BIBLIOTEKA I EDUKACJA
ISSN 2299-565X
Elektroniczne czasopismo Biblioteki Głównej
Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie
BIBLIOTEKARZE
I ICH BIBLIOTEKI
2019 nr 16
BIBLIOTEKARZE
I ICH BIBLIOTEKI
redaktor prowadzący numeru
Magdalena Janas
2019 nr 16
BIBLIOTEKA I EDUKACJA
ISSN 2299-565X
Elektroniczne czasopismo Biblioteki Głównej
Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie
BIBLIOTEKARZE
I ICH BIBLIOTEKI
Rada programowa
dr hab. prof. UP Hanna Batorowska, Instytut Bezpieczeństwa
i Edukacji Obywatelskiej, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
mgr Krystyna Droździewicz, Biblioteka Pedagogiczna w Skawinie, Polska
Laudalina Esteireiro, Biblioteca Central da Biblioteca, Arquivo e Museu Universidade dos Açores,
Ponta Delgada, Portugalia
dr Güssün Güneş, Central Library, Department of Information
and Records Management, Marmara University, Stambuł, Turcja
Shai Inbar, Central Library, Levinsky College of Education, Tel Awiw, Izrael dr Lidia Ippoldt, Biblioteka Pedagogiczna w Skawinie, Polska
dr Luc Leguerinel, Instytut Neofilologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska dr Małgorzata Niziołek, Instytut Neofilologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska dr hab. Maria Pidłypczak-Majerowicz, Polska
Beth Posner, Library Resource Sharing, The Graduate Center
of the City University of New York, Stany Zjednoczone Ameryki
dr Stanisław Skórka, Biblioteka Główna, Instytut Nauk o Informacji,
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
dr Bogumiła Twardosz, Biblioteka Główna, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, Polska dr Renata Zając, Biblioteka Główna, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
Redaktor naczelny
mgr Ewa Piotrowska, Biblioteka Główna, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
Redaktor prowadzący numeru
mgr Magdalena Janas, Instytut Neofilologii, Sekcja Rosyjska i Germańska,
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska Redaktorzy
mgr Renata Ciesielska-Kruczek, Instytut Neofilologii, Filologia Angielska,
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
mgr Maria Stachnik, Instytut Neofilologii, Filologia Romańska,
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska Korektorzy
mgr Agnieszka Folga, Biblioteka Główna, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska mgr Aleksandra Więk, Biblioteka Główna, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
Opracowanie graficzne i łamanie
mgr Barbara Krasińska, Biblioteka Główna, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska mgr Bartłomiej Siedlarz, Biblioteka Główna, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
Administrator
mgr inż. Miroslav Uram, Biblioteka Główna, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
Czasopismo jest dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Publikacja recenzowana.
ISSN 2299-565X Wydawca
Biblioteka Główna Uniwersytetu Pedagogicznego 30–084 Kraków, ul. Podchorążych 2
tel. (12) 662-63-61, fax (12) 637 22 43 strona: http://www.bg.up.krakow.pl/newbie
Spis treści
Od redakcji (Magdalena Janas) . . . 9
ARTYKUŁY
Zagadnienie „dopasowania” pracownika do miejsca pracy — badania personelu bibliotek szkół wyższych w Polsce
(Magdalena Janas) . . . 13 Biblioteki Instytutu Smithsona (Ewa Piotrowska) . . . 25
DZIAŁALNOŚĆ EDUKACYJNA BIBLIOTEK
Zamek Światła, czyli… Łotewska Biblioteka Narodowa w Rydze
(Renata Ciesielska-Kruczek) . . . 51 Biblioteki w Alicante — relacja z wyjazdu szkoleniowego w ramach
programu Erasmus+ (Barbara Mleko, Aleksandra Więk) . . . 77 Erasmus u sąsiadów: relacja z pobytu szkoleniowego w Bibliotece
Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberku (Jadwiga Tlałka) . . . 93 Zaufaj mi, jestem bibliotekarzem, czyli mężczyzna w bibliotece
(Daniel Ziarkowski) . . . 111
WYDARZENIA
Edukacyjny i performatywny aspekt działalności biblioteki. Casus bibliotecznej gry terenowej zorganizowanej w ramach
Małopolskiej Nocy Naukowców 2019 (Elżbieta Twardy) . . . 123
REKOMENDACJE
Manga w bibliotece (Edyta Kosik) . . . 133 Kapitał intelektualny bibliotek — czy można go mierzyć?
(Maja Wojciechowska) . . . 137 Informacje o autorach . . . 139
Biblioteka i Edukacja 16 (2019), ISSN 2299-565X
Magdalena Janas
Redaktor prowadzący numeru
Od redakcji
W czasach błyskawicznie rozwijającej się technologii i nowych możliwości, kie-dy na pierwszym miejscu stawiamy klientów-czytelników, projekty i statystyki, pomyślmy o bibliotekarzach. Zdajemy się bowiem zapominać, że na sukces blioteki pracują konkretne osoby z ich charakterem i zdolnościami. Jak zatem bi-bliotekarze odnajdują się w swoich bibliotekach? Czy są we właściwym miejscu? Jak w sfeminizowanym zawodzie widzą swoją pozycję mężczyźni? To pytania, na które znajdą odpowiedź czytelnicy 16. numeru „Biblioteki i Edukacji”.
Magdalena Janas w tekście pt. Zagadnienia „dopasowania” pracownika do
miej-sca pracy — badania personelu bibliotek szkół wyższych w Polsce ukazuje wysoki
po-ziom dopasowania pracowników do zatrudniających ich bibliotek. Rysuje jedno-cześnie obszary problemowe, którymi są przede wszystkim niesprawiedliwość wynagrodzeń i zbyt niski wpływ pracowników na rozwój bibliotek. Z kolei Ewa Piotrowska w swoim tekście opisuje działalność Bibliotek Instytutu Smithsona, które tworzą największy światowy system bibliotek muzealnych. Przedstawia ich historię, zagadnienia dotyczące m.in. digitalizacji, katalogowania zbiorów, programów edukacyjnych oraz współpracy z innymi instytucjami.
W dziale „Działalność edukacyjna bibliotek” czytelnicy znajdą relacje biblio-tekarzy z wyjazdów zagranicznych. Renata Ciesielska-Kruczek opisuje Łotew-ską Bibliotekę Narodową, Jadwiga Tlałka — Bibliotekę Katolickiego Uniwer-sytetu w Rużomberku, a Barbara Mleko i Aleksandra Więk relacjonują pobyt w Alicante. Warto zwrócić też uwagę na artykuł Daniela Ziarkowskiego pt.
Za-ufaj mi, jestem bibliotekarzem, czyli mężczyzna w bibliotece. W interesujący sposób
opowiada on o tym, czy rzeczywiście mężczyźni są uprzywilejowani na drodze awansu i przeznaczeni dzięki swojej płci do zajmowania kierowniczych stano-wisk. Stawia też pytanie o kreowanie pracownika nowego typu — androgyna pozostającego przy własnej płci, ale z cechami psychicznymi charakterystycz-nymi zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn.
10 Od redakcji
Zachęcam także do zapoznania się z tekstem Elżbiety Twardy pt. Edukacyjny
i performatywny aspekt działalności biblioteki. Casus bibliotecznej gry terenowej zorga-nizowanej w ramach Małopolskiej Nocy Naukowców 2019. Sprawdzona w latach
wcze-śniejszych konwencja terenowej gry bibliotecznej dla młodzieży szkolnej oparta została tym razem na motywie baśni o Czerwonym Kapturku i, co ciekawe, cie-szyła się dużym zainteresowaniem również wśród osób dorosłych.
Na zakończenie warto sięgnąć do działu „Rekomendacje”, gdzie Edyta Kosik przybliża książkę Jak ugryźć mangę?: co bibliotekarz powinien wiedzieć o komiksie
japońskim autorstwa Sarah Skumanov, a Maja Wojciechowska recenzuje pozycję
Dagmary Bubel Zarządzanie kapitałem intelektualnym w organizacjach non-profit.
Studium przypadku dla bibliotek publicznych.
Recenzentką tekstów do niniejszego numeru była dr hab. prof. Uniwersyte-tu Gdańskiego Maja Wojciechowska, której serdecznie dziękujemy za współ-pracę. Czytelnikom zaś życzymy zajmującej lektury.
Biblioteka i Edukacja 16 (2019), ISSN 2299-565X doi:10.24917/2299565X.16.1
Magdalena Janas
Biblioteka Instytutu Neofilologii Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Zagadnienie „dopasowania” pracownika
do miejsca pracy — badania personelu
bibliotek szkół wyższych w Polsce
Streszczenie: Cel — Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zagadnienia dopasowania
pra-cownika do pracy i zatrudniającej go organizacji na gruncie bibliotecznym. Metoda — Na potrzeby opracowania niniejszego artykułu przeprowadzono przegląd piśmiennictwa na temat dopasowania pracownika i organizacji oraz badania ankietowe wśród bibliotekarzy szkół wyższych w Polsce. Wy-niki — Przeprowadzone badania wykazały dobry poziom dopasowania pracowników do zatrudniają-cych ich bibliotek. Zarysowały jednocześnie obszary problemowe, którymi są przede wszystkim nie-sprawiedliwość wynagrodzeń i zbyt niski wpływ pracowników na rozwój bibliotek. Wnioski — Osoby niezadowolone i zestresowane pracują gorzej i chętniej korzystają ze zwolnień lekarskich. Niedopaso-wanie pracowników do firmy przynosi więc niekorzystne skutki finansowe i organizacyjne. Badania tego typu byłoby zatem przydatne w bibliotekach, gdyż poszerzają wiedzę o pracownikach i stwarza-ją możliwość lepszego rozwiązywania konfliktów. Słowa kluczowe: biblioteka szkoły wyższej, biblio-tekarze, psychologia pracy, dopasowanie.
Wstęp
Praca, będąc jednym z głównych obszarów aktywności człowieka, pochłania znaczną część jego zasobów fizycznych, intelektualnych i emocjonalnych. Zmie-niająca się rzeczywistość zmusza niejednokrotnie do podejmowania pracy nie-zgodnej z preferencjami i kompetencjami. Zmienność warunków oraz wymu-szona mobilność doprowadziły do sytuacji, gdzie trwanie w jednym zawodzie i w jednym miejscu pracy, należą już do przeszłości. Odnalezienie swojego miej-sca na polu zawodowym staje się więc zadaniem trudnym, w związku z czym maleje więź z wyuczonym zawodem.
Powyższe sytuacje odczuwane są jako silnie stresujące i obciążające. Dlate-go też, mając na uwadze zwiększenie efektywności oraz zmniejszenie kosz-tów pracy, jak i dobro pracowników, warto przyjrzeć się zjawisku dopasowa-nia pracownika i organizacji. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zagadnienia dopasowania pracownika do pracy i zatrudniającej go
organiza-14 Magdalena Janas
cji na gruncie bibliotecznym. W pierwszej części prezentowane są teoretycz-ne zagadnienia związateoretycz-ne z pojęciem „dopasowanie pracownika i organizacji”. Część drugą stanowi opis badania ankietowego przeprowadzonego wśród bi-bliotekarzy szkół wyższych w Polsce.
Definicje i podstawowe pojęcia
Kwestia dopasowania człowieka do organizacji interesuje naukowców od pierw-szej dekady XX wieku. „Początkowo relację między pracownikiem a organi-zacją postrzegano jako proces jednostronny — mówiono wówczas o adaptacji pracowniczej, zawodowej bądź przystosowaniu społecznym”1. Aktualnie
poję-cie „dopasowanie” jest rozumiane bardzo szeroko. Badacze wychodzą bowiem z założenia, że tak organizacje, jak i pracownicy mają wymogi, a równocześnie zasoby do zaoferowania. W przypadku pracownika jest to jego osobowość oraz umiejętności, zaś po stronie organizacji — kultura organizacyjna.
Dopasowanie jednostki do organizacji wpływa na pozytywną postawę wobec pracy (utożsamienie się z grupą i organizacją, zadowolenie z pracy i zaanga-żowanie w nią), zachowania etyczne oraz niższą płynność kadr w organizacji. „Natomiast duża rozbieżność między wzajemnymi oczekiwaniami a
posiada-nymi zasobami, niewłaściwy podział władzy i obowiązków, złe relacje inter-personalne, (…) stanowią dla pracowników źródło stresu”2. Niedopasowanie
można traktować jako rozbieżność między potrzebami jednostki i organizacji. W dłuższej perspektywie czasu dysonans ten wiąże się z pogorszeniem zdrowia psychicznego i fizycznego, co ma znaczenie dla efektywności pracy.
Paul M. Muchinsky i Carlyn J. Monahan wyróżniają dwa rodzaje dopasowania: — suplementarne, będące podobieństwem cech, celów i wartości
cenio-nych przez pracownika i reprezentowacenio-nych przez organizację;
— komplementarne, które jest pojmowane jako zgodność między możli-wościami pracownika a wymogami stawianymi mu przez organizację oraz między jego potrzebami a zasobami organizacji3.
Można też wskazywać na różne sfery dopasowania, w których pracownik kon-frontuje swoje potrzeby i możliwości z zasobami i wymaganiami środowiska. Jest ich kilka:
— dopasowanie do organizacji pod względem wartości i celów;
— dopasowanie do kultury organizacyjnej pod względem stopnia akcep-tacji różnych jej elementów (np. sposób zwracania się do siebie między podwładnymi i przełożonymi lub ubierania się do pracy);
1 Terelak Jan F., Jankowska Paulina, Dopasowanie jednostka — organizacja a zadowolenie z pracy,
„Stu-dia i Materiały Miscellanea Oeconomicae. Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Hu-manistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach”, 2009, nr 1, s. 234.
2 Waszkowska Małgorzata, Andysz Aleksandra, Merecz Dorota, Dopasowanie pracownika do
organiza-cji jako mediator relaorganiza-cji między oceną środowiska pracy a odczuwanym stresem wśród pracowników socjal-nych, „Medycyna Pracy”, 2014, nr 65 (2), s. 221.
Zagadnienie „dopasowania” pracownika do miejsca pracy… 15
— dopasowanie do pracy (gdy obowiązki służbowe odpowiadają umiejęt-nościom, możliwościom i potrzebom pracownika)4.
Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną, bardzo istotną rzecz — dopasowanie ma dwa wymiary: obiektywny i subiektywny. Dopasowanie obiektywne to stan nie-zależny od percepcji danej osoby, o którym osoby trzecie mogą wysuwać wnioski na podstawie zewnętrznych kryteriów, takich jak: wysokość zarobków, wykształ-cenie, dobre samopoczucie itp. Niestety, bazując na nich, badacz nie zawsze uzy-skuje pewność, iż rzeczywiste warunki zewnętrzne są zgodne z subiektywnymi przekonaniami na ich temat. Cechy osobowości, emocje, indywidualne potrzeby, doświadczenia czy wartości kształtują bowiem indywidualny obraz świata.
Osobisty odbiór warunków, w których znajduje się pracownik, określa się jako dopasowanie subiektywne, odnoszące się bezpośrednio do danej osoby. To dzięki subiektywnemu odczuwaniu, takie same warunki mogą być odbie-rane w radykalnie inny sposób5, a postawy wobec organizacji modelowane są
na podstawie subiektywnej oceny dopasowania. Poczucie zgodności między pracownikiem a organizacją zwiększa dobrostan osoby w środowisku, pro-wadzi do poczucia zadowolenia z przebywania w grupie oraz chęci pozosta-nia w niej i działań na jej rzecz, a także polepsza komunikację i ma wpływ na większą efektywność funkcjonowania grupy. Jak pisze Joanna Czarnota-Bo-jarska: „z punktu widzenia pytań badawczych wystarczająca jest informacja o (…) subiektywnym poczuciu dopasowania, nawet jeśli pracownik nietrafnie postrzega swoją organizację”6, gdyż dopasowanie subiektywne wykazuje
ści-ślejszy związek z funkcjonowaniem w pracy niż obiektywne. W prezentowa-nym tu badaniu przyjęto więc, że podstawą będzie odczuwany i oceniany przez pracowników stopień dopasowania.
Poziom dopasowania zależy w równym stopniu od pracownika, jak i zatrud-niającej go organizacji. „Wśród cech indywidualnych pracownika sprzyjających dobremu dopasowaniu, obok kompetencji, wymienia się: otwartość na nowe doświadczenia, sumienność, typ osobowości zawodowej, inteligencję, cenione wartości, poczucie własnej skuteczności i kontroli. Cechy organizacji, od któ-rych zależy dopasowanie, to: kultura oparta na silnych wartościach, stosowa-nie różnorodnych sposobów socjalizowania nowych członków, jasne formuło-wanie roli, wymagań i obowiązków w organizacji”7.
Konsekwencją braku dopasowania są zachowania nieodpowiednie z punk-tu widzenia organizacji lub stres spowodowany próbą dostosowania się do pa-nujących w niej wymogów, co nie pozwoli na osiągnięcie zamierzonego celu.
4 Andysz Aleksandra, Dopasowanie człowiek-środowisko pracy z perspektywy zarządzania ryzykiem
psy-chospołecznym w organizacji. W: Merecz Dorota (red.), Profilaktyka psychospołecznych zagrożeń w miej-scu pracy: od teorii do praktyki, Łódź, 2011, s. 120.
5 Tamże, s. 121–122.
6 Czarnota-Bojarska Joanna, Dopasowanie człowiek-organizacja i tożsamość organizacyjna, Warszawa,
2011, s. 44.
16 Magdalena Janas
Dopasowanie do organizacji zaś wywołuje zaangażowanie i lojalność pracow-nika, który bardziej skłonny jest podejmować z własnej woli zadania wykra-czające poza zakres przypisanych mu obowiązków.
Materiał i metody
Uczestnicy badania i procedura jego realizacji
Dobór osób badanych nie był losowy, gdyż badaniami metodą ankietową za po-średnictwem Internetu objęto bibliotekarzy zatrudnionych w bibliotekach szkół wyższych w Polsce. Udział w badaniu był dobrowolny, a jego wyniki anonimo-we, o czym badanych poinformowano pisemnie. Badania prowadzono w dniach 1–31 maja 2018 roku za pomocą portalu internetowego Survio. Przyporządkowa-ny do ankiety link został rozesłaPrzyporządkowa-ny mailowo do ponad 300 osób. Na ankietę odpo-wiedziało 100 osób.
Narzędzia badawcze
W badaniach zastosowano Kwestionariusz do badania subiektywnego dopasowania
człowiek-organizacja autorstwa Joanny Czarnoty-Bojarskiej8, który opisuje
dopa-sowanie suplementarne (18 twierdzeń, np. Wiem, czego oczekuje ode mnie firma) oraz komplementarne (16 twierdzeń, np. Jestem w miejscu, w którym powinienem
być). Zadaniem badanych było wskazanie, w jakim stopniu zgadzają się z
każ-dym z twierdzeń. Do dyspozycji postawiono 7-stopniową skalę odpowiedzi, po-cząwszy od całkowicie się nie zgadzam do całkowicie się zgadzam.
W badaniu wzięło udział 87 kobiet i 13 mężczyzn. Najliczniejszą grupę wie-kową stanowili respondenci w wieku od 31 do 50 lat (65), a najmniej liczną oso-by poniżej 30 roku życia (4). Największą grupę stanowili bibliotekarze o stażu pracy od 6 do 15 lat (31), a najmniejszą od 1 roku do 5 lat (8).
Analiza wyników ankiety
Ankietowani wyrazili zdecydowane poglądy. Odpowiedzi nie mam zdania, raczej
się zgadzam/nie zgadzam było niewiele. Dlatego w opisie wyników badań
odpo-wiedzi całkowicie się zgadzam/nie zgadzam i zgadzam się/nie zgadzam się przeważ-nie zostały zaprezentowane łączprzeważ-nie. Tam, gdzie odpowiedzi wyrażały przeważ- niepew-ność (nie mam zdania, raczej), zostały one przedstawione dodatkowo.
Pierwsza część ankiety dotyczyła dopasowania suplementarnego. Respon-denci zostali poproszeni o odniesienie się do 18 stwierdzeń:
1. Moje kompetencje/umiejętności są przydatne dla firmy — zdecydowana więk-szość (87%) osób biorących udział w badaniu wierzy, że ich umiejętności są przydatne dla firmy. Zdania na ten temat nie posiada 2% badanych. Taka sama grupa uważa, iż ich kompetencje nie są przydatne w firmie.
8 Zob. Czarnota-Bojarska Joanna, Dopasowanie człowiek-organizacja i tożsamość organizacyjna,
Zagadnienie „dopasowania” pracownika do miejsca pracy… 17
2. Nie przyznaję się, że jestem pracownikiem firmy — z tym stwierdzeniem nie zgodziło się 9% ankietowanych, 8% raczej się z nim nie zgodziło, 75% zatrudnionych może ujawnić swoje miejsce pracy.
3. Darzę szacunkiem swoich współpracowników — najliczniejsza grupa (67%) udzieliła odpowiedzi całkowicie się zgadzam lub zgadzam się. Dodatko-we 23% raczej darzy szacunkiem kolegów z pracy. Odpowiedź nie mam
zdania wybrało 5% ankietowanych. Na brak szacunku wskazują
odpo-wiedzi tylko 2% osób.
4. Moją pracą przyczyniam się do sukcesów firmy — więcej niż połowa podda-nych badaniu (69%) uważa, że ma udział w sukcesie zatrudniającej ich bi-blioteki. Kolejne 19% raczej się z tym zgadza. Zdania na ten temat nie wy-raziło 8% osób, a odmienną opinię reprezentuje 8% badanych.
5. Wstydzę się, że pracuję w firmie — wstyd z powodu pracy w swojej biblio-tece odczuwa tylko 1% badanych, zaś nie odczuwa go 79% osób. 6. Lubię ludzi, z którymi pracuję — żaden z uczestników badania nie
doko-nał wyboru całkowicie się nie zgadzam, a tylko 1% wskazał na możliwość
nie zgadzam się. Odpowiedzi nie mam zdania na ten temat udzieliło 5%
ankietowanych. Zdecydowaną większość (79%) stanowią osoby lubią-ce swoich współpracowników.
7. Moja praca jest ważna dla firmy — za zgodne z własnymi przekonania-mi uznało to zdanie 56% badanych, a 18% za raczej zgodne. 24% bada-nych nie miało zdania na ten temat, ale tylko 1% uznało, że ich praca nie jest ważna dla firmy.
8. Źle się czuję w organizacji — ponad połowa badanych (58%) nie potwier-dza tej opinii, 23% raczej jej nie potwierpotwier-dza. Łącznie odpowiedź
zga-dzam się i raczej się zgazga-dzam pojawiła się w 11% przypadków.
9. Czuję się potrzebny w organizacji — największa grupa ankietowanych (54%) wskazała opcję zgadzam się, mniej osób (30%) — raczej się zgadzam. Tylko 3% ankietowanych wybrało nie zgadzam się.
10. Wiem, czego oczekuje ode mnie firma — większość (59%) wskazała odpo-wiedź całkowicie się zgadzam lub zgadzam się. 27% wybrało opcję raczej
się zgadzam, 5% — nie zgadzam się. Na to pytanie nie potrafiło
odpowie-dzieć 7% badanych.
11. Myślę źle o swojej organizacji — niemal połowa ankietowanych (49%) nie zgadza się z tym zdaniem, jedna trzecia (30%) raczej się nie zgadza. Zde-cydowanie źle o swojej organizacji myśli 5% osób poddanych badaniu, raczej źle — 4%, a 12% nie wyrobiło sobie na ten temat opinii.
12. Nie boję się wygłaszać swojego zdania w organizacji — do takiej opinii przychy-la się 40% ankietowanych, raczej jest z nią zgodnych 25% osób biorących udział w badaniu, 11% raczej się z nią nie zgadza, a 13% boi się wygłaszać swoje zdanie. 12% nie posiada wyrobionej opinii na ten temat.
18 Magdalena Janas
13. Pasuję do mojej organizacji — więcej niż połowa badanych (58%) to po-twierdza, a 24% raczej się z tym zgadza. A tylko 2% nie zgodziło się z tym stwierdzeniem.
14. Mój charakter odpowiada oczekiwaniom organizacji — nikt z badanych nie wskazał odpowiedzi całkowicie się nie zgadzam, tylko 1% badanych uznał, iż nie zgadza się. Wyrobionej opinii nie miało 16%, zaś reszta (77%) wybrała możliwość raczej się zgadzam, zgadzam się albo
całkowi-cie się zgadzam.
15. Nie czuję się dyskryminowany w organizacji pod żadnym względem — nieco mniej niż połowa (42%) nie czuje się w pracy dyskryminowana, mniej osób (22%) raczej nie czuje się dyskryminowana. Jednak sporo osób (28%) czuje się dyskryminowana.
16. W pracy nie muszę ukrywać jakichś cech mojego charakteru — łącznie od-powiedź całkowicie się zgadzam, zgadzam się i raczej się zgadzam padła wśród 63% badanych, zaś łącznie całkowicie się nie zgadzam, nie
zga-dzam się i raczej się nie zgazga-dzam wśród 26% osób, 11% nie miało
zda-nia na ten temat.
17. Praca w firmie jest dla mnie wyzwaniem — dla 32% osób ankietowanych praca jest wyzwaniem. Niewielu mniej uczestników badania (28%) uzna-je, że praca raczej jest wyzwaniem. Z tym stwierdzeniem raczej nie mo-gło się zgodzić 14% ankietowanych.
18. W mojej firmie mogę być sobą — największa liczebnie grupa badanych (40%) uznała, że zgadza się z tym poglądem, nieco mniej osób (30%)
ra-czej się zgodziło. Odmiennego zdania było łącznie 21% badanych.
Druga część ankiety dotyczyła dopasowania komplementarnego i składała się z 16 stwierdzeń:
1. Firma stwarza mi odpowiednie warunki pracy — najliczniejsza grupa (44%) wskazała odpowiedź raczej się zgadzam, 20% osób badanych wskazało na odpowiedź zgadzam się. 16% ankietowanych uważa, że firma raczej nie zapewnia im odpowiednich warunków.
2. Jestem w miejscu, w którym powinienem być — większość respondentów (71%) zgadza lub prawie zgadza się z tym stwierdzeniem. Wyrobione-go zdania w tym aspekcie nie posiadało 16% respondentów, zaś nega-tywnie do zadanego pytania odniosło się 13% badanych.
3. Wymaga się ode mnie tyle, ile mogę dać — najczęściej (31%) pojawiała się od-powiedź zgadzam się, zaraz po niej (28%) — raczej się zgadzam. 20% bada-nych uznało, iż raczej się nie zgadza, a 12%, że nie zgadza się. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż nie ma możliwości sprawdzenia, czy wymagania pracodawcy są zbyt wysokie, czy wręcz odwrotnie — zbyt niskie. 4. Odpowiada mi mój zakres obowiązków — zdecydowana większość
Zagadnienie „dopasowania” pracownika do miejsca pracy… 19 całkowicie się zgadzam, zgadzam się lub raczej się zgadzam. Nie jest on
sa-tysfakcjonujący dla 18% ankietowanych.
5. Praca w firmie odpowiada moim możliwościom — w tym pytaniu ankieto-wani bibliotekarze odpowiedzieli identycznie jak w pytaniu poprzednim. Także tu 77% udzieliło odpowiedzi twierdzących, a 18% przeczących. 6. Czuję, że firma dba o mnie — najwięcej osób ankietowanych (29%)
udzie-liło odpowiedzi raczej się zgadzam, tylko nieco mniej (25%) — raczej się
nie zgadzam. Odpowiedzi zdecydowanie pozytywne wybrało 15%, a
zde-cydowanie negatywne — 13%.
7. Firma ceni moją pracę — 33% ankietowanych bibliotekarzy czuje, iż fir-ma raczej ceni ich pracę, a 25% — przeciwnie. 20% nie posiada zdania na ten temat.
8. Firma spełnia moje oczekiwania co do warunków i miejsca pracy — pracow-nicy bibliotek wydają się być zadowoleni, gdyż 83% udzieliło odpowie-dzi od raczej się zgadzam po całkowicie się zgadzam. 10% pozostaje nie-usatysfakcjonowana.
9. Czuję się doceniany w firmie — prawie jedna trzecia ankietowanych (29%) czuje się raczej doceniana, 13% — doceniana. Niedoceniani stanowią 10% badanych, a raczej niedoceniani — 15%.
10. Czuję, że rozwijam się w firmie — z tym stwierdzeniem raczej zgadza się prawie jedna czwarta ankietowanych (24%), tyle samo osób (23%) zga-dza się i nie ma zdania. Niezadowolonych z możliwości rozwoju jest łącznie 30%.
11. Odpowiadają mi zasady działania firmy — z tą opinią zgadza się 13%, a nie zgadza się 15%. Z kolei 33% biorących udział w badaniu jest raczej zado-wolonych, a 18% raczej niezadowolonych. Jedna piąta ankietowanych (21%) nie ma zdania na ten temat.
12. Czas pracy w firmie nie przeszkadza mi w realizacji planów osobistych — więcej niż połowa uczestników badania (54%) uważa, że czas pracy nie przeszkadza im w realizacji swoich planów, dodatkowe 26% raczej się z ich opinią zgadza. Niezadowoleni stanowią grupę 4%.
13. Organizacja zaspokaja moje potrzeby rozwoju — także i w tym przypadku więcej osób (23% — zgadzam się, 32% — raczej zgadzam się) jest usatys-fakcjonowanych możliwością rozwoju. Brak właściwych warunków do rozwoju deklaruje 16% ankietowanych.
14. Czuję się sprawiedliwie wynagradzany — największą grupę (32%) stano-wią osoby, które czują się niesprawiedliwie wynagradzane, niemal tyle samo osób (31%) uważa, że są raczej niesprawiedliwie wynagradzane. Tylko 7% ankietowanych jest zdania, że w sprawie wynagrodzeń są trak-towani sprawiedliwie. 11% nie posiada zdania na ten temat.
15. Czuję, że mam wystarczający wpływ na funkcjonowanie firmy — ponad jed-na czwarta (27%) osób biorących udział w badaniu jest zdania, że nie ma
20 Magdalena Janas
wystarczającego wpływu na działanie firmy, a 21% uważa, że ich wpływ jest raczej zbyt mały. Zadowolenie ze swoich możliwości w tym aspek-cie wyraziło 19% badanych, a 23% było raczej zadowolonych.
16. Praca w firmie nie wpływa źle na moje zdrowie — 30% nie zauważa nega-tywnego wpływu firmy na swoje zdrowie, 24% raczej zgadza się z tym poglądem. 21% ankietowanych bibliotekarzy dostrzega niekorzystny wpływ pracy na stan zdrowia, a 14% raczej nie zgadza się z tym sfor-mułowaniem.
Wnioski
Obraz, jaki wyłonił się z badania jest zasadniczo optymistyczny. Wykazało ono wysoki poziom dopasowania suplementarnego bibliotekarzy i zatrudnia-jących ich bibliotek. Wyraźnie zwraca uwagę dobry klimat społeczny panują-cy w bibliotekach, na który składają się jakość stosunków interpersonalnych, życzliwość i przyjazność atmosfery pracy. Okazuje się, że badani lubią i sza-nują swoich współpracowników. Dobry klimat emocjonalny w miejscu zatrud-nienia powoduje, iż pracownicy czują się bezpiecznie i komfortowo, w związ-ku z czym nie odczuwają obaw przed wyrażaniem swoich opinii, nie ukrywają też swoich cech charakteru. Organizacja może więc dobrze wykorzystać wie-dzę oraz doświadczenie swoich pracowników. Z jednej strony wiedzą oni cze-go pracodawca od nich oczekuje, a z drugiej mają poczucie, że wraz ze swoimi kompetencjami są potrzebni zatrudniającej ich instytucji, a ich praca jest waż-na, gdyż przyczynia się do sukcesów całej biblioteki.
Nieco gorzej ankietowani ocenili dopasowanie komplementarne, choć trzeba za-znaczyć, że wyjątek stanowi czas pracy oraz zakres obowiązków. Bibliotekarze do-ceniają czas pracy, gdyż nie koliduje on z życiem osobistym i pozwala na utrzyma-nie równowagi między pracą a sferą prywatną. Z kolei zakres obowiązków uważają za satysfakcjonujący między innymi dlatego, iż odpowiada on ich możliwościom. Jednak, gdy dokładniej przyjrzeć się wynikom badania, okazuje się, że obowiązki służbowe nie są raczej źródłem zadowolenia bibliotekarzy. Badania wykazały bo-wiem, że praca stanowi wyzwanie tylko dla około jednej trzeciej ankietowanych, a taka sama grupa nie ma nie poczucia, iż rozwija się w firmie. Pracownicy biblio-tek w umiarkowanym stopniu czują się też doceniani przez pracodawcę. Nie ma też powszechnego wrażenia, że firma dba o pracowników. Co więcej, niemal 30% badanych czuje się w jakimś stopniu dyskryminowanych.
Badanie wykazało również obszary, w których pojawiają się największe trud-ności na linii pracownik-pracodawca. Są to wynagrodzenia oraz wpływ na funk-cjonowanie firmy. Niemal połowa ankietowanych (48%) nie uważa, by miała wystarczający wpływ na funkcjonowanie firmy, a jeszcze większa grupa, bo aż 63% uważa system wynagradzania za niesprawiedliwy.
Aby uzyskać pełniejszy obraz sytuacji, sprawdzono, na które pytania pojawi-ło się najwięcej odpowiedzi nie mam zdania. Okazuje się, że grupa okopojawi-ło 20%
Zagadnienie „dopasowania” pracownika do miejsca pracy… 21
ankietowanych nie jest w stanie udzielić jednoznacznej opinii na temat tego czy ich kompetencje i praca są ważne dla firmy, czy pracodawca docenia ich wysiłek. Z punktu widzenia dopasowania są to bardzo ważne elementy, które wzmacniają motywację i dobre samopoczucie pracownika w instytucji. Nale-żałoby się więc zastanowić, na ile jest to brak refleksji pracowników, na ile zaś brak informacji zwrotnej od pracodawcy. Być może cele organizacji, jej ocze-kiwania i wymagania wobec pracowników nie są formułowane w sposób jasny i jednoznaczny. I w związku z tym, jedna piąta badanych bibliotekarzy nie wie, jaka jest ich pozycja w instytucji.
Na podstawie badania tego typu można uzyskać odpowiedzi na pytania o za-dowolenie z wynagrodzenia, zakres obowiązków, jakość kontaktów interper-sonalnych, zaangażowanie w wykonywaną pracę i równowagę między życiem osobistym a zawodowym, poczucie komfortu i kompetencji, stres zawodowy, wpływ pracy na stan zdrowia. Z punktu widzenia pracodawcy są to istotne in-formacje, gdyż jako skutki niedopasowania i stresu wymienia się m.in. cho-robę wieńcową, dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, lęk, depresję, bezsenność, wrogość oraz poczucie niższości9. Dla pracodawców
na-stępstwa tego typu problemów mają wymiar finansowy — osoby niezadowolone i zestresowane pracują gorzej i chętniej korzystają ze zwolnień lekarskich. Jak zauważa Aleksandra Andysz: „satysfakcja zawodowa oraz poczucie przydatno-ści pracownika do pracy pozwalają przewidywać, na ile trwała będzie relacja pracownika z jego miejscem pracy, czyli — jak długi będzie staż pracy danego pracownika w organizacji”10. Pracownicy dobrze dopasowani rzadziej myślą
o zmianie pracy. Mając to na uwadze pracodawca powinien czuć się zobligowa-ny do monitorowania poziomu dopasowania pracowników, przykładowo po-przez badania ankietowe dotyczące satysfakcji oraz motywacji zatrudnionych oraz potrzeb w zakresie szkoleń, zmiany zakresu obowiązków. Na podstawie diagnozy można przystąpić do działań na rzecz tworzenia warunków sprzyja-jących optymalnemu dopasowaniu.
Takim działaniem będzie na pewno zapewnienie pracownikom udziału w szkoleniach umożliwiających doskonalenie zawodowe, a zwłaszcza poszerza-nie tzw. kompetencji miękkich, związanych z komunikacją, umiejętnościami interpersonalnymi i społecznymi czy inteligencją emocjonalną. Umiejętności miękkie są fundamentalne dla prowadzenia skutecznej komunikacji, współ-pracy, zaangażowania i zdolności realizowania tego, czego oczekuje organiza-cja. Niestety w trening tych umiejętności inwestuje się sporadycznie z powo-du ograniczeń finansowych.
Nie mniej ważną kwestią jest dobór ludzi na stanowiska. Sednem rekrutacji i rozwoju zawodowego zatrudnianych osób powinna być wiedza na temat wa-runków dopasowania człowiek-organizacja. Osoby odpowiedzialne za nabór
9 Andysz Aleksandra, Dopasowanie…, s. 126.
22 Magdalena Janas
kadr powinny dążyć do obsadzania stanowisk pracy osobami, których cechy i umiejętności są bliskie właściwościom pracownika idealnego. Niestety w prze-biegu procesu rekrutacji zarówno potencjalny pracownik, jak i pracodawca, są w stanie dokonać bardzo powierzchownej oceny dopasowania obiektywnego, takich jak umiejętności i kwalifikacje kandydata oraz wymagań i warunków stanowiska, na które prowadzony jest nabór. Osoba rekrutująca nie dysponu-je narzędziami umożliwiającymi zbadanie interakcji kandydata z dysponu-jego przy-szłym środowiskiem pracy. Cechy kandydata, tj. wykształcenie, długość do-świadczenia zawodowego, mogą odpowiadać wymaganiom stawianym przez pracodawcę, ale ich spełnienie wcale nie musi prowadzić do dobrego dopaso-wania. Zweryfikowanie tego wymaga dłuższego czasu oraz oczywiście podję-cia pracy w danej organizacji.
Problemy związane z poczuciem subiektywnego niedopasowania sporadycznie pojawiają się w trakcie rozmów z pracodawcą, gdyż obie strony mają obawy zwią-zane z poruszaniem kwestii osobistych odczuć i wątpliwości związanych z pracą. Tymczasem dialog jest konieczny dla zrozumienia potrzeb osób zatrudnionych. Bez niego i bez zrozumienia przez pracodawcę popełnianych błędów poprawa do-pasowania pracowników do środowiska pracy nie będzie możliwa.
Na koniec należy zaznaczyć, że dopasowanie idealne jest stanem nieosiągal-nym, ponieważ jest zależne od zbyt wielu czynników. Nawet gdyby udało się do niego doprowadzić, mogłoby zacząć być postrzegane, w dłuższym okresie, jako monotonia i zatrzymanie rozwoju. Z punktu widzenia organizacji wystarczają-ce będzie dopasowanie optymalne, z niewielkim elementem niedopasowania, które będzie postrzegane jako problem do przezwyciężenia, a jednocześnie mo-bilizujący do działania i zaspokajający potrzebę wyzwań. Tak pojmowane nie-dopasowanie można uznać za okoliczność pozytywną i pożądaną.
Bibliografia
Andysz Aleksandra, Dopasowanie człowiek-środowisko pracy z perspektywy zarządzania
ry-zykiem psychospołecznym w organizacji. W: Merecz Dorota (red.), Profilaktyka psychospo-łecznych zagrożeń w miejscu pracy: od teorii do praktyki, Łódź, 2011, s. 119–135.
Czarnota-Bojarska Joanna, Dopasowanie człowiek-organizacja i tożsamość organizacyjna, Warszawa, 2010.
Terelak Jan F., Jankowska Paulina, Dopasowanie jednostka-organizacja a zadowolenie z
pra-cy, „Studia i Materiały Miscellanea Oeconomicae. Wydział Zarządzania i
Administra-cji Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach”, 2009, nr 1, s. 229–254.
Waszkowska Małgorzata, Andysz Aleksandra, Merecz Dorota, Dopasowanie pracownika
do organizacji jako mediator relacji między oceną środowiska pracy a odczuwanym stresem wśród pracowników socjalnych, „Medycyna Pracy”, 2014, nr 65(2), s. 219–228.
Zagadnienie „dopasowania” pracownika do miejsca pracy… 23
Adjusting employees and organization within
the academic library field in Poland
Abstract: The goal of the paper is to present issues concerning adjusting employees to the workplace
and the employing organization within the library field. An overview of subject literature on adjusting employees and organizations has been carried out for the purpose of developing the paper, and survey research among university librarians in Poland has been conducted. The research indicated a good le-vel of the employees’ adjustment to the employing libraries. At the same time it has revealed problema-tic fields, which consist primarily in unfairness of remuneration and an insufficient impact the employ-ees have on the development of the libraries. In conclusion, people who are dissatisfied and stressed out have lower work quality and more often take advantage of medical leaves. Therefore, unsatisfactory ad-justment of employees to a company results in negative financial and organizational outcomes. Thus, such research would be useful in libraries because it broadens the knowledge concerning employees and offers new ideas on how to resolve conflicts successfully. Keywords: university library, librarians, work psychology, adjustment.
Biblioteka i Edukacja 16 (2019), ISSN 2299-565X doi:10.24917/2299565X.16.2
Ewa Piotrowska
Biblioteka Główna
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Biblioteki Instytutu Smithsona
Streszczenie: Amerykański Instytut Smithsona jest największą na świecie siecią muzeów i ośrodków
badawczych. W artykule opisano działalność Bibliotek Instytutu Smithsona, które z kolei tworzą naj-większy światowy system bibliotek muzealnych. Przedstawiono historię Bibliotek oraz takie zagadnie-nia, jak: finanse, digitalizacja kolekcji, katalogowanie zbiorów, programy edukacyjne, staże i stypen-dia oraz współpraca z innymi instytucjami (wymiana, wypożyczenia międzybiblioteczne, konsorcja, biblioteki cyfrowe, bazy danych). Słowa kluczowe: Instytut Smithsona, Biblioteki Instytutu Smithsona.
Instytut Smithsona
W 1846 r. w Waszyngtonie powstał Instytut Smithsona (ang. Smithsonian In-stitution lub w skrócie Smithsonian), który jest największym na świecie kom-pleksem muzeów i ośrodków edukacyjno-badawczych. Składa się z 9 centrów badawczych oraz z 19 światowej klasy muzeów: historii naturalnej, Indian amerykańskich, historii i kultury społeczności afroamerykańskich, sztuki azjatyckiej i malarstwa amerykańskiego, sztuki afrykańskiej, lotnictwa i lo-tów kosmicznych, poczty i filatelistyki, sztuki od XVIII wieku do współczesno-ści i in., posiada także ogród zoologiczny oraz 21 bibliotek. Większość z tych instytucji mieści się w Dystrykcie Kolumbii (Washington, D.C.), a także w sta-nach: Arizona, Maryland, Massachusetts, Teksas i Virginia oraz w miastach: Nowy Jork i Pittsburgh. Jedna filia zagraniczna znajduje się w Panamie (Tro-pical Research Institute).
Instytut Smithsona (IS) posiada ponad 155 milionów eksponatów, dzieł sztuki i okazów, z czego aż 145 milionów znajduje się w National Museum of Natural History. Jest on administrowany przez rząd Stanów Zjednoczonych, a funkcję kanclerza Instytutu pełni z urzędu prezes Sądu Najwyższego. Ponadto IS po-siada 17-osobową radę, której członkami są m.in. wiceprezydent USA, 3 sena-torów i 3 przedstawicieli Izby Reprezentantów. Rada mianuje sekretarza, bę-dącego szefem IS i nadzorującego muzea, biblioteki, ogród zoologiczny oraz ośrodki edukacyjne i badawcze, w tym Smithsonian Astrophysics Observato-ry, Smithsonian Tropical Research Institute, Smithsonian Environmental
Re-26 Ewa Piotrowska
search Centre i Smithsonian Science Education Centre. W czerwcu 2019 r.
swo-ją funkcję obswo-jął czternasty już sekretarz IS, pierwszy Afroamerykanin na tym stanowisku — historyk Lonnie G. Bunch III.
Do 1967 r. IS nazywał się United States National Museum, a obecną nazwę za-wdzięcza fundatorowi — Jamesowi Smithsonowi (1765–1829). Ten brytyjski chemik i mineralog w swoim testamencie przeznaczył pół miliona dolarów na powsta-nie w Waszyngtopowsta-nie instytucji mającej na celu wzbogacepowsta-nie wiedzy i szerzepowsta-nie jej wśród ludzi. Smithson nigdy nie odwiedził USA, a fundusze przekazał na ręce rządu amerykańskiego. W 1905 r. jego zwłoki sprowadzono z Genui we Włoszech i pochowano w budynku Instytutu zw. Zamkiem (ang. Castle).
Zgodnie ze statutem placówki miała ona łączyć funkcje muzeum, biblio-teki, galerii sztuki i sali wykładowej. W 1855 r. zbudowano w Waszyngtonie gmach w stylu normańskim (XII-wiecznej kombinacji motywów późnoro-mańskich i wczesnogotyckich), przypominający kształtem klasztor i dlatego nazwany przez mieszkańców miasta Zamkiem. Postawiony został nad kana-łem na pustym placu poza centrum miasta. Z biegiem czasu w pobliżu wybu-dowano inne budynki należące do IS: National Museum of African American History and Culture, National Museum of American History, National Mu-seum of Natural History, National Air and Space MuMu-seum, National MuMu-seum of African Art, National Museum of the American Indian, Freer and Sackler Galleries i in. Obecnie Zamek znajduje się przy prowadzącej do Kapitolu i Li-brary of Congress Independence Avenue i mieści się w nim Smithsonian Vi-sitor Center. Wstęp do wszystkich muzeów IS jest bezpłatny i są one otwar-te każdego dnia tygodnia.
IS wydaje czasopisma „Smithsonian” i „Air & Space”. Miesięcznik „Smith-sonian” (https://www.smithsonianmag.com), którego pierwszy numer ukazał się w 1970 r., publikuje artykuły z dziedzin będących przedmiotem badań i stu-diów w IS, m.in. z zakresu nauk ścisłych, historii, sztuki, kultury popularnej, innowacji. Magazyn „Air & Space” (https://www.airspacemag.com) ukazuje się co dwa miesiące i jest wydawany przez National Air and Space Museum. Każ-dego roku wydawnictwo IS — Smithsonian Books (https://www.smithsonian books.com) edytuje około 20–25 tytułów z dziedziny historii i historii naturalnej, nauki i technologii, kosmosu, lotnictwa i wojska, sztuki, jak również publiku-je prace na temat kolekcji muzealnych i artefaktów gromadzonych w instytu-cji. Pracownicy IS corocznie wydają ponad 2600 publikacji naukowych (ksią-żek, rozdziałów z ksią(ksią-żek, artykułów w czasopismach i in.). W 2018 r. z grantów i donacji na projekty naukowe wydano ponad 145 milionów dolarów. Smithso-nian może się poszczycić też laureatem Nagrody Nobla, którą w dziedzinie fi-zyki otrzymał w 1978 r. Robert W. Wilson.
Zdj. 1. Zamek (ang. Castle). Główna siedziba Instytutu Smithsona w Waszyngtonie. Źródło: https://www.facebook.com/Smithsonian/?rf=1407437966213152 [dostęp: 2019-07-25]. Zdj. 2. Zamek w 1865 r. W oddali budynek Kapitolu (ang. United States Capitol), będący siedzibą Kongresu Stanów Zjednoczonych. Źródło: https://www.si.edu/object/siris_ sic_5940?destination=museums/smithsonian-institution-building [dostęp: 2019-07-25].
Zdj. 3. Znaczek z 1943 r. ze zbiorów National Postal Museum. Wyszukane przez Collections Search Center. Źródło: http://collections.si.edu/search/detail/ edanmdm:npm_2008.2006.1002?q=poland&record=7 [dostęp: 2019-07-25]. Zdj. 4. Znaczek z 1966 r. ze zbiorów National Postal Museum. Wyszukane przez Collections Search Center. Źródło: http://collections.si.edu/search/detail/ edanmdm:npm_1980.2493.5609?q=poland&record=8 [dostęp: 2019-07-25].
Biblioteki Instytutu Smithsona 29
Instytucja obecna jest w mediach społecznościowych, muzea prowadzą blogi, po-siadają profile na Facebooku. IS organizuje różne szkolenia, imprezy dla dzieci, wspomaga też naukowców i studiujących poprzez kolekcje dostępne online:
— Smithsonian Research Online — baza danych zawierająca opisy biblio-graficzne publikacji, których autorami są pracownicy IS (https://research. si.edu);
— DSpace Repository — prowadzone przez Biblioteki IS, zawiera pełne tek-sty publikacji autorstwa pracowników Smithsonian (https://repository. si.edu);
— Smithsonian Online Virtual Archives (SOVA) — kolekcja ponad 16 000 do-kumentów: listów, rękopisów, dzienników, czasopism, fotografii, szki-ców, nagrań dźwiękowych, video itp. (https://sova.si.edu);
— Smithsonian Institution Archives — dokumenty dotyczące IS od 1846 r. do współczesności (https://siarchives.si.edu);
— W 2008 r. Smithsonian dołączył do społeczności Flickr Commons, umiesz-czając ponad 3400 fotografii ze swojej bogatej, liczącej kilkanaście milio-nów zdjęć kolekcji, rozproszonej w różnych muzeach i biurach IS (https:// www.flickr.com/people/smithsonian);
— Od 2009 r. działa Smithsonian Digitization Program Office (https://dpo. si.edu), zajmujące się digitalizacją zbiorów IS. W 2018 r. prawie 4 000 000 obiektów i okazów muzealnych oraz 57 000 zbiorów bibliotecznych mia-ło swoje cyfrowe wersje. Można je wyszukiwać w Internecie poprzez ka-talog online zw. Collections Search Center (http://collections.si.edu/se-arch/about.htm), który zawiera około 14 000 000 rekordów z metadanymi obiektów muzealnych, materiałów archiwalnych i bibliotecznych oraz ponad 3 000 000 obrazów, dokumentów dźwiękowych, video, podcastów, blogów i czasopism elektronicznych.
W 2007 r. IS uruchomił płatny kanał telewizyjny Smithsonian Channel (https:// www.smithsonianchannel.com), oferujący filmy dokumentalne oraz progra-my dotyczące nauki, przyrody, kultury, historii, lotnictwa i statków kosmicz-nych. Dostępny jest on w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, od 2016 r. w Sin-gapurze, a od 2019 r. w Indonezji i Wielkiej Brytanii, a niektóre z programów obejrzeć można na takich urządzeniach, jak iPad, Android oraz w mediach do transmisji strumieniowych.
O skali działalności IS mogą świadczyć dane statystyczne za 2018 r. Muzea i zoo odwiedziło 28 800 000 gości. Można było zobaczyć 229 wystaw, z czego 116 otwarto w 2018 r. Z programów edukacyjnych skorzystało 11 100 000 osób, przeszkolono 7 300 000 studentów. W 2018 r. strony IS odwiedziło 160 000 000 użytkowników. Media społecznościowe (Facebook, Twitter, Instagram) śledziło 15 100 000 osób, z kolei kanał na YouTube — 249 900 000 użytkowników. W 2018 r. partnerami IS było 210 muzeów, centrów badawczych, uniwersytetów oraz organizacji artystycznych i kulturalnych w całych Stanach Zjednoczonych.
Bu-30 Ewa Piotrowska
dżet IS wynosił 1,65 miliarda dolarów, z czego ponad 1 miliard pochodził z fun-duszy federalnych, a ponad 600 000 000 stanowiły dotacje od osób prywatnych i korporacji, koncesje, licencje itp. W marcu 2019 r. IS zatrudniał 6376 pracow-ników w USA oraz 364 w Panamie.
IS jest popularnym tematem w kulturze popularnej, w literaturze i filmach. Wątki związane z Instytutem, jego muzeami lub pracownikami pojawiają się w m.in. książkach Marka Twaina (Prostaczkowie za granicą, ang. Innocents Abroad, 1869), Johna le Carré (Szpieg doskonały, ang. A Perfect Spy, 1986), Thomasa
Harri-sa (Milczenie owiec, ang. The Silence of the Lambs, 1988), Umberto Eco (Wahadło
Foucaulta, ang. Foucault’s Pendulum, 1988), Kena Folletta (Zabójcza pamięć, ang. Code to Zero, 2000), Clive’a Cusslera i Paula Kemprecosa (Błękitne złoto, ang. Blue Gold, 2000), Dana Browna (Zaginiony symbol, ang. The Lost Symbol, 2009), Clive’a
Cusslera i Justina Scotta (Szpieg, ang. Spy, 2010), Steve’a Berry (Zaginiony
roz-kaz, ang. The Lost Order, 2017). IS i jego pracownicy pojawiają się też w filmach: Milczenie owiec (ang. The Silence of The Lambs, 1991), filmie przygodowym z
Ni-colasem Cage’m Skarb narodów (ang. National Treasure, 2004), komedii Dorwać
Smarta (ang. Get Smart, 2008), filmie biograficznym z Meryl Streep Julie i Julia
(ang. Julie & Julia, 2009), komedii Noc w muzeum 2 (ang. Night at the Museum:
Battle of the Smithsonian, 2009), filmie fantastycznonaukowym Transformers: Ze-msta upadłych (ang. Transformers: Revenge of the Fallen, 2009). W grudniu 1984 r. odkryto planetoidę nazwaną na cześć IS — (3773) Smithsonian. Znajduje się ona w głównym pasie asteroid między orbitami Marsa i Jowisza, a jej czas obiegu wokół Słońca wynosi 3 lata 69 dni i 6 godzin.
Biblioteki Instytutu Smithsona
Pierwsza biblioteka IS powstała w 1846 r. w celu gromadzenia publikacji towa-rzystw naukowych z całego świata oraz najważniejszych czasopism naukowych i literackich. Zbiory biblioteczne rosły także dzięki wymianie wydawnictw IS z innymi instytucjami. Problemy związane z brakiem środków finansowych oraz przestrzeni bibliotecznej, a także dwa pożary w budynku Smithsonian zw. Zamkiem, zadecydowały w 1866 r. o przekazaniu 40 000 woluminów w depozyt do pomieszczeń Library of Congress na Kapitolu. W 1897 r. biblioteka ta prze-niosła się do nowego budynku, w którym utworzono Smithsonian Division — sekcję zajmującą się zbiorami IS, które w ówczesnym czasie liczyły już prawie pół miliona woluminów. W 1952 r. zawarto porozumienie między IS i Library of Congress. Smithsonian Deposit, który rozrósł się do 1 000 000 egzemplarzy, został wchłonięty do księgozbioru Biblioteki Kongresu. Pracownicy IS dostali takie same prawa do korzystania z niego, jak członkowie Kongresu USA.
W drugiej połowie XIX w. muzea IS zaczęły zmieniać swe funkcje, przekształ-cając się z gabinetów osobliwości w instytucje naukowe, gromadzące własne księgozbiory. W 1881 r. powstała National Museum Library, do której ówcze-sny sekretarz IS przekazał swoją prywatną bibliotekę. Na początku XX w. zbio-ry znajdujące się w Smithsonian rozproszone były w 30 lokalizacjach. Do roku 1964 r., oprócz depozytu w Library of Congress, Biblioteki IS posiadające
wte-Zdj. 5. Plakat z 1939 r. autorstwa Władysława Teodora Bendy (1873–1948) ze zbiorów National Air and Space Museum. Wyszukane przez Collections Search Center. Źródło: http://collections. si.edu/search/detail/edanmdm:nasm_A20000550000?q=poland&record=13 [dostęp: 2019-07-25].
32 Ewa Piotrowska
dy ponad 430 000 woluminów znajdowały się w prawie 80 lokalizacjach w sied-miu miastach. W 1968 r. scentralizowano zarządzanie zasobami bibliotecznymi tworząc Smithsonian Institution Libraries, na czele których stoi jeden dyrek-tor. Jego biuro mieści się w Waszyngtonie w National Museum of Natural Hi-story, gdzie znajdują się również inne oddziały biblioteczne: Development Offi-ce, Public Information OffiOffi-ce, Technical Services oraz Digital Services. Lata 60. i 70. XX w. to okres reorganizacji Bibliotek: zracjonalizowano oraz zautomaty-zowano operacje i kolekcje, tworząc jednolity system z centralnymi usługami i katalogiem; zaczęto używać OCLC; zmieniono system klasyfikacji zbiorów bi-bliotecznych z klasyfikacji dziesiętnej Deweya na klasyfikację Biblioteki Kon-gresu. Mimo centralnego zarządzania, zbiory biblioteczne w Smithsonian ni-gdy nie były przechowywane w jednym miejscu.
Smithsonian Libraries tworzą sieć 21 specjalistycznych bibliotek naukowych, znajdujących się przy większości muzeów i centrów badawczych IS. Znajdują się one na terenie Stanów Zjednoczonych (Waszyngton, Nowy Jork, Edgewater, Suitland) oraz w Panamie (jedna biblioteka w Tropical Research Institute). Co-rocznie całkowity koszt utrzymania książnic to kilkanaście milionów dolarów, z czego 70% pokrywa Kongres USA, a 30% stanowią źródła zewnętrzne: darowi-zny od osób prywatnych i firm. Pracuje w nich 130 osób. Pracownicy biblioteczni świadczą usługi dla naukowców i kuratorów muzeów IS, jak również dla badaczy, nauczycieli, studentów i innych użytkowników pogłębiających wiedzę w intere-sujących ich dziedzinach. Dzięki dostępności online oraz digitalizacji coraz wię-cej osób z całego świata ma dostęp do bogatych zasobów Bibliotek IS.
Biblioteki te posiadają kolekcję 2 000 000 woluminów (w tym 40 000 rzadkich książek i 2000 manuskryptów), map, odbitek, obrazów, wyników badań i fizycz-nych artefaktów. Kolekcja koncentruje się głównie na naukach ścisłych, sztu-ce, historii, kulturze, muzeologii, a także na takich dziedzinach wiedzy, jak: lotnictwo i astronautyka, antropologia, astronomia, astrofizyka, biologia, bo-tanika, socjologia, zoologia i inne.
Sieć 21 Bibliotek IS tworzą:
— American Art and Portrait Gallery Library
Jest największą z pięciu bibliotek artystycznych w Bibliotekach Smith-sonian. Posiada kolekcję 180 000 książek, katalogów wystaw, katalogów aukcyjnych, prac naukowych z dziedziny sztuki amerykańskiej i euro-pejskiej, biografie.
— Anacostia Community Museum Library
Powstała w 1991 r. Posiada ponad 8000 książek i około 100 tytułów pe-riodyków związanych z tematyką historii rodziny i społeczności obsza-ru metropolitalnego Dystryktu Kolumbia.
— Botany and Horticulture Library
Biblioteka Botaniczna powstała na przełomie lat 1965/1966, a w roku 1984 dołączyła do niej kolekcja z dziedziny ogrodnictwa. Placówka posiada
Biblioteki Instytutu Smithsona 33
50 000 woluminów w Oddziale Botanicznym oraz 5000 książek, 2700 cza-sopism i 10 000 katalogów handlowych w Bibliotece Ogrodniczej. Mie-ści się w budynku National Museum of Natural History.
— Cooper Hewitt, Smithsonian Design Library
Posiada kolekcję będącą głównym amerykańskim zasobem książek, katalogów handlowych, wydawnictw seryjnych i materiałów archiwal-nych na temat projektowania i sztuki dekoracyjnej od renesansu do cza-sów współczesnych. Gromadzi dokumenty związane z teorią, historią, procesem, materiałami, wzorami, zastosowaniem i aspektami społecz-nymi projektowanych obiektów (od witraży po komputery), a także z pro-jektowaniem ogrodów, budynków, wnętrz, teatrów, miast.
— Dibner Library of the History of Science and Technology
Otwarta w 1976 r. w Museum of History and Technology. Posiada około 35 000 rzadkich książek i ponad 1600 rękopisów od XV do XIX w. W bi-bliotece znajdują się m.in. prace z zakresu filozofii (Arystotelesa, Plato-na, Archimedesa, Rogera BacoPlato-na, Awicenny), matematyki (Euklidesa), astronomii (Mikołaja Kopernika, Johannesa Keplera, Galileusza, Hewe-liusza), fizyki (Blaise’a Pascala, Izaaka Newtona, Maxa Plancka, Niel-sa Bohra, Alberta Einsteina, Michaela Faradaya), chemii, technologii i inżynierii. W kolekcji znajduje się 320 inkunabułów (np. Liber
chroni-carum — Kronika Świata Hartmanna Schedla wydana w Norymberdze
w 1493 r.). Biblioteka posiada też manuskrypty: kilkanaście rękopisów Izaaka Newtona z lat 1660–1727, zakupionych w 1936 r. w domu aukcyj-nym Sotheby’s (m.in. listy uczonego z 1687 r. i zapiski naukowe na te-maty alchemiczne i chemiczne); zbiór materiałów Wilhelma Conrada Röntgena (w tym jedne z pierwszych prześwietleń rentgenowskich); do-kumenty związane z historią elektryczności autorstwa Benjamina Fran-klina, Alessandro Volty, Michaela Faradaya i in.
— Freer Gallery of Art and Arthur M. Sackler Gallery Library
Otwarta w 1923 r. w Freer Gallery. Celem biblioteki było wspieranie ba-dań nad sztuką i kulturą ludów azjatyckich. W 1987 r. placówka prze-niosła się do budynku Arthur M. Sackler Gallery. Obecnie wspiera dzia-łania obu muzeów poprzez rozwój swojej kolekcji, planowanie wystaw, publikacje oraz inne projekty naukowe i edukacyjne. Posiada ponad 86 000 woluminów z dziedziny azjatyckiej sztuki i archeologii, konser-wacji, malarstwa, rzeźby, architektury, rysunków, druków, rękopisów, książek i fotografii. Jest uważana za jedną z najlepszych amerykańskich instytucji posiadających źródła na temat sztuki Azji. Połowa kolekcja składa się z prac w języku chińskim i japońskim.
— Hirshhorn Museum and Sculpture Garden Library
Placówka wspomaga badania i program wystaw w Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, mieści się w budynku muzeum i jest jedyną
bi-Zdj. 6. Arthur M. Sackler Gallery w Waszyngtonie.
Źródło: https://www.si.edu/museums/sackler-gallery [dostęp: 2019-07-25]. Zdj. 7. Hirschhorn Museum and Sculpture Garden w Waszyngtonie. Źródło:
Biblioteki Instytutu Smithsona 35
blioteką w Waszyngtonie poświęconą wyłącznie sztuce współczesnej. Udostępnia swoje zbiory tylko na miejscu. Posiada ponad 60 000 mono-grafii, katalogów, wydawnictw seryjnych z zakresu malarstwa, rysun-ku, grafiki, fotografii, wideo, filmu i in.
— John Wesley Powell Library of Anthropology
Została założona w 1965 r. i znajduje się na Wydziale Antropologii w bu-dynku National Museum of Natural History. Posiada 80 000 woluminów z zakresu antropologii fizycznej, archeologii, antropologii kulturowej i lingwistyki, a także z dziedzin takich, jak: folklor, biomedycyna, kry-minalistyka, badania terenowe. Kolekcja koncentruje się głównie na te-matyce związanej z kulturą, językiem i historią rdzennych Amerykanów w Ameryce Północnej i w Arktyce, kulturą i językiem Ameryki Łacińskiej. Dodatkowo w zasobach bibliotecznych znajdują się materiały dotyczące kultury azjatyckiej, Bliskiego Wschodu, Afryki i Europy.
— Joseph F. Cullman 3rd Library of Natural History
Posiada kolekcję rzadkich książek z zakresu antropologii i nauk przyrod-niczych. Zasób biblioteczny składa się z około 20 000 tomów opublikowa-nych przed 1840 r. z dziedziny antropologii fizycznej i kulturowej, etnologii, językoznawstwa rdzennych Amerykanów, archeologii, botaniki, ornitolo-gii, ichtioloornitolo-gii, entomoloornitolo-gii, paleontoloornitolo-gii, geoloornitolo-gii, mineralogii.
— Museum Support Center Library
Posiada 25 000 woluminów i służy pracownikom Museum Support Cen-ter, które jest odpowiedzialne za zarządzanie przechowywaniem zbio-rów i konserwację. Kolekcja składa się m.in. z publikacji na temat kon-serwacji, restauracji i ochrony obiektów muzealnych.
— National Air and Space Museum Library
Posiada kolekcję z dziedziny historii lotnictwa i kosmosu, wspiera bada-nia prowadzone przez pracowników muzeum oraz badaczy lotnictwa na całym świecie. Jest jedną z największych Bibliotek Smithsonian. Ma oko-ło 40 000 dokumentów (książek, wydawnictw seryjnych, raportów tech-nicznych, publikacji rządowych) z zakresu następujących zagadnień: lotnictwo, transport lotniczy, astronomia, baloniarstwo, geologia księ-życowa, planetarna i ziemska, konstrukcja silników rakietowych, hi-storia kosmosu (w tym projektowanie statków kosmicznych). Biblioteka mieści się w filii National Air and Space Museum — Steven F. Udvar-Ha-zy Center w Chantilly (Virginia).
— National Museum of African American
History & Culture Library and Archives
Ma 11 000 woluminów. Gromadzi zasoby z zakresu kultury i historii Afroamerykanów, wspiera badania na temat historii rodziny i
Zdj. 8. National Air and Space Museum w Waszyngtonie.
Źródło: https://www.si.edu/museums/air-and-space-museum [dostęp: 2019-07-25].
Zdj. 9. Steven F. Udvar-Hazy Center w Chantilly (Virginia). Źródła: https://en.wikipedia.org/ wiki/Steven_F._Udvar-Hazy_Center#/media/File:StevenFUdvarHazy.png [dostęp: 2019-07-25].
Zdj. 10. National Museum of African American History and Culture w Waszyngtonie. Źródło: https://www.si.edu/museums/african-american-museum [dostęp: 2019-07-25]. Zdj. 11. National Museum of American History w Waszyngtonie.
Zdj. 12. National Museum of Natural History w Waszyngtonie.
Źródło: https://www.si.edu/museums/natural-history-museum [dostęp: 2019-07-25]. Zdj. 13. National Postal Museum w Waszyngtonie.
Zdj. 14. National Museum of the American Indian w Waszyngtonie.
Źródło: https://www.si.edu/museums/american-indian-museum [dostęp: 2019-07-25]. Zdj. 15. National Museum of African Art w Waszyngtonie.
40 Ewa Piotrowska
— National Museum of American History Library
W zbiorach znajduje się ponad 120 000 książek, prawie 50 000 wydaw-nictw seryjnych, 460 000 katalogów handlowych reprezentujących po-nad 36 000 firm. Mieści się w budynku muzeum.
— National Museum of Natural History Library
Składa się z Biblioteki Głównej (BG) oraz 11 specjalistycznych kolekcji rozmieszczonych w całym budynku National Museum of Natural Histo-ry. Zasoby BG składają się z 120 000 dokumentów z zakresu biologii, eko-logii, ewolucji, geoeko-logii, oceanografii, paleontoeko-logii, ochrony przyrody. Biblioteka prenumeruje ponad 500 tytułów czasopism. Księgozbiory po-zostałych 11 placówek posiadają od kilku tysięcy do 100 000 woluminów. Są to m.in.: Biblioteka Entomologii, Biblioteka Zoologii Bezkręgowców, Biblioteka Zoologii Kręgowców, Biblioteka Ptaków, Biblioteka Płazów, Gadów i Ryb, Biblioteka Paleontologii Ssaków i in.
— National Postal Museum Library
Powstała w 1993 r. Znajduje się w budynku muzeum. Ma jedną z naj-większych na świecie kolekcji znaczków i materiałów filatelistycznych na świecie. Posiada zbiór ponad 40 000 książek, czasopism, katalogów i innych dokumentów.
— National Zoological Park Library
Została otwarta w 1898 r. i jest jedną z najstarszych w IS. Posiada księ-gozbiór z zakresu genetyki, fizjologii, endokrynologii i innych pokrew-nych dziedzin.
— Smithsonian Environmental Research Center Library
Założona w 1977 r., wspiera programy edukacyjne i badawcze centrum. Ma kolekcję dotyczącą takich zagadnień, jak: ekosystemy przybrzeż-ne, ekologia krajobrazu, ekologia ludności, analiza statystyczna i mo-delowanie.
— Smithsonian Libraries Research Annex
Ma najbardziej zróżnicowany tematycznie księgozbiór spośród wszyst-kich Bibliotek IS. Posiada ponad 35 000 monografii oraz ponad 250 000 zbiorów z zakresu historii i kultury oraz nauki i technologii (zbiór cza-sopism z przełomu XX/XX w., dokumentujących kulturę materialną USA i Wielkiej Brytanii), sztuki XX w. (katalogi wystaw artystów), nauk przy-rodniczych i fizycznych i in. W skład kolekcji specjalnych wchodzi m.in. 700 monografii kulinarnych opublikowanych do końca XX w. (praktycz-ne książki kucharskie, historie kulinar(praktycz-ne) oraz katalogi domów aukcyj-nych Sotheby’s i Christie’s w Nowym Jorku i Londynie do 2005 r. — Smithsonian Tropical Research Institute Library
Biblioteka znajduje się w mieście Panama w Republice Panamy. W 1923 r. założona została stacja badawcza, która w 1946 r. stała się biurem
Smith-Biblioteki Instytutu Smithsona 41
sonian, a w 1966 r. otrzymała nazwę Tropical Research Institute. Perso-nel biblioteki wspiera badaczy instytutu, a także innych użytkowników, którzy mogą korzystać z księgozbioru tylko na miejscu.
— Vine Deloria, J. Library, National Museum of the American Indian Mieści się w Cultural Resources Center w Suitland w stanie Maryland. Działa od 1999 r. i posiada kolekcję 40 000 tomów książek, czasopism i innych dokumentów z dziedzin związanych z historią, kulturą, sztu-ką i współczesnymi problemami rdzennych Amerykanów oraz rdzen-nych mieszkańców Półkuli Zachodniej. Posiada m.in. historie plemien-ne, biografie, materiały dla dzieci i młodzieży.
— Warren M. Robbins Library, National Museum of African Art
Mieści się w budynku muzeum w Waszyngtonie. Powstała w 1971 r. i jest jednym z głównych ośrodków w Stanach Zjednoczonych zajmujących się badaniami afrykańskiej sztuki wizualnej. Zbiór ponad 50 000 wolu-minów obejmuje wszystkie aspekty sztuki Afryki: rzeźbę, malarstwo, grafikę, ceramikę, tekstylia, rzemiosło, kulturę popularną, fotografię, architekturę, archeologię. Biblioteka posiada zbiory z zakresu etnogra-fii, muzykologii, sztuk scenicznych, teatru, kina, tradycji ustnej, religii oraz historii krajów afrykańskich.
W 1996 r. w Bibliotekach IS rozpoczęła się digitalizacja książek. Obecnie Digital Library Department (https://library.si.edu/departments/digital-library) zarządza digitalizacją książek dla wszystkich Bibliotek Smithsonian, tworzy wystawy on-line, kolekcje obrazów i książki cyfrowe. Masowa digitalizacja realizowana jest we współpracy z Internet Archive, przy użyciu jego sprzętu i oprogramowania. W Bibliotece Cyfrowej dostępne są pełnotekstowe kolekcje książek, m.in.: Culti-vating America’s Gardens (tytuły z XIX i początku XX w. oraz najstarsza publika-cja — słownik dla ogrodników z 1768 r.); Dibner Library Manuscripts (korespon-dencja, książki, pamiętniki i inne dokumenty badaczy od XIII do XX w. takich, jak: Izaak Newton, Johannes Kepler, Galileo Galilei, Nicola Tesla, Albert Einste-in i Einste-in.); Early Publications Einste-in American Indian Languages (publikacje z XIX i po-czątku XX w., głównie autorstwa misjonarzy nawracających rdzennych Amery-kanów na chrześcijaństwo); japońskie książki ilustrowane z lat 1600-1912; książki związane z piwem i piwowarstwem z przełomu XIX i XX w.; książki na temat hi-storii Kanału Panamskiego i relacji amerykańsko-panamskich (XIX i początek XX w.); książki uczonych (najstarsza publikacja z 1578 r., publikacje do XIX w.) i wiele innych. Digitalizowane są ponadto: obrazy, zbiory z zakresu sztuki (ogło-szenia o wystawach, wycinki z prasy i czasopism, komunikaty prasowe, broszu-ry, recenzje, zaproszenia na pokazy galerii, ilustracje, życiorysy, wypowiedzi ar-tystów, katalogi, reprodukcje). Na stronie internetowej można także przeglądać około 300 wystaw online (https://library.si.edu/exhibitions/online) przygotowa-nych od roku 1997 przez muzea i galerie Smithsonian.
42 Ewa Piotrowska
Biblioteki IS realizują programy edukacyjne dla dzieci, młodzieży i studentów (https://library.si.edu/education/sil-programs), np. wycieczki z przewodnikiem czy staże biblioteczne dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji nauko-wej oraz innych dyscyplin. Stażyści mogą brać udział w projektach lub w szko-leniu praktycznym. Dla naukowców oferowane są stypendia i udział w progra-mach, np. na lata 2019–2020 były to: Dibner Library Resident Scholar Program, będący wsparciem dla badań naukowych w dziedzinie historii i nauki z wyko-rzystaniem książek i rękopisów Biblioteki Dibnera oraz Baird Society Resident Scholar Program dla badań w szerokim zakresie tematycznym na bazie zbio-rów specjalnych Bibliotek IS w Waszyngtonie i Nowym Jorku (https://library. si.edu/internships-and-fellowships).
Biblioteki uczestniczą w komunikacji naukowej, udostępniając wyniki badań naukowych pracowników ośrodków badawczych i muzeów IS poprzez Smith-sonian Research Online (SRO), które składa się z bibliografii cytowań publika-cji (2500 nowych rekordów rocznie) oraz repozytorium pełnotekstowych publi-kacji elektronicznych. Prowadzona przez Biblioteki baza danych ma obecnie prawie 90 000 dokumentów (https://research.si.edu).
Pierwszy katalog online został wdrożony do Bibliotek IS w 1985 r. W 1999 r. ukończono dziesięcioletni projekt retrokonwersji zbiorów i katalogowania za-ległości, dzięki któremu 97% zasobów Bibliotek Smithsonian dostępnych jest w Internecie za pośrednictwem wspólnego dla wszystkich bibliotek katalogu online — Smithsonian Institution Research Information System (SIRIS — https:// siris-libraries.si.edu/ipac20/ipac.jsp?profile=liball). Zbiory biblioteczne oraz za-wartość czasopism elektronicznych i baz danych przeszukiwać można przez multiwyszukiwarkę OneSearch (https://library.si.edu/research).
Biblioteki IS współpracują z innymi instytucjami w Stanach Zjednoczonych i za granicą. Biorą udział w sieci OCLC, ponad dwie trzecie wszystkich skata-logowanych dokumentów wyszukiwanych jest w bazie danych OCLC World-Cat i adaptowanych do katalogu Smithsonian Libraries. Pozostałe materiały biblioteczne są katalogowane przez bibliotekarzy IS i następnie udostępnia-ne w WorldCat.
Książnice IS prowadzą wymianę z 4000 partnerami na całym świecie, otrzymu-jąc od nich rocznie ponad 7000 książek i czasopism. W ramach wypożyczeń mię-dzybibliotecznych Biblioteki Smithsonian udostępniają swoje zasoby wszystkim instytucjom należącym do OCLC, Library of Congress i bibliotekom federalnym, z kolei inne książnice muszą składać formularze zamówień międzybibliotecznych American Library Association (ALA) lub International Federation of Library As-sociations and Institutions (IFLA). Biblioteki IS oferują również usługę wypoży-czeń eksponatów na wystawy. Instytucje organizujące ekspozycje mogą na rok przed planowanym wydarzeniem złożyć pocztą elektroniczną pisemny wniosek o wypożyczenie cennych zbiorów bibliotecznych, np. rzadkich książek.
