Olga Miriam Przybyłowicz
"Pamięć obłóczyn kożdy probantki".
Ceremonia obłóczyn w świetle
rękopisu "Modus suscipiendi novitias
ad habitum" S. Clarae z 1600 r. z
klasztoru klarysek gnieźnieńskich
Hereditas Monasteriorum 2, 179Hereditas Monasteriorum vol. 2, 2013, s. 179–194
Olga Miriam P
rZybyłoWicZInstytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie
„Pamięć obłóczyn kożdy probantki”. Ceremonia obłóczyn
w świetle rękopisu Modus suscipiendi novitias ad habitum
S. Clarae z 1600 r. z klasztoru klarysek gnieźnieńskich
Dzieje powstałego w drugiej połowie XIII w. z fundacji książęcej klasztoru klarysek gnieźnieńskich są, ze względu na stan zachowanych źródeł, bardzo słabo rozpozna-ne1. Okazuje się jednak, że w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie
za-chował się znaczący zasób źródeł nowożytnych pochodzących z archiwum klasztoru, który trafił tu najprawdopodobniej wkrótce po jego kasacie w 1837 r.2 Należy do nich
nieznany dotąd w literaturze przedmiotu, najstarszy na ziemiach polskich pełny ce-remoniał obłóczyn3, czyli przyjęcia kandydatki do zgromadzenia – Modus suscipiendi
novitias ad habitum S. Clarae (dalej: Modus 1600)4. Rękopis powstał w 1600 r.5 Wczesna
data spisania, szczegółowość opisu ceremonii wraz z pełną liturgią i zapisem nuto-wym, skrócony opis rytu w języku polskim umieszczony na ostatniej karcie sprawiają, że jest on wyjątkowo cenny i interesujący.
Moim celem jest odtworzenie i analiza, na podstawie informacji zawartych w rękopi-sie, etapów ceremonii obłóczyn – uroczystości mającej publiczny i uroczysty charak-ter, w przeciwieństwie do ślubów profesji składanych w klauzurze.
1 Por. A. SZuLc, Dzieje klasztoru klarysek w Gnieźnie, [w:] T. jANiAk, D. StryNiAk (red.), Franciszkanie
konwen-tualni i klaryski w Wielkopolsce od XIII do XIX wieku. Katalog wystawy, Gniezno 2006, s. 117–128.
2 Autorka przygotowuje inwentarz zbiorów gnieźnieńskich klarysek zachowanych w Archiwum Archi-diecezjalnym w Gnieźnie w ramach projektu Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na
zie-miach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja; złożyła także do
druku tekst Rękopisy klasztoru klarysek z Archiwum Archidiecezji w Gnieźnie ze szczególnym uwzględnieniem
„Księgi wszystkich spraw konwentu gnieźnieńskiego 1609 r.”, wygłoszony w Poznaniu w kwietniu 2013 r. na
konferencji zorganizowanej w ramach Projektu w 200-lecie kasat pruskich.
3 Ryt ceremonii bez komentarza i pełnej liturgii znajduje się w rękopisie: Archiwum Klasztoru Klarysek w Krakowie (dalej: AKKl Kraków), sygn. 43, A Regestrum professarum Monasterii Sancti Andreae de Cracovia
1584, k. 17v–21r.
4 Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (dalej: AA Gniezno), Acta Capituli Gnesnensis, sygn. B 802. 5 Data znajduje się na dole przedostatniej karty, k. 11v: „MDC”.
