Jan Gliściński
"Antropologiczno-etyczne aspekty
regionalizmu", Henryk Skorowski,
Warszawa 1990 : [recenzja]
Collectanea Theologica 62/1, 194-197
te o lo g ic z n e m a u m ie sz c z e n ie J a n a P a w ła I I z a m ia s t e w a n g e lic z n y c h M ę d rc ó w n a je d n y m ze z n a c z k ó w b o ż o n a ro d z e n io w e j e m is ji w a t y k a ń s k ie j z 1982 ro k u . P r o je k t a n t z n a c z k a t r a f n ie z r o z u m ia ł c h a r a k t e r p o n t y fik a tu i d o k o n a ł o d w a ż n e g o z a k t u a liz o w a n ia w y d a r z e n ia z B e t le je m , k tó r e w y k r a c z a p o z a w sz e lk ie u w a r u n k o w a n ia p r z e str z e n n e i c z a so w e .
P a p ie ż J a n P a w e ł I I u r o d z ił s ię i w z r a s t a ł w k lim a c ie k u ltu do M a tk i B o ż e j i k u lt te n u c z y n ił t r e ś c ią s w o je g o ż y c ia o r a z d z ia ła n ia . W t y m k o n t e k ś c ie z r o z u m ia ły m j e s t ż y c io w e z a w o ła n ie P a p ie ż a : T o t u s T u u s o r a z s y m b o lik a p a p ie sk ie g o h erb u . Z w ię z ło ść m y ś li w y r a ż o n e j w h e r b ie p a p ie sk im p o d o b a s ię a r ty s to m , k tó r z y h e r b te n u m ie ś c ili n a z n a c z k a c h p o c z to w y c h k i l k u d z ie s ię c iu p a ń stw . B a r d z o c z ę sto w p r o g r a m ie p o d ró ż y p a p ie sk ic h z n a j d o w a ły s ię s a n k t u a r ia m a r y jn e , w k tó r y c h J a n P a w e ł I I d a w a ł p r z y k ła d w ie lk ie j u fn o śc i w e w sta w ie n n ic tw o i o p ie k ę M a ry i. S y lw e t k ę J a n a P a w ła II w z e s ta w ie n iu z w iz e r u n k a m i M a tk i B o ż e j p o k a z a n o n a z n a c z k a c h B o liw ii, C h ile , K o lu m b ii, P a r a g w a ju , P e r u , W a ty k a n u i W en ezu eli.
K s ią d z W a ld e m a r C h r o s t o w s k i w k sią ż c e P a p i e ż p i e l g r z y m je sz c z e r a z u d o w o d n ił, że w ie lo str o n n a r o la z n a c z k a p o c z to w e g o w ż y c iu w sp ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a n ie u le g a w ą tp liw o śc i. Z n a c z e k j e s t n ie ty lk o p o tw ie r d z e n ie m w n ie s io n e j o p ła ty p o c z to w e j, le c z s t a ł s ię e le m e n te m k u ltu r y , in str u m e n te m k s z ta łc e n ia o r a z c z y n n ik ie m e w a n g e liz a c ji, a n a w e t w y c h o w a n ia s p o łe c z e ń s tw a , n ie ty lk o t e j — z r e sz tą n ie m a łe j — je g o czę śc i, k t ó r a z a jm u je s ię k o le k c jo n e r s tw e m fila te listy c z n y m . B ę d ą c s z t u k ą w iz u a ln ą , m in ia tu r o w y m o b ra z e m , p o s ia d a ją c y m s iłę e ste ty c z n ą , p o t r a f i o d d z ia ły w a ć n a w sz y stk ie s f e r y o so b o w o śc i c z ło w ie k a , co s p r a w ia , że p r z e k a z y w a n e t r e ś c i z o s t a ją n ie ty lk o z m y sło w o o d e b ra n e , a le r ó w n ie ż u c z u cio w o p rz e ż y te . In n ą , w a ż n ą c e c h ą z n a k u p o c z to w e g o je st , że s ta n o w i on sz tu k ę sto su n k o w o n a js z y b c ie j i n a jw r a ż liw ie j p o d e jm u ją c ą s p r a w y w sp ó łc z e sn e j r z e c z y w isto śc i. P o d sta w o w e z a k r e s y sz e ro k o p o ję te g o w y c h o w a w c z e g o o d d z ia ły w a n ia z n a c z k ó w p o c z to w y c h m o ż n a s p r o w a d z ić d o trz e c h z a sa d n ic z y c h k a te g o r ii: 1) r o z sz e r z a n ia w ie d z y (w ty m w ie d z y r e lig ijn e j) z a p o m o c ą k o le k c jo n e r s tw a f ila te lis ty c z n e g o , 2) k s z ta łt o w a n ia p o sta w , 3) o r g a n iz o w a n ia ro z ry w k i. In n y m i sło w y , w y s t ę p u ją t u — o b o k ś c iś le p o c z to w e j — tr z y p o d sta w o w e f u n k c je z n a c z k a , t j. p o z n a w cza , czy t e ż sz e rz e j u jm u ją c , d y d a k ty c z n a , w y c h o w a w c z a i ro z ry w k o w a . O c z y w iście c h a r a k t e r y s ty c z n a d la sz tu k i, a w ię c i d la z n a c z k a , j e s t ś c is ł a in t e g r a c j a ty c h fu n k c ji. M in ę ło 150 la t o d u k a z a n ia się p ie r w sz e g o z n a c z k a p o c z to w e g o . W ty m c z a sie w p ro w a d z o n o d o o b ie g u s e tk i ty s ię c y d o w o d ó w o p ła ty z a lis t, b ę d ą c y c h m in ia tu r o w y m i d z ie ła m i sz tu k i. N a w ie lu w id n ie ją m o ty w y r e lig ijn e ; czę ść d o k u m e n tu je p o n t y fik a t J a n a P a w ła I I . S ą on e p r z e d m io te m lic z n y ch k o le k c ji. K s . W a ld e m a r C h r o sto w sk i w s w o je j k s ią ż c e u d o w o d n ił, że z n a k i p o c z to w e s ą n o ś n ik a m i t r e ś c i teo lo g ic z n y c h i c z y n n ik ie m e w a n g e liz a c ji.
B o g d a n M ic h a la k , P o z n a ń K s . H e n r y k S K O R O W S K I S D B , A n t r o p o lo g ic z n o - e t y c z n e a s p e k t y r e g i o n a liz m u , W y d a w n ic tw o S a le z ja ń s k ie , W a r sz a w a 1990, s. 344. K s i ą ż k a t a p o d e jm u je a k t u a ln e z a g a d n ie n ie re g io n a liz m u , S k ł a d a j ą się n a n ią : w y k a z sk r ó tó w (s. 7), w s t ę p (s. 9— 29), c z te r y ro z d z ia ły (s. 30— 304), z a k o ń c z e n ie (s. 318— 324), b ib lio g r a f ia (s. 325— 341) o r a z str e sz c z e n ie w ję z y k u n ie m ie c k im (s. 342— 344). T y t u ły p o sz c z e g ó ln y c h ro z d z ia łó w p r z e d s t a w ia ją s ię n a s t ę p u ją c o : I. R e g io n a liz m ja k o fe n o m e n sp e c y fic z n ie a n tro p o lo g ic z n y (s. 30— 100); I I . R e g io n a liz m ja k o k a t e g o r ia a k sjo lo g ic z n a , z a b e z p ie c z a ją c a g o d n o ść o so b o w ą c z ło w ie k a (s. 101— 180); I I I . R e g io n a liz m ja k o k a t e g o r ia a k s jo lo g ic z n a , i n t e g r u ją c a o so b ę w in n y c h sp o łe c z n o śc ia c h (s. 181— 261); IV . R e g io n a liz m ja k o p r a w o o so b y (s. 262— 317). J e s t f a k te m , że o b e c n ie je s t e ś m y ś w ia d k a m i r e n e s a n s u r e g io n a ln o śc i, o k r e ś la n e j z w r o ta m i ta k im i, j a k : „ p r z e b u d z e n ie e tn ic z n e ” , „ p o w r ó t d o k o rz e n i”
„ z a k o r z e n ie n ie w m a łe j o jc z y ź n ie ” . R e g io n a liz m d o ch o d z i d z iś do g ło s u w r ó ż n y ch fo rm a c h . P r z y b ie r a w y m ia r b ą d ź m ię d z y n a r o d o w y w te d y , k ie d y ch o d zi 0 p o d m io to w o ść p o sz c z e g ó ln y c h p a ń st w i n a r o d ó w w r a m a c h sp o łe c z n o śc i m ię d z y n a r o d o w e j, b ą d ź w y m ia r k r a jo w o - sp o łe c z n y w p r z y p a d k u p o d m io to w o śc i p o sz c z e g ó ln y c h w sp ó ln o t e tn ic z n y c h i g r u p re g io n a ln y c h w r a m a c h d a n e j sp o łe c z n o śc i p a ń st w o w e j. W sp ó łc z e sn y r e n e s a n s re g io n a liz m ó w je s t z ja w is k ie m in te r e s u ją c y m ta k ż e z te g o w z g lę d u , iż ro d z i s ię w k o n te k śc ie siln y c h t e n d e n c ji ś w i a t a do g lo b a liz a c ji ż y c ia sp o łe c z n e g o , to j e s t w c z a sie , g d y ś w ia t d ą ż y do je d n o ś c i w s fe r z e p o lity c z n e j, e k o n o m ic z n e j, sp o łe c z n e j 1 k u ltu r o w e j.
N ic d z iw n e g o , że r e n e s a n s re g io n a liz m ó w w e w sp ó łc z e sn y m św ie c ie r o d z i liczn e d y s k u s je i k o n tr o w e r sje . D y s k u s ja o s c y lu je w o k ó ł p r o b le m u , czy r e g io n a liz m n a le ż y u z n a ć z a z ja w is k o w a r to ś c io w e w e w sp ó łc z e sn y m ży ciu sp o łe c z n y m , czy te ż z a z ja w is k o sz k o d liw e . O p in ie w t e j m a te r ii s ą ró żn e. J e d n i tw ie r d z ą , że r e g io n a liz m w y r a s t a ją c z ró ż n o ro d n o śc i j e s t c z y m ś p o z y ty w n y m , d y n a m iz u ją c y m ży cie sp o łe c z n e , in n i n a t o m ia s t s ą z d a n ia , że je s t o n c z y m ś sz k o d liw y m , tzn . s ta n o w i d r o g ę do n a c jo n a liz m ó w i s e p a r a ty z m u . A u to r r o z p r a w y , s t o ją c n a g r u n c ie k a to lic k ie j n a u k i sp o łe c z n e j, k t ó r ą ro z u m ie ja k o e ty k ę p e r so n a listy c z n ą , u w a ż a , że d la s tw ie r d z e n ia i u ja w n ie n ia p e łn e j w a r to ś c i i z n a c z e n ia r e g io n a liz m u n a le ż y p r z e a n a liz o w a ć je g o z a w a r t o ś c i t r e ś c io w e w p e r sp e k t y w ie p o d sta w o w e g o i b e z w z g lę d n e g o d o b r a , ja k im j e s t o so b a lu d z k a . W a g ę t a k ie j a n a liz y r e g io n a liz m u p o d k r e ś la fa k t, że t a k ie o d n ie sie n ie do o so b y lu d z k ie j w e w sp ó łc z e sn e j d y s k u s ji j e s t m a ło e k sp o n o w a n e lu b n a w e t w o g ó le p o m ija n e . A n a liz a re g io n a liz m u , u w z g lę d n i a j ą c a o so b ę, p o z w a la d o p ie r o n a p o p r a w n e w y d o b y c ie ta k ic h je g o a s p e k tó w j a k : sp o łe c z n y , k u ltu r o w y , p o lity c z n y i ek o n o m icz n y .
A u to r z a m ie r z a ł z a te m p r z e a n a liz o w a ć i w y ja ś n ić p r o b le m re g io n a liz m u w k o n te k śc ie o so b y lu d z k ie j. C e le m t e j r o z p r a w y je s t w y d o b y c ie i z d e fin io w a n ie p o d sta w o w y c h r e la c ji, ja k ie z a c h o d z ą p o m ię d z y re g io n a liz m e m a o so b ą lu d z k ą . C e l p r z e d m io to w y , c z y li te m a t, z o sta ł u ję ty w t y tu le r o z p r a w y :
A n t r o p o lo g ic z n o - e t y c z n e a s p e k t y r e g io n a liz m u .
P r o b le m r o z p r a w y z o sta ł ro z str z y g n ię ty w k ilk u e ta p a c h . W p ie r w s z e j k o le jn o śc i p o d ję to z a g a d n ie n ie s a m e g o c h a r a k t e r u p r z y p o r z ą d k o w a n ia o so b y do r e g io n a liz m u (ro z d z ia ł I). W y d o b y cie c h a r a k t e r u o w eg o p r z y p o r z ą d k o w a n ia b y ło m o ż liw e n a b a z ie w ła śc iw e g o o k r e ś le n ia i z d e fin io w a n ia r e g io n a liz m u . W e w sp ó łc z e sn e j lite r a tu r z e p o ję c ie r e g io n a liz m u n ie j e s t je d n o z n a c z n e. R e g io n a liz m u n ie m o ż n a o k r e ś la ć b e z o d w o ła n ia się do p o ję c ia re g io n u . D la t e g o w p ie r w s z e j k o le jn o śc i o m ó w io n o p o ję c ie re g io n u (od r e g io n u g e o g r a fic z n e g o d o r e g io n u k u ltu r o w e g o ), a b y n a t e j p o d st a w ie z d e fin io w a ć r e g io n a liz m . P o ję c ie r e g io n a liz m u o b e jm u je d w a a s p e k t y : p r z e d m io to w y i p o d m io to w y . N a a s p e k t p r z e d m io to w y s k ł a d a się z e sp ó ł e le m e n tó w o b ie k ty w n y c h (k u ltu r a , w sp ó ln o ta i te r y t o r iu m r e g io n a ln e ) i s u b ie k ty w n y c h (id e n ty f ik a c j a i p o cz u cie), w y z n a c z a ją c y c h to ż sa m o ść ja k ie g o ś re g io n u . W a sp e k c ie p o d m io to w y m r e g io n a liz m u w z g lę d n ia sz e ro k o r o z u m ia n ą d z ia ła ln o ść n a rz e c z k u lty w o w a n ia , r o z w o ju i u b o g a c a n ia w a r to ś c i w ła sn e g o re g io n u . W k o m p le k so w y m z ja w is k u w y ró ż n io n e z o st a ły t a k ie e le m e n ty s k ła d o w e j a k : w sp ó ln o ta e tn ic z n a , k u lt u r a re g io n a ln a , te r y to r iu m , p o c z u c ie to ż sa m o śc i r e g io n a ln e j i d z ia ła n ia , k tó r e in te g r a ln ie w y z n a c z a ją c h a r a k t e r p r z y p o r z ą d k o w a n ia o so b y d o r e g io n a liz m u . W sz y stk ie e le m e n ty s ta n o w ią c e o ty m , co je s t r e g io n a liz m e m , n ie s ą ty lk o w j a k iś sp o só b p r z y p o r z ą d k o w a n e o so b ie , le c z w t a k i sp o só b , że je d n o s t k a lu d z k a j e s t ic h rz e c z y w isty m p o d m io te m . O so b a je s t ta k ż e w ty m p r z y p a d k u p ie r w sz y m i p o d sta w o w y m p o d m io te m s p o łe cz n o ści, k u lt u r y i te r y t o r iu m d z ia ła n ia . R ó w n ie ż p o c z u c ie t o ż sa m o śc i r e g io n a ln e j j e s t c z y m ś, co j e s t p r z e d e w sz y stk im p r z y n a le ż n e o so b ie . O z n a c z a to, że je d n o s t k a lu d z k a n ie je s t ty lk o z e w n ę tr z n ie p r z y p o r z ą d k o w a n a do t e j r z e c z y w isto śc i, k t ó r a m ie śc i s ię w p o ję c iu r e g io n a liz m u , a le s ta n o w ią c p o d s t a w o w y p o d m io t je g o p o sz c z e g ó ln y c h e le m e n tó w , j e s t g łę b o k o w n im „ o s a d z o
n a ” i „ z a k o r z e n io n a ” , tzn . j e s t je g o p ie rw sz o r z ę d n y m p o d m io te m . D la te g o w y n ik i a n a liz y p ie rw sz e g o r o z d z ia łu m o ż n a u ją ć z a p o m o c ą te z y : re g io n a liz m w n a jg ł ę b s z e j s w e j isto c ie j e s t fe n o m e n e m sp e c y fic z n ie a n tr o p o lo g ic z n o - p e r so - n a listy c z n y m .
R o z d z ia ły n a s tę p n e p o d e jm u ją z a g a d n ie n ie z n a c z e n ia i w a r to ś c i r e g io n a liz m u d la o so b y . A n a liz y d r u g ie g o ro z d z ia łu w y o d r ę b n ia ją w r e g io n a liz m ie t r e ś c i a k sjo lo g ic z n e , k tó r e z a b e z p ie c z a ją i b r o n ią o so b ę lu d z k ą w j e j g o d n o śc i. T e n z a b e z p ie c z a ją c y c h a r a k t e r u ja w n ia s ię w fa k c ie , ż e re g io n a liz m j e s t w ła ś c iw y m ś r o d o w isk ie m ż y c ia i u r z e c z y w is tn ia n ia się c z ło w ie k a . T w o rz y on i z a b e z p ie c z a w ła śc iw e i n a t u r a ln e śr o d o w isk o r o z w o ju o so b y . R e g io n a ln e ś r o d o w isk o k u ltu r o w e , sp o łe c z n e i fiz y cz n e j e s t b o w ie m n o śn ik ie m w ie lo r a k ic h w a r to ś c i. Ich b o g a c tw o z n a m io n u je ich sp e c y fik a . S ą to b o w ie m w a r to ś c i s ta łe , sp r a w d z o n e i u g r u n to w a n e w ie lo w ie k o w ą t r a d y c ją , k tó r e s ą d o św ia d c z a n e ja k o w a r to ś c i w ła s n e i b lis k ie o so b ie . S f e r a ty c h w a r to ś c i u m o ż liw ia w ła ś c iw y i in te g r a ln y r o z w ó j je d n o s tk i, p r z e z co s a m p r o c e s r o z w o ju s t a je s ię p r o c e se m n a t u r a ln y m , o d p o w ia d a ją c y m z a ró w n o t r a d y c ji o k r e ś lo n e j sp o łe c z n o śc i i w sp ó ln o ty r e g io n a ln e j, j a k i o d p o w ia d a ją c y d u c h o w o śc i k o n k r e t n e j je d n o s tk i. Z d a n ie m A u to r a w ty m tk w i i u ja w n ia s ię r z e c z y w is t a w a r to ś ć r e g io n a liz m u ja k o ś r o d o w is k a o so b y .
R e g io n a liz m tw o r z y w ła ś c iw e śro d o w isk o , w k t ó r y m o so b a m o ż e r e a li z o w a ć w p e łn i w ła s n ą p o d m io to w o ść . U m o ż liw ia on o so b ie o d k r y w a n ie i d o św ia d c z a n ie w ła s n e j o so b o w e j to ż sa m o śc i, a ty m sa m y m p r z e ż y w a n ie s ie b ie ja k o o so b y . Z a b e z p ie c z a ją c z a ś je d n o stc e j e j r z e c z y w istą a u to n o m ię i m o ż liw o ść m a n ife s to w a n ia s w e j o so b o w e j d y n a m ik i w d z ia ła n iu , tw o r z y w ła ś c iw ą „ p r z e st r z e ń ” r e a liz a c ji je j tw ó r c z e j p o d m io to w o śc i. A u to r z a te m z a s a d n ie w n io s k u je , że r e g io n a liz m , z a b e z p ie c z a ją c d w ie isto tn e s f e r y ż y c ia c z ło w ie k a , tzn . s f e r ę ro z w o jo w o śc i i p o d m io to w o śc i, słu ż y w b e z p o śr e d n i s p o só b p o sz a n o w a n iu c z ło w ie k a w je g o g o d n o śc i. M o ż liw o ść w ła śc iw e g o i p e ł n e g o ro z w o ju , m o ż liw o ść r e a liz a c ji w ła s n e j p o d m io to w o śc i, ja k ie s t w a r z a r e g io n a liz m , s ą w y m o g a m i p o s ia d a n e j p r z e z o so b ę g o d n o śc i.
W a rto ść r e g io n a liz m u u ja w n i a s ię ta k ż e w ty m , ż e n ie s e p a r u je on o so b y w o d n ie sie n iu d o in n y c h sp o łe c z n o śc i i k u lt u r (ro z d z ia ł III), le c z u m o ż liw ia je d n o s tc e p rz e c h o d z e n ie w ś w ia t in n e j k u lt u r y i sp o łe c z n o śc i. R e g io n a liz m c z y n i to p r z e c h o d z e n ie b e z p ie c z n y m d la je d n o s tk i, u m o ż liw ia d o jr z a ł ą in te g r a c ję , b e z j e j z a g u b ie n ia w n o w y m śr o d o w isk u , z k o r z y ś c ią t a k ż e d la n o w e g o ś r o d o w is k a . R e g io n a liz m j e s t n ie ja k o n a t u r a ln ą i w ła ś c iw ą d r o g ą p r z e c h o d z e n ia o so b y w n o w ą r z e c z y w isto ść sp o łe c z n o -k u ltu r o w o -p o lity c z n ą i o d n a jd y w a n ia w n ie j sw e g o w ła ś c iw e g o m ie js c a . R e g io n a liz m z a te m , z a ró w n o w sw o im w y m ia r z e p r z e d m io to w y m j a k i p o d m io to w y m , je s t f a k ty c z n ie d o b r e m i w a r to ś c ią c z ło w ie k a , s t w a r z a ją c y m m u s z a n se i m o ż liw o ść p e łn e g o u r z e c z y w istn ie n ia s w o je j p o d m io to w o śc i. J e s t on w ła śc iw y m ś r o d o w isk ie m ż y c ia i fu n k c jo n o w a n ia o so b y , k tó r e m o ż n a o k r e ś lić p o ję c ie m m ie js c a w y p e łn ia n ia lu d z k ie g o b y t u n a m ia r ę g o d n o śc i c z ło w ie k a ja k o o so b y . R e g io n a liz m w sw y m r z e c z y w isty m b o g a c tw ie j e s t z a te m ty m d o b r e m , k tó r e u m o ż liw ia o so b ie b y ć w a r to ś c ią d la s a m e j s ie b ie i w a r t o ś c ią w tw o r z e n iu i fu n k c jo n o w a n iu ż y c ia sp o łe c z n e g o . U k a z u ją c r z e c z y w is tą w a r to ś ć r e g io n a liz m u d la o so b y ja k o d r u g i w y m ia r r e la c ji m ię d z y r e g io n a liz m e m a o so b ą w o ln o p o s t a w ić tezę, że re g io n a liz m je s t d la je d n o s tk i k a t e g o r ią a k sjo lo g ic z n ą .
C z y o s o b a m a p r a w o do r e g io n a liz m u — oto p y ta n ie k o ń co w e w ty c h ro z w a ż a n ia c h . P r o w a d z ą on e d o w n io sk u , że re g io n a liz m j e s t n a t u r a ln y m i n ie z b y w a ln y m p r a w e m o so b y . W n io se k te n w y d a je s ię b y ć lo g ic z n y m n a s tę p s t w e m tez y , że r e g io n a liz m j e s t p o d sta w o w y m d o b r e m o so b y . J e ż e li b o w ie m u b o g a c a c z ło w ie k a a k s jo lo g ic z n ie p r z e z to, że je d n o s tk a s t a je s ię d z ię k i n ie m u w p e łn i so b ą , to z a s a d n y m j e s t w n io se k , że r e g io n a liz m j e s t d la o so b y ty m p o d sta w o w y m d o b re m , d o k t ó r e g o c z ło w iek m a n a t u r a ln e p r a w o . J e s t to n ie z b y w a ln e p r a w o o so b y , k tó r e w y n ik a z f a k t u c z ło w ie c z e ń stw a c z ło
w ie k a . T r z e c i z a te m w y m ia r r e la c ji, j a k a za c h o d z i p o m ię d z y re g io n a liz m e m a o so b ą , m o ż n a o d d a ć z a p o m o c ą t a k ie j te z y : r e g io n a liz m je s t n a t u r a ln y m , tzn . n ie z b y w a ln y m p r a w e m k a ż d e j o so b y .
Z a k r e s r e la c ji, ja k ie z a c h o d z ą p o m ię d z y re g io n a liz m e m a o so b ą lu d z k ą , w o ln o z d e fin io w a ć za p o m o c ą trz e c h tw ie r d z e ń : r e g io n a liz m j e s t fe n o m e n e m sp e c y fic z n ie a n tro p o lo g ic z n y m ; r e g io n a liz m j e s t k a t e g o r ią a k s jo lo g ic z n ą o so b y i d la w sp ó ln o ty o só b ; re g io n a liz m je s t n a t u r a ln y m p r a w e m o so b y .
A n a liz a i z d e fin io w a n ie n a t u r y r e la c ji, j a k a z a c h o d z i p o m ię d z y r e g io n a liz m e m a o so b ą (co b y ło p o d sta w o w y m c e le m A u to r a ), u m o ż liw ia fa k ty c z n ą o cen ę r e g io n a liz m u w k o n te k śc ie w sp ó łc z e sn e g o ż y c ia sp o łe c z n e g o .
W y d a je się , że z o s t a ła d o w ie d z io n a te z a , iż r e g io n a liz m z a ró w n o w sw o im w y m ia r z e p r z e d m io to w y m j a k i p o d m io to w y m sta n o w i d la c z ło w ie k a je d n ą z p o d sta w o w y c h w a r to ś c i. O z n a c z a to, że o c e n a r e g io n a liz m u z p u n k tu w i d z e n ia filo z o fic z n o -m o ra ln e g o , o p a r t a j e s t n a je g o o d n ie sie n iu do c z ło w ie k a ja k o o so b y . T o g o d n o ść c z ło w ie k a ro z str z y g a , że a n tro p o lo g ic z n e t r e ś c i p o ję c ia r e g io n a liz m u (sp o łe c z n o ść , k u ltu r a , te r y to r iu m , id e n t y f ik a c ja z o k r e ślo n ą sp o łe c z n o śc ią , d z ia ła ln o ść ) s p r o w a d z a ją się d o w a r to ś c i c z ło w ie k a i ja k o ta k ie s ą m u n a le ż n e ja k o o so b ie . Id z ie t u p r z e d e w sz y st k im o p r a w o c z ło w ie k a do w ła s n e j, r e g io n a ln e j (i e tn ic z n e j) o jc z y z n y , t w o r z ą c e j w sp ó ln o tę je d n o s tk i z o k r e ślo n ą sp o łe c z n o śc ią , o p a r t ą n a n a t u r a ln y c h w ię z a c h k r w i i p o c h o d z e n ia ; p r a w o d o w ła s n e j k u ltu r y , k t ó r a j e s t w ła s n y m sp o so b e m is tn ie n ia i b y t o w a n ia k o n k r e tn e j je d n o s tk i i z a p e w n ia je j in te g r a ln o ść , o so b o w ą to ż sa m o ść i b e z p ie c z n e b y to w a n ie w św ie c ie ; p r a w o do w ła sn e g o r e g io n a ln e g o ś r o d o w is k a w p o s t a c i p o s ia d a n ia „ d o m u ” , d a ją c e g o p o c z u c ie b y c ia u sie b ie . G o d n o ść o so b y r o z s tr z y g a o w a r to ś c ia c h i p o w in n o śc ia c h , s k ł a d a ją c y c h s ię n a p o le m o r a ln o śc i sp o łe c z n e j re g io n a liz m u . T o , co j e s t w a r to ś c ią d la o so b y , co s t a n o w i d o b r o n a le ż n e o so b ie z t y tu łu je j g o d n o śc i, m u si b y ć t a k ż e u z n a n e w m y śl k a t o lic k ie j n a u k i sp o łe c z n e j z a w a r to ś ć ż y c ia sp o łe c z n e g o , k tó r e g o o s o b a j e s t p o d sta w o w y m p o d m io te m . W t y m s e n sie t r e śc io w e o d r ę b n o śc i e tn ic z n o - k u ltu r o w e c z ło w ie k a m u sz ą b y ć u z n a n e z a w a r to ś c i w so b n e i in str u m e n ta ln e , k tó r e s ą sp o łe c z n ie w a ż n e . W a rto ść r e g io n a liz m u n ie o z n a c z a je d n a k je g o a b so lu ty z o w a n ia . S t a n o w i o n a w a r to ś ć o t w a r t ą i w z g lę d n ą , tzn . że t r z e b a j ą z a w sz e u z g a d n ia ć z d o b r e m in n y c h sp o łe c z n o śc i e tn iczn y ch , n a ro d o w y c h i p a ń stw o w y c h .
P r o b le m a t y k a r e g io n a liz m u n ie b y ła p o d e jm o w a n a d o ty c h c z a s w k a t o lic k ie j n a u c e s p o łe c z n e j. N ie n a le ż y o n a do je j k la sy c z n y c h te m a tó w . P e w n e in s p ir a c je w k ie r u n k u fo r m o w a n ia p r o b le m u r e g io n a liz m u d a ła e n c y k lik a J a n a P a w ła I I S o l l ic i t u d o r e i s o c i a l i s . R o z p r a w a k s. H . S k o r o w s k ie g o je s t p e w n ą p r ó b ą f u n d a m e n ta ln e g o u ję c ia te g o p r o b le m u . Z a sa d n ic z e u s ta le n ia t e j r o z p r a w y m o g ą sta n o w ić p o d st a w ę d o ro z str z y g n ię ć sz c z e g ó ło w y c h k w e s tii sp o łe c z n o -e ty c z n y c h , z w ią z a n y c h z p r o b le m a ty k ą r e g io n a liz m u .
k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , Ł o m i a n k i H a n s U r s v o n B A L T H A S A R , B i b l i o g r a f i a 1925—1990, o p r a ć . C. C A P O L , J o h a n n e s V e r la g , E in s ie d e ln - F r e ib u r g 1990, s. 174. H a n s U r s v o n B a lt h a s a r , je d e n z n a jw ię k s z y c h te o lo g ó w K o ś c io ła , z o s ta w ił p o so b ie b o g a t ą s p u śc iz n ę p is a r s k ą , k t ó r a d łu g o b ę d z ie św ia d c z y ć o je g o w ie lk o śc i i g e n iu sz u , w n a jp e łn ie js z y m z n a c z e n iu ty c h słó w . T e o lo g ic z n e d z ie ło v o n B a l t h a s a r a j e s t g o d n e w ie lk ie j u w a g i, p o z n a n ia i p o p u la r y z a c ji. P ie r w sz y z m n a r z ę d z ie m m u s i b y ć o c z y w iśc ie b ib lio g r a f ia p u b lik a c ji. T a k a b ib lio g r a f ia u k a z a ł a się w za ło ż o n y m p r z e z B a lt h a s a r a Jo h a n n e s V e r la g , z a ś p o r a z k o le jn y o p r a c o w a ła i u z u p e łn iła j ą C o r n e lia С а p о 1. O p ró cz teg o , że b ib lio g r a f ia p u b lik a c ji B a lt h a s a r a j e s t n a r z ę d z ie m p o z n a w c z y m , u k a z u je t a k ż e ilo śc io w y o g ro m p r a c y , j a k ą w y k o n a ł: 119 k s ią ż e k w ła sn y c h , 532 a r ty k u ły , 114 p u b lik a c je w d z ie ła c h zb io ro w y c h , 110 to m ó w tłu m a c z e ń ,
