Konferencja polonistów
zagranicznych : Warszawa, 22-24 IX
1977
Biuletyn Polonistyczny 21/4 (70), 118-130
KRONIKA ZAGRANICZNA
KONFERENCJA POLONISTÓW ZAGRANICZNYCH Warszawa, 22-24 IX 1977
W dniach 22-24- w rześnia 1977 r . odbywała się w W arszawie I Kon feren cja Polonistów Zagranicznych zorganizowana p rzez Wydział Poloni styki Uniwersytetu W arszaw skiego. U czestniczyły w niej 34 osoby re p re zentujące 19 krajów : profesorow ie-polon iści i lektorzy języka polskiego na uniw ersytetach zagraniczny cli. W zasadzie nie brali w niej udziału poloniści zatrudnieni poza wyższymi uczelniami ani tłumacze literatu ry p o lsk ie j.
W czasie trwania konferencji wygłoszono siedem referatów , z których cztery przygotowane p rzez gości zagranicznych, trzy zaś - przez p rzed
staw icieli Uniwersytetu W arszaw skiego. G oście mówili o h istorii i obec nej sytuacji polonistyki w swych krajach bądź przedstaw iali dezyderaty pod adresem polskich instytucji naukowych, szkicując perspektywy d a lsz e go jej rozwoju. Referenci polscy skupili uwagę głównie na zagadnieniach w spółpracy z polonistami zagranicznym i, p odkreślając znaczenie języka i literatu ry polskiej w studiach slaw istycznych zagran icą.
O tw arcia konferencji dokonał dziekan Wydziału Polonistyki UW, prof. dr Jan Dętko.
P ierw szy z trzech referatów polskich w ygłosiła dyrektor "Polonicum" p rof. dr M aria S t r a s z e w s k a . Dotyczył on "Problemów w spółpracy po lonistów polskich i zagranicznych". Referentka sięgnęła do początków europejskiego zainteresow ania literatu rą i kulturą polską w XIX wieku i do tradycji kontaktów humanistów pólskich i zagranicznych, podkreślając ro lę , jaką zawsze odgrywały przy tym kontakty o sob iste. N astępnie, cha rakteryzując dotychczasowe formy w spółpracy z uniwersyteckimi ośrodka mi zagranicznym i, przypomniała, że obecnie na całym św iecie istn ieje 68 lektoratów obsadzonych p rzez lektorów z P-olski. Stw ierdziła też, że w związku z p rac ą lektorów i ich w spółpracą z uniwersyteckimi
placów-kami polonistycznymi nasuwa się p aląca konieczność zorganizowania centralnego ośrodka inform acji o polonistyce w św iecie.
P ro f. Straszew sk a poinformowała, że "Polonicum" zaopatruje w k sią żki polonistyczne i inne pomoce naukowe ponad 120 ośrodków zagran icz nych: w roku bieżącym (1977) wysłano za granicę ponad 5200 woluminów.
Za spraw ę fundamentalną uznała konieczność dalszego przygotowywania podręczników języka polskiego dla cudzoziemców oraz p odkreśliła zna
czenie w szelkiego rodzaju antologii, wyborów, wypisów, tekstów do ćwi czeń gramatycznych i przekładowych, akcentując przy tym zarówno p o trze bę, jak możliwości w spółpracy międzynarodowej przy ich opracowywaniu. Referentka zw róciła też uwagę na kon ieczrość uwzględniania w tej d zia łalności potrzeb studentów, dla których polonistyka je st przedmiotem do datkowym lub pomocniczym.
Drugi re fe ra t, "L ite ra tu ra polska w studium slaw istycznym ", wygło sił p ro f. dr Józef M a g n u s z e w s k i (UW). Datując powstanie europej skiej slaw istyki literaturoznaw czej na schyłek wieku XVIII, zwrócił uwa gę na dwa jej istotne aspekty, wymagające uwzględniania w badaniach nad literatu rą polską w kontekście sławi stycznym: aspekt pozasłow iański, europejsk i, d ziś już właściwie światowy, oraz aspekt wewnątrzsłowiań- sk i. W dalszym ciągu prelegent scharakteryzow ał poszczególne okresy dziejów literatury polskiej od ren esan su po w spółczesność. C h araktery zując literatu rę Polski Ludowej, zwrócił uwagę na jej głęboką spójność, zajął się też zagadnieniem pokoleń literackich ostatniego trzydziestolecia oraz recep cją w spółczesnej literatury polskiej w św iecie.
Trzecim referentem był doc. dr Witold C i e n k o w s k i (UW), któ ry mówił o "Języku polskim w studium slaw istycznym ". O kreślił m iejsce języka polskiego wśród języków św iata, stw ierdził w zrost jego popular n ości, a także zwiększanie się popularności studiów polonistycznych z a gran icą. Następnie przedstaw ił i zanalizował różnice programów studiów polonistycznych w różnych krajach - na przykładach W. Brytanii (G la s gow) oraz Szw ecji (U ppsala) . W dalszym ciągu referen t zwrócił uwagę na konieczność szerszego uwzględniania w toku nauczania elementów kulturo znawczych, zw łaszcza, że zainteresow anie tymi zagadnieniami co ra z bardziej w zrasta w różnych środowiskach zagran icą. P odkreślił
120
r ó w n i e ż , j a k istotnym składnikiem n a u c z a n i a j ę z y k a p o l s k i e g o - j ak o o b c e g o - s ą el eme nt y s o c j o l i n g w i s t y c z n e , s ta no wi ą ce n i e j a k o ukoronowanie p r a k t y c z n e j zn a jo mo ś ci j ę z y k a i niez będn y składnik tzw . k ompet encj i k o munikatywnej.
W d y s k u s j i z a b r a ł g ł o s m. i n . p r o f . d r S a n t e G r a c i o t t i z Rzymu, k t ó r y mówił o wychowywaniu młodej k a d r y p o l o n i s t y c z n e j we W ł o s z e c h .
S t w i e r d z i ł o n, że nieuniknione o g r a n i c z e n i a l i c z b y s t udi uj ąc yc h n a l e ż y równoważyć wysokim poziomem p r a c naukowych.
Doc. d r Nina K i r a l y z u ni we rs yt e tu w B u d a p e s z c i e poinformowa ła, że na studiach u n i w e r s y t e c k i c h na W ęg r z e c h szkoli s i ę zarówno tłuma cz y i wydawców l i t e r a t u r y p o l s k i e j , jak pracowni ków naukowych, w z a k r e s i e j ę zy ko zna ws twa i l i t e r a t u r y , ze s zcze gól nym uwzględnieniem l i t e r a c k i c h badań komparatystycznych. Dyskutantka doda ła, że na u n i w e r s y t e c i e w B u d a p e s z c i e s e k c j a p o l o n i s t y c z n a ma być wk r ót ce p r z e k s z t a ł c o n a w odrębną k a t e d r ę l i t e r a t u r y p o l s k i e j i j ę z y k a p o l s k i e g o , a l i c z b a s t u dentów polonistów r ówna j e s t l i c z b i e innych sławi stów ( w y j ą w s z y r u s y cyst ów .
P r o f . d r K r i s t i n e U e l t b e r g z u n i w e r s y t e t u w Kopenhadze s c h a r a k t e r y z o w a ł a s t r u k t u r ę studiów p o lo ni st yc zn yc h w Danii o r a z warunki studio wania, kładąc n a c i s k na b r a k odpowiednich podrę czników j ę z y k a p o l s k i e go, słownika p ol s ko - d u ń s k i e g o i gramatyki p o l s k i e j dla studentów du ńs ki ch . Z a d e k l a r o w a ł a g ot o wo ść w s p ó ł p r a c y polonistów duńskich m . i n . p r z y o p r a cowywaniu podręczników " k i e r u n k o w y c h " do j ę z y k a p o l s k i e g o . P o i n f o r m o wała w r e s z c i e , że s l a w i s t y k a stanowi w Danii studium pomocni cze dla
studentów r ó ż n yc h dysc ypl in nie sławi s t y c z n y c h , k t ó r y c h i n t e r e s u j ą p o ls ki e o s i ą g n i ę c i a w dzi edzi ni e ich głównych z a i n t e r e s o w a ń . Zdaniem dyskutant ki, ce lowe byłoby porównanie stanu studiów i programów polonist yki w r ó ż nych k r a j a c h . Odpowiednie m a t e r i a ł y i i n f o r m a c j e mogłoby g roma dzi ć " P o - l o n i c u m " .
Do c. d r l-.dward l . o t k o z Ołomuńcu ( C z e c h o s ł o w a c j a ; z w r ó c i ł uwa gę na to. że w wielu p o d r ę cz n i ka ch j ę z y k a p o l s ki e g o t r e ś c i opi sowe do minują nad funkcjonalnym p odej ś ci em do j ę z y k a . Jego zdaniem, pożyt ecz ne bvlyby j ę zy ko zna wc zo badania t ypo lo gi c zn e.
dziesięciu lat k ształci się w ramach polonistyki głównie nauczycieli i tłumaczy. P odkreślił też ogólną konieczność pogłębiania wiedzy o języ ku ojczystym w szystkich studentów filologii obcych, m .in. polonistyki.
Doc. dr Theodor B e s t a z uniwersytetu praskiego przypomniał d zie je polonistyki p ra sk ie j, wspominając zasługi w tej dziedzinie Josefa Do- brovskiego , prof. M ariana Szyjkow skiego oraz prof. K arela K rej- ćiego. Obecnie na polonistyce p rask iej prowadzone są sem inaria z in ter p retacji tekstów, wykłady z gramatyki normatywnej oraz ćwiczenia p rz e kładowe .
Dr Heinz K n e i p z Ratyzbony ( RFN) wyraził opinię, iż rozpatryw a nie dziejów literatury polskiej na tle np. literatury ro sy jsk ie j - co p rak tykowane je st niekiedy w RFN - powoduje zagubienie pewnych poważnych, typowych dla literatury polskiej zjaw isk. W pracy ze studentami uważał on za konieczne zwracanie uwagi na główne różnice między rozwojem li teratury ro sy jsk ie j i p o lsk iej. W d alszej wypowiedzi dyskutant pośw ię cił uwagę potrzebom w zak resie pomocy dydaktycznych do nauki języka polskiego, postulując w tym zak resie konieczność przygotowania przynaj mniej trzech słowników: l) na 800-1000 wyrazów, 2) na 2000 wyrazów do opanowania czynnego, 3) na dalszych 3000 wyrazów do opanowania biernego. Zasygnalizował też brak pomocy do zajęć w laboratorium ję zykowym, antologii tekstów z literatury polskiej w układzie chronologi cznym w dwóch w ersjach : polskiej oraz z przekładem interlinearnym, i in nych opracowań.
Dr Richard S c h w a r t z (NRD) również zwrócił uwagę na pomoce do nauki języka polskiego w NRD. Celowe, jego zdaniem, byłoby opra cowanie podstawowych tekstów z h istorii literatury p olsk iej, poczynając od najdaw niejszych zabytków stanowiących m ateriał do tłumaczeń. N ie zbędne są , jego zdaniem, także bardziej systematycznie opracowane ma teriały kulturo znawcze z różnych dziedzin kultury p olsk iej. Zwrócił też uwagę na celow ość opracowania słowniczka minimum oraz zestawu podsta wowych struktur gramatycznych w spółczesnego języka polskiego.
W drugim dniu obrad wystąpili z referatam i goście zagraniczni: prof. Helena C y b i e n k o z Uniwersytetu im. Łomonosowa w Moskwie, prof.
1 2 2
Zygmunt M a r k i e w i c z z "Uniwersytetu p ary sk iego , prof. Alois H e r m a n n z B erlin a (NRD) oraz p rof. Sante G r a c i o t t i z uniwersytetu w Rzymie, którzy mówili o sytuacji polonistyki w swoich k rajach .
Mówiąc o wkładzie kultury polskiej w życie kulturalne R osji i innych narodów ZS RR, p ro f. Helena C y b i e n k o stw ierdziła, że intensywne
zainteresow anie literatu rą polską zaczęło się w R osji dopiero od M ickie w icza, szczególne jednak zainteresow anie językiem i literatu rą polską datuje się tu od r . 194-5, kiedy nastąpiło zacieśnienie wzajemnych kontak tów gospodarczych, politycznych, kulturalnych i naukowych radziecko- -polskich . Na uniwersytetach moskiewskim i leningradzkim zaczęto k sz ta ł cić polonistów już w 1944- r . , w Kijowie - w 194-6, następnie we Lwowie i w Wilnie.
Na uniw ersytecie moskiewskim rek ru tacja na polonistykę, obejmująca zazwyczaj 12-14 osób, odbywa się obecnie co dwa lata-* a studia trw ają pięć lat. Wydział Filologiczny uniwersytetu w ykształcił po wojnie już kilkuset polonistów.
W pracach Katedry Języków Słowiańskich uniwersytetu m oskiew skie go badania polonistyczne zajmują dość uprzywilejowane m iejsce. Pom yśl nie rozw ija się wielokierunkowa w spółpraca z Uniwersytetem W arszaw
skim. Jako przykład tej w spółpracy referen tka wymieniła m .in . : sy ste matyczną wymianę studentów na studia i staże naukowe; wymianę lektorów i wykładowców; tytuły zbiorowych dzieł naukowych opracowywanych w spól nie p rzez naukowców polskich i radzieckich, w tym również moskiewskich i w arszaw skich, wśród nich: "Romantyzm w literaturach słow iańskich", "T rad y cje i nowatorstwo w literaturach słowiańskich XX wieku" oraz znajdujący się obecnie w druku tom poświęcony literatu rze ro sy jsk ie j i polskiej końca XIX i początku XX wieku. Umowa o w spółpracy przew i duje również przygotowanie podręczników: do języka polskiego oraz do h istorii literatury polskiej - dla studentów rad zieck ich ,i literatury r a dzieckiej - dla studentów polskich.
Na uniw ersytecie leningradzkim tradycje polonistyczne liczą już oko ło 150 lat. W czasach radzieckich działali tu m .in. tacy znani poloniści, jak p rof. W. C zem obajew , p rof. K. P u sztarew icz, prof. Jakubińska- Lembert i doc. S. Sowietow. Katedra Filologii Słow iańskiej przyjmuje na
polonistykę corocznie 6-7 osób, zaś przeciętna liczba osób sp ecjalizu ją cych się w polonistyce wynosi 25-30. Obecnie jako nauczyciele akademic cy pracują tu m .in. językoznawcy: doc. Janina M aciusow icz, doc. Wiera Zołotowa, kand. nauk filol. Helena Wołoszyna, oraz literaturoznaw ca prof, W iaczesław Obolewicz.
W Kijowie kierownikiem Katedry Filologii Słow iańskiej je st prof. Mikołaj Z arick i; prócz niego wykłady języka polskiego prowadzi m .in. doc. Stanisław a Lewińska.
Na uniwersytecie lwowskim im. Iwana Franki studia slaw istyczne obejmują łącznie polonistykę i bohemistykę. Katedrą Filologii kieruje obecnie p rof. Konstanty Trofimowicz.
Na uniw ersytecie wileńskim, gdzie do r . 1952 istn iał dwuletni P o l ski Instytut N auczycielski k ształcący nauczycieli dla polskich szkół na Litw ie, w r . 1961 utworzono Wydział Języka Polskiego przy Instytucie Pedagogicznym. Katedrę F ilologii P olskiej uniwersytetu wileńskiego p ro wadzi doc. Anna Kaupuż. L iteratu ra polska stanowi również przedmiot badań pracowników Katedry L iteratury Litew skiej i L iteratu r Obcych wileńskiego Instytutu Pedagogicznego.
Absolwenci polonistyki pracują w wielu zakładach naukowych ZSRR i instytucjach reso rtu kultury, nauki i ośw iaty, m .in. jako lektorzy języ ka polskiego na wielu uniwersytetach.
Ważną dziedziną zainteresow ań polonistów-literaturoznawców ra d zie ckich są rosyjsko -polskie związki literack ie.
Kolejny mówca, prof. Zygmunt M a r k i e w i c z (F ran cja) przedstaw ił w swoim referacie dzieje polonistyki p arysk iej w ciągu ostatnich 35 lat i scharakteryzow ał obecną jej sytuację na tle polonistyki i slaw istyki we Fran cji w ogóle. W r . 1939 dziewięciu lektorów języka polskiego obsłu giwało 11 uniwersytetów - obecnie na wyższych uczelniach we Fran cji p ra cuje ich około 30. Od niedawna działają we F ran cji trzy ośrodki poloni styczne: Katedra w Instytucie Języków i Kultur Wschodnich w Paryżu, utworzona w r . 1960 K atedra na Sorbonie oraz - od r . 1961 - Katedra w Nancy.
Pozaszkolne nauczanie języka polskiego uczniów pochodzenia p olsk ie go w dni wolne od nauki szkolnej z różnych względów napotyka trudności
i nie przygotowuje odpowiednio do studiów polonistycznych. Rola nauczy cieli jest szczególnie trudna i odpowiedzialna. Prelegent stw ierdził, że rozwój polonistyki - i w ogóle rozwój zainteresow ania P olską i kulturą polską - utrudnia niedostateczna znajomość spraw polskich lub w ręcz de zinform acja w tej dziedzinie. Przekazywanie informacji o P olsce stanowi więc jedno z głównych zadań lektora działającego we F ra n c ji. Bardzo ważna w warunkach francuskich wydaje się również znajomość kultury fran cu sk iej, a w ręcz konieczna - praktyczna znajomość języka fran cu sk ie go przez lektorów języka polskiego.
Prof. Markiewicz poinformował, że francuskie M inisterstwo Oświaty powzięło ostatnio decyzję o stworzeniu tzw. agregacji z języka polskiego, co umożliwi wykładowcom zdobywanie etatowego stanow iska, upoważnia jącego do nauczania w wyższych klasach szkoły średniej oraz na uniwer sytetach aż do em erytury.
Trzecim referentem był p rof. Alois H e r m a n n z Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie (NRD) , który przypomniał, że powojenny rozwój polonistyki NRD datuje się od r . 1950. Ma ona jednak długoletnie trady cj e: już na początku XVIII w. uczył polskiego na uniw ersytecie w Lip
sku Paweł Raguza, a - również w Lipsku - w tymże wieku działali m .in. A bra ham Troc, Stanisław M oszczeński i Samuel Bogumił Linde. Założycielem s la wistyki i polonistyki w Berlinie był Wojciech Cybulski, poprzednik Władysława Nehringa na Katedrze Slaw istyki we Wrocławiu. Aleksander Brlickner p rzez 44. lata kierował Katedrą Slaw istyki w B erlin ie.
Obecnie w NRD k ształci się polonistów w B erlin ie, Lipsku i - od bieżącego, 1977/78 roku akadem. - w G reifsw ald zie, a w mniejszym za k resie w H alle, w Dreźnie i w Jenie. K ształci się ich w trzech kierun kach: jako tłumaczy, jako nauczycieli języka oraz jako dyplomowanych polonistów zatrudnianych w placówkach naukowych, kulturalnych i innych.
Studia trwają w zasadzie cztery lata i obejmują dwa języki: oprócz pol skiego przeważnie ro sy jsk i, rzad ziej angielski lub francuski. Program y studiów obejmują problemy gramatyki konfrontatywnej polsko-niem ieckiej, teorię i praktykę tłumaczenia oraz wiadomości o stosunkach polsko-n ie mieckich w dziedzinie literatury i kultury. Studenci trzeciego roku już od kilku lat studiują według specjalnie opracowanego programu na
-w ersytecie Warsza-wskim.
Referent poinformował, że na Uniw ersytecie Humboldta w B erlin ie, na kierow anej p rzez niego Katedrze Polonistyki przy Sek cji Slaw istyki, zatrudnionych je st 9 pracowników dydaktycznych i naukowych. W roku bieżącym polonistykę w Berlinie studiuje ok. 30 studentów. P race badaw cze polonistów berlińskich dotyczą m.in. frazeologii polskiej i niem ieckiej, słownictwa specjalnego, stosunków kulturalno-literackich polsko-niem ie ckich, teorii i praktyki tłumaczenia oraz analizy wybranych pozycji lite ratury p o lsk iej. W Lipsku natomiast prowadzone są językoznawcze badania naukowe nad zagadnieniami przekładu, nad k on front atywnym opisem języka polskiego, nad kontaktami językowymi polsko-niemieckimi; w r . 1978/79 ma też być gotowy nowy podręcznik do nauki języka polskiego. W G reifs- waldzie punkt ciężkości badań naukowych stanowi językoznawstwo.
Od roku 1970 działa w NRD dwustronna komisja polsko-niem iecka,
która zajmuje się sprawami tam tejszej dydaktyki języka polskiego, w spół pracy naukowej oraz wymiany wykładowców. Na zakończenie swej wypo wiedzi p rof. Hermann złożył hołd pamięci zmarłych w ostatnich latach uczonych polskich, profesorów : Witolda D oroszew skiego, Jana Zygmunta Jakubowskiego, M ieczysław a K a ra sia , Juliana Krzyżanowskiego, Tadeusza Leh ra-Splaw iń skiego, Bronisław a W ieczorkiewicza i Kazim ierza Wyki.
Ostatni re fe ra t wygłosił p rof, dr Sante G r a c i o t t i (uniwersytet w Rzymie) . Na wstępie przypomniał on stare tradycje polsko-w łoskich sto sunków kulturalnych. Początki zainteresow ań polonistycznych we Włoszech datuje referen t na pierw szą połowę XIX wieku i wiąże ją z nazwiskiem Sebastian a Ciampiego, choć polonistyka w ścisłym znaczeniu tego słowa pow stała we Włoszech dopiero po I wojnie światowej. Wielkie zasługi dla rozwoju polonistyki włoskiej położyli m. i n. : Aurelio P alm ieri, Amadeo Giannini, Arturo Cronia, M arina B ersan o-B egey, a zw łaszcza Giovanni M aver.
Obecnie zajęcia polonistyczne prowadzi 16 wykładowców (Polaków i Włochów) na 13 uniwersytetach (B a r i, Bolonia, F loren cja, Genua, Me diolan - Uniwersytet Państwowy i Uniwersytet Katolicki, Neapol, P eru g ia, P iza , Rzym, Turyn, Udine, W enecja). Liczba studentów wynosi oko ło 150, z czego kilkudziesięciu specjalizuje się w polonistyce;
specjali-zację w języku i literatu rze polskiej oraz jej autonomiezność podkreślił prelegent jako nowe zjawisko w slaw istyce w łoskiej. Duże rozproszenie polonistyki w łoskiej nie sp rzy ja, jego zdaniem, utrzymywaniu wysokiego poziomu studiów: należałoby je skoncentrować i rozw ijać w niektórych tylko ośrodkach uniw ersyteckich.
Włoscy poloniści-literaturoznaw cy in teresu ją się głównie wiekami XVI i XIX ze względu na zbliżone dośw iadczenia polityczne obu narodów w tych okresach . Włosi zajmują się też literatu rą polskiego baroku i O św iecenia, a także literatu rą w spółczesną.
Dotychczas - dzięki Fondazione Giorgio Cini w Wenecji - zorganizo wano cztery interdyscyplinarne sympozja polsko-w łoskie, których m ateria ły opublikowano w czterech tomach. W listopadzie rb . odbędzie się w We n ecji kolejne sympozjum na temat: "Włochy i P olsk a u progu ery nowo
żytn ej". P ro f. G raciotti przypomniał wieloletnią w spółpracę z G. Mave- rem w Rzymie profesorów Romana P ollaka oraz M ieczysław a Brahm era. Przypomniał też wydawane we Włoszech czasopism a: "Mondo S la v o ", "R iv ista di Letterature S la v e " oraz " L ’ Europa O cciden tale", których ty tuły w skazują na ich zainteresow anie slaw istyką.
W dziedzinie w spółpracy dydaktycznej z P olską mówca podkreślił znaczenie prowadzonych już od trzech lat w Warszawie trzytygodniowych kursów polonistycznych dla 35 slawistów włoskich. Istotne cechy poloni styki w łoskiej, stw ierdził na zakończenie mówca, to udział w niej tema tyki kulturalnej w ogóle - nie tylko literatu ry , i docenianie popularyza cji oraz jej związek z polityką kulturalną.
W dyskusji nad wygłoszonymi referatam i p rof. M arian P a n k o w s k i z Uniwersytetu w B rukseli przypomniał tradycje polonistyki b ru k selsk iej, na której wykładało wielu Polaków, m .in . Manfred K ridl, Wacław Ledni cki i K arol Wiktor Zawodziński. Wspomniał też o działaln ości i zasługach Claude B ack visa i innych polonistów zagranicznych.
Dr Otto M a l l e k z uniwersytetu lipskiego przypomniał historię polo nistyki lip sk ie j: jej początki w XIX wieku, nazw iska takich badaczy, jak
Lesk ien , Trautmann i V asm er, mówił także o S o cie tas Jablonoviana. Obe cnie w Lipsku działa instytut k ształcący filologów-tłumaczy, a zespół dy daktyczny składa się z 3 starszych asystentów, 3 lektorów i 1 lektora
-Polaka. Rocznie kończy instytut przeciętnie 40 studentów. Prowadzone są konfrontatywne badania języka polskiego i niem ieckiego, na których opiera się opracowywany obecnie zespołowo nowy podręcznik języka pol skiego; prowadzone są też badania niem iecko-słow iańskich kontaktów ję zykowych. Wykładowcy uniw ersyteccy u czę szczają na fakultatywny kurs języka polskiego.
D oc.dr Nela R o m a n o w a z Instytutu językoznawstwa U kraińskiej Akademii Nauk (w Kijowie) zasygnalizow ała w zrost zainteresow ania ję zykiem polskim na U krainie, wykładanym tam zarówno jako obcy, a także jako ojczysty - Polaków zam ieszkujących zachodnią c z ę ść Republiki. W Instytucie prowadzi się badania nad polsko-ukraińskim i kontaktami języ kowymi - dyskutantka podkreśliła konieczność dalszego zacieśn iania w spół pracy w dziedzinie badań językowych polsko-ukraińskich.
P ro f. dr Edmond M a r e k z uniw ersytetu w L ille (F ran cja) sc h a ra kteryzował działaln ość tam tejszej polonistyki uniw ersyteckiej, obchodzą cej obecnie 50 rocznicę powstania. W L ille studia polonistyczne prowa dzone są na czterech poziomach: DEUG, licen cjat, magisterium , dokto ra t. W roku ubiegłym egzaminy składało 14-2 studentów, z czego 32 po lonistów oraz 110 słuchaczy, dla których język polski był przedmiotem pobocznym. Obecnie 14- osób p isze prace m agisterskie z zakresu poloni styki. Lille jako jedyny we F ran cji ośrodek prowadzi korespondencyjne kursy języka polskiego według programu studiów dwóch pierwszych lat polonistyki. Między uniwersytetem w Lille a Uniwersytetem Wrocławskim odbywa się regularna wymiana wykładowców i studentów. Dyskutant wy sunął projekt założenia Międzynarodowego Stow arzyszenia Polonistów z siedzibą główną w "Polonicum ".
P ro f. dr M aciej Ż u r o w s k i (UW) wysunął m .in. postulaty r o z sz e rzen ia i zacieśn ien ia bezpośrednich kontaktów wybitnych polonistów za granicznych z literaturoznawcam i polskimi oraz lepszego planowania prac komparaty styc znych.
Doc. Stanisław F r y b e s (UW) podkreślił potrzebę perspektyw iczne go planowania tematów p rac komparaty styc znych na temat związków lite rackich polsko-obcych oraz dwustronnej recep cji dzieł literackich . Wy
spędza-nia urlopów w P olsce oraz uczestniczespędza-nia w kursach polonistycznych od bywających się w naszym k raju .
Dr Heinz K n e i p - zab ierając glos powtórnie - wyróżnił dwie fazy zainteresow ania kulturą polską w RFN: p ierw sza, rozpoczęta w latach 1953-1960, w iązała się z pokazaniem tam po ra z pierw szy polskiego filmu, teatru i literatu ry ; początki drugiej sięg ają lat 70 -ych, kiedy to n astąpił dalszy w zrost zainteresow ania P o lsk ą, w yrażający się d ąże niem do zacieśn ien ia kontaktów m .in. kulturalnych. Obecnie - po języku rosyjskim - język polski staje się w RFN najpopularniejszym spośród języków słow iańskich. Dyskutant przypomniał, że n a jsta rsz e ośrodki ba N dań i studiów sławi styczny cli - to Kolonia (prof. R. O lesch) , Monachium
(p rof. Koschmieder) , Getynga i Frankfurt. Ośrodki nowsze - to Bochum, Konstancja i Tllbingen; w reszcie najnowsze - to Saarbrücken (p rof. Irm
gard Mahnken) i Ratyzbona. Na uniwersytetach studiują język polski
zarówno slaw iści, jak n ieslaw iści, przy czym ta druga grupa je st b a r dzo liczn a. Wszechnice ludowe prowadzą ponadto naukę języka polskiego w 2Ą0 ośrodkach. Na uniw ersytecie w Moguncji planuje się zorganizowa nie rocznego przyspieszonego kursu języka polskiego.
Dr Karol K a d ł u b i e c z Wyższej Szkoły Pedagogicznej w M orawskiej Ostrawie (C zechosłow acja) scharakteryzow ał ośrodki polonistyczne w B rn ie, Ołomuńcu oraz w M orawskiej O straw ie, sygnalizując potrzebę z a opatrzenia ich w popularne poradniki językowe, śpiewniki polskie dla cu dzoziemców itp. oraz konieczność wydania stałego biuletynu dotyczącego polonistyki zagranicznej.
P ro f. V era von W i r e n - G a r c z y ń s k i (Nowy Jork) ogólnie sch a rakteryzow ała polonistykę w USA. Stw ierdziła, że tylko w niektórych
uniwersytetach można uzyskiwać doktoraty z polonistyki, w innych zaś
jedynie m agisteria. Rozpiętość wieku i zainteresow ań studentów-polonistów w USA jest bardzo duża. Wielką rołę w propagowaniu polonistyki w USA odgrywa działaln ość kulturalna (kluby, pokazy filmowe, imprezy folklorystyczn e). 1 tam odczuwa się brak podręczników uwzględniających elementy kulturoznawcze, które w tamtejszych warunkach są szczególnie ważne.
Doc. Witold C i e n k o w s k i (UW) scharakteryzow ał i ocenił dość
-ważny powojenny dorobek polonistów zagranicznych i polskich w zakresie gramatyki opisowej w spółczesnej polszczyzny oraz w dziedzinie podręcz ników języka polskiego jako obcego, a także innych pomocy.
Doc. Jan Ś l ą s k i (UW) wypowiedział się na temat w spółpracy nau kowej oraz dydaktyki, p odkreślając m .in . znaczenie lektoratów języka polskiego dla nieslaw istów zagran icą. Przypomniał, że wobec trudności
znalezienia p racy dla absolwentów studiów polonistycznych łączy się je np. na Węgrzech obligatoryjnie ze studiami innych filologii. W studiach polonistycznych ważne m iejsce powinny zajmować - jego zdaniem - semina r ia przekładowe. Zwrócił też uwagę na niesłuszne tendencje do unieza leżnienia się niektórych obcych ośrodków polonistycznych od wykładowców z P olsk i, gdy tymczasem należałoby jak najbardziej ro z sz e rz a ć taką wy mianę. W dalszym ciągu wypowiedzi zaakcentował - podobnie jak inni - potrzebę przygotowywania materiałów do ćwiczeń przekładowych, m ateria łów do h istorii literatu ry polskiej dla cudzoziemców, antologii łatwych tekstów, różnorodnych n agrań, śpiewników, a także materiałów informa cyjnych o polonistyce zagranicznej. Postulował również wydawanie w P ol
sce wybitych prac polonistycznych w językach obcych oraz uwzględnianie w badaniach nad literatu rą polską związków literackich środkowoeuropej skich, a więc obejmujących także np. literatu rę w ęgierską i rumuńską. Jako ostatnią spraw ę wysunął dr Ś ląsk i projekt wyznaczenia specjalnych delegatów do spraw rozwoju polonistyki w niektórych k rajach .
Obrady podsumowała p rof. M aria S t r a s z e w s k a , zw racając uwagę, że Konferencja umożliwiła lep szą orientację w sytuacji polonistyki w św ię c ie . Zgodziła się co do potrzeby powstania centralnego ośrodka informa cji o polonistyce w świecie i celow ości publikowania tych informacji - np. w formie biuletynów. Zapewniła, iż strona polska będzie nadal opra cowywała podręczniki i inne pomoce oraz zachęcała do pracy w zespołach m ieszanych, polsko-obcych. W dalszym ciągu p rof. S traszew sk a zapowie działa organizowanie podobnych spotkań w p rzy szło ści oraz zapewniła, że projekt utworzenia stow arzyszenia polonistów będzie przez stronę pol ską wnikliwie rozpatrzony.
130
W czasie obr.ad uczestnicy Konferencji spotkali się z wicepremierem Zdzisławem Tomalem oraz rektorem Uniwersytetu W arszawskiego p rof.
drem Zygmuntem Rybickim,
Należy dodać, że Konferencja stała się okazją do podsumowania dwu dziestodwuletniej już działaln ości Instytutu Języka i Kultury polskiej UW "Polonicum ". Pow stał on w r . 1956 jako Biuro Kursów Wakacyjnych dla Sławistów UW i rozpoczął działaln ość pod kierownictwem doc. S ta n isław a F ry b e sa . W pierwszym kursie uczestniczyło ok. 50 osób. Obe cnie placówka ta, przekształcona w Instytut Języka i Kultury P olskiej "Polonicum ", prowadzi dwa ku rsy wakacyjne: kurs A - dla studentów, k u rs B - dla lektorów i wykładowców języka i literatury p o lsk iej, oraz kurs zimowy - dla studentów i wykładowców włoskich. W ciągu roku akademickiego działaln ość "Polonicum" obejmuje m .in . specjalny k u rs dla studentów polonistyki z NRD, dla studentów uniwersytetów w K an sas i Stanford, lektoraty obowiązkowe dla cudzoziemców odbywających re g u la r ne studia na Uniw ersytecie Warszawskim oraz dla stażystów przebyw a jących w W arszaw ie. "Polonicum" przygotowuje i wydaje podręczniki i pomoce do nauczania języka polskiego jako języka obcego, a także biule tyn zaw ierający informacje o nowościach z zak resu polonistyki literack iej i językoznaw czej, beletrystyki oraz wiedzy o P o lsc e . Przeprow adza rów nież rek rutację i szkolenie lektorów języka polskiego zagranicą i ro z ta cza nad nimi opiekę.
Doc. dr Witold Cienkowski
SYMPOZJUM NA TEMAT
POLSKO-SZWEDZKICH STOSUNKÓW LITERACKICH
W dniach 3-9 października 1977 r. przebyw ała w Szw ecji grupa historyków i teoretyków literatu ry z Warszawy i Gdańska. Głównym celem wyjazdu było uczestnictwo w sympozjum na temat polsko-szw edzkich stosunków l i terackich, zorganizowanym przez Szwedzką Akademię L iteratu ry, H istorii i Starożytności w Sztokholmie. G oście polscy poznali ponadto ośrodki
