Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. II, 1997
W y n i k i b a d a ń r a t o w n i c z y c h n a w i e l o k u l t u r o w y m s t a n o w i s k u
54
w D o r o h u s k u ,W OJ. CHEŁMSKIE
Te r e s a M a z u r e k
R a to w n ic z e b a d a n ia w y k o p a lisk o w e n a sta n o w isk u 54 w D o ro h u s k u p o d ję te z o s ta ły w z w ią z k u z p la n o w a n ą b u d o w ą sta w u ry b n e g o . S ta n o w isk o z lo k a liz o w a n e je s t n a n ie w ie lk im w y n ie s ie n iu n a le w y m b rz e g u rzek i U d ał, n ie d a le k o je j u jś c ia do B u g u (ryc. 1A). B a d an ia ra to w n ic z e n a sta n o w isk u p o d ją ł w sie rp n iu 1996 ro k u m g r W. R a ta jc z y k z P S O Z w C h e łm ie , z a k ła d a ją c n ie w ie lk i w y k o p n r 2 (ryc. IB ) n a k ra w ę d z i N E w y b ierz y - ska, p o w sta łe g o p rz e z s u k c e sy w n e n iw e lo w a n ie w y n ie s ie n ia sp y c h a c z e m . W o b rę b ie te g o w y k o p u z lo k a liz o w a n y z o s ta ł o b ie k t 2 ‘. W ce lu d o k ła d n ie jsz e g o r o z p o z n a n ia s ta n o w isk a w y ty c z o n o w y k o p y 3, 4, o b ejm u ją c e k ra w ę d ź w y b ie rz y s k a w z d łu ż o si N W -S E o ra z w y k o p 5 w z d łu ż o si N E -S W , n a w ią z u ją c s ię d o w y k o p u 2 W. R a taj czyka.
Ł ą c z n ie p rz e b a d a n o p o w ie rz c h n ię o k o ło 4 arów , o d k ry w a ją c 4 7 o b ie k tó w 2. O b ie k ty te, n a jp ra w d o p o d o b n ie j 0 c h a ra k te rz e o sa d o w y m , z a w ie ra ły n ie z b y t lic zn y m a te riał ceram iczny, d ro b n e fra g m en ty polepy, w ęg li d rz e w n y c h i k am ien ie. W n ie k tó ry c h o b ie k ta c h n a tra fio n o n a fra g m e n ty k o śc i z w ie rz ę c y c h , c z ę s to sp a lo n y ch . W śró d o d k ry ty c h o b ie k tó w n a u w a g ę z a s łu g u je w y m ie n io n y w y że j - n r 2, k tó ry w p la n ie p ła s k im ry so w a ł się ja k o o w a ln e z a c ie m n ie n ie o w y p e łn is k u z c z a rn e g o p ia sk u , z a w ie ra ją c e lic zn e fra g m e n ty c e ra m ik i (n ie k tó re ze ś la d am i w tó rn e g o p rz e p a le n ia - ryc. 3: a-d ), fra g m e n ty sp a lo n y c h k o ści zw ie rz ę c y c h o raz sz k la n y p ac io re k z w k ła d k ą z e zło tej fo lii (ry c. 2: b). P o d o b n y c h a ra k te r w y p ełn i- sk a m ia ły o b ie k ty 16, 19 i 26, z a w ie ra ją c e je d n a k z n a c z n ie sk ro m n ie jsz y z e s ta w z a b y tk ó w (ryc. 2: f,g; ryc. 3: a). W o b ie k c ie 37, o m a ło w y ra ź n y m p la n ie p ła sk im 1 p ro filu , z n a le z io n o f ra g m e n t c z a p k o w a te j p o k ry w k i k u ltu ry p o m o rsk ie j o ra z d o ść lic z n e fra g m e n ty n ac z y n ia w az o w a te g o o lek k o w y ch y lo n e j n a z e w n ątrz szyjce i n ie zn a c z n ie p o g ru b io n y m b rze g u . P o k ry w k a zd o b io n a je s t k a n e lu ra m i w u k ła d z ie k ó ł k o n c e n try c z n y c h . N a c z y n ie p o sia d a z b liżo n e z d o b ie n ie w p o sta c i zw ielo k ro tn io n y c h , p o z io m y c h żło b k ó w , o b e jm u ją c y c h g ó rn ą p a rtię b rzu ś- ca i c z ę ść sz y jk i o ra z o d c h o d z ą c y c h od n ic h p a s m ż ło b k ó w u k o śn y c h (ryc. 3: k).
1 Obiekt 1 wyznaczony w obrębie wykopu 1 przez mgr. W. Rataj- czyka, został zlokalizowany na południowym skraju stanowiska i okre ślony jako skupisko ceramiki w układzie mocno zaburzonym przez spy chacz.
2 Obiekty 6, 7, 46 uznane jako prawdopodobne, okazały się natu ralnymi przegłębieniami-zacicmnieniami w obrębie warstwy kulturowej.
N a jm ło d s z ą p o z y c ję c h r o n o lo g ic z n ą sp o śró d o d k ry ty c h o b ie k tó w z a jm u je o b ie k t 4 4 , w k tó ry m z n a le z io n o f ra g m e n ty n a c z y n ia ś re d n io w ie c z n e g o (ry c. 3: 1). Je st to n a jp ra w d o p o d o b n ie j p o z o s ta ło ś ć n ie w ie lk ie g o p a le n isk a , n a co w s k a z u ją lic z n e w ę g ie lk i d rz e w n e . N a js ta rsz y , p o z y s k a n y w tra k c ie b a d a ń , m a te ria ł c e ra m ic z n y m o ż n a d a to w a ć o d p r z e ło m u ep o k i b rą z u i e- p o k i ż e la z a . F ra g m e n ty c e ra m ik i k u ltu ry łu ż y c k ie j o ta k ie j c h ro n o lo g ii, p o c h o d z iły z w a rs tw y o ra z o b ie k tó w (ry c . 3: d -g ,i). C h a ra k te ry s ty c z n e z d o b ie n ie w p o s ta c i rz ę d u d z iu re k p o n iż e j w y le w u , z n a jd u je a n a lo g ie m .in . w m a te ria ła c h z S ie d lis z c z a , sta n . 17, w o j. c h e łm s k ie , s ta n o w ią c y c h d o ść z w a rty z e s p ó ł o c e c h a c h fo rm a ln o - s ty lis ty c z n y c h ty p o w y c h d la k o ń c a e p o k i b r ą z u i o k r e su h a ls z ta c k ie g o (Z. W ic h ro w sk i 1988, ta b l. 1-8, tabl. III 2 -6 ). F ra g m e n t p o k ry w k i c z a p k o w a te j k u ltu ry p o m o r sk ie j z o b ie k tu 37 n a le ż y d a to w a ć n a o k re s h a ls z ta c k i D (M . G e d l 1968, s. 2 1 0 ). N ie m ie śc i s ię o n a w ty p o lo gii S. C z o p k a d la p o k ry w e k k u ltu ry p o m o rs k ie j w je j p o łu d n io w o - w s c h o d n ie j s tr e f ie (1 9 9 2 , s. 3 7 -3 8 ). Jej o r y g in a ln e z d o b ie n ie r ó w n ie ż n ie z n a jd u je a n a lo g ii, p o z a o rn a m e n te m m is y z g ro b u w ie lo p o p ie ln ic o w e g o z C z e m ie jo w a -N a ta lin a (W . M a z u re k 1992, ta b l. III). P o d o b n ie n a le ż y d a to w a ć p rz y p u s z c z a ln ie fra g m e n t w y le w u n a c z y n ia w a z o w a te g o z o b ie k tu 16.
P o z y s k a n y m a te ria ł ź ró d ło w y z p rz e ło m u e p o k b r ą z u i ż e la z a j e s t in te r e s u ją c y z p u n k tu w id z e n ia p o s tę p u b a d a ń n a d p r o b le m a ty k ą w z a je m n y c h r e la c ji m ię d z y s c h y łk o w ą f a z ą k u ltu ry łu ż y c k ie j i p o c z ą tk a m i k u l tu r y p o m o r s k ie j. C e ra m ik a z o b ie k tó w 2, 19 i 2 6 o ra z w a rstw y k u l tu ro w e j z n a jd u je a n a lo g ie w m a te r ia ła c h g ru p y z u b ry c - k ie j, d a to w a n e j n a sta rs z y o k re s rz y m s k i (D . N . K o z a k 1 9 9 1 , ry c . 2 5 , fo t. 3). W s p ó łc z e s n y tej c e r a m ic e j e s t n a jp ra w d o p o d o b n ie j s z k la n y p a c io r e k z e z ł o tą w k ła d k ą , z n a le z io n y w o b ie k c ie 2 (ry c . 4 :e ). M . M ą c z y ń s k a (1 9 7 2 , s. 3 8 4 ) d a tu je p a c io r k i te g o ty p u o d sc h y łk u p ó ź n e g o o k re s u p r z e d rz y m s k ie g o do fa z y C l o k re s u r z y m s k ie g o . N ie d o s ta te c z n y s ta n b a d a ń n a d o s a d a m i o d s c h y łk u e p o k i b rą z u d o o k re s u w p ły w ó w rz y m s k ic h n a d ś r o d k o w y m B u g ie m n ie p o z w a la n a p e w n ą in te r p r e ta c ję o d k ry ty c h m a te ria łó w , co im p lik u je w n io s e k o k o n i e c z n o ś c i i n t e n s y f i k a c j i b a d a ń w y k o p a li s k o w y c h w ty m re g io n ie .
74 Te r e s a Ma z u r e k
Wy n ik ib a d a ń r a t o w n i c z y c hn aw ie l o k u l t u r o w y m s t a n o w is k u 5 4 w Do r o h u s k u
Te r e s a Ma z u r e k
Wy n i k ib a d a ńr a t o w n i c z y c hn aw ie l o k u l t u r o w y ms t a n o w is k u54 w Do r o h u s k u 77
Lit e r a t u r a
C z o p e k S.
1992 Południowo-wschodnia strefa kultury pom or skiej, Rzeszów.
G e d l M.
1968 C m entarzysko kultury wschodniopom orskiej w Zwartowie, powiat Lębork, „Pomorania A n tiqua”, t. 2, s. 189-213.
K o z a k D. N.
1991 Etnokulturna istorija Volyni (Iv. don.e. -IVv.n.e.), Kiiv.
M a z u r e k W.
1992 N iepublikowane m ateriały związane z kulturą pom orską z województwa chełmskiego, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich p o w ią za n ia z innymi terenami, Rzeszów, s.
241-161.
M ą c z y ń s k a M.
1972 Uwagi o chronologii i rozprzestrzenieniu pa ciorków w okresie rzymskim i wczesnej fazie w ę d ró w e k lu d ó w w P o lsc e , A P o l., t. 17, s. 349-390.
S z a m a ł e k K.
1987 Kruszwicki zespół osadniczy w młodszej epoce brązu i w początkach epoki żelaza, Wrocław. W i c h r o w s k i Z.
1988 Materiały kultury łużyckiej z Siedliszcza, gm. Wola Uhruska, woj. chełmskie, St. Mat. Lub., t. 13, s. 13-28.
Te r e s a Ma z u r e k
Pr e l i m i n a r y R e s u l t so f t h e Re s c u e Ex c a v a t i o n s a t a M u l t i c u l t u r a l Si t e f r o m t h e Ir o n Ag e a t D o r o h u s k , S i t e 5 4 , C h e ł m V o i v o d s h i p
The rescue excavations o f site 54 at Dorohusk were un dertaken in connection with the planned construction o f an artificial reservoir. The site is located on a small promontory on the left side o f the Udal river, close to where it joins the Bug river.
The excavations carried out in August and October 1996 covered an area o f about 400 sq. m w here 44, probably, settle ment features were found. Apart from small fragments o f daub, charcoal and stone rubble only few potsherds were uncovered. In some o f the features, fragments o f often burnt animal(?) bones occurred.
The ceramic materials should be associated with the final stage o f the Lusatian culture, the Pomeranian culture, the Ro man period as well as the Middle Ages.
Among the ancient ceramic artefacts, the m ost interesting are the fragments o f a lid and o f an ornamented vessel from the Pomeranian culture (feature 37) which can m ost probably be dated to the Hallstatt period (HaD) (cf. M. Gedl 1968, p. 210). The materials from the Roman period exhibit similari ties to the ceramic artefacts o f the so called Zubryce group (D. N. Kozak 1991, Fig. 18-2, 5, 6, 12; photo 3 -1 ,2 , 3).
