A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E ti ä I 3 FOLIA OECONOMICA 1 0 , 1981
Zygmunt C ie s ie ls k i *
WŁÓKNA CHEMICZNE NA áWÍECIE I W POLSCE - ORGANIZACJA BRANŻY
przemy s łu w łókien chemicznych
Po p roblem ie wyżywienia k o le jn ą n a jw a ż n ie jsz ą p o trzeb ę l u -dzk o ści stanow i o d z ie ż . D latego zag ad n ien ie surowców w łó k ie n n i-czych n a b ie ra na św iecie co raz w ięk szej w agi. Na przełom ie XIX *1 i XX w. ludzkość zużywała około 4 min to n w łókien te k s ty ln y c h , na co sk ła d a ły s ię n a s tę p u ją c e ic h ro d z a je :
• t y s . t %
bawełna 3 200 78
wełna 700 17
jedwab n a tu ra ln y 200 5
włókna chemiczne 1
-W roku 1977, po 3/4 wieku światowe zużycie i 2 7 ,6 min t w następującym p o d ziałeś
t y s . t a
bawełna 14 138 51
w ełna 1 390 5
* Mgr i n ż , , d y re k to r naczelny Z jednoczenia Przem ysłu Włókien^ Chemicznych "Chemitexrt, obecnie w ic e m in is te r przem ysłu chemicznego
1 Włókna te k s ty ln e - term in powszechnie stasowany w branży d la o k re ś le n ia w szelk ich w łókien z w yjątkiem ty c h , k tó re są pro-dukowane z przeznaczeniem do p rz e tw o rz e n ia na wyroby te c h n ic z n e ( j a k n p . kordy do op on ).
Zygraunt C lasiolaki jedwab n a tu ra ln y 49
włókna chemiczne 12 302 44
7. z e s ta w ie n ia w idać, že cho ciaż p rod uk cja w szy stk ich ro d z a
-2
jów w łókien z w yjątkiem jedwabiu n a tu ra ln e g o w z ro sła , to jednak procentowy u d z ia ł w łókien n a tu ra ln y c h bardzo zm alał na rz e c z w łókien chem icznych. Z 7 7 -le tn ie g o окгези, ja k i c h a ra k te ry z u ją t e lic z b y , n a jb a r d z ie j in t e r e s u ją c e są l a t a o s t a t n i e . W 1 3 - le c iu 1064-1977 zu życie w łókien k s z ta łto w a ło s ię ja k w ta b . 1.
T a b e l a 1 S tr u k tu r a zu ży cia w łókien w św iecie
Rodzaj włókna 1964 1977 t y s . t % t y s . t % Bawełna . • 11 319 64 14 138 51 Wełna 1 481 8 1 390 5 Włókna n a tu ra ln e razem 12 800 72 15 528 56 Włókna celulozow e , 3 389 18 3 255 12 Włókna sy n tety czn e 1 692 10 9 047 32 Włókna chemiczne гаzem 4 981: 28 12 302 44 Włókna ogółem 17 781 100 27 830 100
Z ta b e l i wynika, że w ciąg u o s ta tn ic h 13 l a t pro du kcja^ b a -w ełny -w zro sła ty lk o о H2% t j . p r z e c ię tn ie o 0,8% r o c z n ie . Pro-d u kcja wełny n ie co sp a Pro-d ła , to samo dotyczy w łókien celulozowych, z a ś głównym źródłem p rz y ro s tu b ył rozwój p ro d u k c ji w łókien .syn-te ty c z n y c h , k tó r a 'w z r o s ła w ięcej n iż 5 r a z y .
J e ż e li, uw zględnić, że ludność n a s z e j p la n e ty li c z y 4,1 mld, ďrednití zu życie surowców w łókienniczych na 1 m ieszkańca .wynosi
o k . 7 kg .ro c z n ie , •
2 Ze wzglgtłu na znikomy u d z ia ł jedwabiu n a tu ra ln e g o , wzorem in n y ch rai>;--dzyna rodowy oh zestaw ień s ta t/s ty b z n y c h , 'n ie uw zględnia aUt go w dalsze*j czy ści opracow ania. •
!3 ' '
Brak w iększych wahań światowych zapasów surowców w łó k ie n n i- czyeh dozwala w n in iejszy m rozumowaniu, operującym zaokrąglonymi v i« i i'o śc ia m i, p rz y ją ć dynamikę zu ży cia poszczególnych grup
surowców jako w y starczająco dokładna o d b ic ie zmian w w ie lk o śc i ić h p ro
Z ależn ie od zamożności mieszkańców i od warunków k lim a ty c z -nych k ra ju fa k ty c z n e zu życie surowców w łók ienn iczych k s z t a ł t u j e s i ę ró ż n ie d la różnych regionów ś w ia ta . Według danych O rganiza-c j i ds Wyżywienia i R olnirganiza-ctw a Narodów Zjednorganiza-czonyrganiza-ch zużyrganiza-cie su-rowców w łó kien niczych w Ameryce P ó łn ocn ej wynosi 2A kg na 1 mie-szkańca r o c z n ie , zaś w O ceanii ty lk o 1,5 kg. W poszczególnych państw ach zużycie waha s ię od 25 kg na 1 m ieszkańca ro c z n ie w S tanach Zjednoczonych Ameryki P ółnocnej aż do 0 ,3 0 ,5 kg w t a -k ic h -k ra ja c h ja k Nowa Gwinea, B angladesz czy B urundi.
Z użycie surowców w łókienniczych w fabryk ach te k sty ln y c h w P o lsc e wynosi o becnie 13 kg ro c z n ie na 1 m ieszkańca. Ten sam w skaźnik d la A u s tr ii wynosi 18^ d la RFN - 19» a d la D anii - 20 kg. Mówiąc o surowcach w łókienniczych n ależy w y ja śn ić , że w przy toczon ych danych s ta ty sty c z n y c h uw zględnia s ię ty lk o tr z y i c h r o d z a je , to j e s t bawełnę, wełnę i włókna chemiczne ( c e l u l o -zowe i s y n te ty c z n e ), p o m ijając jedwab n a tu ra ln y , o raz włókna ł y -kowe, Jak na p rzy k ła d le n . Należy ta k że p o d k r e ś lić , że oprócz o d zieży znaczna część w łókien zużywana j e a t na m a te ria ły s łu ż ą -ce do w yposażania mieszkań Jak b ie liz n a pościelow a i stołow a, f i r a n k i , zasło n y , o b ic ia meblowe i wykładziny podłogowe, a tak że n a c e le te c h n ic z n e : tk an in y f i l t r a c y j n e , kox’dy do opon samocho-dowych i in n e .
.D o końca XIX w. z omawianych wyżej rodzajów w łókien znane b y ły ty lk o wełna i bawełna i то*пц tu p rzy to czy ć sformułowanie Jednego z a n g ie ls k ic h autorów , k tó ry s tw ie r d z i ł, że do końca t e -go w łaśn ie o k resu na t e k s t y l i a stosowane były surowce te same, co za czasów faraonów przed 60 w iekam i.
Na przełom ie XIX i XX wieku wyprodukowano po ra z pierw szy włókno celulozow e znane do d z iś w p o s ta c ia c h sztucznego Jedwa-b iu i w łókien c i ę ty c h . Po d r u g ie j w cjn iev św iatow ej pokazały s ię nowe włókna sy n te ty c z n e : poliamidowe ja k n ylon , p e rlo n i p o ls k i s t i l o n , potem p o lie s te ro w e Jak te r y le n e , d acro n , t r e v i r a i p o l-s k ie - elan a i t o r l e n , a n a s tę p n ie a k ry lo n itry lo w e Jak o rlo n , d ra ło n 1 p o laka a n ila n a . W o s ta tn ic h АО JLatach jesteśm y świad-kami bły sk aw iczn ej k a r ie r y ty ch w ła śn ie w łókien sy n tety czn y ch .) P ra k ty c z n ie od z e ra w roku 19**5, p ro d u k cja ich p rz e k ro c z y ła obe-c n ie 9 min ton ro obe-c z n ie przew yższająobe-c b lis k o trz y k ro tn i-e produk-c j ę s ta rs z y produk-c h w łókien produk-celulozow yproduk-ch, Tak wysoka dynamika rozwoju p ro d u k c ji w łókien syn tetyczny ch spowodowana b y ła dwiema grupami przyczyn:
i ) Syn t e ty U. saają szereg szczególnych z a l e t , z k tó ry c h n a j-w ażniejsze* stan o j-w ią: wysoka w ytrzym ałość, trw a ło ś ć i łatw o ść p.U'1'íj'jrac j i . Wymieniając z a le ty n ie można zapominać i o w ad ach , t r ; i c h ja k stosunkowo mała chłonność w ilg o c i ( a więc i p o tu l u - dzid ego ), Jednak suma z a l e t przew yższa zdecydowanie te manka-m enty.
2 ) P rodukcja w łókien n a tu ra ln y c h n a t r a f i a na mocne b a r i e r y . Wprawdzie bowiem ludzkość p o trz e b u je s t a l e w ięce j surowców w łó-k ie n n ic z y c h , a le g ru n ty uprawne p o trze b n e są przede w szystkim do p ro d u k c ji żyw ności. Tymczasem n ą wyprodukowanie je d n e j tony bawełny trz e b a po św iecić Ź ha d o b re j ziem i, a jed n a to na wełny wymaga hodowania około 200 owiec na 7 ha dobrych ł ą k . Pewien p o s tę p pod tym względem wprowadzimy ju ż włókna celulozow e, gdyż wprawdzie na je d n ą ic h tonę n p leży mieć do d y sp o zy cji 2 ha l a -s u , a l e można * na te n c e l wykorzy-stywać ta k że n ie u ro d z a jn e z i e -mie w surowych . s tr e f a c h k lim aty czn y ch . Włókna sy n te ty c z n e prak -ty c z n ie ziemi n ie p o trz e b u ją . _
A oto p rz y k ła d z pracy RFN. Nowoczesna fab ry k a w łókien a - k ry lo n i t r y l o w y c h produkuje na obszai'ze 2 ,5 ha - 150 ton w łókien
d z ie n n ie . D l a u zy sk an ia tijjiie j samej i l o ś c i wełny n a t u r a ln e j n a -le ż a ło b y hodować 12 min owiec na łą k a c h o pow ierzchni c a ł e j Nad-r e n i i P ó łn o c n e j-W e s tfa lii (3 4 000 km2 t j . 3 400 000 h a ) .
Zmiany gospodarcze w św iecie w o s ta t n ic h l a t a c h - podwyżka с r,n ropy n a fto w e j, a tak że naw rót do mody " r e tr o " s p ra w ia ją ,
t e c z ę s to w p u b lik a c ja c h prasowych mówi a ię o zm ierzchu w łókien
sy n te ty c z n y c h , r e n e s a n s ie w łókien n a tu ra ln y c h i t p . W rzeczy w i-s t o ś c i bawełna i w ełna są i będą n a d a l bardzo wartościowymi su-rowcami, ponieważ jednak ic h p ro duk cja n ie może w zrastać w l i -czącym s ię tem pie, c a ły praw ie rozw ój św iatow ej bazy surowcow ej d la surowcow łókiennictsurowcow a polegać musi na surowcow zro ście p ro d u k c ji . surowcow ł ó -k ien chemicznych, a k o n k re tn ie sy n te ty c z n y c h . J e ż e l i na odpo-
\
w iedni wykres n a n ie s ie s ię w nioski wypływające z lic z n y c h do- scęprr/ch prognoz się g a ją c y c h roku 2000 t o okaże s i ę , że krzywe d la baw ełny, weiT.y i w łókien celulozow ych mają p rz e b ie g poziomy lu b z b liżo n y d«, poziomego, co oznacza ic h prod uk cję o w ielk o ści z b liż o n e j do o b ecn e j, n a to m ia st jedyna krzywa o s tr o pnąCa s ię w górę n a le ż y do w łókien s y n te ty c z n y c h . Muszą to być o czyw iście włókna coj-az le p s z e i w miarę po stępu tech n iczn eg o coraz b a r
-d z i e j a tra k c y jn e , odzn aczające s ię między innymi h ig ro s k o p ijn o - ś c i ą z b liż o n ą do w łókien n a tu ra ln y c h .
O becnie na włókna chemiczne (celu lo zo w e i s y n te ty c z n e ) p rzy -pada 43% św iatow ej p ro d u k c ji surowców w łó k ie n n iczy c h . Prognozy na rok 1900 p rzew id u ją ic h u d z ia ł w wysokości 50%, a na rok 1985 - 55%. Najw iększy u d z ia ł w łókien chemicznych obserw uje s ię w k ra ja c h wysoko ro z w in ię ty c h , n a jb a r d z ie j uprzemysłowionych. Już d z i s i a j u d z ia ł ty c h w łókien w p u li surowcowej Stanów Zjednoczo-nych Ameryki P ó łn ocnej wynosi 68%, w W ie lk ie j B r y ta n ii 65%, a w R epub lice F e d e ra ln e j Niemiec nawet 70%. U dział w łókien chemi-cznych w zużyciu w fabrykach w łók ien niczy ch P o lsk i wynosi 62%. Włókna te w gospodarce naszego k r a ju mają szczegó ln e zn aczen ie, J e ż e l i uw zględnić, że c a ła i l o ś ć bawełny pochodzi z im oortu, a krajow a p rodukcja wełny pokrywa zapotrzebow anie ty lk o w 1/ 3. P ra k ty c z n ie w ięc Jedyną grupę surowców wytwarzaną w d użej i l o - Óci w k ra ju stano w ią włókna chemiczne (c h o c ia ż znaczna część c e lu lo z y na n ie , a tak że ropa naftow a na s y n te ty k i pochodzi z im p o rtu ). D latego p o lity k a M in iste rstw a Przemysłu Chemicznego i p o stan o w ien ia władz p a rty jn y c h i rząd u k ła d ły od dawna znaczny n a c is k na rozwój, n a s z e j b ran ży . Dotyczy to sz c z e g ó ln ie w łókien sy n te ty c z n y c h , k tó ry ch pro d u k cja w zro sła 2 , 5 -k r o tn ie w o k re s ie p ię c io le tn im 1966-1970, 2 ,3 - k r o tn ie w la ta c h 1971-1975 I n ad al w z r a s ta .
P o lsk i przem ysł w łókien chemicznych produkuje obecnie ponad 250 t y s . ton w łókien ro c z n ie , co zapewnia mu 11 m iejsce na ś w ie c ie . Posiadamy 8 fab ry k w łókien chemićznych, z k tó rych każ- da z a tru d n ia od 2 do 9 ty s ię c y pracowników. Nowo budowanym i projektowanym fabrykom w łókien sy ntetyczn ych staram y s ię nada-wać optym alne w naszych warunkach zd o ln o ści produkcyjne rzędu
100 t y s . ro c z n ie i w ię c e j, co pozwoli na dabre w y ko rzy stanie s z ta b u s p e c ja lis tó w o ra z urządzeń ogólnozakładow ych. Centrum n a -szego przem ysłu stanow i Łódź, g d zie z n ajd u je s ię c e n t r a la z j e -d n o czen ia, duża fa b ry k a w łókien chemicznych, b iu ro projektow a-n ia i r e a l i z a c j i in w e s ty c ji, c e n tr a ln y i n s t y t u t badawczy o raz zak łady mechaniczne produkujące c z ę ś c i zamienne i nietypow e ma-szyn y.
Główne n asze obecne c e le stanow i d a lsz a rozbudowa p ro d u k c ji, utrzym anie ja k o ś c i naszych wyrobów na światowym poziom ie,
ob-'•'0 Zygaunt C iesielsk i
n iż k a kosztów w łasnych, podnoszenie w ydajności pracy i ro z s z e -r z a n ie świadczeń so c ja ln y c h d la naszych p-racowników.
Rozwojowi ilościow em u i jakościowemu przem ysłu w łókien chemicznych tow arzyszy rozw ój bazy półproduktów w przem yśle p e tr o -chemicznym, dokonywane są tak że zmiany w o r g a n iz a c ji i sy stem ie z a rz ą d z a n ia .
I I . Rozwój o r g a n iz a c ji p o ls k ie g o przem ysłu w łókien chemicznych
Przemysł chemiczny w P o lsce nadzorowany p rz e z M in iste rstw ^ P rzet:r/słu Chemicznego podzielony j e s t na k il k a zjed n o czeń , z k tó ry c h jedno stanow i z jed n o czen ie Przemysłu Włókien Chemicz-nych "Chem itex". Z jednoczenie to z k o le i n a d z o ru je fa b ry k i p ro -dukujące w łókna.
B ezpośrednio po I I w ojnie św iatow ej w la ta c h 1945-1948 u - trw ałoby z o s ta ł bardzo scen tra liz o w an y system z a rz ą d z a n ia p rz e - mysłero, dostosowany do 3zybkiego uprzem ysłow ienia k r a ju w nad-chodzących la t a c h 1949-1955. N a stę p n ie , głów nie w la ta c h 1956- -1957, przy zachowaniu zasady c e n tra ln e g o planow ania, p r z e d s ię -b io rs tw a przemysłowe wyposażone z o s ta ły w pewne ‘upraw n ien ia o- bejm ujące prawo do tw o rzen ia własnego funduszu rozw oju z wygos- podarowanego zysku, prawo do sam odzielnego k s z ta łto w a n ia s t r u k t u -ry p ro d u k c y jn e j, • o rg a n iz a c y jn e i i t p . W d r u g ie j połow ie l a t sześć-d z ie s ią ty c h z a c z ę to wprowasześć-dzać ta k zwane intensyw ne metody go-spodarow ania, w zrosło ta k że z a in te re so w a n ie maksymalnym wyko-rzystyw aniem rezerw w p rzem y śle. Zwiększone u praw n ien ia zakładów p o le g a ły ta k ż e na o g ra n ic z e n iu r o l i c e n tra ln y c h dyrektyw i na ro z s z e r z e n iu o b szaru zagadnień regulowanych p rz e z same f a b r y k i. D otyczyło to na p rz y k ła d o r g a n iz a c ji procesów p ro d u k cy jn y ch ,d e-c y z ji o zmianae-ch te ch n o lo g ic zn y ch , zmianach schematów o rg a n iz a -cy jn y ch p rz e d s ię b io rs tw i t d .
W la tá c h 1956-1957 w ie le uwagi poświęcono sp raw ie u cz y n ie n ia zakładów zdolnymi do operatywnych ro z s trz y g n ię ć um ożliw iający ch ceipwe zmiany w programach p r o d u k c ji. Wkrótce Jednak okazało się, ż e . ta k ie zmiany c h a ra k te ru zakładów n ie są możliwe bez zmian w s tr u k tu r z e o rg a n iz a c y jn e j Jedn ostek nadrzędnych. Dotychczasowa d z ia ła ln o ś ć ty ch je d n o ste k p o le g a ła w z a sa d z ie n a . operatywnym
za rz ą d z a n iu p rz e z lic z n e nakazy i dyrektyw y. Okazało a ię ta k ż e , że w ie le zakładów n ie było w s ta n i e wykorzystywać nadanych Im upraw nień. W w ie lu fabry kach np , brakowało d o s ta te c z n ie rozw i-n ię ty c h je d i-n o ste k zap lecza tech i-n iczi-n eg o - la b o ra to rió w , b iu r koi-n- kon-stru k c y jn y c h i t p . D latego w roku 1958 n a s tif p iła r e o r g a n iz a c ja je d n o ste k nadrzędnych; i s t n i e j ą c e wówczas c e n tr a ln e zarządy prze-mianowano na z je d n o c z e n ia . U stalono ta k ż e , że n ie k tó r e z n ic h
3wym zasięg iem d z i a ła n i a .obejmować będą k il k a b ran ż przem ysło-wych. W r e z u l t a c i e i l o ś ć zjednoczeń zm alała ô l*0% w porówna-n iu do lic z b y p o p rzed porówna-n ich c e porówna-n tra lporówna-n y c h zarządów. Nasze zjedn ocze-n ie ocze-n p .' p r z e ję ło obok w łókieocze-n chemiczocze-nych tak że przem ysł f o to chemiczny na z a s a d z ie te g o , że w jednym z n aszych zakładów p ro -dukowana b y ła f o l i a octanowa jako podłoże d la filmów kinem ato-g ra fic z n y c h i b ło n fo to ato-g ra fic z n y c h .
Nowy u k ła d stosunków między zjednoczeniam i i zakładami p ro -dukcyjnymi akcentow ało pow ołanie kolegiów , w k tó ry ch sk ła d w chodziło kierow nictw o z je d n o czen ia o raz d y re k to rz y w szy stk ich zakładów . Kolegium stanow i organ doradczy d y re k to ra zjed n o cze-n i a , r o z p a tru ją c y w sz y stk ie n a jw a ż n ie jsz e problemy związane za-równo z b ie ż ą c ą d z ia ła l n o ś c ią , jak 1 rozwojem b ra n ż y ..
Jako ważną zmianę w p ie rw sz e j połow ie l a t s z e ś ć d z ie s ią ty c h wprowadzono po r a z pierw szy zależn o ść prem ii w ypłacanej p e rs o -nelow i kierowniczemu od poprawy zysku w stosu nk u do roku poprzed n ie g o , a n ie w sto sun ku poprzedo planu na rok b ie ż ą c y . Opracowano t a -b e le wzajemnej z a le ż n o ś c i tych obydwu wskaźników, a le w krótce ok aza ło s i ę , że problem j e s t o w ie le b a r d z ie j skomplikowany n iż przypu szczano, gdyż m ożliwości poprawy zysku p rz e d s ta w ia ły s ię bardzo ró ż n ie w poszczególnych zakładach i spraw iedliw a ocena ty ch możliwości b y ła bardzo tru d n a .
Chociaż wdrożona wówczas r e o rg a n iz a c ja zasad za rz ą d z a n ia n ie z d a ła w p e łn i egzam inu, można pow iedzieć, że w l a ta c h 1965-1970 n a s tą p i ło ożyw ienie problem atyki ekonom icznej, co okazało s ię pomocne w wyzwalaniu is tn i e ją c y c h rezerw . D ośw iadczenia t e pod-n io s ły poziom ogólpod-nego przygotow apod-nia ekopod-nomiczpod-nego pracowników branży i i c h wiedzy g o sp o d a rc z e j.
Po g rudniu 1970 r . n a s t ą p i ł nowy etap rozw oju w szy stk ich ga-ł ę z i g o sp o d a rk i. Wdrożono nowy system ekonomiс znófit} an sowy za -rz ą d z a n ia , k tó reg o zadaniem było rozbu dzenie z a in te re so w a n ia ro -botników o ra z k i e rovmiс twa zakładów i zjednoczeń w w
ykorzysty-w c. n i u ykorzysty-w szy stk ich możliwych rezerw bez wprowadzeni a dyrektyw 1 sterow anych c e n t r a l n i e szczegółowych zadań. Nasze zjed n o czen ie "Chętnitex” jako jedno z pierw szych p r z y ję ło te n nowy system od p o czątk u 1973 ro k u .
Nie w dając s ię w s z e rs z e rozw ażania n t . zasad funkcjonow ania nowego system u, pragnę p o d k re ś lić podstawowe zn ac zen ie dwóch wskaźników. JaWo wskaźnik sy n tety czn y , słu żąc y do oceny d z i a ł a l -n o śc i zarówno poszczególnych p rz e d s ię b io rs tw , ja k i całeg o z j e -d n o czen ia wprowa-dzona z o s ta ła p ro -d u k cja -do-dana, a J e j w z ro st w porównaniu do wyników roku poprzedniego stan o w ił podstawę do ■ o - b l i c z e n i a dyspozycyjnego funduszu p ła c . Drugi ważny w skaźnik stanow i zysk, od k tó reg o n a l ic z a s ię premie d la d y re k c ji i c a -łe g o kierow nictw a z m istrzam i w łą c z n ie . Z jednoczenie stanow i podstawową o rg a n iz a c ję gospodarczą i ono r o z li c z a s ię ze skarbem państw a. Ponadto z je d n o c z e n ie :
- opracow uje w ie l o le tn i e plany i prognozy rozwoju, - decyduje o p ro d u k c ji i j e j s tr u k tu r z e asortym entow ej, - zapewnia surowce d la zakładów,
- n a d z o ru je i n s t y t u t badawczy,
- prowadzi ro z d z ie ln ic tw o i e k s p o rt wyrobów gotowych,
- podejm uje d ecy z je in w esty cy jn e w ramach w łasnych funduszów b ra n ż y .
D yrektorzy p rz e d s ię b io rs tw tr o s z c z ą s ię o u zy sk an ie maksy-m alnej p ro d u k cji dodanej 1 zysku, a ta k ż e o s t a ł y w zro st w ydaj-n o ś c i p ra c y . Odpowiadają za w łaściw y p o d z ia ł zadań na p o szcze-gólne w ydziały fa b ry k . Są także* o d p o w ied zialn i za d o ta r c ie do c a ł e j za ło g i w łaściw ych in fo rm a c ji odnośnie do k ry te rió w oceny d z i a ł a l n o ś c i . ’ N iebezpieczeństw o d la systemu stan o w iłab y bowiem s y tu a c ja , w k t ó r e j re g u ły systemu znane byłyby ty lk o d y r e k c ji 1 kiero w nictw u . Wiadomo, że człow iek a k c e p tu je i r e a l i z u j e n á j l e - p i e j c e le o r g a n iz a c ji ekonom icznej w tedy, gdy n ie s t o j ą ono w s p rz e c z n o śc i z Jego własnym in te re s e m . D latego duży n a c is k k ła -d z ie się" na in t e g r a c j ę c a ł e j s p o łe c z n o ś c i. z a k ła d u . D yrektorzy p rz e d s ię b io rs tw o d p oy iadają ponadto za:
- angażowanie pracowników,
- stw a rz a n iь dobrych warunków pracy, zachowanie przepisów b ezpieczeń stw a i h ig ie n y , a ta k że za ochronę środow iska,
- atosu nk i z miejscowymi władzami p artyjny m i i a d m ln is tr a - cy jn y m i.
W szystkie w a ż n ie jsz e d ecy zje w z a k ła d z ie rozpatryw ane są na k o n fe re n c ja c h samorządu ro b o tn ic z e g o .
Do t e o r i i nowego systemu ż y c ia wprowadza n iezbęd ne k o re k tú -r y , Na p -rzy k ła d od pewnego czasu odczuwa s ię w P o lsce b -rak -rą k do pracy i d la te g o musiano powrócić czasowo do metody, w myśl k t ó r e j w ielk o ść z a tr u d n ie n ia u s ta la n a j e s t c e n t r a l n i e w ż je d n o - c z e n iu . Nie odpowiada to zasadom nowego system u. Obecnie po c z t e r o le t n ic h dośw iadczeniach wprowadzono ta k że od początku 1977r. pewne m odyfikacje systemu utrzym ując jednak jego podstawowe
za-sady .
Nowy system odpowiada n a s z e j b ran ży . Tak n p . w la ta c h 1973- -1976 w zjed n o czen iu naszym p ro d u k cja dodana w z r a s ta ła śred n io r o c z n ie o 1 7 war t oś ć sprzedaży o I4?í, fundusz p ła c o 105« i o t y l e samo ś re d n ia p ła c a , przy zachowaniu s ta łe g o , n ie w z ra s ta -jąceg o z a tr u d n ie n ia .
W o k re s ie o s ta t n ic h dwu l a t w y s tą p iła w k r a ju te n d e n c ja po-nownego zw ięk szania lic z b y wskaźników dyrektywnych na w szy st-k ich sz c z e b la c h z a rz ą d z a n ia . S zczeb el c e n tra ln y zastosow ał to d z i a ła n i e ze wzglądu na konieczność zapew nienia równowagi o- g ó ln o g o sp o d arczej, w tym zw łaszcza w d z ie d z in ie handlu z a g ra n i-cznego i in w e s ty c ji. W d z is ie js z y c h warunkach bowiem mechanizmy ekonom iczno-finansow e okazały s ię za sła b e d la o g ra n ic z a n ia n a -dmiernego pędu do im portu i do Inw estow ania. Wydane dyrektywy p rz y n io s ły oczekiwane sk u tk i doraźne w p o s ta c i zm n iejsze n ia u j e -mnego b ila n s u handlu zagranicznego i doprowadzenia u d z ia łu i n -w e s ty c ji ' -w dochodzie narodo-wym do rozmiaró-w uzasadnionych
po-trzebami g o sp o d a rk i. Obok tego jednak wprowadzony czasowo n a
kazowy system za rz ą d z a n ia p r z y n ió s ł ta k że i ujemne sk u tk i p rz e
-de wszystkim у p o s ta c i o s ła b ie n ia w zro stu efektyw ności gospoda-row an ia. Widać stąd, że n ie można I ś ć na d łu ż sz ą metę w k ieru nk u z a rz ą d z a n ia dyrektywnego i lic z b a dyktowanych c e n t r a ln i e
wskaź-ników musi być zm n iejszan a. W c e n tra ln y c h organach
gospodar-czych trw ają'' prace nad doprowadzeniem do teg o , aby ekonomiczno-
-finansowy system zarz ą d z a n ia funkcjonow ał zgodnie z p r e f e r e n
-cjami szczebla c e n tra ln e g o . Pozytywny wpływ systemu na
podno-szenie efektyw ności gospodarowania n ie powinien s ta ć w k o l i z j i
z problemami równowagi g o sn o d a rc z e j. D latego zasad n iczą uwagę k ie r u j e s ię ha u sp raw nianie metod zarz ą d z a n ia na szcze b lu
Zygmunt C ie s i e ls k i
CHEMISCHE FASERN IN DER WELT UND IN POLEN - DIS ORGANISATION DER BRANCHE
. .... . ... ... ...
Aufgrund d e r i n d e r W elt a u ftre te n d e n Tendenzen im B ereich d e r P rodu ktio n und des V erbrauchs d e r T e x t il r o h s t o f f e b eg rü n d et d e r V e rfa s s e r des A r tik e ls d ie N otw endigkeit e i n e r w e ite re n En-tw ick lu ng d e r P ro duk tion von chemischen und in sb eso n d ere syn- th e tis c h e n F a s e rn . D iese F e s ts te l lu n g w e is t a u f d ie b e a c h tlic h e Bedeutung d e r Forschungen, d ie a u f Entw icklung von r ic h t ig e n O r g a n is a tio n s -, und Leitungsforraen . f ü r d ie d i e s e r Branche ange- hörenden Unternehmen sowie f ü r V ereinigungen a l s Ganzes au sg e- r i c h t e t s in d . Es w ird e in e k u rz g e fa ß te Ü b e rs ic h t über d ie o r - gan isatio n sm ô liíg en Umwandlungen gegeben, denen d ie C hem iefase- r i n d u s t r i e in d e r N a c h k rie g sz e it u n te r la g , dann f o l g t e in e syn-th e tis c h e C h a r a k t e r is ti k d er a k tu e lle n , d ie s e Branche b e t r e f -fenden L e itu n g sk o n z e p tio n e n . -W eiterhin w ird a u f bestim m te un-g ü n s tiun-g e E rscheinunun-gen hinun-g ew iesen, d ie b e i Anwendung d ie se r» K onzeptionen ; in d e r P ra x is zu beobachten s in d , und es werden V o rsch läge ?uT G estaltu n g d e r H auptrichtun gen w e ite r e r Änder-ungen u n t e r b r e i t e t , d ie zu r B esserung d e r b estehend en Zustände fü h re n s o l l t e n . •
