Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej : zagadnienia administracyjnoprawne

Rafał Marchewka

Wojewódzkie fundusze ochrony

środowiska i gospodarki wodnej :

zagadnienia administracyjnoprawne

ROK II · NR 1-2/2002 · UKSW - WARSZAWA · TNOiK - TORUŃ · ISSN 1642-9591

R afal M archewka*

WOJEWÓDZKIE FUNDUSZE

OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ:

ZAGADNIENIA ADMINISTRACYJNOPRAWNE

1. C

Celem niniejszej publikacji je st zaprezentow anie węzłowych, teo- retyczno-praw nych zagadnień związanych z działalnością wojewódz­ kich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOSiGW). Niniejszy a rty k u ł sk ład a się z zagadnień wstępnych, 12 podrozdziałów i podsumowania. W podrozdziale zagadnienia w stępne au to r p rezen tu ­ je krótki zarys historyczny funduszy ochrony środowiska. W n a stę p ­ nych podrozdziałach omówione zostały zagadnienia teoretyczne i p ra k ­ tyczne zw iązane z działalnością WFOSiGW. Przy uw zględnieniu k ry te ­ rium chronologiczno-problemowego au to r kolejno om awia tak ie zagad­ nienia jak: źródła praw a, organy adm inistracji oraz instytucje ochrony środowiska, organizację i kom petencje organów wojewódzkiego fundu­ szu, formy d ziałania funduszu, umowy cywilnoprawne zaw ierane przez fundusze, ich s ta tu s prawny, m ienie wojewódzkich funduszy, gospodar­ kę finansow ą wojewódzkich funduszy, działalność wojewódzkich fun­ duszy jako „instytucji bankowych” oraz nadzór wojewodów nad woje­ wódzkimi funduszam i. A rtykuł kończy konkluzja, k tó ra nie ogranicza się tylko do podsum ow ania istniejącego stan u prawnego, ale formułuje postulaty de lege ferenda.

* Mgr Rafał Marchewka - doktorant w Katedrze Prawa i Postępowania Admini­ stracyjnego, Uniwersytet Warszawski

2. Z

Polski system finansow ania ochrony środowiska pow staw ał rów­ nocześnie ze zm ianą system u gospodarczego z nakazowo-rozdzielczego n a system gospodarki rynkowej oraz z likwidacją totalitarnego ustroju państw a, przywróceniem podmiotowości obywateli i oddaniem im de­ m okratycznych mechanizmów rządzenia1. W czasie czterdziestu pięciu la t istn ien ia PRL-u ochrona środowiska stanow iła m argines zadań re ­ alizowanych przez państwo. Okres ten charakteryzow ał się d ek lara­ cjami władz o znaczeniu ochrony środowiska, wybiórczym tw orzeniem dosyć dobrych rozw iązań prawnych, które następnie nie były respekto­ wane. C entralnie sterow ane podmioty gospodarcze środki n a ochronę środowiska otrzym ywały z budżetu, a ubezwłasnowolnione jednostki kom unalne nie m iały wpływu n a podejmowanie lokalnych działań n a rzecz ochrony środowiska. Takie postępowanie doprowadziło do tego, że uprzem ysłowione obszary k ra ju zostały zdegradowane, nie m iały szansy n a rozw iązanie swoich potrzeb kom unalnych, skuteczną obronę unikalnej przyrody oraz zapew nienie zdrowych w arunków życia swoim mieszkańcom. S tan środowiska uległ takiem u pogorszeniu, że nie moż­ n a było już kontynuować rabunkow ej gospodarki i dalej degradować środowiska. Wymagało to radykalnych zm ian w podejściu do problem u ochrony środowiska. Należało doprowadzić do respektow ania praw a ochrony środowiska, podjąć intensyw ne inw estow anie w in fra s tru k tu ­ rę zw iązaną z ochroną środowiska oraz podjąć dialog ze społeczeństwem, które domagało się zapew nienia bezpieczeństwa ekologicznego2.

Pierw szą instytucją finansową (funduszem celowym), której środki przeznaczone były n a pokrycie kosztów lub dofinansowanie działalno­ ści zm ierzającej do ochrony środowiska był Fundusz Ochrony Środowi­ ska. In sty tu c ja ta zo stała pow ołana n a mocy postanow ień u staw y z 31.1.1980 r. o ochronie i kształtow aniu środowiska3 (art. 82, art. 8 7 - -88), k tó ra w eszła w życie w dniu 1.9.1980 r.

Doświadczenia zebrane w trakcie ośmiu la t istn ien ia i funkcjono­ w ania F unduszu Ochrony Środowiska skłoniły ustawodawcę do podję­ cia dalszych działań w zakresie budowy system u finansow ania ochro­

1 „Ekofinanse” 1999, nr 7. 2 Tamże.

ny środowiska w Polsce. U staw ą z 27.4.1989 r. o zmianie ustaw y o ochro­ nie i kształtow aniu środowiska i ustaw y - Prawo wodne (Dz.U. N r 26, poz.139) w miejsce F un d u szu Ochrony Środowiska utworzono jeden Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wypo­ sażony w osobowość p raw n ą oraz wojewódzkie fundusze ochrony śro­ dowiska i gospodarki wodnej bez osobowości praw nej, które docelowo m iały istnieć w każdym z 49 województw (Rozdział 2 Fundusze ochro­ ny środowiska i gospodarki wodnej - a rt. 87 - art. 88f). Narodowy F u n ­ dusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ze względu n a swoje wyodrębnienie organizacyjne nie będzie przedm iotem dalszych analiz, które skoncentrują się n a WFOŚiGW.

Dochodami zarówno Narodowego Funduszu ja k i wojewódzkich funduszy były wpływy z ty tu łu opłat i k a r pobieranych za n aru szan ie przepisów o ochronie środowiska. Dysponentam i wojewódzkich fundu­ szy były właściwe rad y narodowe stopnia wojewódzkiego. Środkam i wojewódzkich funduszy adm inistrow ały zaś terenow e organy adm ini­ stracji państwowej o właściwości ogólnej stopnia wojewódzkiego (woje­ wodowie), zgodnie z planam i uchwalonymi przez rad y narodowe. Pro­ jekty planów wojewódzkich funduszy oraz roczne spraw ozdania z wy­ konania planów przedstaw iały radom narodowym terenow e organy adm inistracji państwowej o właściwości ogólnej.

K ierując się zachęcającymi doświadczeniami zebranym i w pierw ­ szych latach funkcjonowania Narodowego F unduszu Ochrony Środo­ w iska i Gospodarki Wodnej w 1993 r. kolejną u staw ą nowelizującą4 ustaw ę z 31.1.1980 r. o ochronie i kształtow aniu środow iska powołano n a wzór Narodowego Funduszu wojewódzkie fundusze ochrony środo­ w iska i gospodarki wodnej wyposażone w osobowość praw ną. Tą sam ą nowelą powołano również gm inne fundusze ochrony środowiska i go­ spodarki wodnej, działające w formie wyodrębnionych rachunków b a n ­ kowych, bez osobowości praw nej, pozwalające sam orządom realizować zadania lokalne. Wyposażając WFOŚiGW w osobowość praw ną, w ła­ sne organy oraz m ienie ustaw odaw ca utrzym ał podporządkowanie or­ ganizacyjne wojewódzkich funduszy wojewodom. Wojewodowie otrzy­ m ali ponadto prawo powoływania i odwoływania n a w niosek rad y n a d ­ zorczej wojewódzkiego funduszu prezesa zarządu wojewódzkiego fu n ­ duszu oraz prawo powoływania i odwoływania członków rad y nadzor­ czej tego funduszu.

O statn im krokiem w form owaniu się polskiego system u ochrony środowiska były zm iany wprowadzone w 1998 roku, zw iązane z wpro­

w adzeniem reform y samorządowej. U staw ą z 24.7.1998 r. o zm ianie niektórych u staw określających kompetencje organów adm inistracji publicznej - w związku z reform ą ustrojową pań stw a5 utworzono czte­ rostopniowy system finansow ania ochrony środowiska, który obecnie tw orzą Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej posiadające osobowość praw ną oraz powiatowe i gm inne fundusze śro­ dowiska i gospodarki wodnej bez osobowości praw nej. W szystkie z wy­ m ienionych wyżej funduszy zasilane są środkam i pochodzącymi z opłat za korzystanie ze środowiska oraz z k a r za n aru szan ie norm ochrony środowiska. U kształtow any w omówiony sposób system finansow ania ochrony środowiska okazał się okrzepły n a tyle, że ustaw odaw ca prze­ niósł dotychczasowe rozw iązania w tej dziedzinie do nowej ustaw y z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska6, któ ra zastąp iła poprzednią ustaw ę z 31.1.1980 r. o ochronie i kształtow aniu środowiska.

Istniejący w chwili obecnej m echanizm finansow ania ochrony śro­ dowiska w Polsce opierający się n a pow iązaniu dochodów z ty tu łu opłat za korzystanie ze środowiska oraz z k a r za n aru szan ie norm ochrony środowiska z w ydatkam i n a cele szeroko pojętej ochrony środowiska je st jednym z ciekawszych rozw iązań na świecie, który prezentow any je st jako model do naśladow ania.

3. ŹRÓDŁA PRAWA

Podstawowe dwa akty prawne, które regulują problematykę ochro­ ny środowiska w Polsce to: Konstytucja RP7 z 2.4.1997 r. oraz ustaw a z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska8 (dalej u.p.o.ś.). Działalność WFOŚiGW, a w szczególności ich gospodarkę finansową oprócz funda­ m e n ta ln e j u s ta w y P raw o och ro n y śro d o w isk a re g u lu je u s ta w a z 26.11.1998 r. o finansach publicznych9, ustaw a z 29.9.1994 r. o rach u n ­ kowości 10, ustaw a z 30.6.2000 r. o w arunkach dopuszczalności i nadzo­ row aniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców 11 oraz rozporządzenie

5 Dz.U. Nr 106, poz. 668 ze zm. 6 Dz.U. Nr 62, poz. 627 ze zm. 7 Dz.U. Nr 78, poz. 483. 8 Dz.U. Nr 62, poz. 627 ze zm. 9 Dz.U. Nr 155, poz. 1014 ze zm, 10 Dz.U. Nr 121, poz. 591 ze zm. 11 Dz.U. Nr 60, poz. 704 ze zm.

M in istra O chrony Środow iska, Zasobów N atu ra ln y ch i L eśnictw a z 29.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wo­ jewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej12. Istotne

znaczenie w tym zakresie m ają również akty praw ne określające docho­ dy funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym m.in. roz­ porządzenie Rady Ministrów z 9.10.2001 r. w sprawie opłat za korzysta­ nie ze środow iska13; rozporządzenie Rady M inistrów z 30.12.1997 r. w sprawie opłat za wprowadzanie substancji zanieczyszczających do po­ w ietrza oraz za usuw anie drzew i krzewów14 oraz rozporządzenie M ini­ stra Ochrony Środowiska, Zasobów N aturalnych i Leśnictwa z 5.11.1991 r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jak im powinny odpowia­ dać ścieki wprowadzone do wód lub do ziem i15.

Osobną kategorię aktów norm atyw nych wojewódzkich funduszy tworzą ak ty praw ne stanowione przez ich organy (uchwały rady n a d ­ zorczej oraz zarządu), w szczególności są to: regulam in organizacyjny biura wojewódzkiego funduszu, zasady udzielania i u m arzan ia poży­ czek oraz udzielania dotacji ze środków wojewódzkiego funduszu, k ry ­ te ria wyboru przedsięwzięć finansow anych ze środków wojewódzkiego funduszu, lista przedsięwzięć priorytetowych przewidzianych do dofi­ nansow ania w danym roku kalendarzowym , a także uchwały rady nad ­ zorczej oraz zarządu wojewódzkiego funduszu w spraw ie udzielania pożyczek i dotacji oraz uchwały w sprawie um orzenia w części udzielo­ nych pożyczek. Ogromne znaczenie m a również s ta tu t wojewódzkiego fu n duszu ochrony środow iska i gospodarki wodnej, k tó ry zgodnie z a rt. 416 u st. 3 u.p.o.ś. n ad aw an y je s t przez zarząd województwa w uzgodnieniu z m inistrem właściwym do spraw środowiska.

4. O

ORAZ INSTYTUCJE OCHRONY ŚRODOWISKA

Zgodnie z art. 5 K onstytucji RP z 2.4.1997 r. Rzeczpospolita Pol­ ska zapew nia ochronę środowiska, kierując się zasad ą zrównoważo­ nego rozwoju. W świetle art. 74 ust. 2 Konstytucji RP ochrona środo­ w iska je s t obowiązkiem władz publicznych. W ładze publiczne zobo­

12 Dz.U. z 1999 r., Nr 3, poz. 17. 13 Dz.U. Nr 130, poz. 1453 ze zm.

14 Dz.U. z 1998 r., Nr 162, poz. 1117 ze zm. 15 Dz.U. Nr 77, poz. 335 ze zm.

w iązane są prowadzić politykę zapew niającą bezpieczeństwo ekolo­ giczne współczesnem u i przyszłym pokoleniom (art. 74 u st. 1 K onsty­ tucji RP). Podm iotam i, które realizują zadania z zak resu ochrony śro­ dow iska są z jednej strony organy adm inistracji do spraw ochrony środowiska, z drugiej zaś są to instytucje ochrony środowiska. O rgany ochrony środow iska zgodnie z art. 376 u.p.o.ś. to: wójt, b u rm istrz, lub prezydent m iasta; starosta; wojewoda oraz m in ister właściwy do spraw środowiska. W skazana w yliczanka pomija m arszałk a województwa, co nie wydaje się być rozw iązaniem trafnym zważywszy n a przyznane u staw ą kom petencje sam orządu województwa w zakresie ochrony śro­ dowiska oraz kom petencje m arszałk a w zakresie kontroli p rzestrze­ gania i stosow ania przepisów o ochronie środowiska. Funkcje organu ochrony środow iska realizuje tak że Inspekcja Ochrony Środowiska w zakresie określonym przepisam i ustaw y z 20.7.1991 r. o Inspekcji Ochrony Środow iska16.

Obok organów ochrony środowiska n a gruncie postanowień u.p.o.ś. ustaw odaw ca w Tytule VII w Dziale II tej ustaw y wyodrębnia in sty tu ­ cje ochrony środowiska. Zgodnie z art. 386 omawianej ustaw y in s ty tu ­ cjami ochrony środowiska są: Państw ow a R ada Ochrony Środowiska, komisje do spraw ocen oddziaływania n a środowisko oraz fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Warto w tym m iejscu zwrócić uwagę n a to, że ustaw odaw ca do tej samej grupy instytucji ochrony środowiska zaliczył z jednej strony organy pomocnicze (opiniodawczo- doradcze) adm inistracji państwowej, tj. Państw ow ą Radę Ochrony Śro­ dowiska oraz komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko, z d ru ­ giej zaś instytucje finansowe wyposażone w osobowość p raw n ą - N aro­ dowy i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Rozwiązanie to nie je st w moim przekonaniu trafne, ponieważ wpro­ w adza zam ęt pojęciowy, który prowadzi do wielu kom plikacji w sferze aktów stosow ania p raw a17.

Państw ow a R ada Ochrony Środowiska stanow i organ doradczy i opiniodawczy m in istra właściwego do spraw środow iska (art. 387 u.p.o.ś.). Do zakresu działania Rady należy zgodnie z art. 388 u.p.o.ś. opracowywanie dla m in istra właściwego do spraw środowiska opinii w spraw ach ochrony środowiska, a także przedstaw ianie propozycji i wniosków zmierzających do tworzenia warunków zrównoważonego roz­ woju i ochrony środowiska oraz do zachowania lub poprawy jego stanu.

16 Dz.U. z 1994 r., Nr 49, poz. 196 ze zm.

17 Zaliczenie wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej do instytucji ochrony środowiska na równi z organami administracji stwarza błędne do­ mniemanie, iż wojewódzkie fundusze stanowią organy administracji publicznej.

W skład Państwowej Rady Ochrony Środowiska wchodzą przewodniczą­ cy, dwóch zastępców przewodniczącego, sekretarz oraz 30 członków, po­ woływanych przez m in istra właściwego do spraw środowiska n a okres 5 la t spośród przedstawicieli nauki, środowisk zawodowych, organizacji ekologicznych oraz przedstaw icieli sam orządu gospodarczego. Szczegó­ łową organizację oraz tryb działania Państwowej Rady Ochrony Środo­ w iska reguluje rozporządzenie M inistra Ochrony Środowiska, Zasobów N aturalnych i Leśnictwa z 8.3.1990 r. w sprawie organizacji, szczegóło­ wych zasad i zakresu działania Państwowej Rady Ochrony Środowiska18. Komisje do spraw ocen oddziaływania n a środowisko stanow ią kolejny po Państwowej Radzie Ochrony Środowiska elem ent w syste­ mie instytucji ochrony środowiska. W świetle a rt. 394 u.p.o.ś. istnieją Krajowa Komisja do Spraw Ocen O ddziaływania n a Środowisko oraz wojewódzkie komisje do spraw ocen oddziaływania n a środowisko. K ra­ jowa Komisja do spraw Ocen O ddziaływania n a Środowisko je st orga­ nem opiniodawczo-doradczym m in istra właściwego do spraw środowi­ ska w zakresie ocen oddziaływania na środowisko. W skład Komisji wchodzi przewodniczący i jego zastępcy, sekretarz oraz od 40 do 60 członków, których powołuje i odwołuje m inister właściwy do spraw śro­ dowiska spośród przedstaw icieli nauki, praktyki oraz organizacji eko­ logicznych (art. 395 ust. 2 u.p.o.ś.). Do zadań Krajowej Komisji należy między innym i w ydawanie opinii w spraw ach przedłożonych przez m i­ n istra właściwego do spraw środowiska; m onitorowanie funkcjonowa­ nia system u ocen oddziaływania n a środowisko oraz przedstaw ianie opinii i wniosków, w tym dotyczących rozwoju metodologii i programów szkoleniowych w zakresie ocen oddziaływania na środowisko; w ydawa­ nie opinii w spraw ach projektów aktów praw nych dotyczących syste­ m u ocen oddziaływ ania n a środowisko oraz w spółpraca z wojewódzki­ mi kom isjam i do spraw ocen oddziaływania n a środowisko (art. 395 ust. 3 u.p.o.ś.). Wojewódzkie komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko są organam i opiniodawczo-doradczymi wojewodów w za­ kresie ocen oddziaływania n a środowisko. W skład wojewódzkiej komi­ sji wchodzi przewodniczący i jego zastępca, sekretarz oraz od 20 do 40 członków, których powołuje i odwołuje wojewoda w porozum ieniu z m arszałkiem województwa spośród przedstaw icieli nauki, praktyki oraz organizacji ekologicznych. Do zadań wojewódzkich komisji n ale­ ży: wydawanie opinii w spraw ach przedłożonych przez wojewodę; przed­ staw ianie opinii i wniosków dotyczących rozwoju program ów szkole­ niowych w zakresie ocen oddziaływania n a środowisko oraz w spółpra­

ca z K rajową Komisją i innym i wojewódzkimi komisjami (art. 396 ust. 3 u.p.o.ś.). Szczegółową organizację oraz tryb działania Krajowej Komisji i wojewódzkich komisji reguluje rozporządzenie m in istra właściwego do spraw środow iska19.

Instytucjam i ochrony środowiska w myśl postanowień u.p.o.ś. są również fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Pod szero­ kim pojęciem „funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej” u s ta ­ wodawca rozumie posiadające osobowość praw ną Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a także gm inne i powiatowe fundusze, które nie posiadają osobowości prawnej. Należy w tym miej­ scu podkreślić to, iż wszystkie ze wskazanych funduszy są w myśl art. 22 ust. 1 ustaw y z 26.11.1998 r. o finansach publicznych20 funduszam i celo­ wymi i nie łączą ich żadne więzi n a tu ry organizacyjnej. W szczególności fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej nie są sobie podpo­ rządkowane organizacyjnie, zaś wojewódzkie, powiatowe i gm inne fun­ dusze nie stanowią, co często bywa mylone, jednostek terenowych N aro­ dowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

5. O

N a podstaw ie art. 400 ust.2 u.p.o.ś. WFOŚiGW m ają osobowość p raw n ą i w świetle przepisów ustaw y z 26.11.1998 r. o finansach pu ­ blicznych są „wojewódzkimi funduszam i celowymi”. W im ieniu woje­ wódzkiego funduszu, jako osoby prawnej działają jego organy, tj. za­ rząd oraz ra d a nadzorcza (art. 412 ust.3 u.p.o.ś.). Zarząd stanow i or­ gan wykonawczy funduszu i składa się z prezesa oraz jego zastępców powoływanych przez zarząd województwa samorządowego n a wniosek rady nadzorczej wojewódzkiego funduszu. U staw a z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska nie określa konkretnej liczby członków zarządu wojewódzkiego funduszu, ich liczbę precyzują postanow ienia statutów wojewódzkich funduszy. W praktyce w skali całego k ra ju liczba wice­ prezesów w zarządach wojewódzkich funduszy w aha w przedziale od 1 do 4. Rozwiązanie to nie należy do dobrych, chociażby ze względu n a w ystępującą praktykę tw orzenia stanow isk „dodatkowych” wicepreze­ sów w sytuacji gdy potrzeba ta k a w praktyce nie istnieje. W moim prze­

19 Dotychczas nie zostało wydane. 20 Dz.U. Nr 155, poz. 1014 ze zm.

konaniu w ystarczający i optym alny byłby model dwuosobowego zarzą­ du (prezes i jego zastępca) przyjęty jako obowiązujący wojewódzkie fun­ dusze w skali całego kraju. Model ten nie kłóciłby się z zasadą kolegial­ nego podejm owania decyzji i przede w szystkim byłby oszczędny pod względem finansowym.

W stru k tu rz e ścisłego kierownictwa wojewódzkiego funduszu czo­ łową pozycję zajm uje prezes, który reprezentuje fundusz n a zew nątrz, dokonując w szystkich czynności praw nych w zakresie praw i obowiąz­ ków m ajątkow ych funduszu. W szczególności prezes wojewódzkiego funduszu podpisuje liczne dokum enty finansowe (w tym najw ażniej­ sze to umowy pożyczek i dotacji), przejm ując tym sam ym n a siebie odpowiedzialność za realizację postanow ień zaw artych w tych doku­ m entach. Prezes zarządu wojewódzkiego funduszu kieruje pracą biu ­ ra przy pomocy wiceprezesów, którzy w zakresie powierzonym przez prezesa nadzorują pracę wyznaczonych zespołów m erytorycznych oraz oddziałów terenow ych funduszu. Prezes wojewódzkiego funduszu za­ tru d n ia tak że pracowników b iu ra wojewódzkiego funduszu i w myśl postanow ień ustaw y z 26.6.1974 r. Kodeks pracy21 wykonuje w sto­ su n k u do nich funkcje pracodawcy. Funkcji prezesa oraz członka za­ rząd u wojewódzkiego funduszu nie m ożna zgodnie z a rt. 415 u.p.o.ś. łączyć z zatrudnieniem w adm inistracji rządowej lub sam orządowej, a tak że z członkostwem w rad ach nadzorczych spółek z udziałem S k a r­ bu P aństw a.

Kolejnym organem wojewódzkiego funduszu je st ra d a nadzorcza, będąca organem stanowiąco - nadzorczym funduszu. Do zadań rady nadzorczej należy wyznaczanie podstawowych kierunków działalności funduszu oraz kontrola działalności zarządu. Skład rad y nadzorczej wojewódzkiego funduszu m a ch arak ter samorządowo-ekologiczny, przy czym decydujący wpływ n a obsadę personalną rady nadzorczej woje­ wódzkiego funduszu m a sam orząd województwa. W skład rad y nadzor­ czej wojewódzkiego funduszu liczącej 9 albo 10 osób zgodnie z art. 413 ust. 5 u.p.o.ś. wchodzą: 1) przedstaw iciel wojewody; 2) przedstaw iciel właściwej komisji do spraw środowiska sejm iku województwa; 3) przed­ staw iciel wojewódzkiej komisji ochrony przyrody; 4) przedstaw iciel Narodowego F unduszu wyznaczony przez Radę N adzorczą tego fundu­ szu; 5) jed en lub dwaj specjaliści z dziedziny ochrony środowiska i go­ spodarki wodnej wyznaczeni przez sejmik województwa; 6) dwaj przed­ staw iciele wyznaczeni przez sejm ik województwa; 7) przedstaw iciel organizacji ekologicznych w ybrany spośród kandydatów zgłoszonych

przez organizacje działające i posiadające stru k tu ry organizacyjne na terenie danego województwa i cieszących się poparciem największej ich liczby oraz 8) przedstaw iciel sam orządu gospodarczego w ybrany spośród kandydatów zgłoszonych przez sam orządy gospodarcze. F u n k ­ cji członka rady nadzorczej wojewódzkiego funduszu nie mogą pełnić w ojew oda, w icew ojew oda oraz członkow ie z a rz ą d u w ojew ództw a (art. 413 ust. 8 u.p.o.ś.). W szystkich członków rady nadzorczej woje­ wódzkiego funduszu przy uw zględnieniu stanow iska w skazanych wy­ żej jednostek organizacyjnych (tj. wojewody, Rady Nadzorczej N arodo­ wego F un d u szu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, organizacji ekologicznych oraz sam orządu gospodarczego) powołuje i odwołuje w for­ mie uchw ały zarząd województwa. W skazana uchw ała podlega nadzo­ rowi wojewody.

Omawiając organizację i miejsce WFOŚiGW w system ie adm ini­ stracji publicznej w arto zwrócić uwagę n a to, że u staw a z 24.7.1998 r. o zm ianie niektórych ustaw określających kompetencje organów adm i­ nistracji publicznej - w związku z reform ą ustrojową państw a22 stworzy­ ła więzi organizacyjno - praw ne łączące wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej z zarządam i województw sam orządo­ wych. J e s t to istotna zm iana, ponieważ przed reform ą adm inistracyjną państw a, któ ra weszła w życie w styczniu 1999 roku wojewódzkie fundu­ sze podlegały organizacyjnie wojewodom, a więc organom adm inistracji rządowej a nie samorządowej. J e s t to niewątpliwie rozwiązanie trafne, zważywszy na to, iż zadania z zakresu ochrony środowiska zostały wpi­ sane w ustaw ie z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa23, jako kompe­ tencja w łasna sam orządu województwa (art. 14 ust. 1 pkt. 8).

Pozycję praw ną oraz stru k tu rę organizacyjną WFOŚiGW należy w moim przekonaniu rozpatryw ać w dwóch aspektach: w aspekcie or­ ganizacyjnym oraz w aspekcie funkcjonalnym. W aspekcie organiza­ cyjnym WFOŚiGW łączą z zarządam i województw samorządowych więzi organizacyjno - praw ne, przejaw iające się w szczególności: 1) w powo­ ływ aniu i odwoływaniu przez zarządy województw członków rad y n a d ­ zorczej, 2) w u stalan iu w formie zarządzenia w ynagrodzenia członków rad nadzorczych 3) w powoływaniu n a wniosek rady nadzorczej preze­ sa zarządu wojewódzkiego funduszu; 4) w nadaw aniu po uzgodnieniu z m inistrem właściwym do spraw środowiska s ta tu tu wojewódzkiego funduszu oraz 5) w obowiązku składania w term inie do dnia 30 kw iet­ nia każdego roku kalendarzowego sprawozdań z działalności wojewódz­

22 Dz.U. Nr 106, poz. 668 ze zm. 23 Dz.U. z 2001 r., t.j. Nr 142, poz. 1590.

kich funduszy. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej należy zaliczyć do grupy wojewódzkich jednostek organizacyj­ nych (realizują zadania wyodrębnione z budżetu województwa n a ob­ szarze województwa), ale nie do grupy wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Zgodnie z a rt. 45 ust. 1 ustaw y z 5.6.1998 r. o sam orządzie województwa zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu m arszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób praw ­ nych. U staw odaw ca nie definiuje pojęcia wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej oraz pojęcia wojewódzkiej osoby praw nej. Po­ przez wyliczenie m ożna wskazać, że grupa wojewódzkich sam orządo­ wych jed n o stek organizacyjnych oraz wojewódzkich osób praw nych obejmuje m.in. wojewódzkie dyrekcje inwestycji, b iu ra geodezji i te re ­ nów rolnych, zarządy dróg wojewódzkich, wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego, szpitale wojewódzkie, kolum ny tra n s p o rtu sanitarnego, wojewódzkie zarządy melioracji i urządzeń wodnych, biblioteki woje­ wódzkie, szkoły medyczne, kolegia języków obcych, kolegia nauczyciel­ skie, ośrodki doskonalenia nauczycieli, instytucje k u ltu ry (muzea, te ­ atry) i inne jednostki. Zarząd województwa kieruje, koordynuje i kon­ troluje działalność wojewódzkich samorządowych jednostek organiza­ cyjnych w tym powołuje i odwołuje kierowników. Wojewódzkie fu n d u ­ sze ochrony środowiska i gospodarki wodnej nie należą do grupy woje­ wódzkich sam orządow ych jed n o stek organizacyjnych, ponieważ ich m ienie nie je s t częścią m ienia samorządowego przysługującem u woje­ wództwu jak o osobie praw nej, lecz stanow i wyodrębnioną część m ienia Skarbu Państw a przysługującego wojewódzkiemu funduszowi jako pań ­ stwowej osobie praw nej. Problem ten zostanie szczegółowo omówiony w dalszej części niniejszego opracowania.

W aspekcie funkcjonalnym nato m iast wojewódzkie fundusze s ta ­ nowią wyodrębnione i samodzielne jednostki organizacyjne, które dzia­ łają w sferze zupełnie niezależnej od organów wojewódzkiej adm ini­ stracji samorządowej. W szczególności zarządy wojewódzkich fundu­ szy nie realizują postanow ień uchwał sejmików wojewódzkich (za wy­ jątk iem strateg ii województwa i programów wojewódzkich), lecz posta­ nowienia uchw ał swoich rad nadzorczych. Ponadto plany finansowe wojewódzkich funduszy uchw alane przez ich rady nadzorcze nie stan o ­ wią części budżetu województwa.

A paratem pomocniczym zarządu WFOSiGW, który zapew nia ob­ sługę organizacyjną oraz techniczno-biurową zarządu, a także jego rady nadzorczej je s t biuro wojewódzkiego funduszu. Istnienie wyodrębnione­ go a p aratu pomocniczego w postaci biura oraz wynikający z ustaw y przy­ miot osobowości prawnej stanow i podstawowe kryterium odróżniające:

Narodowy Fundusz oraz WFOŚiGW od powiatowych i gm innych fundu­ szy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Podstawowym aktem praw ­ nym, który określa organizację biura wojewódzkiego funduszu je st uchwa­ ła rady nadzorczej w sprawie n ad an ia regulam inu organizacyjnego biu­ ra wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Regulam in organizacyjny określa szczegółowe zadania prezesa, wice­ prezesów, zespołów merytorycznych oraz oddziałów terenowych fundu­ szu. Regulam in reguluje również organizację kontroli wewnętrznej oraz zasady wydaw ania aktów prawnych przez organy funduszu. W stru k tu ­ rze organizacyjnej wojewódzkich funduszy, obok centrali, isto tn ą rolę odgrywają także oddziały terenowe, które m ają swoje siedziby co do za­ sady w byłych m iastach wojewódzkich. Je st to pozostałość reform y ad­ m inistracyjnej państw a, ponieważ przed jej wprowadzeniem wojewódz­ kie fundusze istniały w każdym z 49 województw. Zm niejszenie liczby województw pociągnęło za sobą scalenie funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na szczeblu nowych 16 województw. C entrale woje­ wódzkich funduszy umieszczono w m iastach, w których siedzibę m ają władze sam orządu województwa, ich oddziały terenowe zaś (co do zasa­ dy) w byłych m iastach wojewódzkich24. Istnienie oddziałów terenowych wojewódzkich funduszy je st w moim przekonaniu niecelowe, ponieważ nie znajduje uzasadnienia merytorycznego. W szczególności argum ent, że istnienie oddziałów terenowych je st konieczne do wstępnej oceny i se­ lekcji wniosków o dofinansowanie, wstępnej analizy zdolności kredyto­ wej pożyczkobiorców, prowadzenia akcji informacyjnej oraz do nadzoru i kontroli realizowanych ze środków funduszy inwestycji je st chybiony, ponieważ zadania te realizują i mogłyby w pełni realizować również roz­ budowane centrale wojewódzkich funduszy. Rozwiązanie to w moim przekonaniu potaniłoby koszty działalności funduszy i uspraw niło ich działalność. Należy zauważyć również, iż ustaw a z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska nie zaw iera podstawy prawnej do tw orzenia oddzia­ łów terenowych wojewódzkich funduszy. Podstawę ta k ą zaw ierają tylko regulam iny organizacyjne wojewódzkich funduszy.

6. Ko m p e t e n c j e o r g a n ó w f u n d u s z u

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustaw y z 5.6.1998 r. o sam orządzie woje­ wództwa sam orząd województwa wykonuje w ram ach kom petencji w ła­

24 Art. 44 ustawy z 13.10.1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.).

snych m.in. zadania z zakresu ochrony środowiska. Z uw agi na redy­ strybucję środków stanowiących dochody funduszy ochrony środowi­ ska i gospodarki wodnej przez zarządy województw oraz z uw agi n a organizacyjne więzi praw ne wojewódzkich funduszy z zarządam i woje­ wództw - województwo samorządowe realizuje swoje kompetencje z za­ kresu ochrony środowiska za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W im ieniu wojewódzkich fu n ­ duszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej działają ich organy, tj. rad a nadzorcza oraz zarząd.

R ada nadzorcza je st organem stanow iąco-nadzorczym wojewódz­ kiego funduszu, który określa główne kierunki jego działalności oraz nadzoruje, kontroluje i rozlicza zarząd. Zgodnie z art. 414 ust. 1 u.p.o.ś. do zadań ra d nadzorczych należy 1) u stalan ie kryteriów wyboru przed­ sięwzięć finansow anych ze środków wojewódzkich funduszy, 2) uchw a­ lanie projektów rocznych planów finansowych, 3) u stalanie zasad udzie­ lania i u m arzan ia pożyczek, udzielania dotacji oraz dopłat do oprocen­ tow ania preferencyjnych kredytów i pożyczek, 4) zatw ierdzanie wnio­ sków zarządu w spraw ach em isji obligacji własnych oraz nabyw ania obligacji, akcji i udziałów spółek, zaciągania kredytów i pożyczek, wno­ szenia udziałów do spółek, 5) zatw ierdzanie wniosków o udzielenie po­ życzek i dotacji, 6) zatw ierdzanie rocznych spraw ozdań zarządu z dzia­ łalności i rocznego spraw ozdania finansowego wojewódzkiego fundu­ szu, 7) u stalan ie zasad w ynagradzania członków zarządu i pracowni­ ków b iu ra wojewódzkiego funduszu, 8) kontrola działalności zarządu, 9) składanie w term inie do dnia 30.4. każdego roku kalendarzowego sprawozdań z działalności wojewódzkiego funduszu właściwemu zarzą­ dowi województwa oraz 10) zatw ierdzanie wyboru podm iotu właściwe­ go do b ad an ia spraw ozdania finansowego. Rady nadzorcze wojewódz­ kich funduszy uchw alają także do dnia 30 listopada każdego roku p la­ ny działalności wojewódzkich funduszy n a rok następ n y oraz zatw ier­ dzają do dnia 30 czerwca każdego roku listy przedsięwzięć prioryteto­ wych n a rok następny. Spośród wskazanych szerokich kompetencji rady nadzorczej szczególne istotne znaczenie m ają trzy z nich, tj. uchw ala­ nie kryteriów wyboru przedsięwzięć; zatw ierdzanie przygotowanych przez zarząd list przedsięwzięć priorytetowych oraz u stalan ie zasad udzielania i u m arzan ia pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków wojewódzkiego funduszu. Od szczegółowości i precyzji postanow ień zaw artych w tych dokum entach zależy w dużym stopniu obiektywizm i racjonalność p rzy zn aw an ia środków finansow ych n a realizow ane inwestycje.

U chw ała rady nadzorczej w sprawie kryteriów wyboru przedsię­ wzięć finansow anych ze środków wojewódzkiego funduszu określa k ry ­

teria, które są stosowane przez zarząd (radę nadzorczą) przy ocenie i wyborze wniosków o udzielenie pomocy finansowej. Najczęściej stoso­ w ane je s t pięć kryteriów, tj. kryterium efektywności ekologicznej, k ry ­ teriu m efektywności ekonomicznej, kryterium uw arunkow ań technicz­ nych i jakościowych, kry teriu m zasięgu oddziaływania oraz kry teriu m spełnienia przez wnioskodawcę wymogów formalnych.

K ryterium efektywności ekologicznej m a c h arak te r nadrzędny. Zgodnie z tym kryterium zadania przyjęte do dofinansow ania powinny zapewniać, po ich zakończeniu, osiągnięcie określonego efektu ekolo­ gicznego. Dotyczy to przede w szystkim zadań o charakterze inw esty­ cyjnym i m odernizacyjnym, przy realizacji których efekt te n m ożna określić w sposób wymierny. W szczególności przy analizie i ocenie wniosków z p u n k tu widzenia tego kryterium zarządy wojewódzkich funduszy uwzględniają: wielkość efektu ekologicznego, traktow anego jako ilość wyeliminowanych zanieczyszczeń środowiska lub oszczęd­

ność energii ze źródeł nieodnawialnych; stopień pow iązania zadania z innym i działaniam i n a rzecz ochrony środowiska, podejmowanymi w skali podm iotu gospodarczego, m iasta, gminy, regionu; możliwości osiągnięcia docelowych norm ekologicznych wynikających z obowiązu­ jących przepisów.

Z p u n k tu widzenia kryterium efektywności ekologicznej wnioski wpływające do wojewódzkich funduszy są oceniane zazwyczaj pod k ą ­ tem: kosztu zadania w odniesieniu do wielkości planowanego efektu ekologicznego, okresu realizacji inwestycji; zbilansow ania źródeł finan­ sow ania inwestycji oraz wysokości zaangażow ania środków w łasnych, w zależności od sytuacji finansowej wnioskodawcy.

Zgodnie z kryterium uw arunkow ań technicznych i jakościowych wojewódzkie fundusze finansują najczęściej zadania wprowadzające technologie zapewniające wysoką skuteczność ochrony środowiska oraz podnoszące sprawność ju ż istniejących urządzeń, służących ochronie środowiska.

Isto tn e znaczenie przy ocenie w niosku m a k ry teriu m zasięgu od­ działyw ania, zgodnie z którym wojewódzkie fundusze dofinansowują zadania proekologiczne w określonej kolejności. W pierwszej kolejności dofinansowywane są zadania o znaczeniu regionalnym, wynikające z lo­ kalnych program ów ochrony środowiska oraz zadania dotyczące obsza­ rów szczególnej ochrony środowiska. W dalszej kolejności finansow ane są pozostałe zadania.

Każdy w niosek o dofinansow anie złożony do wojewódzkiego fu n ­ duszu m usi spełniać k ry te ria formalne. K ryteria (wymogi) te w ynikają z powszechnie obowiązujących przepisów praw nych oraz z uchwalo­ nych przez radę nadzorczą zasad udzielania i um arzan ia pożyczek oraz

udzielania dotacji ze środków funduszu, a także z innych dokum entów uchwalonych przez radę nadzorczą. W niosek o dofinansow anie w for­ mie pożyczki m usi być przede w szystkim kompletny, to znaczy m usi zawierać w szystkie w ym agane dokumenty. D okum enty te najczęściej to: wypełniony n a ustalonym form ularzu wniosek w raz z załącznika­ mi; dokum enty stw ierdzające osoby upraw nione do ustawowej re p re ­ zentacji danej jednostki organizacyjnej; stosowne decyzje o pozwoleniu na budowę oraz pozwolenia wodno praw ne; wyciągi z Krajowego Reje­ stru Sądowego i inne. Po podpisaniu umowy z funduszem wymogi for­ m alne obejmują również obowiązek złożenia stosownych zabezpieczeń, np. pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem , w eksla in blanco bez p ro testu wraz z deklaracją wekslową, umowy poręczenia lub gwa­ rancji bankowej. N iespełnienie przez wnioskodawcę w skazanych wy­ mogów form alnych je s t zagrożone rygorem anulow ania udzielonego dofinansow ania przez zarząd wojewódzkiego funduszu.

Uchwała rady nadzorczej w sprawie zatwierdzenia opracowanej przez zarząd listy przedsięwzięć priorytetowych stanowi kolejny istotny doku­ m ent wojewódzkich funduszy, który określa ich priorytetowe kierunki działalności w danym roku. Lista przedsięwzięć priorytetowych je st do­ kum entem o charakterze abstrakcyjnym i generalnym. Wskazuje ona tyl­ ko obszary ochrony środowiska (np. ochrona wód, ochrona atmosfery, ochro­ na powierzchni ziemi, gospodarka wodna, ochrona przyrody, edukacja ekologiczna) oraz określa formy ochrony środowiska w tych obszarach25. Zdecydowanie konkretny charakter m a lista zadań priorytetowych stano­ wiąca ja k gdyby uzupełnienie listy przedsięwzięć priorytetowych. Lista zadań priorytetowych wskazuje konkretnych wnioskodawców, konkretne inwestycje oraz kwotę dofinansowania n a dane zadanie.

Zasady udzielania i u m arzan ia pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków WFOŚiGW stanow ią jed en z najistotniejszych dokum en­ tów wojewódzkich funduszy, który reguluje zasady dofinansow ania przedsięwzięć finansow anych z ich środków. D okum ent te n 26 określa m.in. cele n a jak ie mogą być udzielane preferencyjne pożyczki i dota­ cje; formy dofinansow ania przedsięwzięć inwestycyjnych; rodzaje

kosz-25 Np. w zakresie ochrony przyrody stosowane aktualnie formy ochrony przyrody to: ochrona bioróżnorodności przyrodniczej poprzez zachowanie ekosystemów zbliżo­ nych do naturalnych; restytucja i reintrodukcja gatunków, wspomaganie parków na­ rodowych, parków krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody; ochrona lasów i zwięk­ szenie lesistości; ochrona i konserwacja parków zabytkowych i pomników przyrody; ochrona przyrody nieożywionej; renaturyzacja ekosystemów.

26 Autor wykorzystał tutaj „Zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz udziela­ nia dotacji ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie” na 2002 r.

tów, które mogą być pokryte ze środków funduszu; kwotę udziału środ­ ków funduszu w realizacji przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym; oprocentowanie pożyczek; zasady spłaty pożyczek; w arunki przyzna­ n ia dofinansow ania oraz zasady warunkowego u m arzan ia pożyczek.

Wojewódzkie fundusze udzielają pożyczek i dotacji n a podstawie umowy cywilnoprawnej, zaw ieranej w formie pisem nej z podmiotem realizującym zadanie z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wod­ nej, po pozytywnym rozpatrzeniu w niosku złożonego przez dany pod­ miot. Środki finansowe WFOŚiGW, pochodzące z przychodów, o któ­ rych mowa w art. 401 u.p.o.ś., są środkam i publicznymi w rozum ieniu ustaw y z 10.6.1994 r. o zamówieniach publicznych. U staw a z 30.6.2000 r. o w arunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (art. 10) n ak ład a n a WFOŚiGW obowiązek opracowy­ w ania program ów udzielania pomocy finansowej. Program y tak ie za­ w ierają w szczególności: 1) cel udzielenia pomocy, 2) analizę możliwości udzielenia pomocy w oparciu o prawdopodobne w aru n k i realizacji pro­ gram u oraz ich ocenę w oparciu o przyjęte kryteria, w szczególności z p u n k tu widzenia ich skuteczności, efektywności oraz czasu realizacji, 3) sposób m onitorow ania efektów udzielonej pomocy, 4) sposób dokony­ w ania oceny udzielonej pomocy oraz uw zględniania jej w yniku w toku dalszych działań, 5) ocenę zgodności program u z innym i opracowywa­ nym i lub w drażanym i program am i. Wojewódzkie fundusze udzielają pomocy finansowej w formie: udzielania oprocentowanych pożyczek; dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek; przy­ znaw ania dotacji; wnoszenia udziałów do spółek działających w kraju; nabyw ania obligacji, akcji i udziałów spółek działających w kraju; n a ­ gród za działalność n a rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dom inującą formą pomocy finansowej ze środków wojewódzkich fun­ duszy są oprocentowane pożyczki, udzielane n a preferencyjnych w a­ ru n k ach oraz dotacje. Dotacje mogą być udzielane n a proekologiczne zadania inwestycyjne i modernizacyjne, realizow ane przez jednostki sfery budżetowej, jednostki samorządowe i inne jednostki organizacyj­ ne, prowadzące działalność w zakresie ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy społecznej, oświaty i kultury. Dotacje mogą być udzielane także n a edukację ekologiczną, ochronę przyrody, m onito­ rin g środowiska, ochronę lasów i zalesienia, bad an ia naukow e, eksper­ tyzy, zapobieganie i likwidację skutków nadzwyczajnych zagrożeń śro­ dowiska, ochronę przed powodzią, budowę i rem onty urządzeń p iętrzą­ cych n a rzekach, utrzym anie zabytkowych parków, a także n a inne przedsięwzięcia o istotnym znaczeniu dla ochrony środow iska i gospo­ darki wodnej w województwie. Środki wojewódzkich funduszy nie mogą być wykorzystywane n a pokrycie kosztów związanych z przygotowa­

niem inwestycji (dokum entacja w raz z uzgodnieniam i, wykup g ru n ­ tów, nadzór autorski, obsługa geodezyjna itp.), a także n a realizację zadań uzupełniających bezpośrednią inwestycję (ogrodzenie, drogi, za­ gospodarowanie terenu, płace dla personelu i inne formy wynagrodze­ nia itp.). Kwota udziału środków wojewódzkich funduszy w realizacji przedsięwzięć o ch arak terze inwestycyjnym , m odernizacyjnym oraz polegającym n a zakupie środków trw ałych i w yposażenia w aha się zwykle w przedziale od 50 do 100% kosztów zadania. Wojewódzkie fu n ­ dusze udzielają pożyczek stosując preferencyjne oprocentowanie, u s ta ­ lane w odniesieniu do stopy redyskonta weksli, określanej przez Preze­ sa Narodowego B anku Polskiego. Wysokość oprocentowania zależy n aj­ częściej od rodzaju zadania; najniższe je st dla zadań najbardziej kosz­ townych, tj. związanych z ochroną wód i gospodarka wodną (od 0,2 do 0,6 stopy), najwyższe dla zadań związanych z ochroną atmosfery, ochro­ ną przed hałasem oraz dla pozostałych zadań (od 0,5 do 0,8 stopy). Spłata pożyczki powinna nastąpić w okresie do 5 la t lub w okresie dłuż­ szym. Wojewódzki fundusz może udzielić karencji w spłacie pożyczki do jednego roku. W przypadku udzielenia karencji okres spłaty liczy się od m om entu zakończenia okresu karencji.

Omówiwszy podstawowe dokum enty WFOSiGW pragnę zauw a­ żyć, iż w moim przekonaniu zachodzi konieczność ich publikacji w Wo­ jewódzkim D zienniku Urzędowym. W szczególności obowiązkowi p u ­ blikacji powinny podlegać uchw ała rady nadzorczej wojewódzkiego fun­ duszu w spraw ie kryteriów wyboru przedsięwzięć finansow anych ze środków funduszu oraz uchw ała w sprawie zasad udzielania i u m a rz a ­ nia pożyczek oraz zasad udzielania dotacji. Znajomość postanow ień zaw artych w tych dokum entach m a istotny wpływ n a uzyskanie dofi­ nansow ania przez potencjalnych kontrahentów wojewódzkich fundu­ szy. Przepisy praw a powinny stw arzać im ta k ą możliwość zważywszy, że WFOSiGW to instytucje publiczne, gospodarujące środkam i publicz­ nymi i realizujące pośrednio szereg istotnych zadań publicznych.

7. F

PRZEZ O R G A N Y F U N D U S Z U

J a k ju ż była o tym mowa w im ieniu wojewódzkiego funduszu jako osoby praw nej działają jego organy - zarząd oraz ra d a nadzorcza. Zarząd i ra d a nadzorcza jako organy kolegialne podejm ują decyzje w form ach typowych dla ciał zbiorowych, tj. na posiedzeniach w for­ mie uchwały. Szczegółowe zasady funkcjonowania tych kolegiów nor­

m ują ich w ew nętrzne regulam iny uchw alane odpowiednio przez za­ rząd i rad ę nadzorczą.

Uchwały podejmowane przez organy wojewódzkiego funduszu m ożna w moim przekonaniu podzielić n a dwie grupy, tj. 1) n a akty norm atyw ne oraz 2) decyzje w konkretnych sprawach. Do grupy aktów norm atyw nych należy w szczególności zaliczyć:

— s ta tu t wojewódzkiego funduszu, — regulam in organizacyjny,

— roczny plan finansowy,

— zasady udzielania i u m arzan ia pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków wojewódzkiego funduszu,

— k ry te ria wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków woje­ wódzkiego funduszu,

— listę przedsięwzięć priorytetowych przewidzianych do dofinan­ sow ania w danym roku kalendarzowym .

Decyzje w konkretnych spraw ach to kolejna gru p a uchw ał orga­ nów wojewódzkich funduszy obejmująca w świetle art. 411 u.p.o.ś.:

— decyzje o przyznaniu dofinansowania w formie pożyczki lub dotacji, — decyzje o um orzeniu części udzielonej pożyczki,

— decyzje o w niesieniu udziałów do spółek działających w kraju, — decyzje w spraw ie aktywnego uczestnictw a wojewódzkiego fu n ­

duszu n a rynku finansowym, np. decyzje w spraw ie nabycia obli­ gacji, akcji i udziałów spółek działających w kraju,

— decyzje w sprawie przyznania nagród za działalności n a rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

— inne decyzje.

W bieżącej działalności wojewódzkich funduszy najistotniejszą i dom inującą formę udzielania pomocy finansowej w zakresie inw e­ stycji w ochronę środowiska stanow ią decyzje zarządu lub rad y n a d ­ zorczej o przyznaniu dofinansow ania w formie pożyczki lub dotacji oraz decyzje tych organów o um orzeniu określonej procentowo części udzielonej pożyczki.

Decyzję o przyznaniu dofinansow ania w formie pożyczki lub do­ tacji podejmuje w zależności od kwoty dofinansow ania bądź zarząd, bądź ra d a nadzorcza wojewódzkiego funduszu. W niektórych fundu­ szach wszystkie decyzje o przyznaniu dofinansowania w formie pożyczki lub dotacji podejmuje zarząd, ra d a nadzorcza zatw ierdza jedynie pod­ jęte decyzje. Decyzję o przyznaniu dofinansow ania zarząd (rad a n ad ­ zorcza) podejmuje po stw ierdzeniu, że zapewnione je s t pełne zbilanso­ wanie kosztów zadania. Udzielenie dofinansow ania następuje po wy­ w iązaniu się przez wnioskodawcę z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanow iących przychody wojewódzkiego funduszu. Stosowne zaśw iad­

czenia w tej spraw ie wydają właściwe D epartam enty w U rzędach M ar­ szałkowskich poszczególnych województw.

U staw a z 27.4.2001 r. Praw o ochrony środowiska nie zalicza wo­ jewódzkich funduszy do organów adm inistracji do spraw ochrony śro­ dowiska kw alifikuje je jako instytucje ochrony środowiska nie definiu­ jąc tego pojęcia. Więzi organizacyjno-prawne wojewódzkich funduszy

z zarządam i województw nie przesądzają o ich przynależności do adm i­ nistracji sam orządowej (wojewódzkiej adm inistracji samorządowej), a szerzej nie przesądzają o ich przynależności do system u organów ad­ m inistracji publicznej. Wojewódzkie fundusze nie stanow ią organów adm inistracji publicznej, w szczególności ani rządowej ani sam orządo­ wej, ponieważ nie działają w formie typowej dla organów adm inistracji ja k ą je s t a k t adm inistracyjny. Wojewódzkie fundusze należy w moim przekonaniu zaliczyć do instytucji finansowych ochrony środowiska, które n a zew nątrz działają w formach właściwych dla instytucji banko­ wych (udzielają kredytu).

Dokonując charakterystyki jednej z form działania organów woje­ wódzkiego funduszu ja k ą je st decyzja zarządu (rady nadzorczej) o udzie­ leniu dofinansowania w formie pożyczki lub dotacji należy zauważyć, iż: — podstaw ę do jej w ydania stanow ią przepisy praw a m aterialnego, — m a ona c h arak te r zew nętrzny i arb itraln y

— dotyczy konkretnego przedsięwzięcia, konkretnej kwoty dofinan­ sow ania oraz konkretnego podmiotu ubiegającego się o dofinan­ sowanie,

— co do zasady jej podjęcie je s t zależne od woli podm iotu ubiegają­ cego się o dofinansowanie i opiera się n a zasadzie swobodnej oce­ ny s ta n u faktycznego przez organ wojewódzkiego funduszu, — m a nie władczy charakter.

M aterialn ą podstawę praw ną do w ydania przez zarząd (radę n ad ­ zorczą) decyzji o u d z ie le n iu d o fin a n so w a n ia s ta n o w ią : u s ta w a z 27.4.2001 r. Praw o ochrony środowiska, ustaw a z 30.6.2000 r. o w a­ runkach dopuszczalności i nadzorow aniu pomocy publicznej dla przed­ siębiorców27 (Dz.U. N r 60, poz.704) oraz w ew nętrzne akty norm atyw ne wojewódzkiego funduszu, tj. zasady udzielania i u m arzan ia pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków wojewódzkiego funduszu, k ry teria wyboru przedsięwzięć finansow anych ze środków wojewódzkiego fun­ duszu oraz lista przedsięwzięć priorytetowych przewidzianych do dofi­ nansow ania w danym roku kalendarzowym . Decyzja o udzieleniu dofi­ nansow ania nie m a oparcia w przepisach proceduralnych, w szczegól­

ności nie m a ona c h arak teru decyzji adm inistracyjnej w rozum ieniu przepisów kodeksu postępow ania adm inistracyjnego.

Zew nętrzny i arb itraln y c h arak ter decyzji o dofinansow aniu prze­ jaw ia się przede wszystkim w tym, iż wywołuje ona skutki n a zewnątrz. Z arząd funduszu po spełnieniu przez wnioskodawcę w arunków form al­ nych i ustanow ieniu koniecznych zabezpieczeń nie może odmówić za­ w arcia umowy cywilnoprawnej z wnioskodawcą (pożyczki lub dotacji). W przypadku gdyby zarząd ociągał się z zawarciem stosownej umowy, a decyzja o przyznaniu dofinansow ania nie została uchylona m ożna wyobrazić sobie sytuację, w której wnioskodawca w ystąpi z powódz­ twem cywilnym przeciwko funduszowi o ustalenie istn ien ia określone­ go sto su n k u prawnego lub z powództwem o złożenie przez sąd zastęp­ czego oświadczenia woli. W sferze stosunków cywilnoprawnych woje­ wódzki fundusz i podmiot, którem u przyznane zostało dofinansowanie w ystępują n a tej samej płaszczyźnie jako równorzędne podmioty łączą­ cego ich stosunku prawnego.

Decyzja o przyznaniu dofinansow ania przez zarząd (radę nadzor­ czą) wojewódzkiego funduszu m a obok swojego zewnętrznego c h arak ­ te ru również c h arak te r arbitralny. A rbitralność przejaw ia się głównie w tym, że ani u staw a z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska ani w ew nętrzne ak ty norm atyw ne wojewódzkich funduszy nie przew idują dla wnioskodawcy żadnych środków odwoławczych od odmownej decy­ zji zarządu (rady nadzorczej) o udzieleniu dofinansow ania lub od od­ mownej decyzji zarządu (rady nadzorczej) w sprawie um orzenia części udzielonej pożyczki. W szczególności omawiane przepisy nie przew idu­ ją możliwości zwrócenia się przez wnioskodawcę o ponowne rozpatrze­ nie wniosku o dofinansowanie czy też możliwości odwołania od decyzji zarządu do rad y nadzorczej wojewódzkiego funduszu. Oczywiście moż­ liwość ta k a w praktyce istnieje ale nie w ynika ona w prost z przepisu ustawy. Niezadowolony z negatywnej decyzji organu funduszu wnio­ skodawca może n a gruncie obowiązujących przepisów jedynie skorzy­ stać z instrum entów pośrednich, tj. może wystąpić n a podstawie art. 419 ust. 6 i 7 u.p.o.ś. do właściwego wojewody z wnioskiem o stw ierdzenie nieważności uchwały rady nadzorczej wojewódzkiego funduszu względ­ nie (po upływie ustawowego term inu) może żądać jej zaskarżenia przez wojewodę do sądu administracyjnego. Zgodnie z art. 419 ust. 1 w związku z art. 419 ust. 6 u.p.o.ś. kognicją NSA objęte są tylko uchw ały rady nadzorczej wojewódzkiego funduszu. Kognicja NSA nie obejmuje uchwał zarządu wojewódzkich funduszy, które nie wym agają zatw ierdzenia przez radę nadzorczą i de facto pozostają poza kontrolą organu nadzo­ ru oraz sądu adm inistracyjnego.

Kolejną cechą charakterystyczną decyzji zarządu (rady nadzorczej) wojewódzkiego funduszu o udzieleniu dofinansowania je st to, iż dotyczy

konkretnego przedsięwzięcia, konkretnej kwoty dofinansow ania oraz konkretnego podmiotu ubiegającego się o dofinansowanie. K onkretne przedsięwzięcie n a które przyznaw ane je st dofinansowanie ze środków wojewódzkiego funduszu to indyw idualnie podmiotowo i przedmiotowo oznaczona inwestycja, np. budowa kanalizacji w miejscowości x, moder­ nizacja kotłowni w budynku liceum ogólnokształcącego w x, m oderniza­ cja jazu n a rzece x w miejscowości y, zakup samochodu m arki x dla OSP w y itd. K onkretna kwota dofinansowania oznacza indyw idualną wiel­ kość środków przyznanych na dane przedsięwzięcie, któ ra je s t zgodna z oczekiwaniami wnioskodawcy albo od niej niższa. Wreszcie konkretny wnioskodawca to także indywidualnie oznaczony podmiot ubiegający się 0 dofinansowanie, np. Województwo Mazowieckie, Pow iat Węgrowski, Gmina Piaseczno, M uzeum Narodowe w Warszawie, Skarb P aństw a - P ro k u ratu ra Rejonowa w Przysusze, itd.

Podjęcie decyzji o udzieleniu dofinansow ania przez organy fu n ­ duszu je s t zależne od woli podm iotu ubiegającego się o dofinansowanie 1 opiera się n a zasadzie swobodnego uznania organu wojewódzkiego funduszu. Aby decyzja o przyznaniu dofinansow ania w formie czy to pożyczki czy to dotacji została podjęta podmiot ubiegający się o dofi­ nansow anie m usi złożyć stosowny wniosek odpowiadający w arunkom formalnym. Złożenie w niosku urucham ia całą procedurę czynności ze strony m erytorycznych służb wojewódzkiego funduszu, których efek­ tem finalnym je s t w niesienie przedmiotowego wniosku n a posiedzenie zarządu (rady nadzorczej), przyznanie dofinansow ania (lub nie) oraz zawarcie stosownej umowy przez fundusz z wnioskodawcą. W pewnych sytuacjach przyznanie dofinansow ania może nastąpić z własnej inicja­ tywy organu wojewódzkiego funduszu, np. przyznanie nagrody za dzia­ łalność n a rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Sytuacje ta ­ kie należą je d n ak do wyjątkowych i nie stanow ią zasadniczego trybu udzielania w sparcia finansowego ze środków wojewódzkiego funduszu.

O rgany wojewódzkiego funduszu podejmują decyzję o udzieleniu dofinansow ania w formie pożyczki lub dotacji n a podstaw ie wnikliwej analizy przedstaw ionego przez wnioskodawcę stan u faktycznego. A na­ lizy tej dokonują, kierując się postanow ieniam i ustaw y z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz postanow ieniam i w ew nętrznych a k ­ tów norm atyw nych wojewódzkiego funduszu, tj. zasadam i udzielania i u m arzan ia pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków wojewódzkie­ go funduszu, kry teriam i wyboru przedsięwzięć finansow anych ze środ­ ków wojewódzkiego funduszu oraz biorąc pod uwagę listę przedsięwzięć priorytetowych przewidzianych do dofinansow ania w danym roku k a ­ lendarzowym. O m aw iana analiza dokonywana je st n a podstaw ie swo­ bodnej oceny przedstawionego stan u faktycznego. W uzasadnionych wy­

padkach organ funduszu może uzależnić rozpatrzenie w niosku o przy­ znanie pożyczki lub dotacji od wyników opinii dotyczących celowości lub efektywności techniczno-ekonomicznej dofinansowanego zadania, sporządzonych przez ekspertów. Sporządzenie przedmiotowych opinii nie może być pow ierzane członkom rad nadzorczych, pracownikom Narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodar­ ki wodnej, pracownikom M inisterstw a Ochrony Środowiska oraz orga­ nów adm inistracji państwowej i samorządowej, które podejmowały de­ cyzje w ym agane przy realizacji dofinansowywanego przedsięwzięcia.

D ecyzja z arzą d u (rad y nadzorczej) wojewódzkiego fu n d u szu o udzieleniu dofinansow ania w formie pożyczki lub dotacji m a nie w ład­ czy charakter, tj. pozycja organu wojewódzkiego funduszu i pozycja podm iotu ubiegającego są sobie równe lub jeżeli w ystępuje tu naw et pewne zróżnicowanie, to jed n ak organ funduszu nie zajm uje pozycji zdecydowanie nadrzędnej ja k m a to miejsce w przypadku działań w for­ m ach władczych organów adm inistracji publicznej. W szczególności w ykonanie uchwały (decyzji) organu wojewódzkiego funduszu nie je st (i nie m usi być) zagw arantow ane siłą przym usu państwowego, ponie­ waż stronam i tego stosunku prawnego są równorzędne podmioty.

P rzedstaw iony w ycinek działalności wojewódzkiego fu n d u szu byłby niepełny gdybym nie zauważył istotnej różnicy pomiędzy udzie­ leniem dofinansow ania przez organy wojewódzkiego funduszu w for­ mie pożyczki a udzieleniem dofinansow ania w formie dotacji. Pomię­ dzy obu rodzajam i dofinansow ania zachodzi bowiem isto tn a różnica, ponieważ przyznanie dofinansow ania w formie dotacji m a c h arak te r bezzw rotny w przeciwieństwie do dofinansow ania w formie pożyczki, które stanow i przysporzenie podlegające pełnem u lub w przypadku uzyskania um orzenia częściowemu zwrotowi.

Kolejną isto tn ą grupę uchw ał (decyzji) podejmowanych przez or­ gany wojewódzkiego funduszu, stanow ią decyzje zarządu (rady n ad ­ zorczej) w spraw ie um orzenia określonej procentowo części udzielonej pożyczki (dalej decyzja umorzeniowa). Decyzję umorzeniową podejm u­ je zasadniczo ra d a nadzorcza jednakże w niektórych wojewódzkich fun­ duszach, np. w mazowieckim decyzję ta k ą podejmuje zarząd, jeżeli kwota do um orzenia wynosi łącznie do 200.000 zł (dw ustu tysięcy). Powyżej w skazanej kw oty decyzję um orzeniow ą podejm uje ra d a nadzorcza. Decyzja umorzeniowa m a podobny ch arak ter ja k decyzja o udzieleniu dofinansow ania, w szczególności podstaw ę do jej w ydania stanow ią przepisy praw a m aterialnego, m a ona ch arak ter zewnętrzny, dotyczy konkretnego przedsięwzięcia, konkretnej kwoty um orzenia oraz kon­ kretnego podm iotu ubiegającego się o umorzenie, jej podjęcie je s t za­ leżne od woli podmiotu ubiegającego się o um orzenie oraz m a ona nie

władczy charakter. Od decyzji w sprawie udzielenia dofinansow ania decyzja um orzeniowa różni się w moim przekonaniu dwoma elem en ta­ mi: 1) nie m a ch arak te ru arbitralnego oraz 2) m a ona c h arak te r zwią­ zany i nie opiera się n a zasadzie swobodnego u zn an ia przez organ ją podejmujący. Nie wdając się w szczegółowe i odmienne zasady, k ry teria a przede w szystkim wysokość udzielanych um orzeń stosowanych przez organy poszczególnych 16 wojewódzkich funduszy należy zauważyć, iż zasadnicze przesłanki podjęcia decyzji umorzeniowej są jednakow e dla wszystkich funduszy w skali całego kraju. Niezbędnym w arunkiem um orzenia pożyczki jest:

— term inow e wykonanie zadania i term inowe osiągnięcie zam ierzo­ nego efektu ekologicznego,

— term inow a sp łata określonej procentowo (50-80%) kwoty udzie­ lonej pożyczki z oprocentowaniem,

— wywiązywanie się z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanow ią­ cych dochody funduszu,

— przeznaczenie środków z um orzenia n a zadania proekologiczne (nie zawsze je s t to obligatoryjne).

Spełnienie tych w arunków i prawidłowa realizacja postanowień zaw artej umowy decydują o podjęciu przez zarząd (radę nadzorczą) de­ cyzji umorzeniowej. Zarząd (rada nadzorcza) nie m a tu taj ju ż takiej swo­ body w podjęciu rozstrzygnięcia, ja k w przypadku podejmowania decyzji o dofinansow aniu inwestycji. Obiektywną decyzję wym uszają kon k ret­ ne przesłanki zapisane w zasadach um arzania pożyczek, skutecznie eli­ minując arbitralność. Każdy z 16 WFOSiGW stosuje odmienne zasady udzielania umorzeń. Wysokość um orzenia zależy najczęściej od rodzaju podmiotu ubiegającego się o um orzenie (podmiot publiczny czy niepu­ bliczny), rodzaju zadania, prawidłowości wykonania inwestycji, term i­ nowego rozliczenia poszczególnych ra t pożyczki oraz term inowej spłaty ra t i odsetek, i w aha się w przedziale od 25 do 50% kwoty udzielonej pożyczki. W celu w ykonania decyzji umorzeniowej fundusz zaw iera z wnioskodawcą stosowną umowę, która określa szczegółowe zasady umo­ rzenia. Umorzenie następuje z dniem zaw arcia umowy um orzenia.

8. U

Z WNIOSKODAWCAMI - CHARAKTERYSTYKA

Podjęcie decyzji przez jeden z organów funduszu o udzieleniu do­ finansow ania w formie pożyczki lub dotacji na dane przedsięwzięcie nie w ystarcza do udzielenia określonego w sparcia finansowego pod­

miotowi ubiegającem u się o dofinansowanie. Decyzja zarządu (rady nadzorczej) o udzieleniu dofinansow ania podjęta w formie uchw ały s ta ­ nowi tylko w yrażenie zgody na udzielenie dofinansowania. Konieczne je st więc zaw arcie umowy cywilnoprawnej w formie umowy pożyczki, bądź w formie umowy dotacji, k tó ra szczegółowo określi praw a i obo­ w iązki pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy lub dotującego i dotowanego.

K ażda umowa pożyczki zaw iera następujące elem enty: 1) nazwę zadania i strony umowy 2) w skazanie podstawy praw nej udzielenia dofinansow ania (uchwała zarządu nr... z dnia...), 3) kwotę pożyczki oraz wysokość oprocentowania, 4) term in rozpoczęcia zadania oraz plano­ w any efekt rzeczowy i ekologiczny oraz term iny ich uzyskania i sposób potw ierdzenia, 5) term in zakończenia zadania inwestycyjnego, 6) te r­ miny w ypłaty pożyczki lub jej poszczególnych ra t, 7) term in y zwrotu pożyczki i płatności odsetek, 8) w arunki uruchom ienia pożyczki, 9) spo­ sób zabezpieczenia pożyczki (pełnomocnictwo do dysponowania rach u n ­ kiem bankowym , weksel własny in blanco bez pro testu wraz z d ek lara­ cją bankow ą, hipoteka, przewłaszczenie n a zabezpieczenie, cesja z poli­ sy, um ow a poręczenia, gw arancja bankow a i inne), 10) zakres u p raw ­ nień funduszu związany z kontrola w ykorzystania udzielonej pożyczki,

11) sankcje nakładane w przypadku nieprawidłowej realizacji umowy, 12) up raw n ien ie do odstąpienia przez fundusz od umowy pożyczki w przypadku, 13) sk u tk i odstąpienia od umowy pożyczki. Wojewódzki fundusz może odstąpić od umowy pożyczki w razie stw ierdzenia, że: 1) pożyczkobiorca nieterm inowo realizuje harm onogram rzeczowo - fi­ nansowy lub odstąpił od realizacji zadania określonego w umowie, 2) po­ b ra n a pożyczka lub jej część nie została w ykorzystana lub w ykorzysta­ no ją niezgodnie z przeznaczeniem określonym w umowie, 3) nie został osiągnięty planow any efekt ekologiczny lub rzeczowy w term inie okre­ ślonym w umowie, 4) sp łata pożyczki nie przebiega term inowo, a opóź­ nienie w spłacie należnych r a t lub odsetek przekracza 30 dni (licząc od te rm in u spłaty pożyczki, jej ra ty lub odsetek), 5) pożyczkobiorca nie spełnia innych w arunków ustalonych w umowie, 6) organ nadzoru lub NSA w strzym ał wykonanie lub orzekł nieważność uchwały organu fun­ duszu, n a podstawie której udzielono pożyczki.

Umowa pożyczki zostaje zaw arta z chwilą złożenia oświadczeń woli przez strony umowy w formie podpisów pod treścią umowy. In te ­ g raln ą część umowy stanow i szczegółowy harm onogram rzeczowo-fi­ nansow y oraz k a rta efektu ekologicznego. K arta efektu ekologicznego określa szczegółowe efekty inwestycji pod kątem ochrony środowiska, do których uzyskania zobowiązuje się wnioskodawca. W ypłacanie ko­ lejnych r a t pożyczki je s t uzależnione od zaakceptow ania przez fundusz rozliczenia kw ot uprzednio udostępnionych oraz pod w arunkiem

spła-cania naliczonych odsetek. Faktyczna w ypłata środków finansowych następuje z chwilą przedłożenia fak tu r potwierdzających pokrycie kosz­ tów w określonej wysokości.

Kolejnym rodzajem umowy zaw ieranej przez wojewódzkie fun­ dusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej je s t um owa dotacji. Umowa ta m a ch arak ter darowizny i zaw iera następujące elem enty: 1) nazwę zadania i strony umowy, 2) wskazanie podstawy prawnej udzie­ lenia dofinansow ania (uchw ała zarządu nr... z dnia ...), 3) wysokość dotacji, 4) planow any koszt zadania, term in rozpoczęcia i zakończenia oraz planow any efekt ekologiczny i rzeczowy zadania, sposób potw ier­ dzenia i term in y ich uzyskania, 5) term iny wypłaty dotacji lub poszcze­ gólnych jej ra t, 6) zakres upraw nień funduszu związany z kontrolą w ykorzystania udzielonej dotacji, 7) upraw nienie funduszu do odstą­ pienia od umowy dotacji, 7) obowiązek niezwłocznego zw rotu udzielo­ nej dotacji, gdy sąd prawomocnie orzekł o nieważności zaw artej przez dotowanego dla realizacji zadania umowy o zamówienie publiczne lub o nieważności jej zmiany. Wojewódzki fundusz może odstąpić od um o­ wy dotacji w razie stw ierdzenia, że: 1) dotowany nie przystąpił w te r­ minie lub odstąpił od realizacji celu, na który dotacja została udzielo­ na, 2) dotacja lub jej część została w ykorzystana niezgodnie z przezna­ czeniem określonym w umowie, 3) nie został osiągnięty efekt rzeczowy lub ekologiczny w term inie określonym w umowie, 4) nie został osią­ gnięty efekt rzeczowy lub ekologiczny w term inie określonym w um o­ wie, 5) dotowany nie spełnia innych w arunków określonych w umowie, 6) organ nadzoru lub NSA w strzym ał wykonanie lub orzekł niew aż­ ność uchwały organu funduszu, n a podstawie której udzielono dotacji. Podobnie ja k umowa pożyczki, umowa dotacji zostaje zaw arta z chwilą złożenia oświadczeń woli przez strony umowy w formie podpisów pod treścią umowy. In teg raln ą część umowy stanow i szczegółowy harm o­ nogram rzeczowo - finansowy oraz k a rta efektu ekologicznego. Wypła­ canie kolejnych r a t dotacji je s t uzależnione od zaakceptow ania przez fundusz rozliczenia kwot uprzednio udostępnionych. Faktyczna w ypła­ ta środków finansowych następuje z chwilą przedłożenia fa k tu r po­ tw ierdzających pokrycie kosztów o określonej wysokości.

9. S

- PAŃSTWOWA CZY WOJEWÓDZKA OSOBA PRAWNA?

Jednym z istotnych problemów, który wzbudza wiele wątpliwości w praktyce stosow ania praw a je st odpowiedź n a pytanie czy wojewódz­

kie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej to państwowe czy wojewódzkie osoby prawne? W świetle orzecznictwa Sądu Najwyż­ szego oraz poglądów doktryny państwowym i osobami praw nym i są te jednostki do których należy wyłącznie m ienie państwowe w rozum ie­ niu a rt. 441 kc, tj. m ienie Skarbu P ań stw a lub innych państwowych osób praw nych28. Państwowym i osobami praw nym i są np.: przedsię­ biorstw a państwowe, jednoosobowe spółki Skarbu P aństw a, państw o­ we fundusze celowe, banki państwowe, agencje państwowe, państw o­ we instytucje ubezpieczeniowe, państwowe szkoły wyższe oraz jed n o st­ ki badawczo-rozwojowe. Państw owym i osobami praw nym i nie są n ato ­ m iast podmioty o m ieszanym (państwowo-prywatnym) kapitale, bez względu n a wielkość udziału w nich m ienia państwowego28 29.

Od kiedy w 1993 r. u staw ą nowelizującą ustaw ę z 31.1.1980 r. o ochronie i kształtow aniu środowiska ustawodawca przyznał wojewódz­ kim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej przym iot oso­ bowości praw nej, wojewódzkie fundusze zaliczane były do państwowych osób praw nych. Za poglądem tak im przem aw iał w szczególności fakt, iż wojewódzkie fundusze powołało do życia państwo wyposażając w m ie­ nie konieczne do realizacji ich zadań. Ponadto w om awianym okresie wojewódzkie fundusze podlegały organizacyjnie wojewodom, którzy powoływali i odwoływali członków ra d nadzorczych wojewódzkich fun­ duszy, powoływali i odwoływali prezesów i ich zastępców i jednocześnie sprawowali nadzór nad działalnością wojewódzkich funduszy. S ta n taki trw ał do chwili wejścia w życie u staw reform ujących adm inistrację pu ­ bliczną n a przełomie la t 1998 i 1999.

Z astąpienie podległości organizacyjnej wojewódzkich funduszy wojewodom, więziami organizacyjno-prawnym i wojewódzkich fundu­ szy z zarządam i województw w ustaw ie z 24.7.1998 r. o zm ianie niektó­ rych u staw określających kom petencje organów adm inistracji publicz­ nej - w zw iązku z reform ą ustrojow ą p aństw a rodzi pytanie o ak tu aln y sta tu s praw ny wojewódzkich funduszy, w szczególności o to czy z dniem 1.1.1999 r. stały się one wojewódzkimi osobami prawnymi?

W św ietle art. 47 ust. 2. ustaw y z 5.6.1998 r. o sam orządzie woje­ wództwa wojewódzkimi osobami praw nym i, poza województwem, są samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustaw y przyznają wprost

28 Uchwała SN z 10.1.1992 r , III CZP 140/91, OSNC IC oraz IA, PiUS 1992, nr 6, poz. 109; uchwała SN z 19.5.1992 r., III CZP 49/92 z komentarzem J. Brola, „Orzecz­ nictwo Gospodarcze” 1992, z. 4, poz. 70, s. 3 -8

29 E. Jarzęcka-Siwik, T. Liszcz, M. Niezgódka-Medková, Komentarz do ustawy