu górnego w północnej części antykliny
Szamotuł nie przekracza 56 m, W regionie Damasławka -52 m, Mow.l- na - około 32 m, Gopła - 12 m, W peryferycznym obszarze sedymen- tacji maksymalną miąższość stwierdzono w synklinach (w wierceniach w Gościejewie - 10 m), na strukturach poduszkowych występują miąż
szości rzędu 2+5 m. Pod względem facjalnym region Gopła -:- Strzelna Wykazuje w niecce mogileńskiej również największą piaszczystość ósa- dów (fig. 5-7).
HOTERY'W OOILNY
(poziom LyticoceTas)
Hoteryw dolny jest okresem wyraźnego rozszerzenia i pogłębienia ba_o senu sedymentacyjnego. W południowej części antykliny Szamotuł, w re- gionie Rogoźna i Kłecka, a także w otworze Marzenin leży on przekra-
czająco na osadach portlandu środkowego. W osadach hoterywu dolnego na obszarze niecki mogileńskiej można wyróżnić dwa regiony facjalne.
Region południowo-zachodni i zachodni, do którego należą południowa część antykliny" Szamotuł, obszar Rogoźna, Kłecka i Marzenina, charakte-
ryzujące się na ogół bardzo zredukowanym profilem 5-31 m miąższości,
oraz północna część antykliny Szamotuł należąca już do głębszej strefy ba- senu z miąższościami rzędu 158 m. Na całym tym obsza,rze hoteryw dolny tworzą iłowce, podrzędnie mułowcowe, prawie czarne, z wkład
kami syderytów, w partiach spągowych" niekiedy" z wkładkami iłowców
popielatych, które dają się korelować z poziomem EndemoceTaB (Lytico- CeTaB) nOTicum R o e m. na Kujawach. Zawierają one faunę małżów po-
str.atygratia kredy dolnej w .niecce mogileA6kiej 115
dobną do cytowanej z walanżynu górnego, jak Leda mariae d' O rb., Leda sp., GTammatodon securis d' O rb., Thracia ci. phillipai R o e m.
Z mikrofauny zanotowano tu między innymi EpiBtomina caracolla cara- coZIa R o e m., GlomoBpira gordialis J o n e s et P ark er' i inne. W ob- szarze peryferycznym tego regionu faejahlego brak nawet takiej doku- mentacji. Niekiedy zdarzają się pojedyncze otwornice zlepieńcowate.
W regionie północno-wschodnim (Damasławka, Mogilna, Gopła
i Trzemżala) utwory hoterywu dolnego są trójdzielne i wykazują bardziej urozmaicony profil Rozpoczynają je od dołu czarne Uowce z wkładkami
syderytów oraz typowymi wkładkami Uowców popielatych (kompleks dolny), przechodzące ku górze w grubą serię piaskowców, podrzędnie mu-
łowców piaszczystych, miejscami ze skupieniami oolitów żelazistych lub
wkładkami rud piaszczysto-żel~stych, oolitowych (kompleks środkowy) . . W górnej części hoterywu dolnego pojawia się ponownie litofacja ilasta (kompleks górny), która zamyka cykl sedymentacyjny tego podpiętra:.
Ten górny kompleks ilasty jest korelatywny z odpowiednimi utworami na obszarze wału kujawskiego, w których znaleziono Paracraspedites' cf.
carteroni d' O r b. (S. Marek, 1969).
W regionie tym nie stwierdzono także fauny amonitowej, lecz typowy dla dolnego hoterywu zespół małżów i otwornic, występujący w więk
szości otworów. Należy jednak podkreślić, że zespół ten 'przywiązany jest do dolnego kompleksu' hoterywu dolnego. W kompleksie środkowym
i górnym występują wyłącznie otwornice zlepieńcowate, które nie mają większego znaczenia stratygraficznego.
Miąższości hoterywu dolnego kształtują się w omawianym regionie facjalnym następująco: w okolicy Damasławka - 103 m, Mogilna - 62 m, Gopła - 55 m. Obszar p6łnocno-wschodni charakteryzuje się tak-
że zwiększoną piaszczystością·
HlO'I'.!lRYW GÓBINY
Hoteryw górny na całym Niżu Polsk:llD jest umownie wyrótIlionym
podpiętrem, pozbawionym ścisłej dokumentacji faunistycznej. Został on
podzielony ha 2 kompleksy litologiczne.. .
Kompleks dolny, na ogół piaszczysty, z detrytem zwęglonego drewna, wskazuje na regresywne tendencje basenu sedymentacyjnego, zaś komp- .1eks górny, którego osady zaWierają duże ilości glaukonitu oraz pojedyn- cze otwornice zlepieńcowate, charakteryzuje morskie środoWisko sedy- mentacji. Są to: Ammobaculites subcretaceUB C u s h., A le X., Haploph- ragmoides concavus C h a p., Ammodi8cus gaultinus B e r t h. i Reoph- a.x scorpiuru.s M o n t., Trochammina inflata M o n t. i Proteonina dif-' jlugijormis B r a d y, wskazujące jedynie na neokomski wiek tych osa- dów.
Dolny kompleks hoterywu górnego spoczywa w niecce mogileńskiej
w ciągłości sedymentacyjnej na osadach hoterywu dolnego. Jedynie w're- gionie Klecka - w otworze Dąbrówka Kościelna - stwierdzono lokalnie niezgodne ułożenie osadów tego kompleksu na portlandzie środkowym.
W rozwoju facjalnym dolnego' kompleksu hoterywu górnego obser- wuje się w piaskowcach zwiększoną zawartość frakcji mułowcowo-ilastej
w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim. Miąższość tego komplek- su stwierdzona w wierceniach wynosi: w p6łnocnej części antykliny Sza-
116 Anna -Raczyńska
motuł 96 m, w regionie Damasławka 35 m, Mogilna 37 m, Gopła - Strzel- na 27 m, zaś w obszarach peryferycznych od 2,5 m w Marzeninie do 17 m w regionie Janowca.
Górny kompleks hoterywu górnego ma charakter transgresywny.
Odznacza się większą jednolitością· facjalną i szerszym rozprzestrzenie- niem w stosunku do poziomów starszych. Zanikają tu różnice facjalne
między wschodnią a zachodnią częścią niecki.
W regionie Szamotuł w otworze Szamotuły 18 omawiany kompleks
leży niezgodnie na portlandzie środkowym, zaś w otworze Szamotu-
ły 15 - na kimerydzie. Na antyklinie Rogoźna - w bardziej wyniesio- nych partiach - leży on również przekraczająco na portlandzie środko
wym.
W północno-wschodniej części niecki mogileńskiej, obejmującej cały
pawie region Obornik, Damasławka, Mogilna, Trzemżala i Gopła, panuje facja piaszczysto-glaukonitowo-ilasta, wyrażona w górnej części piaskow- cami mulastymi, na ogół kwarcowo-glaukonitowymi, w dolnej części -
iłowcami lub mułowcami ciemnoszarymi z fauną otwornic zlepieńcowa
tych. Na pozostałym, bardziej peryferycznym obszarze niecki mogileń
skiej, osadziły się piaskowce kwarcowo-glaukonitowe, niekiedy mulaste.
o.bejmują one południowo-zachodnią część antykliny Szamotuł, region
JtogoŹDa, Kłecka i Marzenina.
Maksymalna miąŻSZOŚĆ osadów górnego kompleksu hoterywu górnego, stwierdzona w centralnej części basenu wynosi: w regionie Szamotuł - 41 m, Damasławka - 35 m, Mogilna - 30 m, Gopła - 36 m. W obsza- rach peryferycznych miąższość waha się od 25 m w otworze Gościejewo 2 do około 6· m w Marzeninie.
IBA'ItREM - .A[1B SiRODKOWY
Gruba seria piaszczysta, leżąca nad hoterywem górnym, a pod udo- kumentowanymi fauną belemnitową i małżową osadami albu środkowego, została ze względu na swe położenie w profilu pionowym odniesiona do wieku barrem - alb środkowy. Dobre wysortowanie, ujemna różnica między medianą (Md) a średnią arytmetyczną średnicy ziarn przemawia zdaniem M. Harapińskiej-Depciuch (1968) za morskim pochodzeniem tych osadów. Pod względem mikrofaunistycznym seria ta jest płonna 1. Na obszarze niecki mogileńskiej wykształcona jest ona w postaci piaskowców
drobno~iarnistych z wkładkami piaskowców grubo- lub różnoziarnistych, występujących niekiedy VI przystropowych partiach, a przeważnie w
spągu. Na ogół cała seria zawiera glaukonit. Znaczna zawartość glaukonitu typowa jest przede wszystkim dla zachodniej części niecki mogileńskiej.
W części wschodniej - w regionie Gopła i Mogilna - glaukonit jest nieliczny. W regionie Janowca zanotowano w górnej partii profilu kil-
kumetrową wkładkę czarnego Rowca. Zawartość frakcji gruboziarnistej
wzrasta.wyraźnie ku wschodowi.
Badania petrograficzne osadów· barremu ~ albu środkowego wyko- nane przez M. Harapińską-Depciuch (1968) wykazały, że zawartość frakcji mulastej spoiwowej w dobrze na ogół przemytych piaskowcach tego
1 W niecce ł6dzk1ej. w środkowej partU kompleksu barrem - alb (otwór TU8Zyn 9) K. Mro- zek znalazł amonita, który według S. Cłełilfó'Jde,o (wiad. UIItna) reprezentuje gatunek HJIP4- canthoplttllB Jacobł C o 11 e t. przewodni dla albu dOlnego.
Stratygra,fia kredy doLnej w niecee mogiletiskiej 117 kompleksu zwiększa się wyraźnie ku zachodowi, co świadczyć może o do- minacji świętQkrzyskiego źródła materiału. Pewien wpływ sudeckiego obszaru alimentacyjnego zdradza obecność obtoczonego cyrkonu i amfi- boli. Wreszcie stwierdzone znaczne ilości minerałów nieprzezroczYstych,
pochodzących z zasadowych skał krystalicznych podłoża, dokumentują p6łnocno-wschodnie źródło materiału. ,
Kompleks barremu - albu środkowego osiąga w regi,onie Obornik -..,...
85 m miąższości, w regionie Damasławka - 114 m, Mogilna - 128 m,
Gopła - 104 m. W obszarach peryferycznych miąższość tej piaszczystej
serii mieści się w granicach 32+94 m. ' ..
WNIOSKI PALEOGEOGRAFICZNE
. Osady kredy dolnej zajmowały na obszarze Niżu Polskiego rozległy
obszar wału środkowopolskiego i obu' przyległych do niego niecek: szcze-
cińsko-mogileńsko-łódzkiej - z jednej strony i brzeżnej - z drugiej strony. Najpełniejsze profile kredy dolnej miąższości rzędu 500+600 m stwierdzono wierceniami na obszarze depresji kujawskiej w północnej części antykliny Obornik oraz w regionie Damasławka (fig. 1). Mniejsze
miąższości uwidocznione w depresji kujawskiej są ,związane z erozją pre-
trzeciorzędową·
Północno-wschodnia część niecki mogileńskiej ciąży ku centralnej partii basenu sedymentacyjnego kredy dolnej. Maksymalne miąższości
stwierdzone wierceniami osiągają 595,5 m w północnej częśli antykliny
Szamotuł, 578 m - w regionie Damasławka, 377m w regionie Mogilna, 337 m w regionie Strzelna, 318 m - w regionie Gopła. Na tym obszarze kreda dolna wykształcona jest w pełnym profilu stratygraficznym, jedy- nie lokalnie wskutek wznoszących ruchów antyklin zdarzają się mniejsze lub większe redukcje miąższości i luki stratygraficzne, głównie w beriasie i hoterywie (fig. 5 i 7 - Szamotuły, Mogilno i Gopło).
W południowo-zachodniej części niecki mogileńskiej, na obszarze an- tykliny Janowca, w południowej części antykliny Szamotuł, w regionie Rogoma, Kłecka i Trzemżala zaczyna się obszar przerw sedymentacyj- nych i daleko posuniętej redukcji miąźszościowej i stratygraficznej
o
cha-rakterze regionalnym (fig. 1 oraz 5-7). Następuje tu stopniowe wyklino- wanie ku południowemu zachodowi coraz to młodszych pięter kredy dol- nej. O ile na obszarze Trzemżala kreda dolna rozpoczyna się osadami wa-
lanżynu dolnego, to w niektórych otworach regionu Janowca, Rogoźna, Kłecka i dalej ku wychodniom na monoklinie przedsudeckiej sedymen- tacja rozpoczyna się utworami walanżynu środkowego lub nawet hotery- wu, które transgredują na różne piętra jury górnej. Miąższości kredy dolnej stwierdzone wierceniami w południowo-zachodniej części niecki
mogileńskiej mieszczą się w granicach 30+195 m.
Osady kredy dolnej redukowane w ten sposób stopniowo ku południo
wemu zachodowi wyklinowują się najprawdopodobniej jako piaszczyste osady barremu - albu w okolicy Poznania, Pyzdrów i Kalisza. Z regio- nalnego punktu widzenia zagadnienia te ilustruje załączona mapa (fig. 1) i przekroje (fig. 5-7). .
Transgresja kredy dolnej zapoczątkowana w beriasie rozszerzała się więc na obszarze niecki mogileńskiej stopniowo ku zachodoWi oraz połud
niowemu zachodowi i w tym kierunku, generalnie rzecz biorąc, obserwu-
118 Anna Raczy6ska
jemy zmniejszanie się zawartości frakcji piaszczystych. Obszar północno
-wschodni niecki mogileńskiej, Gopła i Strzelna, obejmujący swymi wpły
wami niekiedy także rejon Mogilna i Damasławka, w którym stwierdzono
największy stopień piaszczystości osadów, wskazuje, w powiązaniu z roz-
kładem facji na całym obszarze Niżu Polskiego (S. Marek, A. Raczyńska
praca w druku) na dominujący wpływ północnego obszaru alimentacyjne- go, z którego materiał docierał tutaj przez obszar depresji kujawskiej.
Góry Swiętokrzyskie nabierają większego znaczenia jako źródło sedy- mentacji w barremie - albie środkowym. W tym okresie pewną rolę
odgrywa również obszar Sudetów (M. Harapińska-Depciuch, 1968), który
także już wcześniej spowodował pojawienie się osadów bardziej brzeż
nej facji piaszczystej w południowej części niecki mogileńskiej whote:"
rywie górnym i walanżynie środkowym.
W pozostałych podpiętrach kredy dolnej brak wyraźnych brzegowych osadów w południowej części niecki mogileńskiej. Najprawdopodobniej morze dolnokredowe . miało wpwczas znacznie szerszy zasięg, a osady jego peryferycznych stref zostały zdenudowane.
Zakład Geologii Struktur WgJębJ17Ch Nim Inst7tUtu Geologleznego
Wal'1lZawa, uL Rakowiecka ci Nadałano dDla 2ł 8t"ycznia 1I'lO r.
PISMIENN1CTWO
BIW.roKA W., S2'1mlJN oJ. (1966) - Stratygrafia" warstw przeiścl.owych miQdzy 'urą
a kredą na podeławie mikrofauny. Kwart. geol., 10, p. 97-116, nr 1.
Warszawa.
CIl!SLirNSK.[ S. (l9IIO) - lBiostratygrafia i feuna albu !Polski. Pr. Inst. Oeol., lO, cz. 2, p. ~l. W81"8Zllwa.
DAiDL'EZ !R., DJ!1MiB()/WSKA J. -(1965) - Budowa geolOgiczna parantyklino.rium po- morskiego. Pr.lInet. Geol., 41, Warszawa.
DEMBOWSKA J. ,(l9IK) - Opracowanie etratygraficzne utwarów z czterech wierce6 w okolicy 1KcY'Dł. Biul. b t . Goo1., 175, p. 7-86. War&zawa. . HAlRAlPIINSKA-iDIEPOlIUOH M. (1964~ - Glaukonit· w kredzie na Niżu Rllskim.
!Kwart. geol., 8, p. ~ m 2. W8irSzawa.
HABlAJPINSIK:A....oJ!JPCDUCIH iM. (1967) - Petrog.rafia kredy na Niżu PoIJSkim. !Pe- trografia serii piaskowcowych kredy' dalne, eynklinorium szezeclMko- -mogile6skiego. Mch. b t . Geol. (maszynopis). WaTszawa.
HARA'PIJ1NSKA-tDEPClIUCH 'M. (19118) - Petrografia kredy na Niżu Polslcim. Oeady barremu - alba środkowego w p6łnoc.no-zachodniej części sycldinariwn
szczeciń&lro-mogile6skiego. Mcl1. [nato Geol. (maszynopis). War.ua.wa.
HAR.AIPIIINSKA-oJ!2PICIUOH iM. (1989) - !Petrografia kredy na iN'jju Polskim. Petro- grafia osadów kredy dolnej w synkUnollium mogileństtim. Arch. Inst.
Geol. (maszynopis). Warszawa.
JASKOWlJlAlK. M. (1961) - Budowa geologiczna synklinorium szczecińskiego. Prz.
geol., 9, p. 400-410, nrB. :Warszawa.
JlAS'KO'WIIAK M., !Ki&ASSOWSIKA. A., MAREK S., 'RACZYNSK.A A. (L968) - Atlas geologiczny Pol&ki 1 : .200 000 - iKa"eda. IRedaktor naukowy Jerzy lZnosko.
Warszawa.
Stratygrafia kredy·-doLnej w mecce mogileilskiej 119
MAMCZAR .J. (l96l6a.) -8tratygl'afia palynologiczna warstw z pograriicza jUl'Y - kredy na Kujawach. Kwart. geoL, lO, p. ll8-Jm, IlU" 1. Wars.zawa.
MA!M.'CZAIR J. -(19lll6b) - stratygrafia mikropaleobotanicZna osadów hoterywu Pols~i północno-achodniej i śr.odkowej. Arch. iIost. Geol. (maszynopis). War- szawa.
MA'MCZAR J. (119161ł) - Sllratygrafia mLkiropaleontologic.zna osadów berremu - albu
wierceń Strzeloo, 'Węgrawiec, L6,d:t, SZCzecin, Niemiczkowo, Pagórki,
Ośwdno .na iNiżu -Polskim. Aroh. lJJnst. GeoL (maszynOpis). Warszawa.
MAREK S. (19M) - &kic paleogeog:rafic7Jllo-stratygrałiczny kredy dolnej na Niżu
!PolSkim. !Kwart. geol., 8, p. 282--tJJ9O, Dl'
.a.
'Warsmwa.MA.IłImK. S. {1G6'1) - )]nfrawal8llŻyn iKujaw. lBiul. ilInst. Geol., _ , p. l~. 'War- szawa.
MARII!lK S. (19119) -Zarys stratyp-am kredy dolnej Kujaw. lKWłU't. geol., 13, p. 139-
. ---ll.:l93, nr -l. Warszawa. .
MAREK S., BJETI!ilCKiA W., SZTnTiN J. (1IIU9) - Górny portland (wołg) i beriaB
(riazań) na Niżu Polaldm K'WBl't. geol., 18, p. 5106-m2, m 3. Warszawa.
M.A.lłlEK S., R.ACZYNSK.A A. (praca 'W druku) - KI'eda dolna na obKaTze iPol&ki pozaka'l'Paclclej. Biul. bt. Geol.
J.\lnROZEK K., SOJiK.A. aK. (1967) - O budowie 6'truktul'ylMogilna na podstawie do ..
tychczasowych wyników badań sejsmicznych i wierceń. !Nafta, Ił,
p. ~e.---aaa !Kraków.
:MIROIZEK. K., SOIKOł.OWSIKII .J., 'W:Ił.ĆBEL J. (1981) --,. Odkrycie wysadowej st1:lUk- tury solnej koło iDamaalawka .na Kujawach. Prz. geol., 9, p. 5'19-ó84, nr 11. Warszawa.
·OSIIKA IR. (11959) - Osady dolno.kredowe w olroldcach :Izbicy i w wierceniu Pag6rlld (iKujawy).Kwart. geoL, 3, p. 33I9-a58, nr
.a.
Warszawa.POZArRYSK.I 'W. (1960) - Zarys stratygrafii i paleogeografii Ik.redy na Niżu lPols1dm.
Pr. Il1flt. Geol., 30, cz. 2, p. Wl'1-41'1. !Warszawa.
'pozADłYS'Kll W. ,(1962) - Atlas geologiczny !Polski. (l;agadnienia stratygrafIczno-fac- jalne. Zeszyt 10 - 'Kreda.. IDnst. ~l. Warszawa.
RACZ'YNSKA A. :(11961) - Stratygrafia osadów do1nokredow:rch okolic Sempolna.
Kwart. geol., 5, p. 3/J3-37-1-, nr Q., Warszawa •
.RACIZY"N'siKA A. f19lU) - Budowa geOlogiczna synldinoriwn mogileńskiego. Prz.
geol., II, p. 2II8---tm5, nr
a.
W8Il'szawa.RACZYNSKA A. (1963) - Kreda dolna w środkowej części &ynk'li.noriwn szczeciń&ko- .
-ł~iego Arch. Lnst. Geol. ~maszynopil8). Wal'Szawa.
RACZ'YNSIK.A A. (1967) - Stra-tygrafia 'kredy dolnej w !Pol&ce zachodniej. iBlul. ~.
Geol., mi, p. J3J-180. Wai'&zawa.
.BAC'ZYNSK.A A., ~SKI S. (1960) - W sprawie tzw. serii lądowej dolnej
. kredy na NW od Gór Swdętokrzyskich. lPrz. geol., 8, p. 521~, nr 10.
Wars7J8wa.
-SOK.Ol.OWSKIl! J. (196fi) - Struktura -Mogilno. Arch. Pirzeds. IPoszukiwa6 Naft. (ma- s.zynopLs).lPiła. ,-
.sDKOILO'WSKII J. '(19664) - Podstawowe tezy pracy pod tytułem: Rola hałokinezy
w rozwoju młodszego mezozoiku MogHna. Prz. geol., 13, p. 381-816, nr 9. Warszawa .
.sG!KOl.JOWSlK!Ii J.(l966b) - Rola haloiclnezy w rozwoju osadów mezozoicznych 1 ke- nozoicznych .struktury /Mogilna i synklinorium mogileńsko-łódzkiego.
Pl'. i]nSt. Gt!ol., 50. Wa1'8zawa. .
