Strumienno, gm. Krosno Odrzańskie, woj. zielonogórskie, St. nr 4a, AZP 59-10/7a

Jarosław Lewczuk

Strumienno, gm. Krosno Odrzańskie,

woj. zielonogórskie, St. nr 4a, AZP

59-10/7a

Informator Archeologiczny : badania 24, 66-67

66 OJcres w pływ ów rzym skich

kach. Finansow ało PMA. Pierwszy sezon badań. O sada z okresu wpły­ wów rzym skich.

Stanow isko leży n a w schód od wsi. około 500 m za o statnim i zabudow aniam i. Położone je s t n a w zniesieniu, n a lewym brzegu rzeki E lk w m iejscu, gdzie w pada ona do Jezio ra HaJeckiego.

B adania m iały c h a ra k te r sondażowy; ich celem było rozpoznanie sta n u zachow ania osady przed ew entualnym i pracam i o szerszym zasięgu. Założono dw a wykopy w postaci rowów sondażow ych o w ym iarach 1 x 10 m. Je d e n z nich usytuow any był n a szczycie wzniesienia, drugi n a zboczu południow o-zachodnim opadającym w stro n ę rzeki. W trakcie b ad a ń odsłonię­ to fragm enty pięciu obiektów, a w Jednym z wykopów stwierdzono obecność w arstw y k u ltu ro ­ wej o m iąższości do 50 cm, przy czym obiekty znajdowały się poniżej tej w arstwy lub w jej obrębie. Wśród odkrytych obiektów zwraca uwagę obiekt 3. — zapew ne pozostałość chaty. Uchwycony w planie wykopu fragm ent m a kształt trójkąta o ściętym w ierzchołku i w ym iarach 1,20 x 1,30 x 2.10 m; całość zarysu praw dopodobnie m a kształt czworokątny. Krawędzie obiektu tworzy p a s czarno-ciem nobrunatnej ziemi o szerokości od 12 do 22-25 cm, jego w ypełnisko m a barw ę b ru n a tn ą . W profilu obiekt widoczny je s t Jako p ro sto k ątn a w przybliże­ niu ja m a o płaskim dnie i miąższości od 61 do 75 cm. W trakcie b ad a ń odkryto liczne fragm enty ceram iki, pochodzące n a ogól z naczyń o wygładzanej lu b lekko chropowaconej pow ierzchni barwy bru n atn ej, czarnej, rzadziej jasnobrązow ej. G lina s c h u d z a n a była dom iesz­ k ą drobno- 1 średnioziarnistego różowego i białego tłucznia kam iennego. O rn a m e n t w ystępuje sporadycznie; s ą to odciski pałcowe lub paznokciowe um ieszczane zwykłe n a krawędzi wylewu lub załomie brzuśca. Pozyskany m ateriał m ożna datow ać w stępnie n a okres wpływów rzym s­ kich. a b a d a n ą część osady w iązać z k u ltu rą bogaczewską kręgu zachodni obal tyj skiego. Należy przy tym podkreślić, że przeprowadzone wcześniej n a tym stanow isku b a d a n ia planigraflczne przyniosły bardzo bogaty m aterial zabytkowy o dużej rozpiętości chronologicznej i zróżnicowa­ n iu kulturow ym — od epoki kam ienia po średniowiecze i czasy nowożytne. Sondaż odsłonił jedynie obiekty z okresu wpływów rzym skich — czasów, które obok okresu wędrówek ludów były najliczniej reprezentow ane w m ateriale planigraflcznym.

Badania będą kontynuow ane.

I

Muzeum Archeologiczne Śród ko we - go Nadodrza w Zielonej Górze_____ B adania prowadził m gr Ja ro sław Lewczuk. Finansow ał WKZ w Zielonej Górze. Pierwszy sezon badań. Stanow isko wielokulturowe, neolit, epoka brązu, osadnictwo od neolitu do okresu nowożytnego.

Prace wykopaliskowe miały ch a rak te r ra tun ko wo-rozpoznawczy. Stanow isko, i· sytuow ane n a m alej wydmie, Jest rozorywane przez właściciela — PGR Wężyska. B adania przeprow adzono w li peu i sierpniu 1990 r. W toku prac założono dwa wykopy o łącznej powierzchni blisko trzech arów. Stwierdzono występowanie warstwy ornej o grubości ca 0.4-0,5 m etra, która zniszczyła prawie całkowicie i silnie przem ieszała warstw ę Kulturową. Bezpośrednio pod nią w ystępuje Już calec, w postaci Jasno żółtego p iasku rzecznego poziomo uw arstwionego. W calcu odsłonięto: pozostałości przynajm niej 17 jam różnej Funkcji 1 chronologii, ślady trzech obiek­ tów słupow ych z okresu póznolateń skiego 1 rzymskiego oraz zespól złożony z pieca w apienni­ czego i Jam y do gaszenia w apna — datow anych n a fazę Ci. W dw u m iejscach uchw ycono nienaruszony spąg w arstw y kulturow ej — datowanej n a późny okres rzymski.

Ogólnie — n a tym etapie b ad a ń — m ateriały pochodzące ze stanow iska m ożna podzielić przynajm niej n a osiem poziomów chronologicznych.

Neolit — j e s t reprezentow any głównie przez wióry i odlupkl krzem ienne, oraz pojedyncze fragm enty ceram iki, pochodzące z w arstw y ja k i dwu obiektów datow anych n a ten okres.

K ultura łużycka — ceram ika datow ana n a IV epoki brązu pochodzi ze złoża w tórnego i znalazła się tam w okresie rzymskim. Z okresu halsztackiego pochodzą jam y w liczbie sied­ m iu, należące do grupy białowickiej.

Na okres lateński ogólnie (bez Pla) przyporządkowano je d n ą ja m ę oraz pew ną ilość frag­ m entów ceram iki pojawiających się sporadycznie Jako dom ieszka bogato tu reprezentow anego o kresu póżnolateńskiego — z charakterystycznie Facetowanymi brzegami.

O kresowi póznolateń skie m u przyporządkowano ślady jednej naziem nej budowli słupowej, kilka ja m oraz dużo m ateriałów ceram icznych — n a złożu wtórnym. Należy je w iązać z k u ltu rą przew orską — zajm ującą tę część środkowego Nadodrza w II i I w p.n.e.

W czesny okres rzymski — znany sporadycznie n a tym terenie — je s t reprezentow any nadspodziew anie bogato. Przyporządkowano mu Jedną ja m ę oraz szereg fragm entów ceram iki zdobionych kółkiem zębatym , motywem swastyki, jodełką — znalezionych n a złożu wtórnym .

S trum ien n o, gm . Krosno Od­ rzań sk ie woj. zielon ogórsk ie S t. nr 4a AZP 5 9 - 1 0 /7 a

Informator Archeologiczny 1990 67

Zabytki te w ykasują silne pow iązania ze stylem nadlabskim i należałoby Je w iązać z tzw. grupą lu b u sk ą , zajm ującą teren środkowego Nadodrza we wczesnym okresie rzymskim.

Późny okres rzym ski — związany z k u ltu rą luboszycką. zajm ującą te tereny między połową II a końcem IV w. — Jest reprezentow any najobficiej. Na ten czas przypada m aksim um zasied­ lenia stanow iska n r 4a w S trum iennie. Bogata w arstw a kulturow a (silnie je d n a k zniszczona orką) dostarczyła m ateriałów datow anych n a II t III fazę k u ltu ry luboszyckiej — faza Ci i C2 k u ltu ry przeworskiej. Podobnych m ateriałów dostarczyły obiekty. Znaleziono szereg fragm en­ tów ceram iki siwej toczonej n a kole — charakterystycznej dla późnego okresu rzymskiego.

O kres wczesnego średniow iecza reprezentow any Jest przez pojedyncze fragm enty ceram iki w ystępujące sporadycznie n a powierzchni.

O kres późnośredniowieczny i nowożytny reprezentow any je s t o wiele częściej, również jako dom ieszka z powierzchni.

I Usarzów, gm. Lipnik woj. tarnobrzeskie St. 4 p atrz epoka brązu

Wałków, gm . O sjaków woj. s ie r a d z k ie S t. 3 AZP 7 5 - 45/S O ______________________

M uzeum Ziemi W ieluńskiej w Wie­ lu niu

B adania prowadzi! m gr Bogusław Abramek. Finansow ał WKZ w Siera­ dzu. Czwarty sezon badań. Rozległa o sa d a z m ateriałam i kultu ry prze­ worskiej i wczesnośredniowiecznymi (VI-VI1I w.).

Kolejny sezon badaw czy n a wielohektarowej osadzie w Walkowie był równie Interesujący Jak poprzednie. Łącznie zbadano obszar o powierzchni 1800 m 5, odkrywając 5 dalszych chat, 5 dym arek, 8 ja m o różnych funkcjach i 3 paleniska. Poszczególne wykopy, w yznaczone w oparciu o wyniki uzyskane przy pomocy siatki gęsto rozm ieszczonych dołków sondażowych, znajdow ały się w różnych p u n k ta ch osady.

Z 5 nowych c h a t 3 należały do k ultury przeworskiej. Były to budowle słupow e k ształtu prostokątnego, których pow ierzchnia w ahała się od 8 do 14 m2. Dwie z n ich miały c h a rak te r ziem ianek w kopanych w ziemię n a głębokość 1 m. M ateriał zabytkowy obejmował ceram ikę z faz B2 — C l, liczne kości zwierząt hodowlanych 1 dzikich (w tym cale poroże jelenia), przęś- likl, nożyki, półksiężycowatą zawieszkę żelazną, a także biyly surowej gliny przygotowanej do wyrobu naczyń. W jednej z c h a t „przeworskich" znaleziono luzem duże Dryly żużla z fragm en­ tam i ścianek dymarki.

C hały w czesnośredniowieczne charakteryzowały się intensyw nie czarnym i wypełni skam l k ształtu ow alno-prostokątnego, co zaobserwowano we w szystkich 18 obiektach tego typu dotąd odkrytych. Były to budowle naziem ne o powierzchni od 7 do 9 m5 z nielicznymi dołkami słupowymi, w ystępującym i nie n a skraju wypelnisk, ale bardziej ku ich środkowi. Obok ułam ków naczyń ręcznie lepionych oraz ze śladam i przykrawędnego obtaczania (datowanych ogólnie n a VI-VIII w), w ch a ta ch w czesnośredniowiecznych w ystępowała także póżnorzym ska ceram ika toczona, kości zwierzęce, osełki, nożyki 1 drobne bryłki żużla. Póżnorzym ska ceram i­ ka toczona w ystępowała także w niektórych ja m a c h oraz luzem w różnych m iejscach osady.

O dkryte dym arki różnią się wieloma szczegółami. Najgorzej zachow ała się dym a rk a n r 7, której dolna p artia znajdow ała się n a gł, ok, 35 cm od powierzchni. Na jej spodzie zalegała w arstw a węgli z drobnym i bryłkam i i sopelkam i żużla. Kloc żużla został u su n ię ty w czasie orki, ale zachowały się częściowo boczne ścianki dym arki grubości ok. 10 cm w ykonane z iłu rzecznego. M aksym alna jej średnica nie przekraczała 70 cm. Znacznie lepiej zachowały się dolne partie dym arek m 3 . 5 1 6 ze ściankam i bocznymi i płaskim dnem w ykonanymi z tego sam ego tworzywa — ilu rzecznego. Zachowane części o wysokości 0,5 m wypełniały kloce żużla 0 średnicy od 90 do 120 cm, pod którymi zalegały węgle drzewne. W ściankach dym arek 3 i 6 zachowały się resztki otworów do sztucznego dm uchu. O statnia dym arka zbudow ana była w identyczny sposób, przy czym u su n ię to z niej kloc żużla. Ś rednica jej d n a wynosiła 12 0 cm. Piasek wokół dym arek oraz pod ich dnam i miał zabarw ienie czerwonawe.

W śród odkrytych w tym roku Jam znalazł się m.in. w czesnośredniowiczny mielerz k ształtu owalnego o średnicy ok. 3 m i nieckowatym przekroju położony obok dym arek 5-6,

O dkryte dotychczas obiekty n a terenie osady w Walkowie występowały w przem ieszaniu 1 nie tworzyły określonych sk u p isk w zależności od ich chronologii. Wśród tych obiektów wyróżniono: 24 ch a t, 14 Jam. 12 palenisk 1 7 dymarek.

Badania będą kontynuowane.

I W ar kalki — Surajny, gm. Miłakowo woj. olsztyńskie St. I patrz okres halsztacki

Warszkowo. gm . Sławno woj. s ł u p s k i e S t . 2 7 AZP I I - 2 6 / 5 4 ______________________

U niw ersytet im. A dam a Mickiewcza In sty tu t P rahistorii w P oznaniu B adania prowadzili d r Włodzimierz Rączkowski oraz m gr A rkadiusz