Tom 28/2018, ss. 387-398 ISSN 1644-888X e-ISSN 2449-7975 DOI: 10.19251/ne/2018.28(25) www.ne.pwszplock.pl Paweł Antoszak
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
GRUPY ZAWODÓW W STRUKTURZE
WYNAGRODZEŃ W POLSCE
GROUPS OF OCCUPATIONS IN THE STRUCTURE OF REMUNERATION IN POLAND
Streszczenie
Celem artykułu jest przeprowadzenie oceny różnic w poziomach wynagrodzeń oraz identyfikacja czynników, które mia-ły wpmia-ływ na to zróżnicowanie w Polsce, w latach 2007 – 2016. Analiza dotyczyć będzie zróżnicowania wynagrodzeń, w grupach zawodów wykonywanych w Polsce. Wykorzystane do tego będą przeciętne, miesięczne wynagrodzenia brutto w Polsce, relacje przeciętnych wynagrodzeń oraz dynamika wzrostu. Na podstawie tych danych obliczone zo-staną wskaźniki statystyczne takie, jak: średnia, odchylenie standardowe oraz wskaźnik zmienności. Do przeprowadze-nia analizy i oceny stosowane będę dane statystyczne publikowane w Rocznikach
Summary
The development of remuneration is justified to a large extent by the autonomous functioning of enterprises. Wages depend on the situation that exists in enterprises and the level of competitiveness. The attractiveness of enterprises is often dictated by the advantages resulting from the geographical location. In the groups of occupations there was a large variation in remuneration. Professional knowledge, education and various responsibilities are important. The wage levels in individual groups of professions in Poland varied quite significantly. The highest remuneration was recorded in the group of public authorities, senior officials and managers. High salaries were also observed in the group of specialists for information
and communication technologies and in the group of specialists in the field of law, social fields and culture. The lowest salaries, however, were received by the seller and related ones. This was true both for people in similar positions and for similar activities. Summing up, we should notice the decreasing wage dispersion in Poland, which means that there are smaller and smaller differences in terms of remuneration each year. The general tendencies occurring on the labour market in the whole country are the decreasing share of surplus occupations, the deepening problem of employers who search for suitable candidates for vacancies, the need to look for employees from outside the country, and unattractive remuneration related to working conditions.
Key words: salaries, wages, occupational groups, employee
Statystycznych Głównego Urzędu Staty-stycznego, za lata 2007 – 2016.
Słowa kluczowe: wynagrodzenia, płace, grupy zawodów, pracownik
Wprowadzenie
Problemy wynagradzania pracowników należą do podstawowych oraz istotnych zagadnień współczesnej gospodarki i ekonomii. Dotyczą one bo-wiem czynnika ludzkiego i świadczonej przez niego pracy oraz oczekiwań pracowników z tą pracą związanych w postaci płacy. Postawy i zachowania zaś ludzi angażujących swoje działania, umiejętności i wiedzę „przekładają” się zarazem na określone nakłady i wymierne efekty, tak w gospodarce jako całości systemowej, jak i w poszczególnych jej działach, czy też organizacjach gospodarczych.
Wśród różnych aspektów kształtowania się płac w gospodarce rynkowej, na szczególną uwagę zasługuje zróżnicowanie płac w Polsce. Jest ono przy tym skutkiem działania różnych czynników: demograficzno-społecznych (w tym: wieku, płci i wykształcenia) oraz ekonomicznych (poziomu rozwoju gospodarczego, sytuacji na rynku pracy, atrakcyjności gospodarczej). Wiedza zaś o poziomie oraz zróżnicowaniu wynagrodzeń za pracę może być
wyko-rzystywana w polskiej gospodarce (i to tak w skali mikro- jak i makroekono-micznej) do działań na rzecz wzrostu efektywności pracy i poprawy pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw oraz do bardziej racjonalnego gospodarowa-nia zasobami ludzkimi w regionie i kraju [Karaszewska, 2003]. Poziom, dyna-mika i relacje płac w organizacjach gospodarczych uzależnione są od sytuacji na rynku pracy, wymagają więc też szczegółowego i stałego monitorowania oraz analizy i oceny. Zróżnicowanie płac wskazuje bowiem, między innymi, na to, ile powinno się płacić na różnych stanowiskach po to, aby pozyskać m.in. pracowników o pożądanych kwalifikacjach [Jacukowicz, 2000].
W Polsce i obecnie zauważymy przy tym i taką sytuację, w której wystę-pują grupy zawodowe i społeczne, które osiągają stosunkowo zróżnicowany i wysoki poziom dochodów. Tak, np. są już osoby, które w przeciągu miesiąca, są w stanie zarobić więcej niż inni przez całe życie. Sytuacja taka wzbudza określone dyskusje i emocje w różnych środowiskach pracy. Tym bardziej, że jeszcze kilkanaście lat temu, różnice dochodowe, w tym i płacowe były niewielkie. Również poziom, relacje i dynamika płac, w poszczególnych dzia-łach gospodarki narodowej w Polsce, różnią się dziś także znacząco. Doty-czy to przy tym także osób zatrudnionych na zbliżonych rangą stanowiskach, jak również i wykonujących podobne czynności [Jarmołowicz i Knapińska, 2007]. Dążąc do bliższego poznania skali rzeczywistego zróżnicowania płac w działach gospodarki narodowej, ich przyczyn oraz skutków, podjęto się między innymi przygotowania prezentowanego artykułu.
1. Wynagrodzenia w przedsiębiorstwach w grupach zawodów w Polsce
Wykonywanie określonego zawodu jest istotnym kryterium, stanowią-cym o wysokości wynagrodzeń [Pocztowski, 1998]. Za decydujący czynnik, w kształtowaniu się poziomu wynagrodzeń, uznać właśnie należy stanowisko pracy, rozumiane jako wyznaczona pracownikowi funkcja wraz z zakresem czynności, zadaniami, obowiązkami składającymi się na wykonywaną pracę [Sekuła, 1999]. Stosownie do wykonywanych czynności na danym stanowi-sku, pracownik musi też posiadać odpowiednią wiedzę teoretyczną, doświad-czenie, umiejętności. Z pracą wiąże się różny zakres i rodzaj odpowiedzialno-ści, uciążliwości i efektywności [Listwan, 2002].
Do przeprowadzenia analizy zróżnicowania wynagrodzeń w przedsię-biorstwach, w grupach zawodów pracy w latach 2007 – 2016, wykorzystane zostaną najpierw dane o przeciętnych miesięcznych nominalnych
wynagro-dzeniach brutto. Rezultaty przeprowadzonych badań wskazują, że w latach 2007 – 2016 występowało istotne zróżnicowanie przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w przedsiębiorstwach wśród różnych grup zawodów (tabela 1.). Najwyższe wynagrodzenia w 2007 roku, odnotowano w grupie przedstawi-cieli władzy publicznej, wyższych urzędników i kierowników. W 2007 roku kształtowało się ono na poziomie 7106,54 zł i wzrosło w 2016 roku do 8790,60 zł. Wysokie wykształcenie oraz duża specjalistyczna wiedza, a także odpo-wiedzialność wpływały na to, że wynagrodzenia w tej grupie zawodowej były tak wysokie. Również wysokie wynagrodzenia zaobserwowano w gru-pie specjalistów, do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz w grupie specjalistów z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury. Wy-nagrodzenia w grupie specjalistów do spraw technologii informacyjno-komu-nikacyjnych, w 2007 roku kształtowały się na poziomie 5655,41 zł i wzrosły w 2016 roku do 7993,20 zł. Nowoczesny rozwój technologii informacyjno-ko-munikacyjnych skutkował tym, że w gospodarce i w przedsiębiorstwach było zapotrzebowanie na takich specjalistów. Istotne było to, że również wysokie wynagrodzenia otrzymywali specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządza-nia. Rozwój gospodarki, a w tym powstawanie wielu firm krajowych i zagra-nicznych przyczyniło się do wzrostu zapotrzebowania na takich specjalistów, a ich fachowa i specjalistyczna wiedza była odpowiednio wynagradzana. Wyższe wynagradzania przekładały się natomiast na większe efekty. Najniż-sze wynagrodzenia natomiast otrzymywali sprzedawcy i pokrewni. W 2007 roku kształtowały się na poziomie 1769,85 zł i wzrosły w 2016 roku tylko do 2605,07 zł. Mała odpowiedzialność oraz stosunkowo niska fachowa wiedza przyczyniały się do tak niskiego poziomu płac. W pozostałych grupach zawo-dów w Polsce wynagrodzenia utrzymywały się na zbliżonym poziomie.
Ta be la 1 . P rz ec ię tn e m ie się cz ne w yn ag ro dz en ia b ru tt o w g ru pa ch z aw od ów w yk on yw an yc h w P ol sc e w la ta ch 2 00 7-20 16 ( w z ł) W ys zc ze gó ln ien ie 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 201 2 201 3 20 14 201 5 20 16 O G Ó ŁE M Pr ze ds ta w ic ie le w ła dz p ub lic zny ch , w yż si u rz ęd nic y i k ie ro w nic y Sp ec jal iśc i sp ec ja liś ci n au k fi zy cz ny ch , m at em at yc zny ch i te ch nic zny ch sp ec ja liś ci d o s pr aw z dr ow ia sp ec ja liś ci n au cz an ia i w yc ho w an ia sp ec ja liś ci d o s pr aw e ko no m ic zny ch i z ar zą dz an ia sp ec ja liś ci d o s pr aw t ec hn olo gi i i nf or m ac yj no -k om un ik ac yj ny ch sp ec ja liś ci z d zi ed zi ny p ra w a, d zi ed zi n s po łe cz ny ch i k ult ur y Te ch nic y i in ny ś re dn i p er so ne l śr ed ni p er so ne l n au k fi zy cz ny ch , c he m ic zny ch i te ch nic zny ch śr ed ni p er so ne l d o s pr aw b iz ne su i a dm in is tra cj i Pr ac ow nic y b iu ro w i se kr et ar ki , o pe ra to rz y u rz ąd ze ń b iu ro w yc h i p ok re w ni pr ac ow nic y o bs łu gi k lie nt a pr ac ow nic y d o s pr aw fi na ns ow o-sta ty sty cz ny ch i ew id en cji m at er ia ło w ej po zo st al i p ra co w nic y o bs łu gi b iu ra Pr ac ow nic y u sł ug i sp rz ed aw cy pr ac ow nic y u sł ug o so bi st yc h sp rz ed aw cy i p ok re w ni pr ac ow nic y u sł ug o ch ro ny Ro ln ic y, o gr od nic y, l eś nic y i ry ba cy Ro bo tn ic y p rz emy sł ow i i rz em ie śl nic y ro bo tn ic y b ud ow la ni i p ok re w ni ro bo tn ic y o br ób ki m et al i i m ec ha nic y m as zy n i u rz ąd ze ń i p ok re w ni ro bo tn ic y w p rz et w ór st w ie s po ży w cz ym , o br ób ce d re w na , p ro du kc ji w yr ob ów t ek st yl ny ch i p ok re w ni O pe ra to rz y i m on te rz y m as zy n i u rz ąd ze ń ki er ow cy i o pe ra to rz y p oj az dó w Pr ac ow nic y w yk on uj ąc e p ra ce p oz os ta łe 30 04 ,63 71 06 ,5 4 37 96 ,2 3 52 45 ,2 1 35 08 ,4 7 31 23 ,6 5 441 2, 32 56 55 ,41 52 04 ,33 32 25 ,6 4 341 2, 32 30 04 ,11 25 76 ,9 9 26 45 ,33 25 54 ,17 24 17 ,6 3 272 2, 98 17 85 ,4 5 17 69 ,8 5 17 01 ,9 6 32 45 ,8 4 17 24 ,8 4 25 14 ,3 3 28 21 ,4 2 30 84 ,6 3 21 05 ,11 25 98 ,74 26 32 ,5 6 17 42 ,3 3 32 32 ,0 7 721 9, 37 397 9, 02 50 54 ,9 4 36 37 ,85 33 16 ,1 2 45 57, 24 576 8, 93 53 42 ,11 33 41 ,5 8 36 54 ,8 4 31 58 ,3 2 271 3, 47 271 2, 25 270 0, 70 25 43 ,55 28 68 ,6 3 18 56 ,9 9 18 56 ,5 8 18 57, 25 29 37, 44 19 79, 56 267 3, 58 29 41 ,4 0 31 20 ,48 217 7, 02 27 22 ,1 9 27 04 ,43 189 5, 56 34 06 ,4 8 72 86 ,5 4 41 73 ,36 49 63 ,8 5 378 4, 78 35 64 ,6 6 46 35 ,3 2 58 63 ,11 54 96 ,8 7 34 99, 23 38 21 ,41 33 96 ,55 28 52 ,45 28 53 ,17 28 99 ,11 26 63, 44 29 32 ,7 7 19 36 ,2 3 19 74, 34 20 02 ,3 1 24 05, 65 211 6, 74 27 21 ,6 5 276 5, 32 31 41 ,2 3 21 54 ,6 3 28 65 ,21 27 86 ,17 16 43 ,8 6 35 43 ,5 0 734 4, 00 43 27 ,3 1 48 41 ,14 396 5, 96 38 55 ,2 6 47 12 ,21 60 46 ,75 55 66 ,3 9 36 52 ,7 1 40 73, 65 36 90 ,36 297 8,8 2 30 18 ,6 0 30 79, 42 28 41 ,74 311 3, 45 21 07, 36 21 24 ,5 2 21 57, 91 19 02 ,3 0 22 03 ,32 27 72 ,4 6 2569 ,9 5 31 59 ,7 2 211 2, 89 30 06 ,33 28 31 ,1 2 20 74 ,1 5 36 92 ,16 76 54 ,1 2 453 2, 98 50 03 ,45 40 16 ,8 8 39 66 ,33 49 97, 44 62 21 ,4 2 569 8, 63 37 55 ,7 7 42 44 ,16 374 4, 32 30 99 ,6 3 31 02 ,54 317 7, 66 29 00 ,32 316 5, 16 218 2, 77 21 86 ,41 22 64 ,9 8 20 02 ,16 24 59, 64 29 56 ,8 8 27 04 ,33 33 86 ,91 22 06 ,55 31 02 ,74 28 99, 86 21 35 ,3 2 38 95 ,7 2 81 43 ,17 47 71, 02 52 37, 03 40 56 ,8 7 42 83 ,4 4 52 00, 86 652 2, 38 576 0, 89 3888 ,8 2 45 45 ,3 0 38 83 ,2 3 31 97 ,3 4 323 4, 26 34 75 ,9 7 29 84 ,1 9 32 44 ,4 6 22 66 ,87 22 38 ,4 9 23 06 ,23 216 8, 90 26 31 ,4 4 31 08 ,4 4 28 57, 77 35 43 ,3 4 229 8, 46 32 33 ,3 1 29 49, 19 22 41 ,2 8 39 93 ,6 5 82 59, 66 49 17 ,3 3 543 8, 96 41 43 ,3 3 43 94 ,1 9 52 97, 58 67 46 ,3 1 58 37, 24 39 57, 64 46 48 ,9 7 39 57, 08 32 35 ,11 32 84 ,32 338 9, 62 30 02 ,1 9 335 3, 98 23 36 ,9 5 23 64 ,57 23 84 ,75 22 87, 45 26 49 ,16 317 4, 06 29 63 ,35 36 52 ,9 9 23 57 ,11 32 96 ,53 30 05 ,17 22 97, 36 410 7, 72 837 8, 63 50 67, 79 56 30 ,1 9 4222 ,0 3 447 3, 02 53 35 ,41 69 93 ,93 5999 ,9 1 41 45 ,6 4 47 19, 88 41 54 ,7 0 32 77, 66 33 49 ,7 2 32 53 ,4 2 31 81 ,4 8 341 2, 95 24 27, 87 24 29, 46 24 63 ,18 230 1,0 2 26 62 ,5 0 32 95 ,45 30 44 ,21 3729 ,6 7 24 98 ,2 7 33 79, 03 311 4, 59 23 97, 51 42 68 ,9 7 85 43 ,21 51 96 ,8 8 57 21 ,3 6 44 98 ,2 7 44 99, 95 54 68 ,32 74 05 ,6 2 614 8, 74 42 96 ,53 48 21 ,2 5 435 6, 39 34 02 ,1 3 34 78 ,51 34 17 ,8 7 33 05 ,41 35 17 ,3 6 25 24 ,33 254 3,8 5 255 8, 28 24 05, 38 28 05, 56 33 83 ,9 8 31 25 ,6 8 375 6, 44 25 05 ,2 3 34 27, 51 32 35 ,1 2 25 06 ,43 43 46 ,7 0 87 90 ,6 6 53 42 ,9 9 58 27, 44 47 53 ,53 45 08 ,52 55 86 ,51 79 93, 20 63 74 ,5 4 441 0, 80 49 70 ,35 44 59, 65 35 25 ,5 9 35 97, 24 35 32 ,6 7 34 40 ,1 3 36 21 ,8 1 269 8, 69 26 05, 07 27 87 ,0 2 24 83, 90 29 59, 55 34 27, 33 32 00 ,8 9 37 90 ,8 8 26 82 ,62 35 19 ,14 334 4, 27 26 02 ,65 Źr ód ło : O pr ac ow an ie w ła sne na po ds ta w ie : P rze cię tn e w yn ag ro dze ni a br ut to w ed ług gr up za w od ów . R oc zn ik St at ys ty cz ny Po ls ki 20 08 , 20 09 , 2 01 0, 2 01 1, 2 01 2, 2 01 3, 2 01 4, 2 01 5, 2 01 6 w yd . G U S, W ar sz aw a 2 00 8 s . 2 69 , 2 00 9 s . 2 71 , 2 01 0 s . 2 75 , 2 01 1 s . 2 74 , 2 01 2 s . 2 62 ; 2 01 3 s . 27 6, 2 01 4 s . 2 73 , 2 01 5 s . 2 75 , 2 01 6 s . 2 75 , 2 01 7 s . 2 73 .
Tabela 2. Wskaźniki statystyczne przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń brut-to w grupach zawodów w Polsce w latach 2007-2016
Wyszczególnienie wynagrodzenieŚrednie standardoweOdchylenie zmienności (w %)Współczynnik 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 3004,63 3232,07 3406,85 3543,50 3692,16 3895,72 3993,65 4107,72 4268,97 4346,70 1288,67 1272,95 1295,06 1300,82 1340,55 1411,28 1437,75 1467,12 1504,52 1563,20 42,89 39,39 38,02 36,71 36,31 36,23 36,00 35,72 35,24 35,96 Źródło: Obliczenia własne na podstawie tabeli 1.
Średnie wynagrodzenie, w 2007 roku, wynosiło 3004,63 zł, w 2012 roku 3895,72 zł i wzrosło w 2016 roku do 4346,70 zł. Natomiast odchylenie stan-dardowe od średniej, w 2007 roku, wynosiło 1288,67 zł, w 2012 roku 1411,28 zł, a w 2016 roku 1563,20 zł. Współczynnik zmienności w 2007 roku wy-niósł 42,89%, w 2008 roku spadł do 39,39%, w 2009 roku wynosił 38,02% i w 2010 roku wskaźnik ten spadł do 36,71%. W 2011 spadł do 36,31%, w 2012 roku spadł do 36,23% i w 2013 roku spadł do poziomu 36,00%, w 2014 roku wyniósł 35,72%, w 2015 roku 35,24%. Na koniec 2016 roku wynosił 35,96% i charakteryzował się przeciętną zmiennością. Charakterystyczne było to, że w całym badanym okresie z wyjątkiem 2016 roku wskaźnik ten spadał. 2. Relacje przeciętnych miesięcznych nominalnych wynagrodzeń
brutto według grup zawodów
Przeprowadzone analizy dowodzą również, że w latach 2007-2016 wystę-powało istotne zróżnicowanie przeciętnych wynagrodzeń, w układzie grup za-wodów, w relacji do przeciętnego wynagrodzenia w Polsce (tabela 3.). W 2007 roku najwyższe przeciętne wynagrodzenia zaobserwowano w grupie przed-stawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników. Wyna-grodzenia w stosunku do przeciętnego wynaWyna-grodzenia w Polsce były wyższe o 236,52%. Również duże różnice zanotowano w grupie specjalistów do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych. Natomiast najniższe wynagro-dzenia wystąpiły u sprzedawców i pokrewnych. Wynagrowynagro-dzenia w tej grupie zawodowej stanowiły 56,64% przeciętnego wynagrodzenia w kraju. W
pozo-stałych grupach zawodowych wynagrodzenia, w porównaniu do przeciętne-go wynagrodzenia krajoweprzeciętne-go, kształtowały się na zbliżonym poziomie. Dość istotne zmiany, w przeciętnych wynagrodzeniach ujętych według grup za-wodów, w relacji do przeciętnego wynagrodzenia w Polsce, zaszły natomiast 2011 roku. Od 2012 roku w grupie parlamentarzystów, wyższych urzędników i kierowników odnotowano najwyższe przeciętne wynagrodzenia w porów-naniu do przeciętnego wynagrodzenia w Polsce. Wynagrodzenia na tych sta-nowiskach pracy w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia w kraju były wyższe o 209,03%. Również duże różnice zaobserwowano na stanowiskach specjalistów nauk fizycznych, matematycznych i technicznych. Natomiast u pracowników usług ochrony wystąpiły najniższe przeciętne wynagrodze-nia w relacji do przeciętnego wynagrodzewynagrodze-nia krajowego. Wynagrodzewynagrodze-nia na tych stanowiskach pracy stanowiły tylko 55,67% przeciętnego wynagrodze-nia w Polsce. Na pozostałych stanowiskach pracy przeciętne wynagrodzewynagrodze-nia, w porównaniu do przeciętnego wynagrodzenia w kraju, utrzymywały się na zbliżonym poziomie.
Ta be la 3. R el ac je pr ze ci ęt ny ch m ie się cz ny ch no m in al ny ch w yn ag ro dz eń br ut to w ed łu g gr up za w od ów w p or ów na ni u do pr ze ci ęt -ne go m ie się cz ne go n om in al ne go w yn ag ro dz en ia b ru tt o w P ol sc e w la ta ch 2 00 7 – 2 01 6 ( O gó łe m = 10 0) W ys zc ze gó ln ien ie 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 201 2 201 3 20 14 201 5 20 16 O G Ó ŁE M Pr ze ds ta w ic ie le w ła dz p ub lic zny ch , w yż si u rz ęd nic y i k ie ro w nic y Sp ec jal iśc i sp ec ja liś ci n au k fi zy cz ny ch , m at em at yc zny ch i te ch nic zny ch sp ec ja liś ci d o s pr aw z dr ow ia sp ec ja liś ci n au cz an ia i w yc ho w an ia sp ec ja liś ci d o s pr aw e ko no m ic zny ch i z ar zą dz an ia sp ec ja liś ci d o s pr aw t ec hn olo gi i i nf or m ac yj no -k om un ik ac yj ny ch sp ec ja liś ci z d zi ed zi ny p ra w a, d zi ed zi n s po łe cz ny ch i k ult ur y Te ch nic y i in ny ś re dn i p er so ne l śr ed ni p er so ne l n au k fi zy cz ny ch , c he m ic zny ch i te ch nic zny ch śr ed ni p er so ne l d o s pr aw b iz ne su i a dm in is tra cj i Pr ac ow nic y b iu ro w i se kr et ar ki , o pe ra to rz y u rz ąd ze ń b iu ro w yc h i p ok re w ni pr ac ow nic y o bs łu gi k lie nt a pr ac ow nic y d o s pr aw fi na ns ow o-st at ys ty cz ny ch i e w id en cj i m at er ia ło w ej po zo st al i p ra co w nic y o bs łu gi b iu ra Pr ac ow nic y u sł ug i sp rz ed aw cy pr ac ow nic y u sł ug o so bi st yc h sp rz ed aw cy i p ok re w ni pr ac ow nic y u sł ug o ch ro ny Ro ln ic y, o gr od nic y, l eś nic y i ry ba cy Ro bo tn ic y p rz emy sł ow i i rz em ie śl nic y ro bo tn ic y b ud ow la ni i p ok re w ni ro bo tn ic y o br ób ki m et al i i m ec ha nic y m as zy n i u rz ąd ze ń i p ok re w ni ro bo tn ic y w p rz et w ór st w ie s po ży w cz ym , o br ób ce d re w na , p ro du kc ji w yr ob ów t ek st yl ny ch i p ok re w ni O pe ra to rz y i m on te rz y m as zy n i u rz ąd ze ń ki er ow cy i o pe ra to rz y p oj az dó w Pr ac ow nic y w yk on uj ąc e p ra ce p oz os ta łe 100 ,00 23 6, 52 12 6, 35 17 4, 57 11 6, 77 10 3, 96 14 6, 85 18 8, 22 17 3, 21 10 7, 36 11 3, 57 99, 98 85 ,7 7 88 ,0 4 85 ,01 80 ,4 6 90 ,63 59, 42 58 ,9 0 56 ,6 4 10 8, 03 57, 41 83, 68 93, 90 10 2, 66 70 ,0 6 86 ,4 9 87 ,6 2 57, 99 100 ,00 22 3, 37 12 3, 11 15 6, 40 11 2, 55 10 2, 60 141 ,0 0 17 8, 49 16 5, 28 10 3, 39 11 3, 08 97, 72 83, 95 83, 92 83, 56 78 ,70 88 ,7 6 57, 46 57, 44 57, 46 90, 88 61 ,2 5 82 ,7 2 91 ,0 1 96 ,55 67, 36 84, 22 83, 68 58 ,6 5 100 ,00 21 3, 90 12 2, 51 14 5, 72 111 ,11 10 4, 64 13 6, 07 17 2, 12 16 1, 37 10 2,7 2 11 2, 18 99 ,7 1 83 ,74 84 ,0 5 85 ,11 78 ,1 9 86 ,0 9 56 ,8 4 57, 96 58 ,7 8 70 ,62 62 ,14 79, 90 81 ,18 92 ,21 63, 25 84 ,11 81 ,7 9 48 ,2 6 100 ,00 20 7, 25 12 2, 12 13 5,7 7 111 ,9 2 10 8, 80 13 2, 98 17 0, 64 15 7, 09 10 3, 08 11 4, 96 10 4, 14 84 ,06 85 ,1 9 86 ,9 0 80, 20 87, 86 59, 47 59, 96 60, 88 53 ,6 8 62 ,18 78 ,2 4 72 ,53 89 ,17 59, 63 84 ,8 4 79, 90 58 ,53 100 ,00 20 7, 31 12 2,7 7 135 ,5 2 10 8,7 9 10 7, 43 135 ,35 16 8, 50 15 4, 34 10 1,7 2 11 4, 95 10 1, 41 83, 95 84 ,03 86 ,0 7 78 ,55 85 ,73 59, 12 59, 22 61 ,3 5 54 ,23 66 ,62 80 ,0 9 73, 25 91 ,7 3 59 ,7 6 84 ,0 4 78 ,5 4 57, 83 100 ,00 20 9, 03 12 2, 47 134, 43 10 4, 14 10 9, 95 133 ,5 0 16 7, 42 14 7, 88 99, 82 11 6, 67 99, 68 82 ,0 7 83, 02 89, 23 76 ,6 0 83, 28 58 ,1 9 57, 46 59, 20 55, 67 67, 55 79 ,79 73 ,36 90 ,95 59, 00 83, 00 75 ,7 0 57, 53 100 ,00 20 6, 82 12 3,1 3 13 6,1 9 10 3,7 5 11 0, 03 13 2, 65 16 8, 93 14 6, 16 99 ,1 0 11 6, 41 99, 08 81 ,0 1 82 ,2 4 84 ,88 75 ,17 83, 98 58 ,52 59 ,21 59 ,7 1 57, 28 66 ,33 79, 48 74 ,2 0 91 ,4 6 59, 02 82 ,5 4 75 ,2 5 57, 53 100 ,00 20 3, 97 12 3, 37 13 7, 06 10 2,7 8 10 8, 89 12 9, 89 17 0, 26 14 6, 06 10 0, 92 11 4, 90 10 1, 14 79 ,79 81 ,5 5 79 ,21 77, 45 83, 09 59 ,11 59 ,14 59, 96 56 ,0 2 64 ,82 80, 23 74 ,11 90, 80 60 ,82 82 ,2 6 75 ,8 2 58 ,37 100 ,00 20 0,1 2 121 ,74 134, 02 10 5, 37 10 5, 41 12 8, 09 17 3, 48 14 4, 03 10 0, 65 11 2, 94 10 2, 05 79, 69 81 ,4 8 80 ,0 6 77, 43 82 ,39 59, 13 59 ,59 59, 93 56 ,35 65 ,7 2 79, 27 73, 22 87, 99 58 ,6 8 80 ,29 75 ,7 8 58 ,7 1 100 ,00 20 2, 24 12 2, 92 134, 07 10 9, 36 10 3,7 2 12 8, 52 18 3, 89 14 6, 65 101 ,4 7 11 4, 35 10 2, 60 81 ,11 82 ,7 6 81 ,2 7 79 ,14 83 ,32 62 ,0 9 59, 93 64 ,1 2 57, 14 68 ,0 9 78 ,8 5 73, 64 87, 21 61 ,7 2 80, 96 76 ,9 4 59, 88 Źr ód ło : O pr ac ow an ie w ła sne n a p od st aw ie t ab el i 1 .
3. Dynamika wzrostu przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń brutto w grupach zawodów wykonywanych
Kolejnym elementem prowadzonych analiz stała się dynamika wzro-stu przeciętnych miesięcznych, nominalnych wynagrodzeń brutto w Polsce według grup zawodów, w latach 2007 – 2016, przyjmując rok poprzedni = 100 (tabela 4.). Z danych tych wynika, że w analizowanych latach wystąpiło dość istotne zróżnicowanie tempa wzrostu przeciętnych miesięcznych, nomi-nalnych wynagrodzeń brutto. W 2007 roku przeciętne miesięczne nominal-ne wynagrodzenia brutto według grup zawodów w Polsce ogółem wzrosły o 5,68%, w niektórych grupach spadły o 4,12% (rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy), w innych wzrosły aż o 15,06% (specjaliści nauk fizycznych, mate-matycznych i technicznych). W 2009 roku natomiast wystąpiły nieco większe różnice, przy wzroście przeciętnych miesięcznych nominalnych wynagrodzeń brutto, według grup zawodów, w Polsce ogółem o 11,52%, w grupie sprzedaw-ców i pokrewnych nastąpił wzrost o 7,81%, a w grupie pracowników wykonu-jących prace pozostałe nastąpił spadek o 13,28%.
Zdecydowanie mniejsze różnice notowano w 2013 roku. Mimo, że prze-ciętne wynagrodzenia według grup ujętych zawodowo w Polsce ogółem wzro-sły w 2013 roku o 2,68%, to w niektórych grupach zawodowych osiągnię-to wzrost o 5,63% (pracownicy usług osobistych), a w innych spadek płac o 2,48% (pracownicy obsługi klienta). Porównując dynamikę wzrostu prze-ciętnych miesięcznych, nominalnych wynagrodzeń brutto według grup zawo-dów w Polsce, w latach 2007 – 2016, nietrudno zauważyć, iż w wielu grupach zawodów osiągany wzrost wynagrodzeń w latach 2007 – 2011 był wyższy niż w latach 2012 – 2016. O skali spowolnienia tempa wzrostu przeciętnych wynagrodzeń świadczył fakt, że w 2013 roku, we wszystkich grupach zawo-dowych, osiągnięto niższą dynamikę wzrostu przeciętnych, miesięcznych wynagrodzeń. Zmienność tempa wzrostu wynagrodzeń powodowała, że w dłuższym okresie, dynamika wzrostu wynagrodzeń między grupami zawo-dowymi w Polsce, w wielu przypadkach się wyrównywała.
Ta be la 4. D yn am ik a w zr os tu pr ze ci ęt ny ch m ie się cz ny ch w yn ag ro dz eń br ut to w g ru pa ch za w od ów w yk on yw an yc h w P ol sc e w la -ta ch 2 00 7-20 16 ( w % ) Wys zc ze gó ln ien ie 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 201 2 201 3 20 14 201 5 20 16 O G Ó ŁE M Pr ze ds ta w ic ie le w ła dz p ub lic zny ch , w yż si u rz ęd nic y i k ie ro w nic y Sp ec jal iśc i sp ec ja liś ci n au k fi zy cz ny ch , m at em at yc zny ch i te ch nic zny ch sp ec ja liś ci d o s pr aw z dr ow ia sp ec ja liś ci n au cz an ia i w yc ho w an ia sp ec ja liś ci d o s pr aw e ko no m ic zny ch i z ar zą dz an ia sp ec ja liś ci d o s pr aw t ec hn olo gi i i nf or m ac yj no -k om un ik ac yj ny ch sp ec ja liś ci z d zi ed zi ny p ra w a, d zi ed zi n s po łe cz ny ch i k ult ur y Te ch nic y i in ny ś re dn i p er so ne l śr ed ni p er so ne l n au k fi zy cz ny ch , c he m ic zny ch i te ch nic zny ch śr ed ni p er so ne l d o s pr aw b iz ne su i a dm in is tra cj i Pr ac ow nic y b iu ro w i se kr et ar ki , o pe ra to rz y u rz ąd ze ń b iu ro w yc h i p ok re w ni pr ac ow nic y o bs łu gi k lie nt a pr ac ow nic y d o s pr aw fi na ns ow o-st at ys ty cz ny ch i e w id en cj i m at er ia ło w ej po zo st al i p ra co w nic y o bs łu gi b iu ra Pr ac ow nic y u sł ug i sp rz ed aw cy pr ac ow nic y u sł ug o so bi st yc h sp rz ed aw cy i p ok re w ni pr ac ow nic y u sł ug o ch ro ny Ro ln ic y, o gr od nic y, l eś nic y i ry ba cy Ro bo tn ic y p rz emy sł ow i i rz em ie śl nic y ro bo tn ic y b ud ow la ni i p ok re w ni ro bo tn ic y o br ób ki m et al i i m ec ha nic y m as zy n i u rz ąd ze ń i p ok re w ni ro bo tn ic y w p rz et w ór st w ie s po ży w cz ym , o br ób ce d re w na , p ro du kc ji w yr ob ów t ek st yl ny ch i p ok re w ni O pe ra to rz y i m on te rz y m as zy n i u rz ąd ze ń ki er ow cy i o pe ra to rz y p oj az dó w Pr ac ow nic y w yk on uj ąc e p ra ce p oz os ta łe 105, 68 10 2, 15 10 4, 34 95, 88 10 3, 21 10 5, 96 10 3, 55 10 2, 37 10 2, 48 10 3, 22 10 5, 88 10 4,7 7 10 5, 96 10 2, 11 10 4, 44 10 5, 66 10 5, 43 10 3, 99 10 4, 02 10 9, 54 99, 85 11 5, 06 10 6, 87 10 3, 14 10 2, 33 10 3, 68 10 3, 21 10 2, 04 10 5, 26 10 7, 57 101 ,5 9 10 4, 82 96 ,37 10 3, 69 10 6, 16 10 3, 28 10 2, 01 10 2, 65 10 3, 59 10 7,11 10 5, 13 10 5, 30 10 2, 53 10 5,7 4 10 5, 21 10 5, 35 10 4, 01 10 4, 90 10 9, 12 90 ,5 0 11 4, 77 10 6, 33 10 4, 25 10 1, 16 10 3, 42 10 4,7 5 10 2,7 3 10 8,7 9 11 1, 52 10 0, 93 10 4, 88 98 ,2 0 104 ,04 10 7, 49 10 1,7 1 101 ,6 3 10 2, 90 10 4,7 2 10 4, 56 10 7, 54 10 5, 12 10 5, 20 10 7, 35 10 4,7 1 10 2, 24 10 4, 27 10 6, 34 10 7, 81 81 ,9 0 10 6, 93 101 ,8 0 94 ,01 10 0, 66 98 ,9 7 105 ,25 10 3, 02 86 ,7 2 10 4, 02 10 0,7 9 10 3, 68 97, 53 10 4,7 9 10 8, 15 101 ,6 6 10 3, 13 101 ,2 6 10 4, 39 10 6, 60 10 8, 65 10 4, 43 10 5, 80 10 6, 22 10 6, 69 10 6, 16 10 8, 84 10 7, 61 10 7,7 7 79, 08 10 4, 09 101 ,8 7 92 ,93 10 5, 59 98 ,0 6 10 4, 93 10 1, 61 12 6, 18 10 4, 20 10 4, 22 10 4,7 5 10 3, 35 101 ,2 8 102 ,8 8 10 6, 05 102 ,8 9 10 2, 38 102 ,8 2 10 4, 19 101 ,4 6 10 4, 06 10 2,7 8 10 3, 19 10 2, 06 101 ,6 6 10 3, 58 10 2, 91 10 4, 96 105 ,25 111 ,6 3 10 6, 65 10 5, 23 10 7,1 9 10 4, 43 10 3, 21 10 2, 43 10 2, 94 105, 51 10 5, 91 105 ,25 10 4, 67 101 ,0 0 10 8, 00 10 4, 07 10 4, 84 101 ,0 9 10 3, 54 10 7,1 0 10 3,7 1 10 3, 15 10 4, 25 10 9, 39 102 ,8 9 10 2, 51 10 3, 85 10 2, 38 101 ,8 2 10 8, 33 10 6, 98 10 5, 13 10 5, 67 10 4, 62 10 4, 17 10 4, 21 10 1,7 0 10 4, 96 10 2, 51 101 ,4 3 10 3, 07 10 3, 86 10 2, 13 102 ,8 6 101 ,8 6 10 3, 43 101 ,3 3 10 1,7 7 10 2, 28 101 ,9 0 10 1, 18 101 ,5 5 97, 52 10 0, 60 10 3, 38 10 3, 09 10 5, 63 10 3, 40 10 5, 47 10 0, 67 10 2, 11 10 3, 69 10 3, 09 10 2, 55 101 ,9 6 101 ,9 0 10 2, 50 10 2, 86 101 ,4 4 10 3, 06 10 3, 52 101 ,9 0 10 1,7 9 10 0,7 1 10 3, 67 10 2,7 9 10 4,7 5 101 ,5 3 10 4, 99 101 ,3 2 101 ,9 9 95, 98 10 5, 97 10 1,7 6 10 3, 89 10 2,7 4 10 3, 29 10 0, 59 10 0, 50 10 3, 82 10 2,7 3 10 2, 10 10 5, 99 10 2, 50 10 3, 64 10 4, 36 103 ,9 3 101 ,9 6 10 2, 55 101 ,6 2 10 6, 54 10 0, 60 10 2, 49 10 5, 89 10 2, 48 10 3, 64 10 2, 15 10 4, 85 10 3, 80 10 3, 84 105 ,05 10 3, 90 10 3, 06 10 3, 97 10 4,7 1 10 3, 86 10 4, 54 10 5, 37 10 2, 69 10 2, 68 10 0,7 2 10 0, 28 101 ,4 3 10 3, 87 10 4, 54 10 1, 82 10 2, 90 102 ,8 1 101 ,8 5 10 5, 67 10 0, 19 10 2, 16 10 7, 93 10 3, 67 10 2, 66 10 3, 09 10 2, 37 10 3, 63 10 3, 41 10 3, 36 10 4, 08 102 ,97 10 6, 91 10 2, 41 108 ,94 10 3, 26 10 5, 49 101 ,2 8 10 2, 41 10 0, 92 10 7, 08 10 2, 67 10 3, 37 10 3, 84 Źr ód ło : O pr ac ow an ie w ła sne n a p od st aw ie t ab el i 1 .
Podsumowanie
Kształtowanie się wynagrodzeń jest uzasadnione w dużej mierze autono-micznym funkcjonowaniem przedsiębiorstw. Płace są zależne od sytuacji, jaka występuje w przedsiębiorstwach oraz poziomem konkurencyjności. Atrakcyj-ność przedsiębiorstw jest podyktowana często walorami wynikającymi z po-łożenia geograficznego. W grupach wykonywanych zawodów występowało duże zróżnicowanie wynagrodzeń. Liczyła się fachowa wiedza, wykształce-nie, zakres obowiązków oraz zakres odpowiedzialności. Wysokość płac w po-szczególnych grupach zawodów w Polsce różniła się dość znacznie. Najwyż-sze wynagrodzenia odnotowano w grupie przedstawicieli władzy publicznej, wyższych urzędników i kierowników. Również wysokie wynagrodzenia zaob-serwowano w grupie specjalistów do spraw technologii informacyjno-komu-nikacyjnych oraz w grupie specjalistów z dziedziny prawa, dziedzin społecz-nych i kultury. Najniższe wynagrodzenia natomiast otrzymywali sprzedawcy i pokrewni. Odnosiło się to zarówno do osób na zbliżonych stanowiskach, jak i wykonujących podobne czynności. Reasumując należy wskazać na malejącą dyspersję płacową w Polsce, co oznacza, że z roku na rok występowały coraz mniejsze różnice w zakresie wynagrodzeń. Ogólne tendencje, występujące na rynku pracy w całym kraju, to zmniejszający się udział zawodów nadwyż-kowych, pogłębiający się problem pracodawców, związany z poszukiwaniem odpowiednich kandydatów na wolne stanowiska, konieczność poszukiwania pracowników spoza granic kraju oraz nieatrakcyjne wynagrodzenia w stosun-ku do warunków pracy.
Literatura
Jacukowicz Zofia. 2000. Zróżnicowanie płac w Polsce, w krajach Unii
Europej-skiej i w USA, Warszawa: IPiSS.
Jarmołowicz Wacław, Knapińska Magdalena. 2007. Wynagradzanie za pacę i ich
rola w motywowaniu do pracy, w: Gospodarowanie pracą we współczesnym przedsiębiorstwie. Teoria i praktyka, red. Wacław Jarmołowicz, Poznań:
Wydaw-nictwo Forum Naukowe.
Karaszewska Hanna. 2003. Ewolucja wynagrodzeń w Polsce w okresie zmian
sys-temu ekonomicznego, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu.
Listwan Tadeusz. 2002. Zarządzanie kadrami, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Pocztowski Aleksy. 1998. Zarządzanie zasobami ludzkimi. Zarys problematyki
i metod, Kraków: Antykwa.
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2008. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2009. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2010. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2011. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2012. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2013. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2014. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2015. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2016. Warszawa: GUS. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2017. Warszawa: GUS.
Sekuła Zofia. 1999. Motywowanie ekonomiczne w przedsiębiorstwie w
