2. PRAWNE UWARUNKOWANIA PLANOWANIA PRZESTRZEN-NEGO WYNIKAJĄCE Z PRZEPISÓW SZCZEGÓàOWYCH
2.1. Wprowadzenie
W Polsce dziaáalnoĞü związana ze sporządzaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz podejmowaniem decyzji administra-cyjnych dotyczących lokalizacji inwestycji celu publicznego i ustalania warunków zabudowy w odniesieniu do innych inwestycji jest regulowana przepisami Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz licznymi przepisami szczegóáowymi, jak równieĪ przepisami wykonawczymi wydawanymi na ich podstawie. W sumie kilkadziesiąt dokumentów praw-nych determinuje proces planowania w naszym kraju i posiada bezpoĞredni lub poĞredni związek z procesem sporządzania „planów miejscowych” i podejmowania decyzji administracyjnych o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu. SytuacjĊ utrudniają dodatkowo liczne zmiany i nowelizacje tych aktów prawnych. W związku z tym celem tego tekstu jest zestawienie w jednym miejscu zaktualizowanych gáównych ustaw i rozpo-rządzeĔ, które posiadają mniejszy lub wiĊkszy wpáyw na dziaáania plani-styczne w Polsce w 2009 r.
W przepisach ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie są okreĞlone konkretne i szczegóáowe wymagania bądĨ parametry, które powinny byü uwzglĊdniane oraz stosowane w odniesieniu do poszczególnych elementów zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzjach administra-cyjnych dotyczących zagospodarowania terenów. Zobowiązania w tym zakresie są sformuáowane gáównie w przepisach szczegóáowych (Poradnik urbanisty 2004).
2.2. Ustawy „Ğrodowiskowe”
Zakres zawartoĞci „planów miejscowych” w kwestii ochrony Ğrodowiska oraz zasad ochrony poszczególnych jej komponentów wynika z ustaleĔ innych aktów prawnych m.in.: Prawa ochrony Ğrodowiska, Prawa wodnego (w odniesieniu do wód), Prawa geologicznego i górniczego (w odniesieniu do záóĪ kopalin i związanej z eksploatacją záoĪa ochroną Ğrodowiska), Ustawy o ochronie przyrody (w odniesieniu do ochrony obszarów i obiektów o wartoĞciach przyrodniczych, krajobrazu, zwierząt i roĞlin zagroĪonych
wyginiĊciem oraz drzew, krzewów i zieleni), Ustawy o lasach (w odniesieniu do lasów), Prawa áowieckiego, Ustawy o rybactwie Ğródlądowym (w odniesieniu do ochrony dziko wystĊpujących zwierząt), Ustawy o ochronie zwierząt (w odniesieniu do ochrony zwierząt gospodarskich i domowych), Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych.
Z punktu widzenia procesu inwestycyjnego szczególne znaczenie posiada-ją ustawy Prawo ochrony Ğrodowiska, O ochronie przyrody oraz O udostĊp-nieniu informacji o Ğrodowisku i jego ochronie, udziale spoáeczeĔstwa w ochronie Ğrodowiska oraz o ocenach oddziaáywania na Ğrodowisko.
Z poszczególnych ustaw Ğrodowiskowych wynikają bezpoĞrednie lub poĞrednie wskazania do konstruowania m.in. ustaleĔ planów miejscowych, ponadto zostaáo w nich wyjaĞnione wiele terminów, które mogą byü istotnie dla planisty (tab. 1). Jest rzeczą waĪną, aby posáugiwaü siĊ terminologią w sposób precyzyjny i zgodny z literą prawa, dlatego jednym z zadaĔ planisty jest odnalezienie definicji w gąszczu przepisów prawnych.
Tabela 1. Wybrane terminy wyjaĞnione w ustawach „Ğrodowiskowych” Table 1. Selected notions explained in “environmental” acts
Lp. Ustawy Wybrane terminy
1. Ustawa Prawo ochrony Ğrodowiska
kompensacja przyrodnicza, oddziaáywanie na Ğrodowisko, ochrona Ğrodowiska, Ğrodowisko, powierzchnia ziemi, równowaga przyrodnicza, Ğcieki, zanieczyszczenie, zrównowaĪony rozwój 2. Ustawa O ochronie
przyrody
obszar Natura 2000, integralnoĞü obszaru Natura 2000, korytarz ekologiczny, obszar mający
znaczenie dla Wspólnoty, obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar ochrony siedlisk, ogród zoologiczny, ogród botaniczny, otulina, róĪnorod-noĞü biologiczna, Ğrodowisko przyrodnicze, tereny zieleni, zadrzewienie
3. Ustawa O lasach las, plan urządzenia lasu, uproszczony plan urządzenia lasu, program ochrony przyrody 4. Ustawa O ochronie
gruntów rolnych i leĞnych
grunty rolne, przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze lub nieleĞne, oczka wodne, obszary ograniczonego uĪytkowania, grunty zdegradowane, grunty zdewastowane, rekultywacja gruntów 5. Ustawa Prawo
geologiczne i górnicze
záoĪe kopaliny, obszar górniczy, teren górniczy, wyrobisko górnicze
6. Ustawa Prawo wodne
dorzecze, grunty pokryte wodami powierzchniowy-mi, obszar dorzecza, powódĨ, region wodny, rowy, urządzenia wodne, zlewnia
W ustawodawstwie polskim tylko dla niektórych komponentów Ğrodowi-ska przyrodniczego (tzn. kopalin, wód i roĞlin) funkcjonują instrumenty, które mają bezpoĞredni wpáyw na konstrukcjĊ ustaleĔ planów miejscowych. Obok tych zindywidualizowanych instrumentów istnieją równieĪ takie, które traktują Ğrodowisko przyrodnicze w ujĊciu caáoĞciowym – obszary ograni-czonego uĪytkowania, obszary objĊte róĪnymi formami ochrony przyrody, czy obszary ochrony wód podziemnych i powierzchniowych.
Zgodnie z Prawem ochrony Ğrodowiska zasady zrównowaĪonego rozwoju i ochrony Ğrodowiska stanowią podstawĊ do sporządzania, m.in. studiów uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. OkreĞla siĊ w nich w szczególnoĞci rozwiązania niezbĊdne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeĔ, zapewnienia ochrony przed powstającymi zanieczyszcze-niami oraz przywracania Ğrodowiska do wáaĞciwego stanu oraz ustala siĊ warunki realizacji przedsiĊwziĊü, umoĪliwiające uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony Ğrodowiska (art. 71).
W „studium uwarunkowaĔ” oraz „miejscowych planach” zapewnia siĊ warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkĊ zasobami Ğrodowiska, w szczególnoĞci przez (art. 72):
ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji záóĪ kopalin i racjonalnego gospodarowania gruntami;
uwzglĊdnianie obszarów wystĊpowania záóĪ kopalin oraz obecnych i przyszáych potrzeb eksploatacji tych záóĪ;
zapewnianie kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi ze szczególnym uwzglĊdnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania Ğcieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i ksztaátowania terenów zieleni;
uwzglĊdnianie koniecznoĞci ochrony wód, gleby i ziemi przed zanie-czyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej;
zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych Ğrodowiska i warun-ków klimatycznych (uwzglĊdnianie potrzeb w zakresie zapobiegania ruchom masowym ziemi i ich skutkom);
uwzglĊdnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed haáasem, wibracjami i polami elektromagnetycz-nymi.
W obu dokumentach przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy okreĞlaniu zadaĔ związanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu, ustala siĊ proporcje pozwalające na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidáo-wych warunków Īycia oraz okreĞla siĊ takĪe w nich sposób
zagospodarowa-nia obszarów zdegradowanych w wyniku dziaáalnoĞci czáowieka, klĊsk Īywioáowych oraz ruchów masowych ziemi1
(art. 72).
W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu uwzglĊdnia siĊ w szczególnoĞci ograniczenia wynikające z (art. 73):
ustanowienia w trybie ustawy O ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespoáu przyrodniczo krajobrazowego, uĪytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin;
utworzenia obszarów ograniczonego uĪytkowania lub stref przemy-sáowych;
wyznaczenia obszarów cichych w aglomeracji oraz obszarów cichych poza aglomeracją;
ustalenia w trybie przepisów ustawy Prawo wodne warunków korzy-stania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych ujĊü wód, a takĪe obszarów ochronnych zbiorników wód Ğródlądowych.
Zgodnie z ustawą O ochronie przyrody w Polsce moĪna tworzyü róĪne formy ochrony przyrody, są to: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, uĪytki ekologiczne, zespoáy przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roĞlin, zwierząt i grzybów (art. 6). Projekty „studiów uwarunkowaĔ” i „miejscowych planów” w czĊĞci dotyczącej parku narodowego (art. 10), wymagają uzgodnienia z dyrektorem parku narodowego, a pozostaáych form ochrony przyrody z regionalnym dyrektorem ochrony Ğrodowiska w zakresie ustaleĔ tych planów, mogących mieü negatywny wpáyw na ochronĊ przyrody.
Dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych sporządza siĊ i realizuje plan ochrony (art. 18). Plany ochrony zawierają ustalenia m. in. do „studiów uwarunkowaĔ” i „miejscowych planów”, dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagroĪeĔ wewnĊtrznych lub zewnĊtrz-nych (art. 20). Plany zadaĔ ochronzewnĊtrz-nych (art. 28), zwane planami ochrony obszarów Natura 2000 równieĪ zawierają wskazania do ww. dokumentów, dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagroĪeĔ, jeĪeli są niezbĊdne dla utrzymania lub odtworzenia wáaĞciwego stanu ochrony siedlisk
1
CzĊĞü wymagaĔ okreĞla siĊ na podstawie opracowaĔ ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju sporządzanego dokumentu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powiązaĔ (Rozporządzenie Ministra ĝrodowiska w sprawie opracowaĔ ekofizjograficznych z dnia 9 wrzeĞnia 2002 r., DzU 2002, nr 155, poz. 1298).
czych oraz gatunków roĞlin i zwierząt, dla których wyznaczono obszar Natura 2000 (art. 29).
W drodze uchwaáy rady gminy moĪe nastąpiü ustanowienie pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, uĪytku ekologicznego lub zespoáu przyrodniczo-krajobrazowego. Uchwaáa rady gminy okreĞla nazwĊ danego obiektu lub obszaru, jego poáoĪenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy wáaĞciwe dla tego obiektu, obszaru lub jego czĊĞci (art. 44). Istotna jest równieĪ moĪliwoĞü ustalenia „strefy ochrony” w celu ochrony ostoi i stanowisk roĞlin lub grzybów objĊtych ochroną gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objĊtych ochroną gatunkową (art. 46).
W „studiach uwarunkowaĔ” oraz w „miejscowych planach” uwzglĊdnia siĊ równieĪ potrzeby funkcjonowania i rozwoju istniejących lub projektowa-nych ogrodów botaniczprojektowa-nych lub zoologiczprojektowa-nych. Ponadto wójt, burmistrz albo prezydent miasta przed wydaniem decyzji w sprawie ustalenia warunków zabudowy lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w sąsiedztwie ogrodu botanicznego lub zoologicznego informuje o planowa-nej inwestycji zarządzającego ogrodem, który w terminie 30 dni moĪe zgáosiü zastrzeĪenia i wnioski. Przepis ten stosuje siĊ odpowiednio przy rozpatrywaniu wniosku o wyraĪenie zgody na zmianĊ sposobu uĪytkowania obiektu budowlanego znajdującego siĊ w sąsiedztwie ogrodu botanicznego lub zoologicznego, jeĪeli zmiana ta mogáaby mieü niekorzystny wpáyw na funkcjonowanie ogrodu (art. 66). W „miejscowych planach” uwzglĊdnia siĊ równieĪ ustalenia planów urządzenia lasu dotyczące granic i powierzchni lasów, w tym lasów ochronnych sporządzane na podstawie Ustawy o lasach (art. 20).
Zgodnie z Prawem wodnym w celu zapewnienia prawidáowego gospoda-rowania wodami, w tym w szczególnoĞci ochrony zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzią, uzgodnienia z wáaĞciwym dyrekto-rem regionalnego zarządu gospodarki wodnej wymaga m. in.: „studium uwarunkowaĔ” w zakresie zagospodarowania obszarów naraĪonych na niebezpieczeĔstwo powodzi” oraz „miejscowy plan” w zakresie zagospoda-rowania stref ochronnych ujĊü wody, obszarów ochronnych zbiorników wód Ğródlądowych i obszarów naraĪonych na niebezpieczeĔstwo powodzi (art. 4a). Zapisy ustawy mają bezpoĞredni wpáyw na konstrukcjĊ ustaleĔ planów miejscowych z ustawy wynika koniecznoĞü uwzglĊdniania w planach miejscowych granic obszarów naraĪonych na niebezpieczeĔstwo powodzi, granic stref ochronnych ujĊü wód, granic obszarów ochronnych zbiorników wódĞródlądowych.
Zgodnie z ww. ustawą w celu zapewnienia odpowiedniej jakoĞci wody ujmowanej do zaopatrzenia ludnoĞci w wodĊ przeznaczoną do spoĪycia oraz zaopatrzenia zakáadów wymagających wody wysokiej jakoĞci, a takĪe ze
wzglĊdu na ochronĊ zasobów wodnych, mogą byü ustanawiane strefy ochronne ujĊü wody, obszary ochronne zbiorników wód Ğródlądowych (art. 51). StrefĊ ochronną ujĊcia wody stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie uĪytkowania gruntów oraz korzystania z wody. StrefĊ ochronną dzieli siĊ na teren ochrony bezpoĞred-niej i poĞredbezpoĞred-niej (art. 52).
Na podstawie Ustawy Prawo górnicze i geologiczne nastĊpuje udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin ze záóĪ i bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz skáadowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, z wyjątkiem takiej dziaáalnoĞci wykonywanej w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej. Wymaga to uzgodnienia z wáaĞciwym wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Uzgodnienie nastĊpuje na podstawie „miejscowego planu”, a w przypadku jego braku na podstawie „studium uwarunkowaĔ” (art. 15, 16). Udokumen-towane záoĪa kopalin oraz udokumenUdokumen-towane wody podziemne, w granicach projektowanych stref ochronnych ujĊü oraz obszarów ochronnych zbiorni-ków wód podziemnych, uwzglĊdnia siĊ w „miejscowych planach” (art. 48).
Dla terenu górniczego sporządza siĊ miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w trybie okreĞlonym odrĊbnymi przepisami, jeĪeli ustawa nie stanowi inaczej. Plan ten powinien zapewniaü integracjĊ wszelkich dziaáaĔ podejmowanych w granicach terenu górniczego w celu wykonania upraw-nieĔ okreĞlonych w koncesji, zapewnienia bezpieczeĔstwa powszechnego, ochrony Ğrodowiska, w tym obiektów budowlanych. Plan moĪe w szczegól-noĞci okreĞliü obiekty lub obszary, dla których wyznacza siĊ filar ochronny, w granicach którego, ze wzglĊdu na ochronĊ oznaczonych dóbr, wydobywa-nie kopalin wydobywa-nie moĪe byü prowadzone albo moĪe byü dozwolone tylko w sposób zapewniający ochronĊ tych dóbr. Projekt planu wymaga uzgodnie-nia z wáaĞciwym organem nadzoru górniczego. JeĪeli przewidywane szkodliwe wpáywy na Ğrodowisko bĊdą nieznaczne, rada gminy moĪe podjąü uchwaáĊ o odstąpieniu od sporządzenia planu (art. 53).
Ten krótki przegląd gáównych ustaw „proĞrodowiskowych”, z których wynikają pewne wytyczne do planów zagospodarowania nie wyczerpuje caáej záoĪonoĞci problematyki Ğrodowiska przyrodniczego (w tym jego komponentów) oraz wszystkich zaleĪnoĞci miĊdzy ochroną przyrody a procesem planowania przestrzennego. NaleĪy pamiĊtaü, Īe poszczególne ustawy mają m. in. zagwarantowaü ochronĊ poszczególnych elementów oraz Ğrodowiska jako caáoĞci, a jednym z instrumentów sáuĪącym realizacji tej idei jest „plan miejscowy”.
2.3. Inne waĪne ustawy z punktu widzenia planowania przestrzennego Obok ustaw Ğrodowiskowych oraz gáównej Ustawy o planowaniu i zago-spodarowaniu przestrzennym w dziaáaniach lokalizacyjnych i planistycznych duĪe znaczenie odgrywają teĪ inne akty prawne. Ustawa O szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (tzw. „spec-ustawa”) jest podstawą do wydania decyzji o zezwoleniu na realizacjĊ inwestycji drogowej; Ustawa O autostradach páatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym – podstawą do wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji autostrady; Ustawa O transporcie kolejowym – podstawą do wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej; Ustawa O szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk uĪytku publicznego podstawą do wydania decyzji o ustaleniu lokaliza-cji lotniska uĪytku publicznego; Ustawa O przygotowaniu finaáowego turnieju Mistrzostw Europy w Piáce NoĪnej EURO 2012 podstawą do wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsiĊwziĊü EURO 2012. Ustawą na podstawie, której moĪliwe jest wydanie pozwolenie na budowĊ jest Prawo budowlane.
W poszczególnych ustawach moĪna znaleĨü wyjaĞnienie wielu pojĊü przydatnych w planowaniu przestrzennym (tab. 2). Jednym z kluczowych terminów jest cel publiczny. ZnajomoĞü zakresu pojĊciowego celów publicznych determinuje w duĪej mierze dziaáania planistyczne. Celami publicznymi w rozumieniu ustawy O gospodarce nieruchomoĞciami są (art. 6):
wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeĔ transportu publicznego, a takĪe áącznoĞci publicznej i sygnalizacji (w tym wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzyma-nie, wydzielanie gruntów pod lotniska, urządzenia i obiekty do obsáugi ruchu lotniczego, w tym rejonów podejĞü, oraz budowa i eksploatacja tych lotnisk i urządzeĔ);
budowa i utrzymywanie ciągów drenaĪowych, przewodów i urządzeĔ sáuĪących do przesyáania páynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a takĪe innych obiektów i urządzeĔ niezbĊdnych do korzystania z tych przewodów i urządzeĔ;
budowa i utrzymywanie publicznych urządzeĔ sáuĪących do zaopa-trzenia ludnoĞci w wodĊ, gromadzenia, przesyáania, oczyszczania i odprowa-dzania Ğcieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich skáadowania;
budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeĔ sáuĪących ochronie Ğrodowiska, zbiorników i innych urządzeĔ wodnych sáuĪących zaopatrzeniu w wodĊ, regulacji przepáywów i ochronie przed powodzią, a takĪe regulacja
i utrzymywanie wód oraz urządzeĔ melioracji wodnych, bĊdących wáasno-Ğcią Skarbu PaĔstwa lub jednostek samorządu terytorialnego;
opieka nad nieruchomoĞciami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (w tym ochrona Pomników Zagáady w rozumieniu przepisów o ochronie terenów byáych hitlerowskich obozów zagáady oraz miejsc i pomników upamiĊtniających ofiary terroru komunistycznego);
budowa i utrzymywanie pomieszczeĔ dla urzĊdów organów wáadzy, administracji, sądów i prokuratur, paĔstwowych szkóá wyĪszych, szkóá publicznych, a takĪe publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki spoáecznej, placówek opiekuĔczo-wychowawczych i obiektów sportowych;
budowa i utrzymywanie obiektów oraz pomieszczeĔ niezbĊdnych do realizacji obowiązków w zakresie Ğwiadczenia przez operatora publicznego powszechnych usáug pocztowych, a takĪe innych obiektów i pomieszczeĔ związanych ze Ğwiadczeniem tych usáug;
budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeĔ niezbĊdnych na po-trzeby obronnoĞci paĔstwa i ochrony granicy paĔstwowej, a takĪe do zapewnienia bezpieczeĔstwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztówĞledczych, zakáadów karnych oraz zakáadów dla nieletnich;
poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie i skáadowanie kopalin stanowiących wáasnoĞü Skarbu PaĔstwa oraz wĊgla brunatnego wydobywa-nego metodą odkrywkową;
zakáadanie i utrzymywanie cmentarzy;
ustanawianie i ochrona miejsc pamiĊci narodowej;
ochrona zagroĪonych wyginiĊciem gatunków roĞlin i zwierząt lub siedlisk przyrody;
inne cele publiczne okreĞlone w odrĊbnych ustawach.
W ustawie O gospodarce nieruchomoĞciami okreĞlone są równieĪ m. in. zasady podziaáu i scalania nieruchomoĞci.
Tabela 2. Wybrane terminy wyjaĞnione w ustawach, które mogą byü istotne w procesie planistycznym
Table 2. Selected notions explained in “environmental” acts, which might be crucial in planning process
Lp. Ustawy Wybrane terminy
1. Ustawa Prawo budowla-ne
obiekt budowlany, budynek, budynek mieszkal-ny jednorodzinmieszkal-ny, budowla, obiekt maáej architektury, tymczasowy obiekt budowlany, budowa, tymczasowy obiekt budowlany, urządzenia budowlane, teren budowy, pozwole-nie na budowĊ, obszar oddziaáywania obiektu 2. Ustawa O gospodarce
nieruchomoĞciami
nieruchomoĞü gruntowa, dziaáka gruntu, dziaáka budowlana, opáata adiacencka, cele publiczne 3. Ustawa Prawo
geodezyj-ne i kartograficzgeodezyj-ne
mapa topograficzna, mapa zasadnicza, ewidencja gruntów i budynków, tereny zamkniĊte, sieci uzbrojenia terenu, gleboznawcza klasyfikacja gruntów, system informacji o terenie 4. Ustawa O drogach
publicznych
pas drogowy, droga, ulica, torowisko tramwajo-we, jezdnia, chodnik, korona drogi, zjazd, skrzyĪowanie dróg publicznych, droga ekspre-sowa, autostrada, drogowy obiekt inĪynierski, zieleĔ przydroĪna, dostĊpnoĞü drogi
5. Ustawa O transporcie kolejowym
infrastruktura kolejowa, droga kolejowa, linia kolejowa, pas gruntu pod liniĊ kolejową, przylegáy pas gruntu, sieü kolejowa, obszar kolejowy, dworzec kolejowy, bocznica kolejowa 6. Ustawa o lecznictwie
uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obsza-rach ochrony uzdrowi-skowej oraz o gminach uzdrowiskowych
gmina uzdrowiskowa, uzdrowisko, obszar ochrony uzdrowiskowej, operat uzdrowiskowy, strefy ochronne
7. Ustawa Prawo lotnicze lotnisko, lądowisko 8. Ustawa O ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami
zabytek, zabytek nieruchomy, historyczny ukáad urbanistyczny lub ruralistyczny, historyczny zespóá budowlany, krajobraz kulturowy ħródáo: oprac. wáasne na podstawie ustaw.
2.4. Podstawowe akty wykonawcze
Podstawowym aktom ustawodawczym towarzyszą akty wykonawcze w postaci rozporządzeĔ wydawanych przez poszczególne ministerstwa. W dokumentach tych nastĊpuje uszczegóáowienie zaáoĪeĔ ustawowych.
Znajdują siĊ tu czĊsto nakazy, zakazy, wytyczne, wskazania, konkretne parametry, które muszą byü uwzglĊdnione w procesie planistycznym.
Gáówna Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym posia-da uszczegóáowienia niektórych jej aspektów w rozporządzeniach wyposia-danych przez Ministra Infrastruktury:
w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospo-darowania przestrzennego,
w sprawie sposobu ustalania wymagaĔ dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospo-darowania przestrzennego,
w sprawie oznaczeĔ i nazewnictwa stosowanych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz w decyzji o warunkach zabudo-wy,
w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowaĔ i kierunków zago-spodarowania przestrzennego gminy,
w sprawie sposobu uwzglĊdniania w zagospodarowaniu przestrzennym potrzeb obronnoĞci i bezpieczeĔstwa paĔstwa,
w sprawie wzoru rejestru decyzji o warunkach zabudowy oraz wzorów rejestrów decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
Wiele rozporządzeĔ dotyczy poszczególnych elementów przestrzennych, w związku z czym, ich zastosowanie ogranicza siĊ do przypadków kiedy takie elementy znajdą siĊ w polu zainteresowaĔ planisty. Na szczególną uwagĊ zasáugują akty wykonawcze determinujące lokalizacje budynków oraz dróg.
W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków tech-nicznych, jakim powinny odpowiadaü budynki i ich usytuowanie znalazáy siĊ definicje istotne z punktu widzenia planisty, np.: zabudowa Ğródmiejska, zabudowa jednorodzinna, zabudowa zagrodowa, budynek mieszkalny, lokal uĪytkowy, pomieszczenie mieszkalne, pomieszczenie pomocnicze, budynek zamieszkania zbiorowego, budynek uĪytecznoĞci publicznej, budynek gospodarczy, kondygnacja, mieszkanie, powierzchnia terenu biologicznie czynna, kubatura brutto budynku, powierzchnia wewnĊtrzna budynku. W dokumencie tym regulowane są, m. in. zagadnienia dotyczące zabudowy i zagospodarowania dziaáki budowlanej, dojĞü i dojazdów do dziaáki, miejsc postojowych dla samochodów osobowych, miejsc gromadzenia odpadów staáych, uzbrojenia technicznego dziaáki, zieleni i urządzeĔ rekreacyjnych, budynków i pomieszczeĔ mieszkalnych, technicznych i gospodarczych.
W Rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaü drogi publiczne i ich usytuowanie doprecyzowane zostaáy m. in. terminy: linie rozgraniczające drogi, wĊzeá, zjazd, klasa drogi, skrzyĪowanie, pas dzielący. W celu okreĞle-nia wymagaĔ technicznych i uĪytkowych wprowadzono klasy dróg wraz
z oznaczeniami: autostrady (A), ekspresowe (S), gáówne ruchu przyspieszo-nego (GP), gáówne (G), zbiorcze (Z), lokalne (L) i dojazdowe (D). W dokumencie tym znajdują siĊ przepisy dotyczące usytuowania drogi, które oznacza w niniejszym rozporządzeniu umieszczenie jej elementów w pasie terenu wyznaczonym liniami rozgraniczającymi w „miejscowym planie” lub w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. SzerokoĞü drogi w liniach rozgraniczających powinna zapewniaü moĪliwoĞü umiesz-czenia elementów drogi i urządzeĔ z nią związanych wynikających z ustalonych docelowych transportowych i innych funkcji drogi oraz uwarunkowaĔ terenowych. W zaleĪnoĞci od klasy podano najmniejsze szerokoĞci w liniach rozgraniczających dróg. W celu zapewnienia wymaga-nego poziomu bezpieczeĔstwa ruchu drogowego okreĞlono warunki poáączeĔ dróg, dopuszczalne odstĊpy miĊdzy wĊzáami lub skrzyĪowaniami oraz warunki stosowania zjazdów.
Te dwa wyĪej wymienione rozporządzenia zasadnicze w pracy planisty otwierają listĊ aktów wykonawczych, które są przydatne w dziaáalnoĞci planistycznych do których dodatkowo moĪna zaliczyü, m.in.:
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaü drogowe obiekty inĪynierskie i ich usytuowanie,
Rozporządzenie Ministra ĝrodowiska w sprawie warunków technicz-nych, jakim powinny odpowiadaü budowle hydrotechniczne i ich usytuowa-nie,
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki ĩywnoĞciowej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaü budowle rolnicze i ich usytuowanie,
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków tech-nicznych, jakim powinny odpowiadaü telekomunikacyjne obiekty budowlane i ich usytuowanie,
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków tech-nicznych, jakie muszą speániaü cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwáok i szczątków,
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej w sprawie okreĞle-nia, jakie tereny pod wzglĊdem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze,
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków, jakie powinny speániaü obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeni lotniska,
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie przepisów technicz-no-budowlanych dotyczących autostrad páatnych,
Rozporządzenie Ministra Spraw WewnĊtrznych i Administracji w sprawie przeciwpoĪarowego zaopatrzenia w wodĊ oraz dróg poĪarowych.
2.5. Podsumowanie
Z syntetycznego przeglądu gáównych polskich aktów prawnych uwidacz-nia siĊ caáa záoĪonoĞü procesu planistycznego w naszym kraju. W tekĞcie powyĪszym zostaáa zarysowana tylko strona prawna planowania, a przecieĪ osoby odpowiedzialne za konstruowanie planów lokalnych muszą operowaü szerszą wiedzą z innych dyscyplin naukowych, np. urbanistyki, architektury, gospodarki przestrzennej, geografii, ekologii, socjologii, ekonomi. Taka szeroka wiedza z zakresu wielu dziedzin potrzebna do prawidáowego konstruowania planów stawia przed planistami duĪe wyzwania. W związku z tym planowaniem powinny zajmowaü siĊ nie pojedyncze osoby, ale zespoáy planistyczne, w ramach, których znaleĨliby siĊ przedstawiciele róĪnych dyscyplin naukowych. Takie „specjalistyczne” grupy są gwarantem dobrej jakoĞci przygotowanych planów, które przecieĪ determinują nie tylko obecne dziaáania wáadz, mieszkaĔców, inwestorów, ale równieĪ determinują przyszáoĞü jednostek terytorialnych.
Abstract
Legal Conditions of Spatial Planning – Detailed Regulations
In Poland planning is regulated by Planning and Land Development Act (2003), numerous detailed regulations and executor provisions. Approximately several dozen acts determine process of spatial planning on regional and local level. The situation is even more complicated when one realises never ending process of amendments. Taking above under consideration the author decided to present the newest acts and regulation and give critical comment on them.
