Cesare Beccaria. O przestępstwach i karach. Z VI wydania oryginału (1766) przełożył, wstępem, przedmową, wykazem literatury i przypisami opatrzył dr Emil Stanisław Rappaport, profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego

W S T Ę P

~

~

CESARE BECCARIA

O przestępstwach

W S T Ę P

W S T Ę P

~

~

C E S A R E B E C C A R I A

O przestępstwach

i karach

Z VI wydania oryginału (1766) przełożył, wstępem, przedmową, wykazem literatury i przypisami opatrzył dr Emil Stanisław RAPPAPORT, profesor zwyczajny

Uniwersytetu Łódzkiego

Niniejsze wydanie do druku przygotował, opracował i wstępem opatrzył Profesor Stefan Lelental

W S T Ę P

~

~

Tłumaczenie i układ typograficzny na podstawie wydania C. Beccaria, O przestępstwach i karach,

Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1959 Wydawnictwo UŁ dziękuje Wydawnictwu LexisNexis

za wyrażenie zgody na wykorzystanie układu typograficznego wydania z roku 1959

Skład i łamanie

Zdzisław Gralka

Korekta

Bogusława Kwiatkowska, Maria Wojciechowska

Projekt okładki

Barbara Grzejszczak

© Copyright for translation by Emil Stanisław Rappaport, Warszawa 1959

© Copyright for content on pages I–XXX by Stefan Lelental, Łódź 2014

Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.06423.13.0.M

~

~

Wprowadzenie

Zakończone sukcesem starania o ponowne opubliko-wanie wydanego w 1959 r. przez Wydawnictwo Prawni-cze, przetłumaczonego przez Profesora Emila Stanisława Rappaporta traktatu Cesare Beccarii O przestępstwach

i karach (Dei delitti e delle pene, 1764) spełnia dwa cele.

Po pierwsze – przywraca do obiegu naukowego pomni-kowe i rewolucyjne w swej epoce dzieło, dające możność zapoznania się z wieloma postulatami o wartości ogólno-ludzkiej, aktualnymi nie tylko w drugiej połowie XVIII stulecia. Po drugie – przywraca pamięć o Profesorze, któremu Uniwersytet Łódzki zawdzięcza tak wiele, i o in-nych wybitin-nych profesorach, że powinna być ona nie-przemijającym obowiązkiem. Niebawem upłynie 70 lat (rocznica 24 maja 2015 r.) od utworzenia Uniwersytetu Łódzkiego, na którym Profesor pracował od roku 1945.

Ponad dziesięć lat wcześniej Profesor pisał, że głównym tematem „[…] tej głośnej na cały świat pracy jest walka z karą śmierci, walka z torturą i samowolą sądów i zażarta obrona poglądu, że przy sprawiedliwym karaniu człowie-ka za czyn, kłócący się z ładem społecznym (zawsze opar-tym na pierwiastku „umowy” Rousseau), nie może prze-kraczać miary niezbędnej kary dla wyrównania winy sprawcy w stosunku do wagi pokrzywdzenia. Beccaria

~

~

uchodzi słusznie za promotora ideowego, założyciela tzw. szkoły klasycznej prawa karnego, za twórcę demo-libe-ralnej, indywidualistycznej, przenikniętej duchem filozofii swego wieku doktryny prawno-karnej” (E. St. Rappaport,

Polityka kryminalna w zarysie, Łódź 1948, s. 65). Nie sądzę,

aby w historii prawa karnego można znaleźć przykład poglądów, które, tak jak w przypadku C. Beccarii, zacho-wywały aktualność przez prawie 240 lat. Kilka lat temu Profesor J. Warylewski pisał, że gdyby miał zlecić studen-tom prawa jedną albo najwyżej dwie pozycje historyczne niezbędne do studiowania prawa karnego, to zawsze na pierwszym miejscu znajdowałoby się dzieło Beccarii (Kara.

Podstawy filozoficzne i historyczne, Wydawnictwo

Uniwersy-tetu Gdańskiego, Gdańsk 2007, s. 60). Nie tu miejsce na poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, dlaczego w dydak-tyce uniwersyteckiej poświęca się niewiele miejsca na naukę o środkach prawno-karnej reakcji na przestępstwo lub czyn zabroniony, w tym naukę o karze. W nauce prawa karnego i w wykładzie tej gałęzi prawa na poziomie uniwersyteckim dominuje problematyka części ogólnej kodeksu karnego dotycząca zasad odpowiedzialności karnej, form popełnienia przestępstwa i wyłączenia odpo-wiedzialności karnej (31 artykułów k.k.). Być może z tego powodu zainteresowanie dziełem C. Beccarii jest zdecy-dowanie mniejsze niż ongiś, gdy na Wydziale Prawa UŁ Prof. E. St. Rappaport wykładał historię prawa karnego i prawo karne porównawcze jako dwa odrębne przedmio-ty. Wrodzony optymizm nakazuje mi wierzyć, że obecnie wydane na najwyższym poziomie edytorskim dzieło C. Beccarii nieco zmieni opisany stan rzeczy.

~

~

Wysoki poziom edytorski przywracanej do obiegu nau-kowego książki, a także możliwość jej wydania zawdzię-czam Panu Tomaszowi Mirosławowi Włodarczykowi, Dyrektorowi Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego, oraz Jego współpracownikom – Pani Liliannie Ladoruckiej, która przeprowadziła kwerendę archiwalną, i Panu Zdzi-sławowi Gralce, który przygotował tekst do druku.

Odrębne słowa podziękowania składam Pani Prof. nadzw. dr hab. Agnieszce Liszewskiej – Dziekanowi Wy-działu Prawa i Administracji UŁ – za wsparcie finansowe, które było niezbędne do wydania książki.

~

~

Emil Stanisław Rappaport (1877–1965)

(wspomnienie ostatniego z uczniów)

Urodził się 8 lipca 1877 r. w Warszawie. W latach 1888– 1897 uczęszczał do V Rosyjskiego Gimnazjum w Warsza-wie, a w latach 1897–1901 studiował na Wydziale Prawa rosyjskiego Uniwersytetu w Warszawie. Od 1898 r. praco-wał jako Główny Bibliotekarz zarządu Bratniej Pomocy Studentów Uniwersytetu Warszawskiego i organizował sekcje naukowe tzw. „Latającego Uniwersytetu Polskiego” w mieszkaniach prywatnych inteligencji warszawskiej. Aplikację sądową odbył w Rydze.

Uzupełniające studia naukowe E. St. Rappaport odby-wał kolejno w Paryżu (1903–1904), Berlinie (1904–1905), Londynie (1909) i ponownie w Paryżu. O słynnym „Se-minarium” berlińskim prof. Franciszka von Liszta oraz o prof. Emilu Garçon z okresu studiów w Paryżu – już jako profesor Uniwersytetu Łódzkiego – E. St. Rappaport wspominał często w czasie wykładów polityki kryminal-nej, historii prawa karnego, prawa karnego porównawcze-go i prawa karneporównawcze-go wykonawczeporównawcze-go. W przypisach do wydanego w 1948 r. podręcznika z polityki kryminalnej (por. Bibliografia prac naukowych…) profesor wspomina o drukowanych notatkach wykładowych prof. F. von Liszta, Rechtsphilosophie i Kriminalpolitik, które nigdy nie

~

~

ukazały się w formie książkowej, którymi przez wiele lat posiłkował się przy wykładni polityki kryminalnej w To-warzystwie Kursów Naukowych (1906–1916) i w Wolnej Wszechnicy Polskiej (1916–1939) w Warszawie.

W roku 1910 uzyskał dyplom Instytutu Kryminologicz-nego w Paryżu i na Uniwersytecie w Neuchâtel w Szwajca-rii stopień naukowy doktora praw, nostryfikowany na-stępnie we Lwowie w 1920 r. Napisana w języku francu-skim rozprawa doktorska nosiła tytuł La loi de pardon : étude

analytique des projets français (skł. Recueil Sirey, Paris;

Attinger Fréres, Neuchâtel 1911) oraz w języku polskim

– Ustawa o przebaczeniu w świetle projektów francuskich

(z zap. Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1916).

W latach 1906–1917 wykonywał zawód adwokata. Był wówczas członkiem Koła Obrońców Politycznych zorgani-zowanego przez znanego wtedy obrońcę w sprawach politycznych, późniejszego sędziego Sądu Najwyższego i Ministra Sprawiedliwości – Stanisława Patka.

W czasie I wojny światowej prof. E. St. Rappaport był jednym z inicjatorów akcji mającej na celu powołanie do życia sądownictwa polskiego w postaci sądów obywatel-skich (1915) i sądownictwa państwowego (1917). W 1917 r. został mianowany sędzią Sądu Apelacyjnego w Warszawie z delegacją do Sądu Najwyższego. W tym charakterze uczestniczył w pierwszym posiedzeniu Izby Karnej w grudniu 1917 r.

Przewód habilitacyjny przeprowadził na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie na podstawie monografii

Bankructwo w ustawodawstwie nowoczesnym na tle porównaw-czym wydanej w Warszawie (wyd. M. Arct, 1917). W latach

~

~

1920–1932 jako docent wykładał na tym Uniwersytecie prawo karne i naukę o więziennictwie.

Niezwykle ważny element w biografii Profesora sta-nowił Jego udział w powołanej do życia ustawą z dnia 3 czerwca 1919 r. Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, w której od dnia 17 stycznia 1920 r. pełnił funkcję sekretarza wydziału karnego. Później, 17 maja 1920 r. Komisja Kodyfikacyjna przyznała sekretarzowi Komisji tytuł Sekretarza Generalnego, zaś sekretarzom wydziałów stanowiska członków – sekretarzy i zastępców Sekretarza Generalnego. Funkcję tę sprawował do zakończenia prac Komisji, których owocem był, powszechnie uznany za dzieło doskonałe – kodeks karny, wprowadzony w życie z dniem 1 września 1932 r. na mocy rozporządzenia Pre-zydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. i obowią-zywał bez istotnych zmian do 31 grudnia 1969 r. Było to możliwe, gdyż Komisja Kodyfikacyjna pomyślana była jako instytucja autonomiczna wyposażona w pełną swo-bodę pracy, samodzielnie ustalono procedurę prac Komisji, a sama organizacja jej działalności wymagała znacznego wysiłku Sekretarza Generalnego. Dla wnikliwych badaczy konkretnych instytucji prawa karnego materialnego, współredagowane przez Prof. E. St. Rappaporta, publikacje Komisji Kodyfikacyjnej są trudnym do przecenienia źró-dłem wiedzy o aksjologii prawa karnego. Z Jego inicjatywy i przy Jego głównym udziale zostało utworzone Towarzy-stwo Ustawodawstwa Kryminalnego, w którym dyskuto-wano nad projektami kodyfikacyjnymi. Na jednym z po-siedzeń Komisji jej członek Mikołaj Korenfeld przedstawił referat o wymownym tytule Nie zabijaj (w Komisji

~

~

„Zagadnieniem, czy wprowadzić do nowego kodeksu polskiego zabójstwo za karę, czyli, wedle powszechnie przyjętej, a obłudnej nazwy »karę śmierci«, zajęło się w komisji kodyfikacyjnej jedenastu kryminalistów, a w tem siedmiu teoretyków profesorów, z których dwaj są także sądownikami, czterech praktyków (dwaj sędziowie i dwaj adwokaci).

Na komisji stwierdzono:

że pojęcie »kary śmierci« nie godzi się zasadniczo z po-jęciem kary w ogóle, albowiem »kara śmierci« jest niepo-dzielna, bezwzględna, nieodwołalna i niewynagradzana;

że jest to tylko surogat kary, który ma dotkliwe wady (prof. Krzymuski);

że zmusza ona do stosowania absolutnego wymiaru ka-ry, nie pozostawiając miejsca dla indywidualizacji i dla sędziowskiej władzy dyskrecjonalnej (prof. Makarewicz);

że »kara śmierci« przeczy najbardziej zasadniczym wymogom kary (sędzia prof. Rappaport);

że przeciwko »karze śmierci« przemawiają względy proceduralne, gdyż kara ta nie dopuszcza naprawy po-myłki (prof. Prądzyński), a dalej;

że tam, gdzie »karę śmierci« zniesiono, ilość prze-stępstw się nie zwiększa, tam, gdzie ją utrzymano nie zmniejsza się ilość zbrodni;

że nie może być argumentem istnienie »kary śmierci« w trzech kodeksach państw zaborczych, ani nawet rozsze-rzanie jej stosowania przez sejm konstytucyjny (sędzia prof. Mogilnicki);

że »kara śmierci« może być tylko środkiem nadzwy-czajnym w warunkach nadzwyczajnych zagrożonego bytu społeczeństwa i państwa, wyjątkowym środkiem na

wy-~

~

jątkowe czasy, gdy wymaga tego wysoce zagrożone bez-pieczeństwo całości państwa i społeczeństwa;

że chociaż »karę śmierci« uważać można za celową ze względu prewencji ogólnej, to jednak odstraszenie jest rzeczywiste tylko w niektórych wypadkach i to w drob-niejszych, znika ono zupełnie, gdy wchodzą w grę namięt-ności;

że ludowi obce jest okrucieństwo, a plebiscyt wypowie-działby się z pewnością przeciwko karze śmierci;

że w twórczej i podstawowej pracy ustawodawczej nie należy się kierować nastrojami chwili bieżącej, a więc z obecnych czasów, z obecnych stosunków, z obecnych nastrojów nie należy czerpać podniety do uzasadnienia »kary śmierci« w kodeksie karnym polskim.

W końcu p. Nowodworski, b. prezes sądu najwyższego, zakonkludował:

mówiąc o »karze śmierci«, powinniśmy roztrząsać ją tylko, jako karę normalną w kodeksie zwyczajnym, stany wyjątkowe, ustawy wyjątkowe i związane z niemi wyjąt-kowe kary nie należą do sfery działalności Komisji Kodyfi-kacyjnej i to jest rzecz Konstytucji.

Przytwierdził temu jeszcze prof. Makowski: nie należy ulegać wpływowi chwili obecnej, w której zmniejszyła się wartość życia, gdyż kodeks tworzy się na czasy normalne.

Po tych wszystkich argumentach, zaostrzonych apostro-fą sędziego Mogilnickiego: »nie godzi się mocą wyroku zabijać; na śmierć może skazać tylko sędzia, któryby się zdecydował sam własnoręcznie ten swój wyrok wykonać«, Komisja Kodyfikacyjna uchwaliła:

~

~

a to z następujących motywów:

»kara śmierci« łączy w sobie dwa czynniki: karę i za-bezpieczenie od sprawcy;

utrzymanie »kary śmierci« zwłaszcza w stosunku do przestępców zawodowych jest postulatem społecznego instynktu samozachowawczego (prof. Makarewicz);

»kara śmierci« jest aktem koniecznej obrony społeczeń-stwa przeciwko zbrodniarzowi;

jest najskuteczniejszym środkiem naszym we względzie prewencji szczególnej, a zarazem skutecznym środkiem prewencji ogólnej, bo szerzy grozę i dzięki temu odstrasza;

konieczna obrona społeczna jest potrzebna nie tylko w czasach nadzwyczajnych, ale i w zwykłej dobie;

słowem jest to najlepszy środek odstraszenia, najskutecz-niejsza obrona od najcięższych zbrodni (prof. Krzymuski);

masy ludności i warstwy oświecone żądają rozszerzenia »kary śmierci«;

odebrać »karę śmierci« społeczeństwu, które ją uznaje, jej żąda, to znaczy popchnąć masy do częstych przypad-ków samosądu, a w związku z tem ustawa, zbyt hołdująca łagodności, popycha lud do okrucieństwa (prez. Nowo-dworski);

»kara śmierci« jest bardziej ludzkim sposobem usuwa-nia osobników szczególnie groźnych, aniżeli bez lub dłu-goterminowe więzienie, w którem jest więcej okrucieństwa niż w »karze śmierci«, usuwającej szybko i radykalnie ze społeczeństwa niebezpiecznych jego wrogów;

utrzymano »karę śmierci« w nowych kodeksach: rosyj-skim, japońrosyj-skim, sjamrosyj-skim, w projektach kodeksu austriac-kiego i niemiecaustriac-kiego (Makarewicz), a państwa kulturalne jak Francja, Anglia i Niemcy również jak wiele innych państw nawet nie myślą o jej zniesieniu (Nowodworski);

~

~

jeżeli »kara śmierci« potrzebna dla czasów nadzwyczaj-nych, to potrzeba ją zostawić w kodeksie; jedno powinno być prawo dla czasów normalnych i nienormalnych; ustaw wyjątkowych być nie powinno (Miklaszewski).

Na poparcie powyższych argumentów dodano ad ocu-los dwie ilustracje: a) rodzinnych samosądów w 1905 i 1906 roku »kiedy to nasz lud, niemal we wszystkich okolicach kraju, doraźnie karał złoczyńców, uznając, że więzienia nic dla nich nie znaczą« (Miklaszewski) oraz b) zagranicznej zbrodni Lucchiniego, który, ażeby zabić cesarzową Elżbie-tę pojechał, jakoby za nią z Lozanny, gdzie groziła mu z kodeksu »kara śmierci«, do Genewy, w której kodeksie »kary śmierci« niema (Krzymuski).

I oto po wysłuchaniu wszystkich pro i contra motywów, Komisja Kodyfikacyjna z woli większości, wynoszącej jeden głos (sześciu contra pięciu), uchwaliła wprowadzić do projektu kodeksu odrodzonej i wyzwolonej Polski karę pozbawienia życia”.

Prof. E. St. Rappaport był od zawsze zdecydowanym przeciwnikiem kary śmierci, a gdy na ten temat wypowia-dał się w czasie wykładów uniwersyteckich (o czym niżej), czynił to w sposób tak bardzo przekonujący, że słuchacze nie mieli wątpliwości, że jest to pogląd słuszny.

Towarzystwo Ustawodawstwa Kryminalnego było też miejscem dyskusji nad uzasadnieniem przygotowanego przez Profesora wniosku, złożonego sekcji prawa karnego Komisji Kodyfikacyjnej w dniu 31 października 1930 r. w sprawie skreślenia z projektu Kodeksu karnego trzech przepisów (art. 36 § 2, 37 § 2 i 38 § 2) i ich przeniesienie (w przyszłości) do właściwego działu ustawodawstwa – Kodeksu karnego wykonawczego, a do czasu jego

uchwa-~

~

lenia do rozporządzenia z mocą ustawy o organizacji więziennictwa. Wniosek ten Komisja Kodyfikacyjna przyję-ła do wiadomości na posiedzeniu w dniu 4 grudnia 1930 r.

Nie ulega wątpliwości, że Prof. E. St. Rappaport był wy-jątkowo zafascynowany ideą Kodeksu karnego wykonaw-czego, dawał temu wyraz nie tylko we wspomnianym wniosku, któremu nieco później nadał formę rozprawy naukowej (Nowy system kodyfikacji ustawodawstwa

kryminal-nego. Kodeks karny wykonawczy, wyd. Biblioteka Prawnicza,

Warszawa 1930, s. 34). Z Jego inicjatywy do porządku obrad III Międzynarodowego Kongresu Prawa Karnego (Palermo – kwiecień 1933 r.) wprowadzono do dyskusji sprawę kodyfikacji norm prawnych dotyczących wykony-wania kar. Rezultaty dyskusji były jednak mizerne, a to z powodu – jak pisał J. Śliwowski – „[…] diametralnej różnicy poglądów uczestników, Kongres podjął rezolucję wielce kompromisową” (por. J. Śliwowski, Narodziny

Prawa Penitencjarnego, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1934,

nr 45, s. 663). Uchwalenia w 1969 r. pierwszego polskiego Kodeksu karnego wykonawczego – Profesor niestety nie doczekał.

Szczególną pozycję zajmował w międzynarodowym ru-chu prawniczym. Był współzałożycielem i wiceprezesem Międzynarodowego Zrzeszenia Prawa Karnego (AIDP) od 1924 r. aż do końca 1961 r., w którym złożył mandat wice-prezesa i wybrany został (nader rzadkie wyróżnienie) na honorowego członka tej bardzo wpływowej organizacji międzynarodowej. W 1957 r. w Atenach odbył się VII Kongres AIDP, w którym Profesor uczestniczył wraz z sześcioma innymi delegatami z Polski – przewodniczył

~

~

sekcji III Kongresu zajmującej się „skutkami skazania prawnokarnego”.

Kongres ateński kończył ponaddwudziestoletni okres aktywnej działalności Profesora w międzynarodowym ruchu prawniczym, w którym był wybitną indywidualno-ścią. Należał do nielicznego grona specjalistów międzyna-rodowego prawa karnego, którzy pierwsi dążyli do stwo-rzenia norm prawa międzynarodowego, wprowadzający-mi krywprowadzający-minalizację zachowań polegających na przygotowa-niu i wywołaprzygotowa-niu agresji wojennej. W tym sensie można ich uważać – pisał J. Waszczyński – „[…] za prekursorów tych idei, które później znalazły wyraz w tzw. zasadach norym-berskich, utrwalonych w Statucie Międzynarodowego Trybunału Wojennego, który przeszedł do historii pod mianem Norymberskiego” (J. Waszczyński, Emil Stanisław

Rappaport (1877–1965), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu

Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, Seria I, zeszyt 47, Łódź 1966, s. 140).

Miarą uznania dla osiągnięć organizacyjnych i nauko-wych Profesora w zakresie współpracy międzynarodowej w rozwoju prawa karnego i kształtowania polityki krymi-nalnej było zaproszenie Go do współdziałania w rozwoju nowej inicjatywy kryminalno-politycznej, jakim był Ruch Obrony Społecznej. Chodzi o założone w dniu 1 stycznia 1947 r. przez genueńskiego adwokata Filippo Gramatica Stowarzyszenie Międzynarodowej Ochrony Społecznej („Societé International de Défence Sociale”), które zaczęło wydawać własne czasopismo naukowe „Rivista di Difesa Sociale” (kwartalnik). Prof. E. St. Rappaport, jako jeden z wielu wybitnych uczonych, został członkiem korespon-dentem tego czasopisma (RDS 1948, z. 4). W 1954 r. na

~

~

III Kongresie w Atenach zaocznie wybrano Profesora na członka Rady Dyrekcyjnej będącej najważniejszym, 18-osobowym organem Stowarzyszenia, a wybór ten ponawiano na kolejnych Kongresach SiDS: IV – w 1956 r. w Mediolanie; V – w 1958 r. w Sztokholmie i VI – w 1961 r. w Belgradzie. Problematyka doktryn i ruchu obrony spo-łecznej była podmiotem zainteresowania w środowisku łódzkim na seminariach założonej w 1948 r. i działającej do 1952 r. Katedry Polityki Kryminalnej i Prawa Karnego Porównawczego. Prof. E. St. Rappaport był kierownikiem tej katedry; nie ukrywał rozczarowania stanowiskiem ówczesnych władz Zrzeszenia Prawników Polskich, które nie uważało za właściwe traktować SiDS na równi z AIDP. Oficjalna delegacja polska wzięła udział dopiero w VI Kon-gresie. Wcześniej z własnej inicjatywy na Kongresie w Sztokholmie byli doc. Stanisław Pławski – kierownik Katedry Prawa Karnego na Wydziale Prawa UŁ i mgr Henryka Cybulska – sędzia Sądu dla Nieletnich w Łodzi.

Działalność w AIDP i SiDS nie wyczerpywała aktywno-ści Profesora na forum międzynarodowym. W okresie międzywojennym był Prezesem Polskiej Komisji Współ-pracy Prawniczej Międzynarodowej (1927–1939). W latach 1928–1939 był również wiceprezesem Biura Międzynaro-dowego Unifikacji Prawa Karnego. W roku 1925 został delegatem rządu polskiego w Międzynarodowej Komisji Karnej i Penitencjarnej, od 1933 r. korespondentem francu-skiego Ministra Sprawiedliwości.

Represjonowany w czasie okupacji, w latach 1940–1941 więziony na Pawiaku, a następnie w więzieniu mokotow-skim, 2 września 1944 r. został wraz z żoną Justyną

wysie-~

~

dlony z Warszawy w okolice Końskich (Petrykozy, Gowar-czów).

Po wyzwoleniu do Warszawy już nie powrócił. W kwietniu 1945 r. przybył do Łodzi i na stałe związał się z istniejącym już faktycznie od marca 1945 r., a formalnie powołanym do życia przez dekret z dnia 24 maja 1945 r. – Uniwersytetem Łódzkim (por. J. Waszczyński, J. Wrób-lewski, Wydział Prawa, zarys historii Wydziału, [w:]

Uniwer-sytet Łódzki 1945–1970, red. A. Kłoskowska, Łódź 1970,

s. 121).

Na emeryturę odszedł 30 września 1960 r. decyzją Mi-nistra Szkolnictwa Wyższego w wieku 83 lat. Z dniem 1 października 1960 r. zniesiono Zakład Prawa Karnego Wykonawczego.

Sięgając do własnego indeksu z okresu studiów na Wy-dziale Prawa UŁ, ustaliłem, że w roku akad. 1955/1956 Prof. E. St. Rappaport wykładał na trzecim semestrze historię prawa karnego (2 godz. w tygodniu), od piątego semestru (rok akad. 1956/1957) zacząłem uczęszczać na prowadzone przez Niego seminarium z prawa karnego porównawczego (2 godz. w tygodniu), kontynuowane do końca czteroletnich wówczas studiów prawniczych, a przez ostatnie trzy semestry studiów, tj. szósty, siódmy i ósmy, Prof. E. St. Rappaport prowadził wykład monograficzny z zakresu polityki kryminalnej i prawa karnego wykonaw-czego. W 1958 r. napisałem pracę magisterską na temat

Problematyka samoistnego kodeksu karnego wykonawczego

i zdałem egzamin magisterski. Wykłady prowadzone przez Profesora, piszę bez przesady, cieszyły się wielkim zainteresowaniem studentów. Duża sala wykładowa w po-fabrycznym gmachu na ul. Kopernika 55, w którym mieścił

~

~

się w tamtym czasie Wydział Prawa, zawsze była pełna, a gdy brakowało miejsc, Profesor zapraszał najbliżej siebie na podwyższenie, wspominając, że w taki właśnie sposób zajmowali miejsce uczestnicy berlińskiego seminarium u Profesora Franciszka von Liszta.

Seminaria magisterskie odbywały się w mieszkaniu prywatnym Profesora na ul. Gdańskiej 116, w którym jeden pokój był przeznaczony wyłącznie do tego celu. Na seminarium mogło więc uczęszczać najwyżej kilkunastu studentów. Zarówno seminarzyści, jak również inni stu-denci doskonale wiedzieli o C. Beccarii i jego poglądach. Wiedzieli również, że Profesor pracuje nad przekładem jego traktatu O przestępstwach i karach. Praca ta trwała 3 lata, została zakończona w 1957 r., a książka była wydana na początku roku 1959. Byłem już wtedy asystentem Profe-sora w Zakładzie Prawa Karnego Wykonawczego, utwo-rzonym w 1957 r. w Katedrze Zespołowej Prawa Karnego – miejscu pracy Profesora po zlikwidowaniu Katedry Polity-ki Kryminalnej i Prawa Karnego Porównawczego. Wraz z likwidacją tej Katedry utracił pracę na Wydziale Prawa dotychczasowy najbliższy współpracownik Profesora, sędzia dr Mikołaj Leonieni. Bez jego pomocy nie było możliwe kontynuowanie pracy nad nowym wydaniem uniwersyteckiego podręcznika z polityki kryminalnej. Podręcznik musiał być wydany w 1960 r. przez Wydaw-nictwo Prawnicze lub Państwowe WydawWydaw-nictwo Nauko-we. Profesor miał już wtedy ponad 80 lat i chociaż zacho-wywał wyjątkową żywotność fizyczną i sprawność intelek-tualną nie miał możliwości wykonać bez pomocy technicz-nej (przepisywanie tekstu, korekta maszynopisu, dostar-czanie źródeł) zaplanowanej pracy. Kierowanie

dwuoso-~

~

bowym Zakładem Prawa Karnego Wykonawczego nie zaspokajało jednak aspiracji naukowych Profesora. Ze-środkowanie uwagi głównie na prawie karnym wyko-nawczym wymagało stworzenia płaszczyzny współpracy i współdziałania z licznymi podmiotami z zewnątrz, której uniwersytecka placówka dydaktyczna nie mogła zapew-nić. Utworzony w tym celu przy Zakładzie Prawa Karnego Wykonawczego „Łódzki Ośrodek Naukowo-Badawczy Zagadnień Wykonawczych Prawa Karnego” (ŁON-B) działał do końca 1961 r. Utworzenie ŁON-B otwierało możliwość współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, które na podstawie ustawy z 11 października 1956 r. (Dz. U. nr 151, poz. 188) przejęło więziennictwo, które wcześniej pozostawało w zakresie działania Ministerstwa Bezpie-czeństwa Publicznego, a następnie – Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (szerzej na ten temat: S. Lelental, Wykład

prawa karnego wykonawczego z elementami polityki kryminal-nej, Łódź 1996, s. 48–54).

Przejście więziennictwa do zakresu działania ministra sprawiedliwości, nazwane przez Profesora E. St. Rappa-porta „zarządzeniem wielkiej wagi” (w: Dzieje ośrodka

naukowego prawniczego nowego typu w Łodzi, Łódź 1962,

s. 10), umożliwiło podejmowanie badań naukowych nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, a co najważ-niejsze – ożywiło ideę uregulowania tych spraw aktem prawnym rangi ustawy. Kolejne projekty ustaw oraz re-gulaminów więziennych, opracowywane przez Komisję powołaną w Ministerstwie Sprawiedliwości, były konsul-towane z ŁON-B. Efektem zapoczątkowanych w roku 1957 i kontynuowanych w latach następnych prac

kodyfikacyj-~

~

nych był opublikowany w sierpniu 1967 r. Projekt prawa karnego wykonawczego, któremu w październiku 1968 r. nadano tytuł: Projekt kodeksu karnego wykonawczego, a z dniem 1 stycznia 1970 r. wszedł w życie Kodeks karny wykonawczy.

W datowanym 10 marca 1960 r. fragmencie referatu wygłoszonego w Zrzeszeniu Prawników Polskich Prof. E. St. Rappaport zapisał: „[…] odrębnego Kodeksu Karne-go WykonawczeKarne-go (o który walczę od lat przeszło 35-ciu) w trój systemie Kodyfikacji prawa karnego (KK, KPK i KKW) – w mojej sędziwej starości nie spodziewam się już doczekać. Ale wierzę głęboko, że to musi nastąpić i u nas i za granicą i może nawet wcześniej niżli niektórzy „ostrożni” juryści dawnego tradycyjnego typu ów moment społeczno-prawny zaspokojenia pełni teoretycznych i prak-tycznych postulatów najnowszej polityki penitencjarnej (i postpenitencjarnej) sobie wyobrażają”.

Prof. E. St. Rappaport otrzymał liczne wysokie odzna-czenia państwowe krajowe i obce: Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski nadany w 1930 r. „za zasługi na polu nauki, organizacji i administracji sądownictwa oraz na polu reprezentowania prawnictwa polskiego na terenie międzynarodowym” – zarządzenie podpisane dnia 8 listopada 1930 r. przez Prezydenta Rze-czypospolitej I. Mościckiego i Prezesa Rady Ministrów J. Piłsudskiego; Złoty Krzyż Zasługi (1937); odznakę pa-miątkową polskiego sądownictwa państwowego (1923); Order Odrodzenia Polski (1946); Medal Zwycięstwa i Wol-ności (1947); Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955); Order Odrodzenia Polski II klasy (1957); Order Francuskiej Legii

~

~

Honorowej – Ordere National De La Legion D’Honneur (1924, 1947); Order Gwiazdy Rumuńskiej (1926); jugosło-wiański Order Św. Sawy (1930).

Tytuł członka honorowego Królewskiej Akademii w Madrycie (od 1928 r.) i Instytutu Kryminologicznego w Buenos Aires (od 1950 r.) to inne wyrazy uznania dla Profesora, którego miałem zaszczyt być uczniem, cieszyć się Jego opieką i podążać drogą, którą mi wskazał.

Zmarł 10 sierpnia 1965 r. w Łodzi i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w grobowcu ro-dzinnym, w którym pochowany był Jego ojciec Feliks.

~

~

Bibliografia prac naukowych

Profesora Emila Stanisława Rappaporta

– prace opublikowane i inne opracowania

w latach 1899–1962

1. Szkoła Antropologiczno-Pozytywna Prawa Karnego we

Wło-szech, Warszawa 1899.

Rękopis w języku rosyjskim. Rozprawa kursowa uniwersytecka, zakwalifi-kowana jako rozprawa medalowa. Autorowi medalu jednak nie przyznano ze względów natury politycznej, jako bibliotekarzowi głównemu Zarządu Bratniej Pomocy Studentów ówczesnego rosyjskiego Uniwersytetu Warszaw-skiego i organizatorowi tzw. „Latającego Uniwersytetu PolWarszaw-skiego” w miesz-kaniach prywatnych inteligencji warszawskiej: wykłady prof. L. Krzywickie-go, A. Mahrburga, M. Massoniusa, K. Sporzyńskiego i in. Praca częściowo zużytkowana w szkicu badawczym: Walka o reformę prawa karnego w

Niem-czech (por. niżej pkt 5).

2. Historia prawa karnego w zarysie.

Rękopis w języku polskim w 2 częściach. Skrót wykładów w polskich szko-łach prywatnych w Rydze 1902–1903. Praca częściowo zużytkowana w szkicu badawczym: Prawo i Państwo. Zarys krytyki radykalnej, (por. niżej pkt 7) oraz w wykładach w Towarzystwie Kursów Naukowych w roku 1906/1907 w Warszawie. Część druga rękopisu znajduje się w „Zbiorze rękopisów” Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego od 1945 r.

3. Znamienny projekt: „Ustawa o przebaczeniu”, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1904, nr 11, s. 164–168; nr 12, s. 180–183; nr 13, s. 198–200.

~

~

5. Walka o reformę prawa karnego w Niemczech, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1907.

Pierworys późniejszego szkicu badawczego w języku polskim (por. niżej pkt 7) i pracy dyplomowej w języku francuskim (por. niżej pkt 11).

6. W obliczu reformy, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1907, nr 7, s. 103–104; nr 8, s. 118–119; nr 9, s. 131–133; nr 10, s. 159–160; nr 11, s. 175; nr 12.

7. Walka o reformę prawa karnego w Niemczech, z zapomogi

Kasy im. J. Mianowskiego, Gebethner i Wolff, Warszawa

1909.

8. Państwo i Prawo. Zarys krytyki radykalnej, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1909, nr 16, s. 237–240; nr 17, s. 251–256; nr 18, s. 267–270; nr 19, s. 285–287; nr 20, s. 299–301; nr 21, s. 315–317.

9. Uwolnienie warunkowe przed upływem terminu kary, „Gaze-ta Sądowa Warszawska” 1909, nr 36–38.

10. Zwolnienie warunkowe w Rosji i w Polsce, „Gazeta Sądo-wa Warszawska” 1909.

Autor informuje, że wymienione opracowanie zostało również opublikowa-ne w języku niemieckim w „Czasopiśmie Liszta”, Berlin 1909 (chodzi za-pewne o: „Strafrechtliche Und Vorträge” – S. L.).

11. La lutte autour de la réforme du droit pénal en Allemagne et

transformations de droit pénal moderne, Ѐtude analitique et critique, wyd. Sirey, Paris 1910, ss. 108.

12. Obiektywizm i subiektywizm w prawie karnym

nowocze-snym, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1910, nr 3.

Autor informuje, że wymienione opracowanie zostało również opubliko-wane w szwajcarskim „Przeglądzie Karnym”, Bern 1910 (chodzi zapewne o: „Schweizerische Zeitschrift für Strafrecht” – S. L).

~

~

13. Historia niedoszłej grupy polskiej „Międzynarodowego

Zjednoczenia Kryminalistów”, „Gazeta Sądowa

War-szawska” 1910, nr 34, s. 528–529; nr 35, s. 542–543; nr 36, s. 557–559.

14. La Loi De Pardon – étude analitique des projets Francais, Neuchatel 1911, ss. 128.

15. O tak zwanym „funduszu z kar” i jego źródłach, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1911, nr 7, s. 3–4.

16. O potrzebie łączności prawników kryminalistów polskich, „Przegląd Prawa i Administracji”, Lwów 1912.

Autor informuje, że był to referat na V Zjeździe Prawników i Ekonomistów Polskich.

17. Ustawa o przebaczeniu w świetle projektów francuskich

(1885–1907), wyd. Kasa im. Mianowskiego, Warszawa

1916, ss. 127.

Jest to przekład polski z języka francuskiego rozprawy doktoryzacyjnej, wyd. Recueil Sirey, Paryż, Attinger Fréres, Neuchatel 1911.

18. Nowe metody studiów kryminalistycznych na Zachodzie, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1916.

19. Projekt kodeksu karnego dla ziem polskich. Część ogólna, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1916, nr 16–19; nr 21; nr 23.

Współautor: Aleksander Mogilnicki.

20. Pierwociny polskiego sądownictwa państwowego (1916–

1917), „Demokratyczny Przegląd Prawniczy”, nr 9 (23),

s. 1–5.

21. Bankructwo w ustawodawstwie nowoczesnym na tle

habilita-~

~

cyjna, wydana również w języku francuskim (por. ni-żej, poz. 27).

22. Ustawa postępowania karnego tymczasowo obowiązująca

w okręgach sądów apelacyjnych warszawskiego i lubelskiego,

wyd. Hoesick, Warszawa 1919, s. 260.

Współautor: Aleksander Mogilnicki.

23. Rys zasad prawa karnego materialnego w świetle ustaw

karnych tymczasowo obowiązujących w okręgach sądów ape-lacyjnych ziem zachodnich, wyd. Hoesick, Warszawa

1920, ss. 179.

24. Zagadnienie kodyfikacji prawa karnego w Polsce, „Przegląd Prawa i Administracji” 1920, t. XLV.

25. Uwagi z powodu artykułu dr. Reinholda: Pojęcie i zakres

polityki kryminalnej, „Czasopismo Prawnicze i

Ekono-miczne” 1921, nr 9–12, t. V, s. 246–247.

26. Ustawy karne tymczasowo obowiązujące na obszarze b.

za-boru rosyjskiego, wyd. Drukarnia „Współczesna”, t. I,

Warszawa 1923, s. 860; t. II, Warszawa 1924, ss. 763.

Współautor: Aleksander Mogilnicki.

27. La baquerote dans la legislation moderne comparée, wyd. Tenin, Paris 1927, ss. 100.

28. Czy kodyfikacja prawa cywilnego i karnego jest na czasie?, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1927, nr 41, s. 565–566. 29. Propaganda wojny zaczepnej jako delictum iuris gentium,

„Gazeta Sądowa Warszawska” 1927, nr 44.

30. Więziennictwo (skrypt), według stenogramu wykładów

uniwersyteckich wydał dr Juliusz Rodkowski, Lwów 1928,

~

~

31. Ustawy karne tymczasowo obowiązujące w okręgach sądów

apelacyjnych w Warszawie, Lublinie i Wilnie. Tom I. Kodeks karny z ustawami dodatkowymi wydanymi do dnia 1 wrze-śnia 1927 r. Tezami orzeczeń Sądu Najwyższego i skorowi-dzem, wyd. F. Hoesick, Warszawa 1928, ss. 935.

Współautor: Aleksander Mogilnicki.

32. Ustawy karne tymczasowo obowiązujące w okręgach sądów

apelacyjnych w Warszawie, Lublinie i Wilnie. Tom I. Doda-tek do Kodeksu karnego z ustawami dodatkowymi obejmujący: I. Zmiany w ustawach, ogłoszone przed 1 września 1927 r.: a) w kodeksie karnym, b) w innych ustawach i rozporządze-niach. II. Nowe ustawy i rozporządzenia od dnia 1 września 1927 r. do dnia 11 listopada 1928 r., wyd. F. Hoesick,

Warszawa 1928, ss. 131.

Współautor: Aleksander Mogilnicki.

33. Ustawy karne Rzeczypospolitej Polskiej, t. I, wyd. F. Hoe-sick, Warszawa 1928, s. 404; t. II, Warszawa 1929, ss. 773.

Współautor: Aleksander Mogilnicki.

34. Sprawozdanie Sekretarza Generalnego z dziesięcioletniej

działalności Komisji Kodyfikacyjnej (1919–1929), wyd.

Drukarnia Mazowiecka, Warszawa 1929.

35. Zagadnienie unifikacji międzynarodowej prawa karnego, wyd. F. Hoesick, Warszawa 1929, ss. 159.

36. Zagadnienie kodyfikacji wykroczeń w ustawodawstwie

polskim, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1929.

37. Propaganda wojny zaczepnej jako delictum iuris gentium.

~

~

karnego), Warszawa 1927, odb. z „Gazety Sądowej

War-szawskiej” 1929.

38. Propagande de la guerre d’agression comme délit du droit des

gens, Warszawa 1929, ss. 33 (por. poz. 29).

39. Zagadnienie prawa karnego międzynarodowego, wyd. „Biblioteka Prawnicza”, Warszawa 1930.

40. Nowy system kodyfikacji ustawodawstwa kryminalnego.

Kodeks karny wykonawczy, wyd. „Biblioteka Prawnicza”,

Warszawa 1930, ss. 34.

Wydano również w języku francuskim (por. poz. 42).

41. Zagadnienie sądu przysięgłych w Polsce, wyd. „Biblioteka Prawnicza”, Warszawa 1931, ss. 39.

Autor informuje, że wymienione opracowanie w języku francuskim zostało przedstawione jako referat na III. Kongresie Prawa Karnego w Palermo w 1933 i w tym języku opublikowane w „Revue Internationale de Droit Pénal”, a w języku włoskim w „La scuola penale unitaria”.

42. Le nouveau systéme de codification de la legislation

criminelle, Editions Godde, Paris 1931.

43. Code pénal polonais du 11 Juillet 1932 et loi sur les

contra-ventions, Paris 1932, ss. 72.

44. Kodeks karny r. 1932 z dostosowanemi do Kodeksu tezami

z orzeczeń Sądu Najwyższego, odpowiedniemi ustępami uza-sadnienia Projektu Komisji Kodyfikacyjnej oraz ze skorowi-dzem, część ogólna, s. 450, część szczególna, s. 619, wyd.

„Biblioteka Prawnicza”, Warszawa 1932.

Współautorzy: Janusz Jamontt i Rafał Lemkin.

45. Czy zalecić należy udział czynnika społecznego w ustroju

~

~

Współpracy Prawniczej Międzynarodowej, Warszawa 1933,

ss. 13.

Autor informuje, że wymienione opracowanie w języku francuskim zostało przedstawione jako referat główny na I Zjeździe Prawników Państw Sło-wiańskich w Bratysławie (1933).

46. Tendencje rozwojowe prawa karnego międzynarodowego, „Ruch Prawniczy, Socjologiczny i Ekonomiczny” 1934, nr 1, s. 1–10.

Autor informuje, że wymienione opracowanie zostało również opublikowa-ne w języku francuskim w „czasopiśmie belgijskiego prawa karopublikowa-nego – Bruk-sela oraz w języku włoskim w Przeglądzie wojskowego prawa karnego”, Palermo 1934.

47. Kodeks Karny III. Rzeszy Niemieckiej (w języku polskim – Warszawa i w języku francuskim w „Revue Internatio-nale de Droit Pénal”, Paryż 1934).

48. Jeszcze o karach i środkach zabezpieczających w polskim

Kodeksie karnym, „Głos Sądownictwa” 1935, nr 11,

s. 773–777.

49. Media via Kodeksu Karnego Polskiego, „Palestra” 1935.

Odbitkę tego opracowania wydała Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa 1935. Jego autor informuje, że zostało ono opublikowane również w języku fran-cuskim, łotewskim i estońskim, a jego tekst w formie odczytów został przedstawiony w dniu 22 marca 1935 r. w Towarzystwie Prawniczym w Warszawie i w dniu 30 kwietnia tego roku na Uniwersytecie Ryskim (por. Jeszcze o karach i środkach zabezpieczających w polskim prawie karnym, „Głos Sądownictwa” 1935, nr 11 oraz Polityka karna w zarysie, Łódź 1948, ss. 197).

50. Zagadnienie podmiotowości a całokształt polskiego

ustawo-dawstwa kryminalnego, „Przegląd Więziennictwa

Pol-skiego” 1937.

51. W poszukiwaniu prawa polskiego samoistnego, „Palestra” 1938, nr 5, s. 422–441 i nr 6, s. 539–555.

~

~

52. Teoria i praktyka skazania warunkowego w Polsce (1917–

1939) – (Referat na IV Zjeździe Prawników Polskich w Gdyni), wyd. Kasa im. Mianowskiego. Pałac Staszica,

Warszawa 1939, s. 36. Odbitka z „Palestry” 1939, nr 2 i 3. 53. Naród zbrodniarz. Przestępstwa hitleryzmu a naród

niemiec-ki. Szkic analityczny przestępczości i odpowiedzialności oso-bowo-zespołowej, wyd. Spółdzielnia Wydawnicza

„Pra-sa”, Łódź, 1945, ss. 54.

54. Dwuinstancyjność w osądzie karnym, „Państwo i Prawo” 1946, nr 1, s. 57–61.

55. Ś. p. Bolesław Pohorecki, „Demokratyczny Przegląd Praw-niczy” 1946, nr 1, s. 45.

56. Niebezpieczeństwo „małych” katastrof komunikacyjnych.

Próba nowej wykładni art. 215 k.k., „Państwo i Prawo”

1947, nr 2, s. 38–48.

57. Wspomnienia prawnicze półwieczne (1897–1947), „Demo-kratyczny Przegląd Prawniczy” 1948, nr 5 (19), s. 1–6. 58. Wykładnia art. 61 k.k., „Państwo i Prawo” 1948, nr 4,

s. 125–130.

59. Przynależność do Waffen SS (formacji wojskowych Sztafet

Ochronnych). Art. 4 § 3 dekretu z dnia 31 sierpnia 1944,

„Państwo i Prawo” 1948, nr 5–6, s. 200–201.

60. Ludobójstwo jako delictum juris gentium w kodeksach

karnych krajowych, „Państwo i Prawo” 1948, nr 9–10,

s. 55–60.

61. Polityka kryminalna w zarysie, t. I, cz. I i II, wyd. Spół-dzielnia Wydawnicza „Prawo”, Łódź 1948, ss. 212.

~

~

62. Przestępstwa wojenne a orzecznictwo sądów polskich, „Year Book” wyd. Polskiego Instytutu Spraw Międzynaro-dowych, Warszawa 1948/1949.

63. Orzecznictwo sądów polskich w sprawach o zbrodnie

wojen-ne (1944–1948), „Rocznik Prawa Międzynarodowego”

1949, s. 224–244.

64. Ślepy zaułek prawa karnego klasycznego. Materiały

badaw-cze w związku z porządkiem dziennym VI Kongresu Mię-dzynarodowego Prawa Karnego (1951), „Państwo i Prawo”

1950, nr 5–6, s. 104–110.

65. Najdawniejsze prawo karne polskie (w. w. XII–XIII)

w świetle I. tomu źródłowej pracy (1907) Prof. Marcelego Handelsmana. Referat dydaktyczno-informacyjny w Zespole Katedr Prawa Karnego UŁ dla potrzeb dyskusyjno-szko-leniowych pomocniczych sił naukowych w r. 1952/53, Łódź

1953, maszynopis ss. 23.

66. Siedmiolecie nowych doktryn „Obrony społecznej” w

burżu-azyjnym prawie kryminalnym (1947–1954), „Państwo

i Prawo” 1955, nr 1, s. 71–83.

67. Idea karnego prawa wykonawczego, „Prawo i Życie” 1956, nr 6.

68. En lisant la „Défense sociale nouvelle”, „Revue de Science Criminelle et de Droit Pénal Compare” 1956, s. 360–368. 69. Czyż nie jest to ukryta „grzywna”?, „Nowe Prawo” 1956,

nr 11–12, s. 117–119.

70. Rewaloryzacja przestępcy jako cel wykonawczy represji

~

~

71. Refleksje u progu V Kongresu SIDS w Sztokholmie, „Prze-gląd Więziennictwa” 1958, nr 2, s. 29.

72. Bekariusz bez retuszu, „Ruch Prawniczy, Socjologiczny i Ekonomiczny” 1958, nr 4, s. 29–41.

73. Przemyt a skazanie, „Ruch Prawniczy, Socjologiczny i Ekonomiczny” 1959, nr 1, s. 358–360.

74. Cesare Beccaria, O przestępstwach i karach. Przekład z VI

wydania oryginału (1766); wstęp, przedmowa, wykaz litera-tury i przypisy, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa

1959, ss. 297.

75. Aktualne problemy więziennictwa PRL, „Przegląd Wię-ziennictwa” 1959, nr 1, s. 6–14.

76. Problematyka współdziałania społeczeństwa z władzami

w walce z przestępczością w PRL (Referat społeczno-prawny opracowany w Ośrodku Naukowo-Badawczym przy Zakła-dzie Prawa Karnego Wykonawczego UŁ w styczniu–lutym 1960 nakładem Koła Zrzeszenia Prawników Polskich w Ło-dzi), Łódź 1960, ss. 32.

77. Wybrane zagadnienia nowoczesnej polityki kryminalnej (XX

wieku), wyd. Uniwersytet Łódzki, Łódź 1960, ss. 119.

78. La divisions de la nation d’une politique criminelle moderne,

w Księdze ku czci Profesora H. Donnedieau de Vabres, Paryż

1961.

79. Dzieje ośrodka naukowego prawniczego nowego typu

w Łodzi, Łódź 1962, ss. 18.

~

~

Wybór prac wykorzystanych

w części wstępnej

Grodziski S., Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, „Cza-sopismo Prawno-Historyczne” 1981, t. XXXIII, z. 1, s. 47–81. Kita J., Pytlas S., Emil Stanisław Rappaport (8.VII.1877 –

10.VIII.1965), [w:] Profesorowie Uniwersytetu Łódzkiego w latach 1945–1994, Pro Memoria, Wydawnictwo Uniwersytetu

Łódz-kiego, Łódź 1995, s. 172–174.

Korenfeld M., „Nie zabijaj!”. Referat złożony na posiedzeniu komisji

Towarzystwa Ustawodawstwa Kryminalnego, B. Grabowskiego,

Warszawa [b.r.w.], ss. 11.

Lelental S., Kodeks karny wykonawczy – przeszłość i teraźniejszość, [w:] Kodeks karny wykonawczy z orzecznictwem, opr. P. Kieroń-czyk, Wydawnictwo Prawnicze LEX, Sopot 1999, s. 7–27. Lelental S., Kodeks karny wykonawczy – idea i droga do uchwalenia,

[w:] Orzecznictwo Sądu Najwyższego (1970–1995). Wybrane

po-zycje piśmiennictwa, Wydawca „Grand Gamma”, Łódź 1966,

s. 9–27.

Lityński A., Początek prac nad kodeksem karnym II Rzeczypospolitej

(w siedemdziesiątą rocznicę powołania Komisji Kodyfikacyjnej),

„Państwo i Prawo” 1989, nr 11, s. 87–97.

Olszewski M., Jubileusz prof. dr Emila Stanisława Rappaporta, „Państwo i Prawo” 1957, nr 10, s. 657–659.

Pietrzyk P., Archiwum Państwowe w Łodzi, nr zespołu 595,

Inwentarz Zespołu (zbioru) akt Archiwum Profesora Emila Stani-sława Rappaporta z lat 1888–1963.

~

~

Rappaport E. St., Polityka kryminalna w zarysie, t. I, cz. I i II, Łódź 1948, wyd. Spółdzielnia Wydawnicza „Prawo”, s. 195–198. Redakcja „Palestry”, Jubileusz dra Emila Stanisława Rappaporta,

„Palestra” 1962, nr 7, s. 65–66.

Sawicki J., Z okazji jubileuszu 60 lat pracy naukowej prof. dr Emila

Stanisława Rappaporta, „Państwo i Prawo” 1962, nr 7, s. 142–

143.

Siewierski M., Emil Stanisław Rappaport (Wspomnienie pośmiertne), „Państwo i Prawo” 1965, nr 10, s. 542–544.

Warylewski J., Kara. Podstawy filozoficzne i historyczne, Wydawnic-two Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007, s. 58–61.

Waszczyński J., Emil Stanisław Rappaport (1877–1965), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno- -Społeczne”, Seria I, zesz. 47, Łódź 1966, s. 139–152.

Waszczyński J., Katedra Prawa Karnego Materialnego (1945–1995), [w:] Prawo polskie w II połowie XX wieku. Rola Wydziału Prawa

Uniwersytetu Łódzkiego w polskiej transformacji, Folia iuridica

64, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1997, s. 117–124.

Waszczyński J., Wróblewski J., Wydział Prawa, [w:] Uniwersytet

Łódzki 1945–1970, red. A. Kłoskowska, Łódź 1970, s. 121–134.

Żebrowska A., Rappaport Emil Stanisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 30, Wrocław 1987, s. 586–589.

W S T Ę P

W S T Ę P

I P R Z E K Ł A D P O L S K I Z 1 7 7 2 R .

~

~

Spis rzeczy

1. Dzieciństwo i lata szkolne Beccarii . . . 15

2. „Kółko” Verri-Beccaria . . . 17

3. Krótkie lata sławy światowej . . . 19

4. Lata wieku męskiego i służby w administracji lombardzko-austriackiej Mediolanu . . . 27

5. Bekariusz bez retuszu . . . 32

CESARE BECCARIA — O PRZESTĘPSTWACH I KA- RACH (przekład traktatu) . . . 41

Do tego, kto czyta . . . 43

Wstęp . . . 51

§ I. Pochodzenie kar . . . . 54

§ II. Prawo karania . . . . 56

§ III. Konsekwencje . . . . 59

§ IV. Wykładnia praw . . . . 61

§ V. Niejasność praw . . . . 66

§ VI. Współmierność między przestępstwa-mi a karaprzestępstwa-mi . . . . 68 § VII. Błędy dotyczące miary kar . . . . . 73

§ VIII. Podział przestępstw . . . . 75

O K A R Z E Ś M I E R C I

~

~

§ X. O pojedynkach . . . . 83

§ XI. O spokoju publicznym . . . . 85

§ XII. Cel kary . . . . 88

§ XIII. O świadkach . . . . 89

§ XIV. Poszlaki i formy wyrokowania . . . 92

§ XV. Tajne oskarżenia . . . . 96

§ XVI. O torturach . . . . 100

§ XVII. O skarbie . . . . 112

§ XVIII. O przysięgach . . . . 115

§ XIX. Szybkość kary . . . . 117

§ XX. Gwałty . . . . 120

§ XXI. Kary dla szlachty . . . . 122

§ XXII. Kradzieże . . . . 124

§ XXIII. Niesława . . . . 126

§ XXIV. Próżniacy . . . . 128

§ XXV. Banicja i konfiskata . . . . 131

§ XXVI. O duchu rodzinnym . . . . 133

§ XXVII. Łagodność kar . . . . 138

§ XXVIII. O karze śmierci . . . . 142

§ XXIX. O uwięzieniu . . . . 156

§ XXX. Proces i przedawnienie . . . . 162

§ XXXI. Przestępstwa trudne do udowodnienia 166 § XXXII. Samobójstwo . . . . 173

§ XXXIII. Kontrabanda . . . . 179

§ XXXIV. O dłużnikach . . . . 182

§ XXXV. Azyle . . . . 187

§ XXXVI. O wyznaczeniu ceny za głowę prze- stępcy . . . . 188 § XXXVII. Usiłowanie, współuczestnicy, bezkar-ność . . . . 190 § XXXVIII. Pytania naprowadzające, zeznania . 194

I P R Z E K Ł A D P O L S K I Z 1 7 7 2 R .

~

~

§ XXXIX. O szczególnym rodzaju przestępstw 197 § XL. Fałszywe pojęcia o korzyści . . . . 199

§ XLI. Jak zapobiegać przestępstwom . . . 203

§ XLII. O naukach . . . . 206 § XLIII. Władze . . . . 211 § XLIV. Nagrody . . . . 212 § XLV. Wychowanie . . . . 212 § XLVI. O ułaskawieniu . . . . 214 § XLVII. Wniosek . . . . 216 PRZYPISY . . . 219 LITERATURA . . . 235

DODATEK (wyjątki z I przekładu polskiego z 1772 r.) . . 259

Zbior materyi . . . 261

§ XII. O Torturach . . . . 265