Z problematyki handlu polsko-gdańskiego drugiej połowy XV wieku

(1)

(2)

M A R IA N B I S K U P

Z problematyki handlu polsko-gdańskiego

drugiej połowy XVw

ieku

Z agad n ien ie h an d lu p o lsk o -g d a ń sk ieg o drugiej p o ło w y w ie k u X V w h isto rio g ra  f ii p o lsk iej je s t o p ra co w a n e w n ied o sta teczn y m stop n iu . N ie w ie le w ie m y o jego lic z b o w y c h rozm iarach, a zw ła szcza g łó w n y c h cech a ch i z n a m io n a c h 1. O dbija to ra

żąco od o p ra co w a ń d a lsz y c h fa z ro zw o jo w y ch h a n d lu p o lsk o -g d a ń sk ieg o , np. w w ie  ku X V I i X V II, k tóre dają nam jeg o zn a czn ie p e łn ie jsz y i w y r a z istsz y obraz. D y s proporcja ta je s t ty m d o tk liw sza , że w ła śn ie druga p o ło w a X V stu le c ia sta n o w i dla h an d lu P o lsk i z G d ań sk iem okres w całej p ełn i p rzełom ow y. N a fa k t ten w p ły w a zarów no zm ian a w p rzed m io cie teg o h an d lu (rosnący u d zia ł zboża), ja k i okoliczność, że w śród jeg o u c z e stn ik ó w p o ja w ia ją sią p r z e d sta w ic ie le fe u d a łó w ś w ie c k ic h i ko śc ieln y ch , sp ła w ia ją c y c h na w ła sn ą ręk ę p rod u k ty roln e i le ś n e do p ortu gdańskiego. H a n d el p o lsk o -g d a ń sk i tego o k resu je s t w ię c w iern y m od b iciem głęb ok iej przem iany, k tórą przech od zi w sp ó łc z e śn ie w ie ś p olsk a, w szczeg ó ln o ści przez w zro st folw ark u szla ch eck ieg o , p rzy trw a ją cy m jeszcze ży w y m rozw oju m ia st p o lsk ich , sp o w o d o w a  n y m n a ra sta n iem e le m e n tó w gospodarki to w a ro w o -p ien iężn ej. S tąd te ż badania n ad ty m w ła śn ie ok resem h an d lu p o lsk o -g d a ń sk ieg o dać m ogą w y n ik i rzu ca ją ce snop św ia tła na b rzem ien n y w sk u tk ach , a n ie w y ja śn io n y dotąd n a le ż y c ie p roces zasad  n iczy ch p rzem ian gosp od ark i P o lsk i d rugiej p o ło w y w ie k u X V , k tóre zaciążyły

w ca łej p e łn i na d a lszy m p rzeb ieg u p o lsk ieg o p rocesu d ziejo w eg o w n a stęp n y ch stu  lecia ch . K o n ieczn o ść w szech stro n n eg o zb ad an ia ty c h k lu czo w y ch p ro b lem ó w pod k reśliła w y ra źn ie k o n feren cja o tw ock a h isto ry k ó w p o ls k ic h 2.

P ro b lem a ty k a h an d lu p o lsk o -g d a ń sk ieg o d rugiej p o ło w y w ie k u X V je s t za g a d n ie n iem ob szern ym i dość tru d n ym do w yczerp an ia. W ogra n iczo n y ch ram ach n in ie j szego a rty k u łu u siło w a n o na p o d sta w ie n ie w y k o r z y sta n y c h dotąd m a te r ia łó w źródło w y c h 3 dać ty lk o jego o g ó ln y zarys jako z a p o czą tk o w a n ie d a lszy ch badań. Oprócz ogóln ej i n iezb ęd n ej c h a ra k tery sty k i h a n d lu teg o ok resu i w a ru n k ó w jego rozw oju g łó w n y n a cisk położono na p rob lem y k lu czo w e, k tóre p rzed sta w ia ło zagad n ien ie h a n d lu szla ch ty i m ia st p o lsk ich . Z o sta ły one w y su n ię te na plan p ierw szy , ch ociaż starano się n ie p om inąć i p o zo sta ły ch k w estii.

1 D an e ty lk o dla ek sp ortu gd a ń sk ieg o z la t 1490— 1492 o p u b lik o w a n e przez V. L a u f f e r a , D a n zig s S c h iffs - u n d W a a r e n v e rk e h r a m E n de d es X V J a h rh u n  d e rts, „Z eitsch rift des W estp reu ssisch en G e sc h ic h tsv e r e in s“ t. X X X III, 1894. Z opra co w a ń je d y n ie rozpraw a H . P e l c z a r a , H a n d el z b o ż e m z d ó b r k r ó le w s k ic h K a z i m ie r z a J a g ie llo ń c z y k a , „R ocznik G d ań sk i“ t. X II, 1938, s. 33— 73 oraz: M iscella n ea a rc h iw a ln e z d ru g ie j p o ło w y X V w ie k u , ibidem , s. 177— 195.

J P ie r w s z a k o n fe r e n c ja m e to d o lo g ic zn a h is to r y k ó w p o ls k ic h t. I, W arszaw a 1953 —■ refera t prof. M. M a ł o w i s t a, Z arys p o lsk ieg o p ro cesu d z ie jo w e g o od X V do X V II w ie k u i d ysk u sja, s. 368 i nn.

3 W ykorzystano p rzed e w sz y stk im zasob y A rch iw u m P a ń stw o w e g o w G dań sku (cyt. A G d), gd zie przejrzan o k oresp o n d en cję G dańska z la t 1466— 1500 (zw łaszcza k o resp o n d en cję k ró lew sk ą , p a n ó w i m ia st p o lsk ich , k sięg i ła w n ic z e i rec e sy zjazdów

(3)

Z P R O B L E M A T Y K I H A N D L U P O L S K O -G D A N S K IE G O D R U G I E J P O Ł O W Y X V I W . 3 9 1

G łów ną cech ą h an d lu p o lsk o -g d a ń sk ieg o drugiej p o ło w y X V stu lecia , która w y  suw a się na p lan p ierw szy , je s t cią g ła w a lk a o z a p e w n ie n ie m u p ełn ej sw obody. S p r a w d ź ie a k t in k orp oracji P ru s z r. 1454 oraz pokój toru ń sk i z r. 1466 z a p e w n ia ły całkow itą w o ln o ść d la h a n d lu p olsk o-p ru sk iego; jed n a k na p rzeszk od zie sta n ą ł T o  ruń, d ążący do p ełn eg o e g zek w o w a n ia sw eg o p raw a sk ład u , p otw ierd zo n eg o przez

K a z im ie r z a J a g ie llo ń c z y k a w r. 1457, i to- zarów no na d rogach lą d o w y ch , ja k i na Wiśle. S ta n o w isk o to w y w o ła n ie z w y k le o strą w a lk ę G dańska oraz c zy n n ik ó w za in tereso w a n y ch z T oruniem . W alka ta, której ty lk o g łó w n e eta p y zn am y z d o ty ch  czasow ych o p r a c o w a ń 4, toczyć s ię b ęd zie przez całość o m a w ia n eg o ok resu i dalej aż do r. 1537. Z asad n icze jej m o m en ty w drugiej p o ło w ie X V stu le c ia są n astęp u jące: 1) w alk a o w o ln o ść drogi w iśla n e j; 2) w a lk a o w o ln o ść dróg do G dańska p rzez N a  kło i T u cholę, a zw łaszcza — m o m en t c a łk o w icie dotąd n ie d o cen ia n y — o sw ob od ę dróg lą d o w y ch z M azow sza; 3) w a lk a T orunia o w y e lim in o w a n ie B y d g o szczy w h a n  dlu z G d ań sk iem oraz — w ią ż ą c e się z tym — d ą żen ie d o u su n ięcia p o śred n ictw a p o l skich środ k ów tra n sp o rto w y ch na W iśle. D w a p ierw sze m o m en ty są aż do r. 1489 ściśle z sobą zw iązan e, n a to m ia st trzeci z n ich je s t u boczny, choć w y stę p u je n a j częściej w p ow ią za n iu z obu poprzednim i.

W alka z to ru ń sk im p ra w em sk ła d u rozpoczęła się ju ż w r. 1467, gd y zarów no G dańsk, ja k i stron a krzyżack a p rzy p u ściły na n ie p ie r w sz y s z t u r m 5. N ajb ard ziej dDtkliwie od czu w a n y b y ł w p ierw szej fa z ie szczeg ó ln ie p rzym us u ży w a n ia dróg lą  dow ych przez Toruń, stąd też zarów n o sta ra n ia gdań szczan , ja k i sa m y ch toru n ian zm ierzają do z n iesien ia bądź u trzy m a n ia na ty m p u n k cie p o sta n o w ień p r z y w ile ju składow ego. M im o w ię c u z y sk iw a n ia przez to ru n ia n w la ta c h 14696, 14747 i 14778 m andatów K azim ierza J a g iello ń czy k a , za k a zu ją cy ch o m ija n ia m iasta, gd ań szczan om udaje s ię okresow o, zw ła szcza od r. 1478, o g ra n iczy ć eg z e k w o w a n ie ty c h p o sta n o  w ień °. Z asad n icza w a lk a w y b u ch a z całą siłą od r. 1480 i to przed e w sz y stk im na szlaku w iśla n y m . T o ru n ia n ie zatrzym u ją sta tk i p ły n ą ce do G dańska b ez w zg lęd u na p och od zen ie ich w ła śc ic ie li, m o ty w u ją c to groźbą ruiny, w iszą cą nad m ia stem i żądaniam i w y su n ię ty m i przez p o s p ó ls tw o 10. J e d n o cześn ie rozpoczęto p on ow n ie zatrzym yw ać na d rogach k u p có w o m ija ją cy ch m i a s t o u . P r o te st gd ań sk iej rady

stan ów P ru s K ró lew sk ich . Z A rch iw u m M iasta T oru n ia (cyt, A Tor) w yk o rzy sta n o obfitą k o resp o n d en cję z tego sa m eg o okresu. W A rch iw u m G łó w n y m A k t D a w n y ch w W arszaw ie p rzejrzano k sięg i m ie jsk ie Starej i N o w ej W arszaw y z drugiej p o ło  w y w iek u X V .

4 Z agad n ien ie to w y m a g a gru n to w n eg o op ra co w a n ia n a szerszym tle. P race H. O e s t e r r e i c h a, D ie H a n d e lsb e zie h u n g e n d e r S ta d t T h o rn z u P o len , „Z eitsch rift des W estp reu ssisch en G e sc h ic h tsv e r e in s“ t. X X V III і X X X III, 1890— 1894, jak і В. N i m m e r t a, D a n zig s V e r h ä ltn is z u P o le n in d e n J a h re n 1466— 1492, „Z eitsch rift des W estp reu ssich en G e s c h ic h tsv e r e in s“ t. L III, 1901, k tóre p rzed sta w ia ją to zagad  nienie, n ie od p ow iad ają d zisiejszy m p ostu latom bad aw czym . O p racow an ie L. K o  c z e g o, D z ie je w e w n ę tr z n e T o ru n ia do r. 1793, P o zn a ń 1933, s. 60 sq. op iera się w głów n ej m ierze na w y n ik a c h O e s t e r r ę i c h a oraz częścio w o na a rch iw a lia ch toruńskich. ’ A k te n d e r S tä n d e ta g e P re u ss e n s k ö n ig lic h e n A n th e ils , w yd . Fr. T h u n e r t t. I, G dańsk 1888, nr 9, 10. " A Tor nr 2052. 7 A Tor nr 2126 — por. A G d 300 D, 68, 189. 8 A G d 300 D, 56, 170.

9 A G d 300 D, 68, 221 — T oruń do G dańska — 21 V I 1479 — w y ja śn ia , że n ie n a  rusza sw o b o d y ru chu na W iśle, a za trzy m a n ie k ilk u tr a te w n astąp iło na prośb ę ich w ła ścicieli z u w a g i na n isk i stan w ody.

10 A G d 300 D, 68, 241 — T oruń do G dańska 7 X 1481. 11 A Tor nr 2348.

(4)

392 M A R IA N B IS K U P

u k r ó la 12 sp o w o d o w a ł, m im o k o n tra k cji rad y to ru ń sk iej, za w ie sz e n ie toru ń sk ie go p raw a sk ła d u w sierp n iu 1482 r. W olność ż eg lu g i została p rzyw rócon a przez k róla w ca łej p e ł n i 13 ch ociaż p o sta n o w ie n ie to n ie b yło r e sp ek to w a n e przez toru- n iań w o d n iesien iu do k u p có w m azow ieck ich .

J ed n o cześn ie została stoczon a w a lk a o sw o b o d ę h an d lu — przed e w szy stk im by d łem — k u p có w m a zo w ieck ich , d o ciera ją cy ch d rogam i lą d o w y m i do G dańska. Toru n ia n ie w r. 1480 p o d n ieśli na zje ź d z ie sta n ó w p ru sk ich w P a słę k u sp ra w ę p rzestrze ga n ia d a w n y ch p rzep isó w h a n d lo w y ch zm u sza ją cy ch M azow szan do sprzedaw ania sw o ic h to w a ró w ty lk o w m ia sta c h n a d g ra n iczn y ch ziem i ch ełm iń sk iej z Toruniem na c z e l e 14. W lip c u 1481 r. u z y sk a li przy pom ocy sta n ó w ziem i ch ełm iń sk iej naw et m a n d a t k ró lew sk i do M ik ołaja D ąb row sk iego, w o je w o d y ch ełm iń sk ieg o , nak azu ją c y czu w ać nad p rzestrzeg a n iem „starych dróg“ (tj. n ie o m ija ją cy ch m ia st nadgra n iczn y ch ziem i ch ełm iń sk iej) p rzez k u p có w m a z o w ie c k ic h 13. O stry p ro test gdań szczan sp o w o d o w a ł ju ż w gru d n iu teg o roku o d w o ła n ie m a n d a tu p rzez króla 16 i przy w r ó c e n ie w zn acznej m ierze sw o b o d y dróg z M azow sza do G d a ń s k a 17.

Z now u rozp oczął T oruń w a lk ę w r. 1485, gd y w y k o rzy stu ją c p ob yt K azim ierza J a g ie llo ń c z y k a w sw o ic h m urach, u zy sk a ł p o tw ierd zen ie p rzy w ilejó w , a w ię c i pra w a sk ład u . G łów n y n a c isk p ołożon o p rzed e w sz y stk im na za m k n ięcie ru chu h an  d lo w eg o m ia st w ielk o p o lsk ich z P o zn a n iem na czele oraz ruch u k u p có w norym  b ersk ich , u trzy m y w a n eg o z G d ań sk iem n a jw y g o d n iejszą drogą n a k ie ls k ą 1R. P o  n o w n a in te r w e n c ja gd ań szczan u króla sp o w o d o w a ła w lu ty m 1486 r. częścio w e p rzyn ajm n iej p o w strzy m a n ie, zw ła szcza w ob ec k u p có w gd ań sk ich , a k cji torunian b ez sk ru p u łó w k o n fisk u ją cy ch to w a ry k u p có w za trzy m a n y ch na drodze n a k ie lsk ie j18. D op iero jed n a k u m ow a za w a rta w r. 1489 p rzez w y sła n n ik ó w G dańska, T orunia i E lb ląga n a zjeźd zie w G d ań sk u sp o w o d o w a ła trw a lsze u sp ok ojen ie. T orunianie zgod zili się n a za w ie sz e n ie na la t 10 sw eg o p raw a sk ła d u i to tak na ląd zie, jak i na W iśle, a le tutaj ty lk o d la k u p có w m ia st p ru sk ich z G d ań sk iem na czele. U tr z y  m a n e z o sta ło w ię c p o sta n o w ie n ie o p rzy m u sie sk ła d u d la sta tk ó w p ły n ą c y c h z P o l sk i w dół W isły 20. W te n sposób sam G dańsk o d n ió sł z w y c ię stw o za p ew n ia ją c dla s ie b ie fa k ty c z n ie p ełn ą sw o b o d ę h a n d lu z ziem iam i polsk im i. P o zo sta w a ło jeszcze w y w a lc z e n ie w o ln o śc i dla sta tk ó w p rzy b y w a ją cy ch drogą w iśla n ą z P o lsk i. W prak ty c e ży cio w ej statk om , sz czeg ó ln ie m a zo w ieck im , u d a w a ło się często o m ijać prze p is y toru ń sk iego p raw a sk ład u , o czym św ia d c z y p e łe n g o ry czy lis t toru n ian do gd ań szczan z r. 149321. J ed n a k że ob ostrzen ia to ru ń sk ie tr w a ły d alej, stając się

12 A Gd 300 D, 51, 112; 300 D, 3, 244; 300 D, 44, 142.

13 H a n sisch es U rk u n d en b u ch , w yd . W. S t e i n t. X, L eip zig 1907, nr 990, 991. 14 R e c e sy g d a ń sk ie — cyt. A G d 300, 29/3, s. 130; A Tor, n r 2331.

15 A G d 300 D , 55, 27 — m a n d a t k ró lew sk i z 7 V I I 1481 : Id e o tu e s in a e r ita ti m a n  d a m u s, q u a tin u s h u iu s m o d i b o v e s e t m e r c e s n o n n is i p e r v ia m a n tiq u a m , q u a m d iu ir e c o n su e ta m fu it, tr a n s ir e p e r m itta t, e o sd e m o m n e s q u i in s o lita v ia ir e n t, a rre sta n d i.

16 A G d 300 D, 55, 28; A T or nr 2355. 17 A G d 300 D, 55 nr 30, 34 і 38.

18 A G d 300 D, 6, 173 і 174; 300 D, 22, 165 і 166; A T or nr 2537. 19 A G d 300 D, 3 nr 335, 341, 343, 344, 388.

20 A G d 300, 29/3, s. 349 — por. O e s t e r r e i c h , op. cit., s. 63.

31 A G d 300 D, 69, 64 — T oruń do G dańska 16.1.1493: Sk arga ną M azow szan, d y W id d er a id e lo b e lic h e g e w o n h e it u n n d g e r e c h tik e it d isses la n d e s fr e y e r n id d e r fa r th g e b ro u c h e n uf f e r W eissei, d a s d en n e n ic h t a lle y n e u n n sse r s ta d t su n d e r d e m g a n t- c ze n la n d e zc u g ro s ze m sc h a d e n u n n d v o r fa n g e is t, a ls ze d a s e w r e Weisheiten, d y do m y t e n n k e n u n s u ff gen s m o l b e s c h ir m e t u n n d e b e s c h o tc z e t h a b en , N ü w o l m e r k e n u n n d e zc u g u te r m o s e v o rn e m e n , w e m e k o m p t d e r g ro s ze g ed en , w e m k o m p t d e r g e n isz u n n d e g ro sze h a n d e, w e m k o m p t d e r g ro sze p r o f ith u n n d e z c u - n e m e n , d e r u n s u n n d e d e n u n n sre n n , do G ot v o r s e y , m o c h te n och v é l z c u s w e r k ö  rnen, szo d u rch ie r g d ic k u n n d e zc u n e m e n s y e o b ir u n s ste ig e n w e r d e n u n n d u n s

(5)

Z P R O B L E M A T Y K I H A N D L U P O L S K O -G D A N S K IE G O D R U G I E J P O Ł O W Y X V I W . 3 9 3

u ciążliw ym ciężarem ju ż n ie ty le d la gd ańszczan, ile d la sa m y ch ek sp o rteró w w iś  lan ych z p rzed sta w iciela m i sz la c h ty p o lsk iej n a czele. Ci o sta tn i rozp oczyn ają tera z w spólnie z gd ań szczan am i a k cję o sw o b o d ę ż eg lu g i w iśla n e j. W yn ik iem jej są po stan ow ien ia sta tu tó w p io trk o w sk ich r. 1496 zastrzeg a ją ce w o ln o ść ż eg lu g i w iśla n e j bez u tru d n ień ze stro n y to ru n ia n -2, a n a w e t próba c a łk o w ite g o zn ie sie n ia sk ła d u

t o r u ń s k ie g o przez O lbrachta w r. 1498 23. D alsza w a lk a je s t prow ad zon a w sp ó ln ie na zjazdach p r z e d sta w ic ie li sta n ó w p ru sk ich i p o lsk ich z królem , w K ra k o w ie vv r. 1499 M. T rw a ona w całej p e łn i za A le k s a n d r a 25, zn ajd u jąc w reszcie sw ój k res w p o sta n o w ien iu Z ygm u n ta S ta reg o z r. 1537, zn oszącym to ru ń sk ie p raw o sk ła d u na w szy stk ie to w a ry z w y ją tk ie m ryb w ie z io n y c h w g ó rę rzeki.

Trzeci m om ent, p r z e ja w ia ją c y s ię w p o łą czen iu z w a lk ą o p raw o sk ład u , to d ą- ženie toru n ian d o eg z e k w o w a n ia d a w n y ch u c h w a ł m ia st p ru sk ich z p o czą tk ó w X V w ieku, za k a zu ją cy ch fra ch to w a n ia n a p o lsk ich sta tk a ch w iśla n y c h oraz za trzy m y  w ania się sta tk ó w p ru sk ich na „p olsk im [sc. gran iczn ym ] b rzeg u “ 20. W alkę o ich utrzym anie p o d ją ł na n ow o T oruń od r. 1477 27, dążąc zw ła szcza do p o d cięcia k o n  taktów gd ań szczan z B yd goszczą, sta n o w ią cą cen tru m ów czesn ej ż e g lu g i na K u ja  w ach i b ęd ącą o ż y w io n y m p u n k tem h a n d lu w iśla n e g o 28. W alka ta prow ad zon a z p o  w o ły w a n iem s ię na dobro in te r e só w czło n k ó w H a n z y 20 ro zgryw a s ię aż do k o ń ca XV stu lecia , b ez w ię k sz y c h jed n a k re z u lta tó w dla toru n ian , k tórzy n ie zd ołają p rze łam ać sta n o w isk a i p ra k ty k i ży cio w ej gdań szczan .

N a tle p rzed sta w io n ej p o w y żej w o g ó ln y ch za ry sa ch w a lk i G dańska z toru ń sk im praw em sk ła d u ro zw ija s ię n iep o w strzy m a n ie jeg o h a n d el z P olsk ą. P rzy stęp u ją c ob ecn ie do jego c h a r a k te r y sty k i stw ierd zić n ależy, że w o m a w ia n y m o k resie z d e c y  dow anie zaznacza się h a n d el m ia st p o lsk ich oraz h a n d el sz la c h ty i d u ch o w ień stw a . P ierw szy z n ich o d g ry w a p oczątk ow o g łó w n ą rolę, stą d te ż o m ó w ić go w y p a d a w p ierw szy m rzędzie.

H an d el m ia st p o lsk ich z G d a ń sk iem pod w ie lu w z g lę d a m i m a ch arak ter p od ob  ny do h an d lu z o k resu k rzy ża ck ieg o sta n o w ią c jeg o k o n ty n u a cję. D la teg o też po r. 1466 sp o ty k a m y w zn aczn ej m ierze ty c h sa m y c h u c z e stn ik ó w h a n d lu i — częścio  wo — a rty k u ły ek sp ortow e. N a p la n p ie r w sz y w y su w a ją s ię tu taj p ó łn o c n o -w sc h o d  e n tk e y n w a c h sze n u n n d e u n d e rd r u c k e n , w e n n a lle y n e d e n n M a s z a w r e n n , czu w e lc h e n s y e n ic h t g e k o m e n w e r e n , so e w e r e e r s z a m h e it u f f g en n e c ze ith , do w y r s y u ff h ild e n g leich u n s d y sa c h e n zc u h e r tc z e n g eg a n g en b e tte n u n n d e n e b e n uns d a s la n d is g e r e c h tik e it b e k r e f f tig e t u n n d v o rfo c h te n . —■ Por. A G d 300, 29/3, s. 697— 8.

22 V o lu m in a le g u m t. I, w yd . II. P etersb u rg 1859, s. 118.

23 M a tric u la ru m R eg n i P o lo n ia e S u m m a ria t. II, W arszaw a 1907, nr 1269. 24 R ecesy to ru ń sk ie — A T or, V II/4, s. 229 — por. n iżej.

25 A k ta A le k sa n d r a , w yd. Fr. P a p é e, nr 174, K ra k ó w 1927 — O e s t e r  r e i c h , op. cit., s. 67 sq.

™ Por. W. K o w a l e n k o , P o lsk a że g lu g a n a W iśle i B a łty k u w X I V і X V w iek u , „R oczniki H isto ry cz n e“ t. X V II, 1948, s. 353 sq.

27 A G d 300 D, 68, 201 — T oruń do G dańska 25 V I I 1477: v o n w e g e n n d e r sc h ip - per, die sich, v e r c la g e n n , w ie d a s d e r k o u ffm a n n w e d e r a id e g e w o n h e i t u n n d e w il - ko er d es la n d e s u f f p o ln isc h e b o d e n s c h iffe t, d a s n ic h t a lle y n e d e n u n n szr e n s u n d e r ouch d en e w r e n n zc u v o r fa n g e u n n d m e r g lic h e m sc h a d e n n g e d e y e t.

28 A G d 300 D, 69, 7 — T oruń do G d ań sk a 19 V 1489: d a s d ie se lb ig e n n (sc. b y d goszczanie) v o n e tlic h e n n e u w e r e n m itw o n e r e n e n d tk e g e n n d e s la n d e s p r iv ile g io , a ld e n recessen , v o r tr a g k d e r H en sze, w e r d e n m it g e ld e v o r le g e t u n n d e k o rn e u ff p o l n isch e b o d e m e v o r f r a c h t a b e c zu sc h iffe n . — Por. A G d 300 D, 69, 96.

29 A G d 300 D, 69, 96 — T oruń do G dańska 1 1 IV 1496: d e r H en sze g e r e c h tic h e y t n ic h t w e n ig }с do m i t w ir d t e n tk e g e n g e ta n m i t u n d e v c z c h e n g e m e n y n s c h a ft u n d e g e - se lsc h a ft zc u haben .

(6)

394 M A R IA N B I S K U P

n ie m ia steczk a m a z o w ie c k ie ja k R ó ż a n 30, Ł o m ż a 31, P r z a s n y s z 32 i C ie c h a n ó w ** k tó ry ch m ieszk a ń cy w d a lszy m cią g u sp ła w ia ją do portu gd a ń sk ieg o drzew o, sm ołę i pak, a n ie w ą tp liw ie tak że p o zo sta łe to w a ry le ś n e (w osk, m iód). P od ob n e artyk u ły ek sp ortu ją ta k że są sie d n ie m ia steczk a p od lask ie, ja k G o n ią d z 34, D r o h ic z y n 36, B rześć L ite w sk i м, B ie lsk (P odlaski) 37 i S u r a ż 38. D rzew o c is o w e sp ła w ia n e je s t dalej z M a łop olsk i, zw ła szcza z N o w eg o Sącza 39.

O żyw ion e sto su n k i h a n d lo w e ob serw u jem y ró w n ież m ięd zy G d ań sk iem a za ch od n im i m ia steczk a m i m a zo w ieck im i, jed n a k g łó w n y przed m iot ich ek sp ortu nie sta n o w ią ju ż to w a ry leśn e, lecz zboże. W yw óz teg o a rty k u łu do p a ń stw a k rzyżac kiego zn a n y 'już dobrze w p o czą tk a ch X V w ie k u i w o k resie w o jn y trzy n a sto letn iej, zd aje się o b ecn ie w zra sta ć w zn aczn ym stop n iu . N a jw a ż n ie jsz y m i ośrod k am i sp ła  w ia ją cy m i ten prod u k t są p rzed e w sz y stk im P ło ck , W arszaw a, Z akroczym i W y szogród oraz P u łtu s k nad N a rw ią . Z naczne n a sile n ie ek sp ortu zboża przez te ośrodki je s t w id o czn e ju ż d o w o d n ie ok. r. 1480 i u ja w n ia się w całej p e łn i w o k r e sie w a lk i z to ru ń sk im p raw em sk ła d u 40. O środkam i e k sp o rtu ją cy m i Zboże do G dańska są także m ia steczk a w o jew ó d ztw a ra w sk ieg o . W śród n ich w y m ie n ić n a le ż y przede w sz y st k im G o sty n in 41, G ąbin 42 i R a w ę 48 oraz a r cy b isk u p i Ł o w icz M.

Obok drogi w iśla n e j, ja k o g łó w n ej, k u p cy m a z o w ie c c y u ży w a ją ró w n ież dróg lą d o w y ch przez z iem ię dobrzyńską i c h ełm iń sk ą do G dańska. D rogam i ty m i pędzi się zw ła szcza stad a b yd ła, p ow o d u ją ce n ieraz szk od y na p o la ch u p raw n ych , co jest jed n y m z p o w o d ó w op o zy cji ry c e r stw a ziem i ch ełm iń sk iej i p o p iera n ia dążeń to  r u n ia n do o gran iczen ia sw o b o d y tego h a n d lu 45. D a lszy m a rty k u łem ek sp ortow ym k u p có w m a zo w ieck ich je s t su k n o m ie jsc o w e j p rodukcji, na którego złą jak ość skarżą się m ia sta p ru sk ie w r. 148 0 40.

30 A G d 300, 43/2 b (K sięga ła w n icza z la t 1466— 1476), s. 203 (r. 1468). 31 Ib id em s. 312, 320 (r. 1469); A G d 300 D, 7, 128 (r. 1495). 32 A G d 300 D, 7, 144 (ok. r. 1500). 33 A G d 300 D, 7, 145 (ok. r. 1500). 34 A G d 300 43/2 b, s. 141, 143 (r. 1467). 35 A G d 300 D, 7, 81 (r. 1482). 36 A G d 300 43/2 b, s. 746 (r. 1475); A G d 300 D, 3, 433 (r. 1491). 37 A G d 300 D, 3, 289 (r. 1483); 300 D, 3, 350 (r. 1486). 38 A G d 300 D, 3, 350 (r. 1486). 3U A G d 300, 59, nr 7, s. 79-a (r. 1467).

40 Por. w yżej — A T or nr 2386 — W arszaw a, 6 V III 1482 — ks. B o le sła w i Jan m a z o w ie c c y do T orunia: C o n q u e sti su n t co ra m n o b is c iv e s n o s tr i P lo cen ses, W a r- sch'ovienses, P o lth o v ie n se s , Z a c ro c zim ie n se s e t c e te r i n o s tr i s u b d iti, q u o d ip s o s cu m ip s o r u m sc u th is f r u m e n t o s v e r s u s G d a ń sk m itte r e n o lu is tis e t in h a c te n u s r e te n to s d e tin e tis , p e r q u a m d e te n c io n e m m a g n a p e r ic u la e t d a m n a c o n se c u ti sunt. Por. A G d 300 D, 6, 107 ·— sk arga k sią żą t m a zo w ieck ich do G d ańszczan za p ob ieran ie o p łat od to w a ró w m a z o w ie c k ic h przez k a n o n ik a w ło c ła w sk ie g o S o k o ło w sk ieg o , p o b orcę k ró lew sk ieg o , i groźba w strzy m a n ia w y sy łk i tow arów .

41 AG d 300 D, 7, 53 (r. 1473); A Tor nr 2441 (r. 1483). 42 A G d 300 43/2 b, s. 644 (r. 1473); A G d 300 D, 7, (r. 1481). 43 A G d 300 D, 7, 64 (r. 1477).

44 A T or nr 2334 (r. 1481); A G d 300 D, 7, 135 (r. 1497).

45 Por. w yżej — A G d 300 D, 55, 28 — M ikołaj D ąb row sk i, w oj. c h e łm iń sk i do G dańska — G olub, 4.X.1481: w y das d y la n d e w n d e s te te im C o lm e sc h e n la n d e e y n su lc h e s v o n m ir b e g e re n d e s e y n g e w e s z e n w n d e m ic h g e b e te n h a b e n a lzo e y n e m o b ir s te n d e s la n d e s n o ch ko. m a., w y das ic h su ld e s c h r e y b in czu s e y n ir k o n ic lic h e n g en o d en , d e n g ro ssen m e r c lic h e n sch a d en , d e n d y la n ts c h a fft e n tfy n g e v o n d e n M a- sz a w e r , szo s y e e re o ch szen , f y e d u rch d is la n d t tr e b in alzo d a s d y c z e y t is t in er,en g e tr e y d e n w n d e w e sze n .

4“ A G d 300, 29/3, s. 130: w y s y b o sze la k e n e v o n s c h o r e r w u lle u n n d v lo c k e n g e  m a c h t in d e sz e la n d e fu ren .

(7)

Z P R O B L E M A T Y K I H A N D L U P O L S K O -G D A N S K IE G O D R U G I E J P O L O W Y X V | \л . 3 9 5

Obok m ia st m a zo w ieck ich ek sp orteram i w iśla n y m i zboża są ró w n ież m ia sta z ie  mi dobrzyńskiej ja k B o b r o w n ik i47 i D ob rzyń n ad W is łą 48. P r z y ją ć trzeba,” że zb o  że jest także p rzed m iotem ek sp ortu m ieszcza n z K azim ierza nad W isłą 4e.

P ow ażn ym ek sp o rterem w iśla n y m sta ją się w ty m cza sie m ia sta k u ja w sk ie z B ydgoszczą na czele. R ozw ój h a n d lu teg o m ia sta d a tu je się ju ż n a p ierw szą p o  łow ę X V stu lecia . M ieszczan ie b y d g o scy sp ła w ia ją przed e w sz y stk im zboże z ż y  znych K u j a w50 oraz p iw o , p rzy czy m to o sta tn ie w ta k iej ilo ści, że n ie ty lk o m ałe miasta pom orskie, lecz n a w e t g d a ń szcza n ie u znają, że zagraża to ich w ła sn ej prod u k  c j i 51. D ow od em siln eg o ro zw o ju h a n d lu b yd gosk iego oraz ż e g la r stw a je s t zarów no przyw ilej k ró lew sk i z r. 1484 ze z w a la ją c y na o d b y w a n ie 3 ja rm a rk ó w oraz na sw o  bodę h an d lu w iśla n e g o 52, ja k ró w n ież p o tw ierd zen ie w r. 1487 sta tu tu b ra ctw a ż e  glarzy b yd gosk ich p rzez sta ro stę A n d rzeja K o śc ie le c k ie g o M. N a ty m tle zrozum iała się staje p rzed sta w io n a p o w y żej w a lk a to ru n ia n z b yd goszczan am i, ich n a jb liż szymi sąsiadam i, sta n o w ią c y m i siln ą k o n k u ren cję w sp ła w ie w iś la n y m 54. D a lek o m niejszą rolę o d g ry w a ją w h a n d lu z G d ań sk iem in n e o sad y k u ja w sk ie, ja k S o lec 55, D y b ó w56 i W ło c ła w e k 57.

Obok m ia st m a zo w ieck ich i k u ja w sk ic h u trzy m u ją cy ch k o n ta k ty h a n d lo w e z G dańskiem , w y su w a się grupa m ia st w ie lk o p o lsk ic h . T e k o n ta k ty ro zw ija ją się drogami lą d ow ym i, szczeg ó ln ie ta k zw a lcza n ą przez T oruń drogą n a k ie lsk o -tu - cholską 58. W alka ta w y ra źn ie św ia d c z y o dużej a k ty w n o śc i stosu n k ów , u tr z y m y w a  nych przed e w sz y stk im p rzez P o z n a ń 59. K u p cy p o zn a ń scy u trzy m u ją k o n ta k ty handlow e z G dań sk iem , szczeg ó ln ie z p ow od u d łu ższych p rzerw w sto su n k a ch h a n  dlow ych z W rocław iem , g łó w n y m d o sta rczy cielem szereg u to w a r ó w n a ich r y n e k 60. Z drugiej stro n y sa m i gd a ń szcza n ie lic z n ie p rzy b y w a ją zw ła szcza na jarm ark i p o  znańskie. O bok P o zn a n ia ż y w e sto su n k i h a n d lo w e z G d ań sk iem u trzy m u je K o ś cian ° \ na d a lszy m p la n ie Ż n in02 i K cy n ia °3. P rzed m io t esk p o rtu m ia st w ie lk o p o

l-47 A Tor nr 2374 (r. 1482). 48 A Tor nr 2673 (r. 1483).

,e A G d 300 D, 3, 431 (r. 1491) — m a n d a t K azim ierza J a g iello ń czy k a do g d ań szczan polecający dopom óc m ieszcza n in o w i z K azim ierza, J ak u b ow i, w jeg o sp orze z g d a ń  szczaninem G ello riu sem cu m quo su a co m ercia h a b e re c o n su e v e r a t. ■

50 A G d 300 D, 6, 112 (r. 1480) — por. A G d 300 D , 7, 71 і 129. : 51 A G d 300 D, 3, 426 — sk a rg i m a ły ch m ia st p om orsk ich na p iw o b y d g o sk ie Wy stępują n iem a l na każd ym zjeźd zie sta n ó w p ru sk ich — por. szczeg ó ln ie A G d 300,

29/3, s. 533. '

52 H. W u t t k e , S tä d te b u c h d e s L a n d e s P osen , L ip sk 1877, s. 67, 277. 53 Ibidem , s. 70.

54 Por. w yżej.

55 A G d 300, 43/2 b, s. 413 (r. 1470) — za liczk a dla Jan a, bu m istrza m ia sta S olca na d ostaw ę „z p ierw szą w o d ą “.

56 Ibidem , s. 392 (r. 1470) — fin a n so w e zo b o w ią za n ia B ła żeja z D y b o w a w o b ec kilku o b y w a teli gdań sk ich .

57 Ibidem , s. 316 (r. 1469) — kupno sta tk u w iśla n eg o od g d ań szczan in a Ja n a A n - germ unde przez M acieja K oczk ę z W łocław k a.

** Por. w yżej.

59 A G d 300 D, 7, 60 oraz 62, 118, 140.

60 Por. L. K o c z y , H a n d el P o zn a n ia do p o ło w y w ie k u X V I , „P race K o m isji H istorycznej P o zn a ń sk ieg o T o w a rzy stw a P r z y ja c ió ł N a u k “ t. VI, P o zn a ń 1930, s. 296 sq.

61 A G d 300 D, 7, 99 (r. 1486) — por. A G d 300 D, 6, 174. 82 A Gd 300 D , 7, 90 (r. 1483).

(8)

sk ich do G dańska n ie j e s t b liżej zn a n y z p o sia d a n y ch m a teria łó w . B y ć m oże, że częścio w o ek sp o rto w a n o ta m te jsz e s u k n o M. Z m ia st m a ło p o lsk ich w ty m okresie oprócz N o w eg o S ącza w ia d o m o b liżej o k o n ta k ta ch K rak ow a z G d ańskiem . Mimo za strzeżeń St. K u t r z e b y65 d an e źró d ło w e św ia d czą o p rzeb y w a n iu w samym G d ań sk u i po rok u 1466 k u p có w k ra k o w sk ich , k tórzy h a n d lu ją tam m ied zią (przy p u szcza ln ie jeszcze w ęg iersk ą )

T ow ary ek sp o rto w a n e przez k u p có w p o lsk ich d o G dańska b y ły ta m sprzedaw ane n a m iejscu . N ie w ia d o m o nic o w y w o z ie m orskim , ja k i m ia ł m ie jsc e przed r. 1454 (k rak ow ian ie) i je s t rzeczą w id oczn ą, że p rzy m u so w e p o śred n ictw o gd a ń sk ieg o kup ca, k tóre u trzy m u je s ię n a d a l w ca łej 'pełni, od gryw a w ty m d ecy d u ją cą rolę. W r. 1495 p o sło w ie g d a ń scy b ę d ą o św ia d cza ć w T oruniu, że n ik t n ie pam ięta, aby ktoś z P o la k ó w w y w o z ił to w a ry m o r z e m 67.

K u p iectw o m a zo w ieck ie, k o rzy sta ją c z p ełn eg o poparcia gd ań szczan , sk u p u je na teren ie P ru s tow ary, zw ła szcza ryby, g łó w n ie ś l e d z ie 6S, k tóre są w d a lszy m ciągu g łó w n y m a rty k u łem p rzyw ozu z G dańska 68. O bok n ich w y w o z i się ró w n ie ż na Ma z o w sze sól, co jed n a k n a tra fia na częste sp rzeciw y i zak azy k ró lew sk ie, połączone z k o n fisk a tą to w a ró w i p o ja zd ó w ™.

B ad ając ob roty h a n d lo w e m ia st p olsk ich z G d ań sk iem n a leży m ieć na uw adze, że są on e ro zw ija n e w d w o ja k i sposób. P ie r w sz y z n ich , p rzed sta w io n y pow yżej, p olega n a b ezp ośred n im d ostarczan iu p ło d ó w ro ln y ch i to w a r ó w le śn y c h do portu gd a ń sk ieg o przez m ieszcza n k o ro n n y ch i m a z o w ie c k ic h 71. C zęsto przy b y tn o śc i ich w G dańsku za w iera n e są tra n sa k cje na d alsze d o sta w y na n a stęp n y rok, przy czym d o sta w c y o trzym u ją zazw yczaj zaliczk ę. T ran sak cje te są w p isy w a n e do k sią g ła w  n iczy ch g d a ń sk ich z tra d y cy jn ą form u łk ą o d o sta w ie to w a ru za o k reślon ą sum ę na n a stęp n ą w io sn ę bądź „z p ierw szą w o d ą “ po cen a ch w ty m c za sie o b ow iązu ją c y c h 72. Jed n a k że k u p cy g d a ń scy n ie ogran iczają się do tej n ieco sam orzu tn ej akcji k u p iectw a polsk iego, le c z sam i, pod ob n ie ja k w o k resie krzyżack im , docierają w głąb ziem p o lsk ich dla sk u p u p o szu k iw a n y ch artyk u łów . W iąże się to zresztą z roz w o je m ek sp ortu z G dańska do m ia st p olsk ich . K u p cy g d a ń scy d ocierają m ian ow icie z to w a ra m i poprzez W ielk op olsk ę, K u ja w y i M azow sze do M ałopolski. L iczn e dane św ia d czą o p rzen ik an iu k u p iectw a g d ań sk iego na ta rg i i jarm ark i m ia st w ielk o p o l sk ich , g d zie je s t ono g łó w n y m d o sta rczy cielem sz czeg ó ln ie śled zi, korzeni, sukna i fu ter. P ie r w sz e m ie jsc e za jm u je tu taj, ja k ju ż w spom n ian o, P o z n a ń 73, dalej G niez

“ K o c z y , op. cit., s. 469.

85 S t. K u t r z e b a , H a n d el K r a k o w a w w ie k a c h śre d n ic h , „R ozpraw y W y d zia łu H ist.-fil. A k a d em ii U m ie ję tn o śc i“ t. X LIV , K ra k ó w 1903, s. 56.

ee A G d 300, 4 3 /2 b, s. 266 (r. 1468); A G d 300 D, 7, 91 i 110 (r. 1483 i 1488) — por. A T or nr 2452 — in te r w e n c ja ra d y m ia sta K rak ow a do T orunia z 23 X II 1483 w spra w ie k ra k o w ia n in a M arcina v o n der B elze, k tó ry od szereg u la t h a n d lu je z P rusam i w y d a s y m d o rch y n w o n e r d e s la n d is u n d e tlic h e v o n D a n c zig a d ir a n d ir s e y n k u p - p ir u n d g u tte r n in e w e r s ta d t v o k u m m e r t u n d g e h e m m e t w e rd e n .

67 A G d 300, 29/3, s. 730: d a s m e n n ic h t g e d e n c k e n n k ü n d e, d a s ir k e y n P o le n en ig ■ g u tte r z c u r z e e w e r d s g e s c h ifft h e tte .

ьа A G d 300, 29/3, s. 522.

,i!l Рог. M. B i s k u p , H a n d el w iś la n y w la ta c h 1454— 1466, „R oczniki D ziejó w S p o łeczn y ch i G osp od arczych “ t. X IV , s. 188 sq.

70 A G D 300 D, 51 104 i 137 — por. A G d 300 D, 52, 153. 71 Por. A G d 300 D, 6, 96 i 204; 300 D, 7, 127.

72 A G d 300, 43/2 b, s. 141, 203, 320, 413, 553, 644: y n t v o r ja r to o p en en w a te r e to b e ta le n d e m y t roggen , a lze d e d e n n e to r ti d g e ld e n m a ch (r. 1473).

(9)

z P R O B L E M A T Y K I H A N D L U P O L S K O -G D A N S K IE G O D R U G I E J P O L O W Y X V I W . ₃₉₇

n0 и, K oźm in 75, K ieck o 76, K on in 77, K a lisz i P io tr k ó w T r y b u n a ls k i78. D la g d ań szczan

d r o g a przez m ia sta w ie lk o p o lsk ie w ie d z ie d a lej n a Ś lą sk , zw ła szcza do W rocław ia, z którym m im o c ią g ły c h u tru d n ień i jeg o fo rm a ln ej „w ojn y h a n d lo w e j“ z m ia sta m i

p o ls k im i (zw łaszcza po r. 1490), sta ra ją s ię u trzy m y w a ć k o n t a k t y 79. D u ży ośrodek, przyciągający k u p ca g d ań sk iego, sta n o w i d alej K raków , b ęd ą cy zw ła szcza g łó w n y m punktem sp rzed aży ryb. L iczn e sk a rg i k ra k o w ia n n a fa łsz o w a n ie g a tu n k ó w ryb

( s z c z e g ó ln ie w ęgorzy), w ie lk o śc i b eczek itp. przez g d a ń s z c z a n św ia d czą o c ią g ło śc i i rozległości teg o h a n d lu 80.

N ieco o d m ien n y ch arak ter m a h a n d el g d ań szczan w m ia sta c h k u ja w sk ic h i m a  zow ieckich. B ęd ą c tam ró w n ie ż d o sta rczy ciela m i ty c h sa m y ch to w a ró w , zw łaszcza śledzi, dla ta m tejszy ch k u p ców , d o k o n u ją on i p rzed e w sz y stk im sk u p u zboża 1 tow arów leśn y ch . J ed n y m z c en tró w teg o h a n d lu je s t w d a lszy m ciągu S tara W ar s z a w a 81, gd zie sp o ty k a m y k u p có w gd ań sk ich , za ła tw ia ją c y c h n ieo k reślo n e b liżej transakcje z ta m tejszy m i m ieszcza n a m i, m ięd zy in n y m i z B a r y c z k a m i82. G d ań szcza nie stosują n ad al przy z a w iera n iu tra n sa k cji sy s te m u d ziela n ia za lic z e k na p o czet przyszłych d o sta w , od czego zresztą n iek tó rzy z k u p có w p o lsk ich u za leżn ia ją w y  syłkę tow aru 8S. N a p od k reślen ie za słu g u je ok oliczn ość, że k u p cy g d a ń scy n ie za w sze zaw ierają b ezp ośred n io tra n sa k cje z k u p ca m i m ia st i m ia ste c z e k m a zo w ieck ich . W n iek tórych m ia steczk a ch , zw ła szcza w są sie d n ic h p od lask ich , m ają on i sw o jeg o faktora rek ru tu ją ceg o się spośród m ie jsc o w e g o k u p iectw a . N a z y w a się on n iek ied y d is p e n s a to r 84 i za p ew n e o d g ry w a ro lę k u p c a -sk u p y w a c z a to w a r ó w le śn y c h . N a to  m iast jeszcze w yraźn iej zja w isk o czy n n ik a p o śred n iczą ceg o p rzy sp rzed aży zboża w y  stępuje w W yszogrodzie. S p o ty k a m y tam w roku 1485 p ośred n ik a n a zy w a n eg o m e  diator a lite r s p o ln y k , k tó ry u czestn iczy p rzy sp rzed aży zboża d la g d ań sk iego kupca №.

P o w yższe p rzy k ła d y d ow odzą, ż e w m ia sta ch m a zo w ieck ich is tn ie je w d rugiej p o  łow ie X V w ie k u grupa k u p có w — sk u p y w a czy , grom ad zących w sw o im ręku, p rzy  najm niej częścio w o , sk u p p rod u k tów ro ln y ch n a ry n ek zew n ętrzn y . Ś w ia d c z y to je  dnocześnie o siln y m rozw oju teg o han d lu . N a su w a się ty lk o p y ta n ie, czy o b ejm o w a ł on zboże sz la c h ty c z y ch ło p sk ie 86. Ź ródła n ie s te ty n ie d ają w ty m w z g lę d z ie dla ziem koronnych i m a zo w ieck ich jasn ej od p ow ied zi. W iadom o tylk o, że np. p r z e d sta w iciele

74 A G d 300 D, 68, 155; 300 D, 7, 149 (ok. 1500) — sk arga rad y m ia sta G n iezn a na fałszow an ie śled zi p rzez k u p có w gdań sk ich .

75 A G d 300 D, 7, 148 (ok. 1500) — sk arga rad y m ia sta K oźm ina —■ ja k w yżej. 7C A G d 300 D, 7, 146 (r. 1495) — sk arga rad y m ia sta K ieck a — ja k w y żej. 77 A G d 300 D, 7, 116 (r. 1491) — in te r w e n c ja rad y m ia sta K on in a w sp r a w ie n a  leżności ich o b y w a te li w G dańsku.

78 A G d 300 D, 6, 200 (r. 1489) — sk arga na g d a ń sk ich o b y w a teli, k tórzy n ie u iśc ili należności w o źn icy S ta n isła w o w i G o ssy e lo w i z K cy n i quos d u x i t p e r c ív ita te s cu m eorum e m p c io n ib u s v id e lic e t P y o th r k o w , C á ly sc h e t P osn an ia.

70 A G d 300 D, 6, 217; 300 D, 7, 111, 139 i 140. — O zatargach h a n d lo w y ch z W rocła w iem por. K o c z y , op. cit., s. 348 sq.

80 Por. A G d 300 D, 7, 47 і 98 — sk argi „sta rszy ch “ targu ryb n ego w K rak ow ie z la t 1472 i 1486 na o szu stw a p rzy sp rzed aży ryb, zw ła szcza w ęgorzy, p rzy sy ła n y ch z G dańska.

81 A rch iw u m G łó w n e A k t D a w n y ch , K się g i ła w n ic z e Starej W arszaw y *nr 527, s. 244 (r. 1468), s. 247 (r. 1469);'n r 528, s. 42 (r. 1500).

?2 A rch iw u m G łó w n e A k t D a w n y ch , A k ta ra d ziec k ie S tarej W arszaw y nr 1: T ra n sa ctio n es p e r p e tu e e t d é c r é ta o ffic ii c o n su la ris c iv ita tis A n tią u a e V a rsa v ia e , s. 6 (r. 1493).

83 A G d 300 D, 7, 77; 300 D, 69, 7.

84 A G d 300 D, 3, 350 (B ielsk i Suraż); 300 D, 7, 81 (D rohiczyn). AGd 300 D, 7, 97.

(10)

398 MARIAN BISKUP

szlachty m a z o w i e c k i e j w ŕ. 1483 sprzedają zboże bezpośrednio m ieszczaninowi, wprawdzie n i e gdańskiem u czy m iejscowem u, lecz from borskiem u. Tom aszowi Jo- d e c k e 87 N a t o m i a s t biorąc p e r analogiam stosunki na obszarze Prus Królewskich można by przyjąć, że m ieszczaństw o polskie zakupuje zboże w tym okresie również od c h ł o p ó w . W Prusach K rólew skich, szczególnie na Żuławach, m iasta pruskie, jak Malbork i Gdańsk, kupują w latach 1486-88 zboże w prost od chłopów, a naw et, jak pierw sze z nich, udzielają im zaliczek na poczet przyszłych d o sta w 88. D la ziem ko ronnych i m azow ieckich spraw a ta w ym aga jednak bliższego zbadania.

Podkreślić należy, że źródła, którym i dysponujem y, potwierdzają w pełni dane prof. T y m i e n i e c k i e g o 89 o osiedlaniu się w m iastach w ojew ództw a płockiego szlachty, która zajm uje się tam spław em tow arów do P r u s 0O. Zjaw isko to rozszerzyć n ależy i na m iasta ziem i dobrzyńskiej. W Bobrownikach osiedla się szlachcic Jan, b yły sługa M ikołaja K ościeleckiego, w ojew ody brzeskiego, zajm ując się handlem zbo żow ym 91.

*

A nalizując handel m iast polskich z Gdańskiem n ależy stale m ieć na uwadze, że r ó w n o l e g l e rozwija się handel w iślan y szlachty i duchow ieństw a. Przystępując obecnie do jego przedstaw ienia zaznaczamy, że na podstaw ie dostępnych m ateria łó w źródłowych próbować będziem y dać odpowiedź na dwa zasadnicze pytania: 1) kiedy rozpoczyna się silniejszy handel szlachty i duchow ieństw a (który om awiać będziem y łącznie), 2) kto spośród szlach ty bierze w nim udział. To ostatnie zagad n ienie rzucić m oże św iatło na proces pow staw ania folw arków, zresztą bez możności stw ierdzenia, jaka była jego ów czesna forma. Zaznaczyć należy, że z uw agi na po chodzenie w yłączn ie z dóbr litew sk ich, na uboczu pozostawiono spraw ę eksportu zboża przez Kazim ierza Jagiellończyka.

D ane o eksporcie tow arów przez feu dałów polskich do Gdańska m am y ju ż dla lat siedem dziesiątych X V stulecia. Pierw szym znanym eksporterem , bezpośrednio do portu gdańskiego, jest w r. 1470 biskup w łocław ski Jakub z S ienna*2. Eksport ten przypuszczalnie pochodzi z dóbr biskupich położonych na K ujaw ach koło W łocław ka (tzw. klucz w łocław ski), o czym dow iadujem y s ię konkretnie w r. 1503 Również od r. 1470 rozpoczyna s ię eksport zboża z dóbr litew sk ich Kazim ierza Jagiellończyka i trw a dow odnie przez ca ły okres jego panowania**. H andel w iślan y rozpoczynają przede w szystk im p rzedstaw iciele szlach ty m azow ieckiej. W r. 1469/70 Scibor Sokol- n icki w y sy ła zboże i drzew o do Gdańska **, podobnie w r. 1478 Jan Radzim iński, pod

87 Por. niżej.

*· A G d 300 D, 52, 34 i 59; 300 D , 62, 39.

88 K. T y m i e n i e c k i , P ro ce sy tw ó rc ze form ow an ia się spo łeczeń stw a w w iek a c h średnich , W arszawa 1921, s. 115 sq.

OT A T or n r 2387: NobiUs S tan islau s V y th e t G regorius c iv e s P loczen ses (r. 1482). M A T or n r 2374 is n o b ilis Johannes fam iliaris olim m agn ifici N icolai d e C oscze- le cz p a la tin i B rzesten sis etc. n un c v e r o con civts B obrow nicensis. (r. 1482).

** AGd 300 D , 44, 76 — W łocław ek, 23 IV 1470 — Jakub z S ien na do Gdańska: cisąm a fru gibu s n o stris dem issis recepistis... n on en im su m us m ercator, u t lu era qu ererem u s, d u m ta x a t e x n o stris bon is e x crescen tibu s e t p ro v en ien tib u s d im itti m us. — Por. AG d 300 D, 2, 99 — K azim ierz Jagiellończyk do Gdańska — 2 V I I 1470— druk. P e l c z a r , M iscellanea, s. 188.

·* ATor n r 2673 — B isku p K rzcsław K urozwęcki do Torunia: F lu itat n o v is capi- ta n ei n o stri W ladislavien sis cu m fru m en tis in c iv ita te m G edanensem , u t ip sis v e n -d itis n ecessaria p ro n ostro ca stro cUsponerentur.

“ P e l c z a r , H an del zb o że m z d ó b r k ró le w sk ich K a zim ie rza Jagielloń czyka, s. 37 sq.

K A G d 300 D , 6, 69; 300, 43/2 b, s. 357: Stybor v a n 'S u cku lyn szky hef f t an geclaget Jacob G re v e v o r 54 sch ok poln esch, d a r h e v u l su lde v o r en tfan gen h eb b en an h olte, an klap p erh o tte, an roggen etc.

(11)

Z P R O B L E M A T Y K I H A N D L U P O L S K O -G D A N S K IE G O D R U G I E J P O Ł O W Y X V I W . ₃₉₉

komorzy zak roczym sk i i d w orzan in k się c ia B o le sła w a m a z o w ie c k ie g o 9e. S p ośród szlachty in n y ch d zieln ic w ie m y je d y n ie w r. 1472 o sp ła w ie zboża, d ę b ó w i p aku Stanisław a L otha z M iędzygórza w w o je w ó d z tw ie sa n d o m iersk im 97.

O bszerniejsze d an e przyn oszą jed n a k la ta o siem d ziesią te . I s tn ie n ie ich z a w d zię czamy w dużej m ie r z e d w ó m ok oliczn ościom : p o b iera n iu p rzez G d ań sk i in n e m ia  sta pruskie ak cyzy, u ch w a lo n ej p rzez sta n y p ru sk ie w r. 1479 dla k róla oraz p o d ję ciu przez T oruń w a lk i o u trzy m a n ie p raw a sk ła d o w eg o . W zw ią zk u z ty m la ta o siem  dziesiąte przyn oszą nam o b fitsz e dane, gd yż ek sp o rterzy sz la c h e c c y zw ra ca ć się b ęd ą do obu m ia st p ru sk ich z prośbą o u w o ln ie n ie ich to w a ró w od ak cyzy, p o n iew a ż po chodzą one z ich w ła sn y c h dóbr. P o d o b n ie m o ty w u je s ię p rośb y w o b ec T orunia o sw obodny p rzejazd W isłą do p ortu g d a ń s k ie g o 98. U b oższe d a n e m a m y n a to m ia st dla la t d ziew ięć d z iesią ty ch X V stu lecia .

S zereg ek sp o rteró w sz la ch eck ich la t o siem d ziesią ty c h o tw iera ją p r z e d sta w ic ie le szlachty m ałop olsk iej. P a w e ł J a sień sk i, k a sztela n sa n d o m iersk i oraz sta ro sta c h e łm  ski i b ełzk i w la ta c h 1480 89 i 1483 100 sp ła w ia d rzew o (szczeg ó ln ie dęby), p a k i zboże. P rzyp u szczalnie to w a r y te p och od zą z o b u sta ro stw m a ło p o lsk ich d zierżo n y ch p rzez Jasieńskiego, o czy m św ia d c z y ło b y p o ch o d zen ie jeg o fa k t o r ó w 101. R ó w n ież w r. 1480 spław ia d rzew o i zboże P io tr D unin, k a sztela n sierad zk i, sta ro sta łę c z y c k i i m alb orsk i, być m oże z ro d zin n y ch P r a w k o w ic w w o je w ó d z tw ie sa n d o m iersk im b ąd ź z dóbr łę c z y c k ic h 102. W r. 1482 rozp oczyn a ek sp o rt zboża i d rzew a J a n T arn ow sk i, w o je w o  da k rak ow sk i, n ie w ą tp liw ie z r o d zin n y ch dóbr k o ło T arn ow a 103. O bok n ieg o w ty m sam ym cza sie b racia Z b ign iew , A ndrzej i S ta n isła w T ę czy ń scy sp ła w ia ją tr a tw y ze zb o żem 104. P ie r w sz y z n ich , p ó źn iejszy sta ro sta m alb orsk i, k o n ty n u u je h a n d el zbo żem d ow od n ie w r. 14 9 0 105. W r. 1483 rozp oczyn a też sp ła w D o m in ik K azan ow sk i, starosta r a d o m s k i10e, a w n a stęp n y m M ikołaj K u rozw ęck i, k a sztela n rozp ersk i i s t a

-96 A G d 300 D, 6, 98 i 100.

97 A G d 300 D, 6, 78: Q uia r obor a e t a lia q u e in eis c o n tin e n tu r v id e lic e t p ix e t siligo, ilia n on su n t p r o p r e c io c o m p a r a ta , s e d d e b o n is p r o p r iis m e e p a tr ie s u n t o rd i- n ata e t u sq u e hue m issa . L ist S ta n isła w a L oth a do G dańska bez d aty dzien n ej z r. 1472 p isa n y in c a stro n o stro M y e d z e g o rze . C hodzić tu m oże ty lk o o M iędzygórze, pow. san d om iersk i — por. S ło w n ik G e o g ra fic zn y K r ó le s tw a P o lsk ie g o t. V I, W ar szaw a 1885, s. 374. — W p o ło w ie X V w ie k u b y ł w ła śc ic ie le m Jan M iędzygórski, h. Topór — J. D ł u g o s z , L ib e r b e n e fic io r u m d io e c e sis C ra c o v ie n s is t. I, K ra ków 1863, s. 388.

98 Por. niżej.

90 A G d 300 D, 2, 207 — lis t p o le c a ją c y K azim ierza J a g iello ń czy k a z 7 II 1480 do w szystk ich u rzęd n ik ów , ab y n ie pob ieran o żad n ych o p łat c e ln y ch od to w a r ó w P a w  ła J a sień sk ieg o , an i n ie czyn ion o jeg o fa k to ro m ża d n y ch tru d n o ści — druk. P e l  c z a r , M iscella n ea , s. 191.

100 A G d 300 D, 6, 143 c u m fr u m e n tis d ir ig im u s, d e qu o p u ta m u s p a r u m u ltr a v ig in ti la s to s esse.

101 A G d 300 D, 6, 123 — fa k to r i n otariu sz J a n S a rn o w sk i, p leb a n z U ch an ia, dzis. p o w ia t h ru b ieszow sk i.

102 A G d 300 D, 6, 115 — P io tr D u n in do G dańska, 5 V I 1480: de p a r tib u s P o lo n ie w ysyła 2 tr a tw y z d rzew em i zbożem .

юз α τ ο γ , n r 2376 — T arnów , 23 IV 1482 — J a n T arn ow sk i, w o jew o d a k ra k o w sk i do T orunia. E t q u ia fr u m e n ta p r o p r ia in q u in q u e v a s is p e r o s te n so re s p r e s e n c iu m sw ro c h th u v e r s u s G d a n y sk d irigo. — P or. A G d, 300 D, 6, 134.

104 A G d 300 D, 3, 248 — druk. P e l c z a r , M iscella n ea , s. 181. P o sia d ło ści T ę -czyń sk ich z n a jd o w a ły się k oło T ęczyn a w w o je w ó d z tw ie k ra k o w sk im oraz k oło W iślicy w w o je w ó d z tw ie san d om iersk im . A . K ł o d z i ń s k i , T ę c z y ń s c y . P o  gląd na r o z w ó j, za m o żn o ść i z n a c z e n ie ro d u , „S p raw ozd an ia K o m isji do B a d an ia H i storii S ztu k i A k a d em ii U m ie ję tn o śc i“ t. IX , K ra k ó w 1915, s. 248.

106 A G d 300 D, 52, 106— 109; por. A G d 300 D, 3, 418 — druk. P e l c z a r , M iscella n ea , s. 195.

(12)

rosta szy d ło w ieck i, obaj z w o je w ó d z tw a s a n d o m ie r sk ie g o 107. D la r. 1482 w iadom o r ó w n ie ż o w y sy ła n iu to w a r ó w W isłą p rzez B e n e d y k ta W ęgra, ten u ta riu sza w C hełm  cu w sta r o stw ie są d eck im 108.

J ed n a k że na p ierw sze m ie jsc e w y su w a ją s ię w la ta c h 1480-82 sz la ch eccy ekspor te r z y z zach od n iego M azow sza, a w szczeg ó ln o ści z ziem w o jew ó d ztw a raw skiego. W r. 1480 rozpoczyna sp ła w zboża w o jew o d a siera d zk i M ikołaj z K utna, przypusz cza ln ie z fo lw a r k ó w sta ro stw a g o sty n iń sk ieg o , k tóre w ty m czasie p osiada 109. Eksport ten trw a d o w o d n ie i w r. 1492 110. O bok n iego ek sp o rtu je zboże szla ch ta osia d ła w zie m i g o sty n iń sk iej, ja k Jan G iż y c k iu l, S łu b iccy i P o d c z a s c y 112, oraz so ch aczew sk iej

(Jan S e c y m iń s k i)113. W r. 1485 sły sz y m y o zn a czn y ch tra n sp o rta ch zboża do Gdań* ska b isk u p a p o zn a ń sk ieg o U r ie la G ó r k i114. Z d a n y ch d la r. 1503 w y n ik a , że p ocho dzą o n e — p rzyn ajm n iej częścio w o — z dóbr b isk u p stw a p ozn ań sk iego na M azow szu, z tzw . k lu cza k o zło w sk ieg o , p ołożon ego w ziem i s o c h a c z e w s k ie jlls. J ed n o cześn ie trwa ek sp o rt zboża z d a lszy ch c z ę śc i n a d w iśla ń sk ic h M azow sza. W r. 1482 sp ła w ia zboże A d am W ilk an ow sk i, ó w c z e sn y sta ro sta b ra tia ń sk i w w o je w ó d z w ie ch ełm iń sk im , po ch od zący z p o w ia tu w y s z o g r o d z k ie g o118 oraz M ikołaj z M n iszew a, d ziek an płocki, arch id iak on w a rsza w sk i i k a n clerz k sią żęcy 117. P od ob n ie i sa m i k sią żęta m azow ieccy, K onrad i Jan, w y sy ła ją do G d ań sk a w tym czasie sz k u ty ze zbożem oraz d r z e w o 118. Z d a n y ch d la r. 1505 w y n ik a , że część zboża k sią żęceg o szła z dóbr sta ro stw a w a

r-107 A G d 300 D, 6, 163.

108 A G d 300 D, 3, 245 — druk. P e l c z a r , M iscella n ea , s. 180.

los A Tor, nr 2291 — G ostyn in , 19 III 1480 — M ikołaj z K u tn a do T orunia: M itti m u s h u n e p r o v id u m O sc h u sc h e k č iv e m te n u te n o s tr e G o stin e n sis c u m n o ta r io c e rta fr u m e n ta n o s tr a l а Ъ o r u m p r e d i a l i u m p r o p r i e t u m flu c tu a n d a in D a n sk ... cu m su n t n o stro ru m p r e d ia liu m la b o ru m .

ιω A G d 300 D, 6, 227 i 230.

111 A T or nr 2360 — G ostyn in , 24 II 1482 — lis t o k ó ln y M ik ołaja z K u tn a do w sz y st k ich u rzęd n ik ó w ziem sk ich , sta ro stó w , p ob orców nad W isłą, m ia st etc.: do m in u s ita q u e J o h a n n es G y s c h ic z k i c e r ta su a la b o r u m fr u m e n ta p r o p r io r u m su e do m u s n e c e s s ita tis r a d o n e ... c o n c e p it d e flu c ta re .

112 A T or nr 2443 — lis t p o le c a ją c y M ik ołaja z K u tn a do to ru n ia n z 2 6 X 1 4 8 3 : S c ir e v e li tis n o b ile s hos e t te r r ig e n a s d e te r r a G o stin e n si fo r e V in d ita d e S lu b y c z e e t P e tr u s cu m S ta n isla o d e P o th c z a c h y g erm a n t, q u i cu m p r o p r i i s fr u m e n - tis flu ita n t.

113 A T or nr 2382— S o ch a czew , 28 V 1482—A ndrzej z K ozłow a, k a sztela n g o sty n iń - sk i i sta ro sta so ch a czew sk i do toru n ian : p r o te s ta m u r , quia n o b ilis d o m in u s J o h a n  n e s d e S e c z e m in m i t t i t d o m in u m F re d e ric u m s c h w a g e ru m [sic ] su u m in n a v i v e r s u s

G d a n sk cu m fr u m e n tis.

114 A G d 300 D, 77 nr. 76 і 77.

115 A T or nr 2672 —■ K rak ów , 12 V 1503 — b isk u p p ozn ań sk i J a n L u b rań sk i do to ru n ia n w sp ra w ie w y sy łk i zboża c la v is n o stre C o zlo v ie n sis d e M a zo via .

118 A T or nr 2363 — 12 III 1482 — A dam W ilk a n o w sk i do torunian: N u n c du as s c u ta s su a s c u m fr u m e n tis , u n a m e x R egn o, a lia m e x M a z o v ia v e r s u s G d a n e d ir i ge — por. A T or n r 2368, 2411, 2416.

117 A T or nr 2375 — C zersk, 15 IV 1482 — lis t p o le c a ją c y ks. K onrada M a zo w iec k ieg o do torunian: V e n e ra b ilis m a y s te r N ico la u s do M a y s c h e w o , d eca n u s P lo cen sis, a rch id ia co n u s e t o ffic ia lis W a rs c h o v ie n sis e t c a n c e lla riu s n o s te r d e v o tu s... u n a m p a u c is fr u m e n tis n a v im a lis sc u th a m o n e ra ta m G e d a n u m v e r s u s flu ita t. N azw a M a y s c h e w o ozn aczać m a M n iszew . O M ik ołaju z M n iszew a por. A c ta c a p itu lo r u m — w y d . B. U l a n o w s k i t. I— III (indeks).

118 A T or nr 2361 ■— C zersk, 27 II 1482 — ks. K onrad Maz. do T orunia: q u ia tr è s n a v e s se u sc u ta s n o s tr is p r o p r iis fr u m e n tis o n e ra ta s G e d a n u m v e r s u s p e r flu v iu m W y s la m flu ita m u s.; A Tor, nr 2385 — C zersk, 4 V III 1482: D e m ittu n tu r n o b is fr u m e n ta n o stra v e r s u s G ed a n u m in q u a tu o r sc a ffis a lia s sc u th is p e r fa c to re s n o stro s.

(13)

Z P R O B L E M A T Y K I H A N D L U P O L S K O -G D A N S K IE G O D R U G I E J P O Ł O W Y X V I W. ₄₀₁

r a w s k i e g o119. W p oczątk ach X V I stu le c ia rozp oczyn a się ró w n ież zn aczn y ek sp ort zboża biskupa p ło ck ieg o , E razm a C iołk a

Źródła d la la t d zie w ię ć d z ie sią ty c h X V stu le c ia p o tw ierd za ją c u p rzed n ie dane przynoszą d a lsze w ia d o m o ści o w y w o z ie p rzez sz la c h tę ziem i d ob rzyń sk iej i k u ja w  skiej. W r. 1491 sły sz y m y o w y sła n iu szk u t ze zbożem przez M arcina C zyrskiego,

s z l a c h c i c a ziem i d o b rzyń sk iej, p rzy czym jed n a z n i c h u le g ła na W iśle zd erzen iu i s il nem u u sz k o d z e n iu 121. D la r. 1496 m a m y d an e o ek sp o rcie szk u t ze zbożem A ndrzeja K ościeleck iego n ie w ą tp liw ie z p o sia d a n y ch przez n iego dóbr sta ro stw a b y d g o sk ie  go v-2. Z ek sp o rteró w w o je w ó d z tw a sa n d o m iersk ieg o w y m ie n ić n a le ż y M acieja D rze w ickiego, sch o la sty k a łę c z y c k ie g o i k an tora sa n d o m iersk ieg o (r. 1497) 123. Z r. 1504

w iadom o ró w n ież o sp ła w ie zboża z dóbr k ró lew icz a Z y g m u n ta (Starego) p ołożon ych koło K azim ierza n . W is łą 124.

P rzegląd w sz y stk ic h zn a n y ch ek sp o rteró w sz la ch eck ich do G dańska n a jlep iej ilu 

s t r u j e z e sta w ie n ie n a s. 402·— 403.

Z esta w ien ie to p o zw a la nam u sta lić m o m en t ch ro n o lo g iczn y rozp oczęcia n a w ię k  szą sk a lę h a n d lu szla ch eck ieg o . N ie w ą tp liw ie p ie r w sz e ń stw o w ek sp o rcie dzierżą dobra k o ścieln e (b isk u p stw a w ło cła w sk ieg o ), z k tórych ro zw ija się on p rzy p u szcza l nie już w la ta c h sześćd ziesią ty ch . R ó w n o le g le r o zw ija się w ty m c za sie h a n d el szlachty, g łó w n ie m a zo w ieck iej. N a to m ia st w la ta c h o sie m d z ie sią ty c h o b serw u jem y siln y w zrost ek sp o rtu zboża szla ch ty z in n y c h d zieln ic p olsk ich , d u ch o w ień stw a i książąt m a zo w ieck ich . U w zg lęd n ia ją c n a w e t g e n e z ę p o w sta n ia p o szczeg ó ln y ch p rze kazów źró d ło w y ch in fo rm u ją cy ch nas o ek sp ortach szla ch eck ich teg o okresu, w y d a je się rzeczą słu szn ą stw ierd zen ie, że la ta o siem d ziesią te X V stu le c ia są ty m okresem , w którym coraz bardziej zaczyn a się ro zw ija ć h a n d el s z l a c h e c k i p rod u k tam i rolnym i i leśn y m i. T ek st n iek tó ry ch p rzyn ajm n iej lis tó w sz la ch eck ich ek sp o rteró w z lat o siem d ziesią ty c h u p ra w n ia zresztą do p rzyp u szczen ia, że w y sy łk a zboża n a  stępuje poraz p ierw szy 125. M n iejsza ilo ść p rzek a zó w źró d ło w y ch d la sc h y łk u X V stu  lecia n ie d ow od zi b y n a jm n iej za n ik u teg o h an d lu , gd yż w y k a za n o p o w y żej, że Avlaánie la ta d ziew ięć d z iesią te są ok resem rosn ącej ak cji szla ch ty p olsk iej p rzeciw toruńskiem u p raw u sk ład ow em u . K o n sty tu c je se jm o w e z la t 1496 i 1504, z a p e w n ia  jące sw ob od ę sp ła w u dla sz la c h ty oraz u w o ln ie n ie jej to w a ró w od o p łat c e ln y c h126 są w yraźn ym o d b iciem siln eg o w zro stu ek sp o rtu szla ch eck ieg o , ja k i n a stą p ić m u sia ł w latach p o p rzed zających . A lek sa n d er J a g ie llo ń c z y k b ęd zie w r. 1 5 0 4 w zy w a ć to ru - .nian, aby za p rzesta li e g z e k w o w a ć p raw a sk ład u , gd yż ze w sz y stk ic h ziem K orony, tak ze stron y d u ch o w n y ch , ja k i ś w ie c k ic h oraz m iast, w y s y ła się do n iego p o selstw a

118 A Tor nr 2672: c a p ita n e u s n o ste r W a r sc h o v ie n s is d e m issu ru s e s t du as sch a -phas jr u m e n tis o m e r a ta s v e r s u s G dan am .

120 A Tor nr 2 6 7 2 : sc a p h a s s e p te m fr u m e n to o n e ra ta s v e r s u s G e d a n u m tr a n s m it -tim u s — Por. A T or nr 27 0 7 H . O e s t e r r e i c h : op. cit. „Z eitschr. d. W estpr. G esch ich tsver.“, X X X III, s. 89 ssq.

121 A G d 300 D, 6, 2 28; 3 0 0 D, 7, 117.

123 A G d 3 0 0 D, 3, 499.

123 A Tor nr 2692.

124 A Tor nr 2 6 7 5 : e x K a z im ir ia b o n is n o stris P ru ssia m e t G d a n u m versa s. 125 P or w yżej p rzyp is 111: d o m in u s ita q u e J o h a n n es G y s c h ic z k i c e r ta su a la b o ru m jr u m e n ta p ro p rio ru m ... c o n c e p i t d e flu c ta re . — A T or nr 2360. P od ob n ie lis ty dot. eksportu P a w ła J a sień sk ieg o (przyp. 99), S łu b ick ich i P o d cza sk ich (przyp. 112)

noszą ch arak ter p ism p ro tek cy jn y ch ze stro n y króla bądź w o je w o d y sierad zk iego, M ikołaja z K utna, dla p o czą tk u ją cy ch ek sp o rteró w szlach eck ich .

(14)

WYKAZ SZ LA C H EC K IC H I D U CH O W N Y CH EK SPO R T ER Ó W D O GDANSKA W D R U G IE J P O Ł O W IE W IEK U XV

Rok N azw isk o Rodzaj

tow aru Ilość P o ch o d zen ie tow aru Źródło

1470 Jakub z S ien n a biskup w ło c ła w sk i

zboże ? _{dobra b isk u p stw a w ło}

cła w sk ieg o

A G d 300 D, 44, 76

Ścibor Sokolnicki żyto

d rzew o

? _{M azow sze}

AGd 300 43/2 b, s. 357

1472 S tan isław Loth d rzew o

pak, żyto

? _{M iędzygórze, w o j. sa n} dom ierskie

A G d 300 D, 6, 78 1478 Jan R ad zim iń sk i podko

m orzy zak roczym sk i

zboże ? M azow sze A G d 300 D,

6, 98 1480 P a w e ł J a sień sk i kaszt,

san d om iersk i, staro sta ch ełm sk i i bełzki

d rzew o ? _{ziem ia ch ełm sk a i bełzka A G d 300 D,} 2, 207

Mikołaj z Kutna w oj. sieradzki, starosta gostyniński

zboże ? w oj. raw sk ie A Tor

n r 2291

Piotr D unin kaszt, s ie 

b

zboże 2 tra w oj. san d om iersk ie i łę  AGd 300 D, radzki, starosta łę 

czycki i m alborski

d rzew o tw y czyck ie 6, 115

1481 P a w e ł J asień sk i jw . dęb y pak

? _{ziem ia ch ełm sk a i bełzka A G d 300 D,} 6, 124 1482 B en ed yk t W ęgier ten u -

tariusz dóbr k ró lew  skich

·? ? _{C h ełm iec, sta ro stw o są}

deckie, w o j. k ra k ow sk ie

A G d 300 D, 3, 245

Jan G iżycki zboże ? _{ziem ia gostynińska,}

w oj. ra w sk ie

ATor nr 2360 ks. K onrad M azow iecki zboże 3 szkuty

4 szkuty

M azow sze ATor

nr 2361 nr 2385 Zb., A. i St. T ęczyń scy d rzew o

zboże 3 tra- tw y w oj. krak ow sk ie i sa n  dom ierskie AGd 300 D, 3, 248

A dam W ilkanow ski zboże 2 szkuty M azow sze A Tor

nr 2363 Jan T arn ow sk i w oj.

k rak ow sk i

d rzew o zb oże

5 tra tew

w oj. sa n d o m iersk ie ATor n r 2376 Mikołaj z M n iszew a,

d ziekan płocki, ar chidiakon w a r sz a w  ski

zb oże 1 szk u ta M azow sze ATor

nr 2375

Jan S ecym iń sk i zboże 1 szkuta ziem ia so ch a czew sk a , w o j. raw sk ie

A Tor nr 2382