Marek Olędzki
Gostynin, woj. płockie
Informator Archeologiczny : badania 15, 228-230
228
G rod zisk o p ołożone j e s t na naturalnym w y n iesien iu polod ow co wy m na lew ym b rzegu rz ek i W iérzy cy , w o d le g ło ś c i ca 1 ,0 0 0 m ne południowy zachód od Starego M iasta w G niew ie. B adania m ia ły ch a rak ter ratow niczy z e w zględu na projektow aną i zaakceptow aną do r e a liz a c ji na tym o b sz a r z e budową o sie d la domków jednorodzinnych.
W ytyczone wykopy nawiązywany sw o ją lo k a liz a c ją do dwóch wykopów - son d aży, wy ek sp lorow an ych w s e z o n ie ubieg tym . Wykopy /n r Ш А, Ш B , IV А , IV В / , m iały rów n ież ch a rak ter rowów sondażow ych. Ogólna p o w ie r z chnia wykopów w y n o siła 73, 5 m^,
W wykopach w yd zielon o cz te r y z a sa d n ic ze w arstw y u fytk ow e, z r ó ż nicow ane pod w zględ em geolo g iczn y m i t r e ś c ią kulturow ą. Pod w arstw ą d arn i w ystęp ow a ła cie m n o sz a r a p róch n ica z n ie lic z n y m i kam ien iam i p oln y m i, c iem n o sz a ry p ia se k z e Siadam i sp a len izn y 1 w ęgla d rzew n ego. Jasno s z a r y p ia se k z lic z n y m i ułam kam i w ęgla d rzew n ego oraz n a jsta r sz y p oziom użytkowy - i ó łt o s z a iy p ia sek /w a rstw a n a d c a lc o w a /. O prócz tego w p ółn o c nej 1 cen traln ej p a r tii wykopu IV В tu ż nad ca lcem za r y so w a ła s i ę w a rstew ka ja s n o s z a r e g o plasku o k ilk u cen tym etrow ej m ią ż s z o ś c i, której tr e ś ć kulturowa w skazyw ała na ślad y osad nictw a z epoki k a m ien ia. N ie z a z n a c z y ła e ię jednakże w tym k on tek ście w arstw a kulturowa z e śla d a m i obiektów . K w estia ta w ym aga sz c z e g ó ło w y c h badań.
W w yróżn ion ych c z te r e c h za sa d n iczy ch w arstw ach śred n iow ieczn y ch natrafiono na d obrze zachow ane p a len isk o /w ykop IV A - IV В / o ra z t u i obok ry su ją cy s i ę n ajw yraźn iej w p rofilu zachodnim wykopu IV В ślad po o b iek cie m iesz k a ln y m , zachow any w w arstw ie spągow ej o m ią ż s z o ś c i 1, 2 -1 ,5 m , uchwycony na d łu g o ści około 5, 5 m .
C eram ik a naczyniow a, której około 600 fragm entów zn alezion o w tr a k c ie ek sp lo r a cji wykopów re p r ezen tu je n aczyn ie ca łk o w icie i siln ie ob ta
czan e, wypalane w w ię k s z o ś c i w a tm o s fe r z e redukcyjnej, p och odzące z p rzeło m u ХИ /ХШ w. /n a j s ta r s z e u ła m k i/ o ra z w ieku ХШ -X IV , W w arstw ie darniow ej i t u i pod nią w ystęp ow ał m a te r ia ł c e r a m icz n y m ło d szy . Oprócz ce ra m ik i naczyniow ej natrafiono na k o ś c i z w ie r z ę c e , fragm en ty p rzed m io tów żelazn ych /w tym : n oże, o s tr o g a /, łusk i ry b ie, r y le c k ościan y·
Zabytki s ą przechow yw ane w M uzeum A rch eolo giczn ym w Gdańsku. Badania b ęd ą kontynuowane.
GOSTYNIN w oj, p łock ie
Badania p row ad ził m g r M arek O lędzki. F in an sow ał WKZ w P łock u , P ie r w s z y se z o n badań. Z am ek śre d n io w ieczn y z końca XIV w.
P P P racow n ie K onserw acji Zabytków
Pracow nia A r ch eo lo g iczn o - K onserw atorska
229
Obiekt p ołożony je s t na północnym skraju m ia sta , nieopodal d rogi do B r z e ś c ia K ujaw skiego. Jeat nim w z n ie sie n ie z ΧΙΧ-w ieczn y m n eogo tyck im k o śc io łe m , gd zie znajdow ał s i ę p ierw otn ie Zam ek G órny. lïw ie ścian y k o śc io ła - frontow a i tyln ia oraz w ież a k o ścieln a były w z n iesio n e z ce g ły g otyck iej w wątku p olsk im i stan ow ią p o z o sta ło śc i zam ku, które w ykorzystano p rzy budowie w spom nianego k o śc io ła . P ie r w s z e wykopy b a daw cze założon o w zdłuż o s i N -S w celu u zysk ania p ro filu p op rzeczn eg o p rze z c a łe w z n ie s ie n ie . Na ich p odstaw ie stw ierd zo n o , że m a ją ce d o ść regularn y k szta łt w z n ie sie n ie j e s t nasypem sztu c zn y m . W arstwy kulturo w e s ą p raw ie d o sz c z ę tn ie z n isz c z o n e , co n astąp iło w c z a s ie budowy k o ś c io ła , kiedy c z ę ś ć ruin zam kow ych rozeb ran o, a te ren w dużym stopniu z o s ta ł zniw elow any. Jed yn ie wykop założon y w półn ocn o-w sch odn im n arożn i ku, w ew nątrz k o ś c io ła , m ia ł d obrze zachow ane u w a rstw ien ie. Odkryto tu lic z n ie w ystępujący m a te r ia ł w p o sta ci c e r a m ik i o r o z p ię to ś c i ch ro n o lo g iczn ej od XIV do XVI11 w ieku, a tak że k o śc i z w ie r z ę c e : bydła ro g ateg o l św in i.
W p rofilu wykopu ry so w a ła s ię w yraźn ie w arstw a sp alen izn y i w ę g li d rze w nych, k tó rą m ożna datow ać ce ra m ik ą na XVII w iek. Fakt ten n ależy w ią za ć z o k rese m najw ięk szych z n is z c z e li jakim u le g ł za m ek p od czas wojny s z w e dzkiej z połowy XVII w. Podstaw ow ą k o r z y śc ią p rzep row ad zen ia w yżej w spom nianego ciągu wykopów było uch w ycenie w dwóch m ie jsc a c h fundam en tu muru obwodowego oraz w ew nętrznych podziałów zam ku, z c z eg o w ynika,
że zgodnie z tynijCO podają źródła p isa n e,za m ek p o sia d a ł tzw . Dom Duży oraz ró w n oległy doń Dom M niejszy; oba r o z d z ie la ł d z ie d z in ie c . Kam ienny fundament muru obwodowego spojony zapraw ą wapienną m a n ie co ponad 2 ra g r u b o śc i. J e g o sto p ę tw o rzy ły lu źn e g ła z y posadow ione na g łęb o k o śc i ok. 5 m w naturalnej w a r stw ie sp o iste g o p iasku. Fundamenty ścia n Domu Ma łe g o oraz Domu D użego od strorçy d zied ziń ca s ą ju ż zn a czn ie m niej so lid n ie zbudowane n iż muru obwodowego. B ry ła zam ku ma k szta łt prostok ąta o d łu ższym boku zorientow an ym na p ółnoc, jej w ym iary w y m o szą 37 x 23 m , na narożnikach znajdują s i ę narożne p rzyp ory.
Wykopy p rzeprow adzone p rzed frontow ą śc ia n ą kościoła, p ozw oliły odkryć p rzed b ram ie zam kow e w fo r m ie prostokąta o w y m iarach 11 x 9 m . Jego fundam ent j e s t p rzew iązan y z m urem kurtynowym . Szyja w jezdna z a chowana je s t tylko na p o zio m ie fundamentu, jedyn ie cz o ło p rzedb ram ia zachow ało s ię n ie co pow yżej kam iennego fundam entu. J eg o lic o w zn iesion e je s t w wątku p olskim staran n ie ułożonym z c e g ły palców ki o w ym iarach
28 x 14 x 8 cm . 2
Ł ączna p ow ierzch n ia wykopów na stan ow isk u w y n o siła 350 m .
Na o b iek cie zn a lezion o z p rzyczyn na w stę p ie w ym ienionych z a le d w ie oko to 2 t y s . zabytków a rc h e o lo g iczn y ch z c z eg o g r o s stanow i ly 'fr a g - m enty ce ra m ik i, p o z o sta łe to fragm en ty k afli płytowych I garnkowych oraz n ie lic z n e mało ch a ra k te ry sty cz n e m e ta le .
Na k oniec n ależy p r z y to c z y ć ciek aw y fakt. Na n ajn iższym p o ziom ie w ew nątrz w ież y d z is ie js z e g o k o śc io ła , b ęd ącej n iegd yś obronnym północno- w schodnim n arożn ikiem zam ku odkryto k ilk a n a ście wydrapanych na ce g ła c h
2 3 0
herbów sz la c h e c k ic h . Znajdow ały s i ę one jedyn ie na lic u ścia n y zachodniej, a były św iad ectw em p rzetrzym yw an ia w tym m ie jsc u p r z e d sta w ic ie li s z l a ch eck ieg o stanu.
B adania z o sta ły zak oń czon e.
INOWŁÓDZ patrz
w oj. p iotrk ow sk ie w c z e sn e śre d n io w iecz e
KOB 1ER NICE, g m , Porąbka K onserw ator Zabytków w oj. b ie ls k ie A rch eolog iczn y ch
w B ie lsk u -B ia łe j
Badania p row ad ził m gr J a cek R eyniak. F in an sow ał WKZ w B ie ls k u -B ia łe j. P iąty se z o n badań, Kuiny zam ku X IV /X V w.
C e le m badań było u ch w ycen ie i u czy teln ie n ie p ozo sta ły ch elem entów za ło że n ia obronnego zam ku, pod kątem c z ę śc io w e j rek o n stru k cji i ekspono wania w p o sta c i trw ałej ruiny. B adania skoncentrow ano p rzed e w szy stk im na budynku bram ow ym oraz p rzyczółk u m ostu od stro ąy w schodniej.
Wykop X o d sło n ił z a r y s rzutu budynku bram nego oraz je g o p ow ią zania z m u rem flankow ym . U stalon o je d n o c z e śn ie pierw otny układ stoku w zg órza , 2 o k resu n iw ela cji w zg ó rza p op rzed zającej budowę zam ku.
Wykop XI nie p r z y n ió s ł oczek iw anych rezultatów w p o sta c i reliktów p rzy czó łk a m ostow ego po zew n ętrzn ej str o n ie fo s y . Uchwycono w nim je d y nie p rze b ieg drogi w iod ącej p r z e z m o st na zam ek.
U stalon o, iż ca ły te r e n w zg ó rza , na którym usytuowano zam ek , ukształtow any 2o s ta ł w 2nacznej m ie r z e sz tu c z n ie i p ow stał p rze z sp la n to- w anie sz c z y tu , p rze z co utw orzono p latform ę w k s z ta łc ie półow alu. W o b r ę b ie zb oczy przekopano fo s ę ogran iczo n ą od zew n ątrz w a łem , c z ę śc io w o sz tu c z n ie usypanym .
Droga w jazdow a p row ad ziła z zachodu na wschód, koroną w ału po północnej str o n ie zam ku. W iodła ona p op rzez p rostokątny w r z u c ie /z b liż o n y do kwad ra tu / budynek b ram y, powiązany od zachodu z m urem flankowym / tj. od stron y " m ie c z a " /. W zmiankowana droga prow adzi do n iew ielk iej platform y po w schodniej s tr o n ie zam ku i kończy s i ę o b sza re m w ystępow ania wylew ki wapiennej w ob ręb ie k raw ędzi w spom nianej p latform y / być m o ie było to utw ardzenie n aw ierzch n i p rzed m o s te m /. L ok alizacja w tym m ie jsc u m ostu potw ierdza ponadto w ystępow anie fragm entów p rzy czó łk a m ostu na w ew n ętrz nym sk ło n ie fo sy .
P lateau o ta c z a ł m ur obwodowy z a k re śla ją cy pól e lip s y , Oba narożniki w schodnie /p ó łn o cn o -w sch o d n i i p ołu d niow o-w sch od ni/ zajmowany dwie bu dowle c2W oroboczne: w ięk sza południow o-w schodnia oraz m n ie jsz a , podpiw n iczon a - p ółn ocn o-w sch od n ia. W schodnie p a rtie m uru obwodowego nie p r z e
