R ecen zje
487
M a to w a n o w ie le m a te ria łó w z te j s e s ji w p o s ta c i a r ty k u łó w o b e jm u ją c y c h w y g ło sz on e r e fe ra ty lu b ic h sk róty . H istorii przieimysłu .szklarskiego d o ty c z ą n a stę p u ją ce a rty k u ły : m g ra W o jcie c h a G łu ziń sfciego S zklarstw o śląskie od p o ło w y X I I I w ie k u d o p o ło w y w ie k u X V I I (n r 8), dra Z b ig n ie w a K w a śn e g o H u tn ictw o szkła na Ślą sku od p o ło w y X V I I I do p o ło w y X I X w ie k u (n r 7), dra W o jc ie c h a T rzn a d la P r z e m y s ł szklarski na Śląsku od p o ło w y X I X w . do p ie r w sz e j w o jn y św ia to w e j (n r 6), m g r S ła w o m ir y C ie p ie li W y r o b y szklane w P olsce w p ó ź n ym średniow ieczu (nir 7). P o n a d to w mrze 3 za m ieszczon o sp ra w o zd a n ie 'z k rośn ień sk ich u ro czy sto ści.
J. J.
A N G IE L S C Y F A C H O W C Y W P O L S K IM P R Z E M Y Ś L E P A P IE R N IC Z Y M W p ie r w s z e j p o ło w ie X I X w . r o z w ija ją c y Się 'przem ysł Królesttwa PotLskiego w y m a g a ł zn aczn ie W iększej lic z b y fa c h o w c ó w n iż m o g ły ic h d o s ta r c z y ć -krajow e k a d ry . S tą d w w ie lu d zied zin a ch p r o d u k c ji m ia ł m ie js c e n a p ły w sił fa c h o w y c h z /zagranicy.
D oc. d r J a d w ig a Sini& rska-G zaplicfca z a ję ła się ty m z ja w isk ie m nia o d c in k u pa p ie r n ictw a i o p u b lik o w a ła rezu lta ty s w o ic h d o ty c h c z a s o w y c h b a d a ń a rch iw a ln y ch w arty k u le P ap iern icy angielscy w czerpalniach K r ó le stw a P olsk iego, og łoszon y m w rurze lit— 12/1967 „P rzeg lą d u P a p ie rn icze g o ” . A u to r k a o m ó w iła d zia ła ln o ś ć ty c h fa c h o w c ó w w n a stę p u ją cy ch p a p ie r n ia ch : w Wodi S ta d n ick ie j, J a d ow ie, G rom k u , H am ern i i C e le jo w ie , p r z y o k a zji .przedstaw iając k r ó t k o h istorię p o w sta n ia k a ż d e g o z w y m ien ion y ch ' za kładów . Z w r ó c iła też u w agę, że stosu n k o w o licznie za tru d n ia n ie mistbrzów k u n sztu p a p ie rn icze g o z A n g lii p o w o d o w a n e b y ło p rze d e w szy stk im za u fa n iem d o p r z o d u ją c e g o w ó w c z a s n a św iecie p rze m y słu itego kra ju .
J. J.
H IS T O R IA K S E R O G R A F U
W n rze 7— 8/1967 m ie sięczn ik a „W y n a la z c z o ść i R a c jo n a liz a c ja ” Jan L a c h o w ic z p rzed sta w ił d z ie je w y n a la zk u k se ro g ra fu (art. C złow iek , k tó r y p rzebił głow ą — m ur...). N a d re a liz a c ją k op ia rk i p r a c u ją c e j „n a su ch o” , b e z u ży cia chem ikałii, m y śla ł A m ery k a n in C h ester C a rlson od 1935 r. W 1937 r. zg łosił on pa ten t n a p r o ce s n a zw a n y e le k tro fo to g r a fią . 212 p a źd ziern ik a 1938 r. O trzym ał pierw szą k o p ię s p o rząd zon ą n a zasadzie w y zy sk a n ia p r a w elektrositatyki. A le k o p ia rk i je g o p om y słu u k aza ły się na r y n k u d o p iero w p ię ć lat p o w o jn ie , p ro d u k o w a n e p rze z p r z e d s ię b io rs tw o „ X e r o x C o r p o r a tio n ” w R och e ste r w stan ie N o w y J ork , a u lep szon e („T y p 914” ) p o ja w iły się n a ry n k u — w 1960 r.
A u to r n ie w sp o m n ia ł tu ta j, że w y n a la ze k C a ris o o a w y zy sk a n y b y ł ju ż w czasie w o jn y p r z e z ’a m ery k ań sk ie lo tn ic tw o , c o zreisizttą b y ło ‘p rzy czy n ą (z u w a g i n a ta je m n icę w o js k o w ą ) n ie u ja w n ia n ia w cza sie w o jn y , że k o p ia rk i ta k ie sk o n stru ow an o.
A r ty k u ł J. L a ch o w icza w „W yn a la zczości i R a c jo n a liz a c ji” otrzy m ał n ag rodę sp e cja ln ą w k o n k u rsie te g o m iesięoznaka ja k o n a jle p sze o p ra co w a n ie z za k resu w y n a la zczo ści i o c h r o n y p a te n to w e j w 1966 r.
Z . Br. W S P O M N IE N IA O B U D O W N IC Z Y M K A N A Ł U SU E S K IE G O
Wlśród p o ls k ic h in ży n ierów , k tó rzy w Ciągu X I X w . p r a c o w a li p oza g ra n ica m i k ra ju , p o c z e s n e m ie js c e z a jm u je S ta n isła w Janicki, je d e n z b u d o w n ic z y c h K a n a łu S u eskiego, zn an y n astępn ie n a teren ie R o s ji z d zia ła ln ości w d zied zin ie r e g u la c ji
488
R ecen zje
rzek. W sp om n ien ia o ty m za słu żon ym in ży n ie rze o p u b lik o w a ł „M a g a zyn P o ls k i” w mrze 1/1968, ¡przytaczając je za „D zien n ik iem B a łty ck im ” . S ą t o w sp om n ien ia p r o i. W a cła w a B a lcersk ieg o, w p r o ste j lin ii w n u k a in żyn iera. Ptrof. B a lcers k i p o d a ^ ¡szereg in te r e su ją cy ch in fo rm a c ji d o ty c z ą c y c h o so b y s w e g o dziada, k tó r e za ch o w a ły się w tr a d y c ji ¡rodzinnej.
J. J.
W S P R A W IE K A D R O K R Ę T O W C Ó W W P O L S C E M IĘ D Z Y W O JE N N E J W 1667 r. S to czn ia S zczeciń sk a o b c h o d z iła 20-iecae s w e j p r a c y . Z t e j o k a z ji r o cz n ik k ra jo z n a w c z y „Z ie m ia ” (o k tó r y m m ó w im y w y ż e j), za m ieścił re p orta ż R o m a n a B u rzyń sk ie g o Stocznia m o to r em postęp u . W e w stę p n e j części ¡reportażu z n a j d u je się zdanie: „N ig d y w Poflisce p r z e d II w o jn ą św ia tow ą n ie m ie liśm y p r z e m y słu 'Stoczniow ego [idzie tu ta j o p r z e m y śl o k rę to w y ; u w . Z . iBr.]. Ndie posiada liśm y an i o d p o w ie d n ic h z a k ła d ó w p r z e m y s ło w y ch ani też ta k ich fa c h o w c ó w , k tó r z y b y poHmafiE statk i p r o je k to w a ć . N a sz p r z e m y s ł s to c z n io w y n a r o d z ił się [p o n w o jn ie ¡św iatow ej] z n icz e g o [...]” (s. 237).
Z d a n ie to, w y c ią g n ię te z la m u sa p u b licy sty k i m in io n e g o ok resu , jest n ie p r a w d ziw e, a b stra h u ją c ju ż n a w e t od w ręciz h u m o ry sty czn e g o sform u łow a n ia , że coś się m oż e n a ro d zić z n iczego.
Jeśli id z ie o in ży n ie ró w o k r ę to w c ó w , c z y — ja k fo r m u łu je B u rzyń sk i -— „ f a ch o w có w , k tó r z y b y pottratfili /statki p r o je k to w a ć ” , to n p . w k sią żce P olsk a m a ry narka w ojen n a 1918— 1939 (G dyn ia 1966) k m d r por. d r S ta n isła w O rdon p is ze n a s. 178, ż e sy tu a c ja n ie b y ła n iek o rzy stn a : „ Z p a ń s tw z a b o r cz y ch p r z y b y ła d o P olsk i znaczna [liczba] ¡specjalistów m o r sk ich S rzeczn y ah z r ó ż n y ch dziedzin, k tó r z y z o sta li m . in. zatrudn ien i w is tn ie ją cy ch o k r ę t o w y c h w a rszta ta ch r e m o n to w y c h ; w p ó ź n ie js z y c h la ta c h m ię d z y w o je n n y c h p r z y c z y n ili się za ró w n o d o lich ¡rozw oju, ja k też d o b u d o w y n o w y c h p rze d sięb iorstw p rzem y słu o k rę to w e g o . S p e cja liś ci ci za jm ow a li się r ó w n ie ż szk olen iem k a d r y o k r ę t o w c ó w ” , a n a s. 179 w y m ie n ia n a zw isk a n ie k tó r y c h ¡inżynierów b u d o w n ictw a o k rę to w e g o w y k s zta łco n y ch n a uiczeflmiach r o sy js k ic h i im ających z a sobą du żą p ra k ty k ę n a ta m tejsz y ch stoczn ia ch i w ic h b iu r a c h p r o je k to w y c h , k tó r z y p o I w o jn ie ś w ia to w e j w r ó c ili d o P o ls k i (zob. te ż w y k a z n a s. 296). „K a d ra sp e cja lis tó w , g łó w n ie z zakresu b u d o w n ictw a o k r ę t ó w w o jen n ych , b y ła w ó w c z a s znaczna” , p isze ten że a u to r n a ¡s. 180 *.
Inną n a tóm ia st sp raw ą jest, że „z e w z g lę d u n a to, że .przem ysł o k r ę to w y w P o ls ce w 'łatach ¡m ięd zy w ojen n y ch ro z w in ą ł się sła b o, n ie z a s ta ł o n i n a leży cie w y k orzy sta n i” (s. 180). S k ą din ąd w ia d o m o n a p rzyk ła d , ż e inż. H e n ry k U m ia s to w - sk i, je d e n z d y re k to ró w za łożon ej w 1912 r. w ie lk ie j sto czn i w M ik o ła jo w ie w u jś c iu B oh u , w P o ls ce m ię d z y w o je n n e j b y ł m .in . d y rek torem Z a k ła d ó w S ta ra ch o w ic k ich ; ,alle zaraz p o w y z w o le n iu G dań sk a w r ó c ił d o b u d o w n ictw a o k rę to w e g o ja k o d y re k to r Zjednoczeni® , S tocz n i P olsk ich . S tan ęli w ó w c z a s d o p r a c y w ofcre- tow nicfcw ie ta k że sp e cja liś ci sp ośród ty c h , k tó r z y w m ię d z y w o je n n e j P o ls c e p r a c o w a li w 'stoczniach, ¡czy te ż w in n y s p o s ó b b y li zwiąizani iz ro zw ija n ie m k ra jo w e g o przem y słu toudoWy o k r ę t ó w Hub z b u d o w ą 'ok rętów d la P o ls k i za g ra n icą (n adzory te ch n iczn e w stoczn ia ch 'zagranicznyoh). N ie k tó rzy z n ic h stan ęli też d o p r a c y dy d a k ty czn e j n a W y d zia le B u d o w y O k r ę tó w P o lite ch n ik i G d a ń sk ie j i w P a ń s tw o w y m L ic e u m B u d o w n ic tw a O k rę to w eg o w G dańsku (o b ie t e p la có w k i u tw o rz o n o w 1946 r.).
O p rócz o k rę to w c ó w w y s z k o lo n y c h w u czeln ia ch p a ń stw za b o rczy ch m ie liśm y ta k że ta k ich , k tó rzy o k rę to w n ic tw o stu d iow a li z a gra n icą ju ż p o I w o jn ie
świaito-1 Z ob. też np. a rtyk u ły S. O rdona, o k tó ry ch m o w a w n o ta tce M odlin — k olebka p rzem ysłu ok rętów w o jen n y ch , „K w a rta ln ik ” n r 1— 2/1965, s. 202.
