M IESIĘCZN IK
INSTRUKTOREK
HARCERSKICH
ORGAN GKZZHP
T r z e b a w p r a c y t w o r z y ć p o t ę g ę w y z w o lo n e j
P o ls k i, t r z e b a t a k ą z n ie j s t w o r z y ć s iłę w ma=
t e r ja ln y m i m o r a ln y m s e n s ie , b y n i e t y l k o n a
w i e k i s ię o s ta ła , a le w p ie r w s z y m z in n e m i pań=
s t w a m i s z ła w s z e r e g u . B u d u j m y z a te m w iel=
k o ś ć P o ls k i w p r a c y — o to b a s ło , k t ó r e p o w in n o
s t a ć s ię ż y w e m p r z y k a z a n ie m h a r c e r s t w a pol=
s k ie g o , k t ó r e p o w in n o p o ło ż y ć s w e n ie z a t a r t e
s t y g m a t y n a c a ły m je g o s y s t e m ie w y c h o w a w
c z y m , a s t a ć s ię w ie c z n ie p ło n ą c y m o g n ie m s e r c
h a r c e r s k ic h , ic h n a jb a r d z ie j r e a ln ą r z e c z y w i s t o ś
c ią i r o m a n t y z m e m ic h m a r z e ń .
Dr. M ic h a ł G rażyńskiP R A C A I N S T
Kształcenie starszyzny
w Harcerstwie Źeńskiem
S y s t e m a t y c z n e k s z t a ł c e n i e s t a r s z y z n y h a r c e r skiej z a c z y n a się w chw ili p o w i e r z e n i a d z i e w c z y n ce z a stę p u , z ło ż o n e g o z 5 - 8 k o l e ż a n e k , k tó re często s a m a m u s i z e b r a ć i z o r g a n iz o w a ć , z a w s z e s a m a p r o w a d z i ć i z a p r a w i a ć do życia h a rc e rsk ie g o . W tej p r a c y k iero w n ic z e j, w p o c z u c i u roz w ija ją c e j się o d p o w ie d z ia ln o ś c i z a ze sp ó ł, w d ą ż e n i u do s p r o s t a n i a p r z y ję ty m o b o w i ą z k o m i o s ią g n ię c ia d o b r y c h w y n ik ó w , d z i e w c z y n k a w y c h o w u j e s a m a siebie, rośnie, ro z w ija się r a z e m z z a s tę p e m , i d ą c z a w s z e j e d n a k w p i e r w s z y m s z e re g u d o k a ż d e j p r a c y i z a b a w y , b ę d ą c z a w s z e p i e r w s z a w słu ż b ie .
Nie jest j e d n a k n i g d y p o z o s t a w i o n a sa m e j sobie. Z a s t ę p jej w raz z k ilk o m a in n em i w c h o d z i w s k ł a d d r u ż y n y , n a k tó rej cz ele w n o r m a l n y c h w a r u n k a c h stoi o d p o w i e d z i a l n a i n a le ż y c ie w y r o b i o n a k i e r o w n ic z k a - d r u ż y n o w a po p ró b ie . Do jej o b o w i ą z k ó w n a l e ż y m i ę d z y in n e m i s t a ł a w s p ó ł p r a c a z z a s tę p o w y m i , tw o rz ą c e m i ra z e m z p r z y b o c z n ą z a stę p , p r o w a d z o n y p rz e z d ru ż y n o w ą . Z a s t ę p te n m a w ł a s n e form y i w ł a s n y p r o gram . T u d z i e w c z ę ta w z b o g a c a ją sw o je p rz e ż y c ia h a r c e r sk ie , r o z s z e r z a j ą sw oje d o ś w i a d c z e n i a i z a i n t e r e s o w a n ia , z d o b y w a j ą d a ls z e p r ó b y i s p ra w n o śc i. D z ię k i t e m u ż y c ia z a s t ę p u z a s tę p o w y c h je g o c z ło n k in ie t r a k t u j ą p o w i e r z o n ą so b ie p r a c ę w z a s t ę p a c h j a k o m o ż n o ś ć r a d o s n e g o d z i e l e n ia się z in n e m i d z i e w c z ę ta m i w ł a s n y m d o ro b k ie m , zaś n a p o t y k a n e w sw oim zafetępie tru d n o śc i, p r z e s z k o d y i k ł o p o t y u c z ą się z w a lc z a ć p r z y p o m o c y d r u ż y n o w e j i w sp ó ł- t o w a r z y s z e k - z a s t ę p o w y c h . Z a s t ę p z a s tę p o w y c h z b ie r a się co p e w ie n c z a s j a k o r a d a d r u ż y n y . R a d a ta tw o rz y i d y s k u tuje p r o g r a m y p ra c y d l a p o s z c z e g ó ln y c h z a s tę p ó w i całej d r u ż y n y , w s p ó ł p r a c u j e z s o b ą r e a liz u ją c te p ro g r a m y , c z u w a n a d c a ło ś c ią i n a d p o s z c z e g ó l n e mi e t a p a m i ż y c ia d r u ż y n y i jej ogniw . Z a s t ę p z a s tę p o w y c h jest t e d y p i e r w s z ą k o m ó r k ą k s z t a ł c e n i a s t a r s z y z n y h a r c e r sk ie j, d r u ż y n o w a p i e rw s z ą w tej p r a c y k i e ro w n ic z k ą . W d r u ż y n a c h n ie p o s i a d a j ą c y c h o d p o w i e d z ia l n y c h d ru ż y n o w y c h k s z t a ł c e n i e z a s tę p o w y c h n a p o t y k a n a i s to tn e tru d n o ś c i. Z p o m o c ą p r z y c h o d z i tu h u fc o w a , o r g a n iz u j ą c d r u ż y n ę z a s t ę p o w y c h h u f ca, p r o w a d z o n ą p rz e z w y z n a c z o n ą i n s t r u k t o r k ę j a k o d ru ż y n o w ą . K a ż d y z a s t ę p ta k ie j d r u ż y n y to z e s p ó ł s ta le z s o b ą p r a c u j ą c y (w j e d n e j i 'tej sam ej d r u ż y n ie) i k i e r o w a n y p rz e z w ł a s n ą d r u ż y n o w ą (ja k o z a s tę p o w ą ) p o d o k ie m in s tru k to rk i. W y m a g a n i a s t a w i a n e p r z e z o r g a n iz a c j ę z a s tę p o w y m są dość lu źn e. P r z y w y b o r z e k a n d y d a t k i n a z a s t ę p o w ą z w r a c a m y u w a g ę n a h a r c e r s k i e c e c h y jej c h a r a k t e r u i n a jej m ożliw o ści p r z o d o w n i cze. O d z a s tę p o w e j w y m a g a m y : a b y b y ł a h a r c e r k ą (po p r z y r z e c z e n iu ha rc e r- skiem ),
R U K T O R S K A
a b y p o s i a d a ł a s t o p i e ń w y ż s z y niż s to p ie ń w ię k s z o ś c i d z ie w c z ą t w z a stę p ie , a b y b y ła c z y n n y m c z ł o n k i e m z a s t ę p u z a s t ę p o w y c h i r a d y d ru ż y n y , do k tó rej n a l e ż y , l u b d r u ż y n y z a s t ę p o w y c h h ufca, a b y m i a ł a za s o b ą in t e n s y w n e p r z e ż y c ie h a r ce rsk ie w p o sta c i o b o z u (kolonji) d r u ż y n y lu b h u fc a . P r o w a d z o n e do n i e d a w n a w w ielu o ś r o d k a c h o k r e s o w e k u r s y d l a z a s t ę p o w y c h coraz b a r d z i e j u s t ę p u j ą m ie js c a s t a ł y m z a s tę p o m i d ru ż y n o m z a s t ę p o w y c h . W y c h o d z i m y tu z z a ło ż e n ia , że ż a d e n k r ó ts z y l u b d łu ż s z y k u rs n ie p r z y g o tu j e d z i e w c z y n ki d o s a m o d z i e ln e j p ra c y k ie ro w n ic z e j, że od z a s t ę p o w e j w w i ę k s z o ś c i w y p a d k ó w n ie m o ż e m y w y m a g a ć d a l e k o p o s u n i ę t e j s a m o d z ie ln o ś c i, że d z i e w c z y n a w i n n a p ra c o w a ć , r o z w ija ć się i k s z a łt o w a ć s y s t e m a t y c z n ie , w o d p o w i e d n i m z e sp o le i p o d o d p o w ie d n im k ie ru n k ie m . W i e l e z a s t ę p o w y c h z a t r z y m a się n a t y m p i e r w s z y m o d c i n k u drogi s t a r s z y ż n y h a r c e r s k i e j, p r z e d w ie lo m a j e d n a k d a l s z e m o ż liw o ś c i s t o j ą o t w o re m . J e d n e j z z a s tę p o w y c h , n a j o d p o w i e d n i e j s z e j , d r u ż y n o w a p o w i e r z a fu n k c ję swej p rz y b o c z n e j. H a r c e r k a ta w s p ó ł p r a c u j e z d r u ż y n o w ą w p r o w a d z e n iu d r u ż y n y , je st o d p o w i e d z i a l n a z a p o w ie r z o n ą so b ie n a s t a ł e p ra c ę , np. o p i e k ę n a d k s i ę g o w ością , i n w e n t a r z e m i t. p, d r u ż y n y , k ie ru je p e w - n e m i ć w ic z e n ia m i w d r u ż y n ie i z a s tę p i e z a s t ę p o w y c h , do k tó re g o n a le ż y , o d w i e d z a z b ió rk i z a s tę p ó w , u t r z y m u j e k o n t a k t z d z i e w c z ę ta m i i w ich d o m a c h i t. p. N ajb liże j o b c u j e z d r u ż y n o w ą . P rz e z s w ą p r a c ę i c h a r a k t e r sw eg o ż y c ia h a r c e r s k i e g o z a p r a w ia się d o sw ej d a ls z e j s ł u ż b y w c h a r a k t e r z e p r z y szłej d ru ż y n o w e j - n a s t ę p c z y n i . C a ły b o w i e m o k re s p e ł n i e n i a fu n k c ji p r z y b o c z n e j je s t d la d z i e w c z y n y p r ó b ą , p o p r z e d z a j ą c ą o k r e s n a s t ę p n y , w k t ó r y m o b e jm ie o n a s a m o d z i e l nie k i e r o w n ic t w o m a c ie rz y s te j lub in n e j d r u ż y n y . N ie z a w sz e , o cz yw iście, w y n ik i tej p r ó b y są d o d a tn ie . P rz y b o c z n e j, p o d o b n i e ' j a k z a s tę p o w e j, o r g a n i z a c j a nie sta w ia k o n k r e t n y c h w y m a g a ń . J e s t ocz y w iste , że p r z y b o c z n a , ja k o n a jb liż s z a w s p ó ł p r a c o w n i c a d r u ż y n o w e j , w i n n a stać w y ż e j niż i n n e d z i e w c z ę ta z a r ó w n o p o d w z g lę d e m w y r o b i e n i a o s o b iste g o , j a k i p o d w z g lę d e m d o ś w i a d c z e n i a . W y r a z i się to w p o s i a d a n y m p r z e z n ią s to p n iu , w s p r a w n o ś c i a c h , w p r z e b y t y c h o b o z a c h , w u z d o l n ie n ia c h o rg a n iz a t o r s k i c h i w y c h o w a w c z y c h , w d o b r y m s t o s u n k u do d z i e w c z ą t z d r u ż y n y . A już j a s n e jest, że d r u ż y n o w a nie zrobi sw ą p rz y b o c z n ą d z i e w c z y n y , z k tó rą n ie p o tra f i blisko, po b r a t e r s k u w s p ó łż y ć i h a r m o n i j n i e w s p ó ł p r a c o w a ć . D la z a c h o w a n i a c iąg ło śc i p r a c y i u t r w a le n i a , u m o c n i e n i a d a n e j d r u ż y n y k o n i e c z n e jest b y k a ż d a d r u ż y n o w a , n a w e t n ie p r z e w i d u j ą c , że w a r u n k i z a ż ą d a ć m o g ą jej u s t ą p i e n i a , p r z y g o t o w a ł a so b ie i d r u ż y n ie n a s t ę p c z y n i e . F u n k c j a p r z y b o c z n e j n a j lepiej do teg o c e lu p ro w a d z i. D r u ż y n y j e d n a k m o c n ie jsz e i z ło ż o n e ze s t a r s z y c h d z i e w c z ą t nie m o g ą i nie p o w i n n y p o p r z e s t a w a ć n a k s z t a ł c e n i uj e d n e j ty l k o k a n d y d a t k i n a d r u ż y n o w ą , n ie p o w i n n y m y ś l e ć j e d y n i e o so b ie i sw ej p rz y sz ło śc i. W i n n y d ą ż y ć do o g a r n i a n i a H a r c e r s t w e m n o w y c h t e re n ó w , w i n n y p r z y g o to w y w a ć d z i e w c z y n y , s t a n o w i ą c e e l e m e n t i n s t r u k t o r s k i , d o tego, b y m o g ły w o d p o w i e d n i m m o m e n c i e p r z y s tą p ić d o o r g a n iz o w a n i a n o w y c h z a s t ę p ó w p r z y g o t o w a w c z y c h i p r o w a d z e n i a d r u ż y n . W i n n y p r z y g o to w y w a ć z a s t ę p o w e i p r z y b o c z n e d l a i n n y c h d r u ż y n , i s t n ie ją c y c h a s ł a b y c h l u b m a j ą c y c h po w sta ć . D o b r a d r u ż y n a ro z w ija z a w s z e t y p y i n s t r u k t o r s k i e i s z u k a d la n ic h te r e n u d z i a ł a n i a , tern s a m e m ro z s z e r z a ją c swój zasięg, sw o je m o ż liw o śc i tw ó rc ze i c e n n e d la g r o m a d y p o c z u c i e siły i w artości. W t y c h w y p a d k a c h d r o g a d o s t o p n i a d r u ż y n o w e j n ie p r o w a d z i p rz e z fu n k c ję p r z y b o c z n e j, d r u ż y n o w a m o ż e m ie ć b o w ie m t y lk o j e d n ą , n a jw y ż e j d w ie p r z y b o c z n e . D z ie w c z ę ta o o d p o w i e d n i e m w y r o b i e n i u h a r c e r s k i e m i z d o l n o ś c i a c h w y c h o w a w c z o - k ie ro w n ic z y c h , w y k a z a n y c h n a ró ż n y c h o d c i n k a c h ż y c ia d r u ż y n y , z o s t a j ą z a r ó w n o ja k o p r z y b o c z n e p r z e z ra d ę d r u ż y n y , a n a s t ę p n i e p rz e z r a d ę h u fc a w y s u n i ę t e ja k o k a n d y d a t k i n a o r g a n i z o w a n y p rz e z K o m e n d ę C h o r ą g w i o b ó z d ru ż y n o w y c h . T e r n s a m e m w c h o d z ą w o k re s z d o b y w a n i a p ró b y d r u ż y now ej, n o w y , z n o w u nie d la w s z y s t k i c h d o s t ę p n y e t a p n a d r o d z e k s z t a ł c e n i a s t a r s z y ż n y . 1 tu p o ra z p ie r w s z y s p o t y k a m y się z d o k ł a d nie s p r e c y z o w a n e m i w y m a g a n i a m i , s t a w i a n e m i p rz e z o r g a n iz a c j ę k a n d y d a t k o m n a p e ł n o u p r a w n i o n e d r u ż y n o w e . P r ó b a d ru ż y n o w e j z o s t a ł a w p r o w a d z o n a w r. 1926. O d w i o s n y r. 1934 s t o s o w a n a je st w b r z m i e n iu o p r a c o w a n e m p r z e z 1 K o n f e r e n c j ę K o m e n d a n t e k O b o z ó w S ta r s z y z n y , p o t w i e r d z o n e m w rok p o t e m p rz e z n a s t ę p n ą K o n f e r e n c ję tego s a m e g o typu. O b e c n i e a k t u a l n e b r z m i e n ie p ró b y d r u ż y n o w e j m ł o d s z y c h d z i e w c z ą t (w w ie k u o d 1 1 do 15 lat) je st n a s t ę p u j ą c e : D r u ż y n o w ą m ł o d s z y c h d z ie w c z ą t m o ż e z o s ta ć h a r c e r k a w w i e k u m i n im u m lat 17, p o s i a d a j ą c a w y r o b i e n i e u m y s ł o w e n a p o z io m ie g im n a z j u m ( z d o b y t e w p r a c y sz k o ln e j lub d r o g ą s a m o k s z ta łc e n ia ) b y ł a p r z y b o c z n ą lub z a s t ę p o w ą i : 1. D ą ż y d o u ł o ż e n i a sw e g o życia o so b iste g o w m y ś l i d e a ł ó w h a r c e r sk ic h . O s i ą g a i stale w y r a b i a w s o b i e : 1. U c z c iw o ś ć w e w s z y s tk ic h p r z e j a w a c h ż y c ia o s o b i s te g o i z e sp o ło w eg o . 2. K a r n o ś ć w e w n ę t r z n a i z e w n ę t r z n a . 3. C z y n n y s t o s u n e k d o z a g a d n i e ń ż y cia i p ra c y . 4. Z d o l n o ś ć k r y t y c z n e g o p r z y s w a j a n i a i u ż y t k o w a n i a w d r u ż y n i e z d o b y ty c h w a rtości. 5. P o c z u c ie o d p o w i e d z ia l n o ś c i za sw o ją p ra c ę i w s p ó ł o d p o w i e d z ia l n o ś c i za z e s p ó ł, w k t ó r y m żyje. 6. W y r o b ie n i e sp o łe c z n e i p a ń s tw o w e , u ś w i a d o m i e n i e o b y w a te ls k i e . 7. D o s t a t e c z n y p o z io m k u l t u r y a m i a n o w ic ie : a) k u ltu ry m o w y , b ) k u ltu ry w s p ó ł ż y c ia z lu d źm i, c) k u l t u r y w s p ó łż y c ia z p r z y r o d ą , d ) k u ltu ry z e w n ę trz n e j. 8. U m i e j ę t n o ś ć o r g a n i z o w a n i a w ł a s n e go b ie ż ą c e g o życia. W y m i e n i o n e c e c h y k a n d y d a t k a z d o b y w a prz ez c a ły o k re s p r ó b y ze ś w i a d o m o ś c i ą w y m a g a ń s t a w i a n y c h i n s t r u k t o r c e p rz e z życie i o rg a n iz a c ję . II. R o z u m i e w a ż n o ś ć i w y c h o w a w c z e z n a c z e n ie c a ł o k s z t a ł t u p r a c y h a rc e rsk ie j. III. Z n a o g ó ln e z a s a d y p r a c y z u c h ó w , m ł o d s z y c h i s t a r s z y c h d z ie w c z ą t. IV. P o s i a d a w y ro b ie n ie h a r c e r s k i e w z a k re s ie t r z e c h p r ó b o r g a n iz a c y j n y c h . V. W y k a ż e się u m ie ję tn o ś c ią o r g a n iz o w a n i a p e ł n e g o ż y c ia h a r c e r sk ie g o z a s tę p u lu b d r u ż y n y w d o m u , w szkole, w d ru ż y n ie , w p r a cy z a w o d o w e j , o ra z w o b ozie i n a kolonji. VI. P o s i a d a s p r a w n o ś ć o b o z o w n ic z k i lu b k i e r o w n ic z k i kolonji.
VII. W y k a ż e się z n a jo m o ś c ią p o d s t a w o w y c h p o d rę c z n ik ó w h a r c e r s k i c h i z u c h o w y c h ( c o ro c z n y w y k a z w „ S k r z y d ła c h " ) o ra z u m i e j ę t n o ś c ią p o s łu g iw a n ia się li te r a t u r ą s p e c ja ln ą . VIII. Z n a cel i b u d o w ę Z . H . P. w e d ł u g „ O r g a n iz a c ji H a r c e r e k ”. Z n a z a ry s histo rji s k a u t i n g u i h a r c e r s t w a ze s z c z e g ó l n e m uw z g lę d n i e n i e m ru c h u że ń sk ie g o .
IX. W y k a ż e się u m i e j ę t n o ś c i ą p r o w a d z e n i a k s ię gow ości i g o s p o d a r k i d r u ż y n y . X . P r z e d s t a w i p l a n pracy, m a ją c e j n a c e lu z r e a l iz o w a n ie prz ez d r u ż y n ę w y b r a n e g o z a ło ż e n ia w y c h o w a w c z e g o w o k r e ś lo n y m czasie. W e d ł u g p r o i e k t u W y d z i a ł u K s z t a łc e n i a S t a r sz y z n y G. K. H . p r ó b a d r u ż y n o w e j d z i e w c z ą t s t a r sz y c h , p o w y ż e j 15 l a t m a b rz m ie n ie n a s t ę p u j ą c e : D r u ż y n o w ą s t a r s z y c h d z i e w c z ą t m o ż e z o s t a ć h a r c e r k a w w i e k u m i n im u m ląt 17 (?) p o s i a d a j ą c a w y r o b i e n ie u m y s ł o w e n a p o z io m ie g i m n a z j u m ( z d o b y t e w p r a c y szkolnej lu b d r o g ą s a m o k s z t a ł c e n i a ) b y ł a p r z y b o c z n ą lub z a s t ę p o w ą i : I. D ą ż y do u ł o ż e n i a sw e g o ż y c ia o so b is te g o w m y ś l id e a łó w h a r c e r sk ic h . O s i ą g a i s ta le w y r a b i a w s o b i e ; 1. U c z c iw o ść w e w s z e lk ic h p r z e j a w a c h ży c ia o so b is te g o i z e sp o ło w e g o . 2. K a r n o ś ć w e w n ę t r z n ą i z e w n ę trz n ą . 3. C z y n n y s t o s u n e k d o z a g a d n i e ń ż y
cia i pra cy.
4. Z d o l n o ś ć k ry ty c z n e g o p r z y s w a j a n i a i u ż y t k o w a n i a w d r u ż y n ie z d o b y t y c h w a rtości, 5. P o c z u c ie o d p o w i e d z ia l n o ś c i za s w o j ą p r a c ę i w s p ó ł o d p o w i e d z ia l n o ś c i za ze sp ó ł, w k t ó r y m żyje. 6. W y r o b i e n i e sp o łe c z n e i p a ń s tw o w e , u ś w i a d o m i e n i e o b y w a te ls k ie . 7. D o s t a t e c z n y p o z i o m k u l t u r y a m i a now icie. a ) k u l t u r y m o w y , b) k u l t u r y w s p ó ł ż y c ia z lu d ź m i, c) k u l t u r y z e w n ę trz n e j. 8. U m ie ję tn o ś ć o r g a n iz o w a n i a w ł a s n e go w s p ó łż y c ia .
W y m i e n i o n e c e c h y k a n d y d a t k a z d o b y w a p rz ez c a ły o k re s p r ó b y ze ś w i a d o m o ś c i ą w y m a g a ń s t a w i a n y c h in s t r u k t o r c e p rz e z życie i org a n iz a c ję . II. R o z u m i e w a ż n o ś ć i w y c h o w a w c z e z n a c z e n ie c a ło k s z t a ł tu p ra c y h arcersk ie j. III. Z n a o g ó ln e z a s a d y p ra c y z u c h ó w , m ł o d s z y c h i s t a r s z y c h d z ie w c z ą t. R o z u m ie n a czem p o le g a m e t o d a h a r c e r sk a . IV. P o s i a d a w y r o b i e n ie h a r c e r s k i e w z a k r e s i e p i e r w s z y c h trz e c h p r ó b o rg a n iz a c y jn y c h . V . W y k a ż e się u m i e j ę t n o ś c i ą o r g a n iz o w a n i a p e łn e g o ż y c ia h a r c e r s k i e g o z a s tę p u lu b d r u ż y n y w d o m u , szk o le , w d r u ż y n ie , w p r a c y z a w o d o w e j, o ra z w o b o z ie i n a kolonji. VI. U m ie z o r g a n i z o w a ć p r a c ę s a m o w y c h o w a w - czą i z d o b y w a ć w a rto śc i c h a r a k t e r u ra z e m z z e s p o łe m ró w ie ś n ic z e k , a l b o z a le ż n ie o d ty p u , w ie k u , ś ro d o w i s k a i tp. lub U m ie o r g a n iz o w a ć i p r o w a d z i ć p r a c ę s a m o k s z t a ł c e n i o w ą i s a m o w y c h o w a w c z ą z z e s p o łe m m ł o d s z y m o d siebie. VII. P o s i a d a s p r a w n o ś ć o b o z o w n ic z k i lub k i e r o w n ic z k i kolonji i p r z e w o d n i c z k i w y c ie cze k . VIII. W y k a ż e się z n a jo m o ś c ią p o d s t a w o w y c h
p o d r ę c z n i k ó w h a r c e r s k i c h i z u c h o w y c h (c o r o c z n y w y k a z w „ S k r z y d ł a c h ”) o ra z u m i e ję t n o ś c i ą p o s ł u g i w a n i a się l i t e r a t u r ą s p e c jaln ą. IX. Z n a cel i b u d o w ę Z . H . P. w e d ł u g „ O r g a nizacji H a r c e r e k " . Z n a za ry s hisrorji s k a u t i n g u i h a r c e r s t w a ze s z c z e g ó l n e m u w z g l ę d n i e n i e m ru c h u ż e ń sk ie g o . X . W y k a ż e się u m i e j ę t n o ś c i ą p r o w a d z e n i a k s i ę gow ości i g o s p o d a r k i d ru ż y n y .
XI. P r z e d s t a w i p la n pra cy, m a ją c e j n a celu z r e a l i z o w a n i e p rz e z d r u ż y n ę w y b r a n e g o z a ło ż e n i a w y c h o w a w c z e g o w o k r e ś lo n y m czasie. W e d ł u g tego s a m e g o p r o j e k t u p r ó b a d r u ż y n o w e j z u c h ó w różni się od p r ó b y d r u ż y n o w e j m ł o d s z y c h d z ie w c z ą t j e d y n i e p u n k t e m V , k tó ry b r z m i : „ Z n a m e t o d ę p r a c y z z u c h a m i i w y k a ż e się u m i e j ę t n o ś c i ą jej s t o s o w a n i a . W y k a ż e się u m i e j ę t n o ś c i ą o r g a n iz o w a n i a ż y c ia z u c h ó w w c i ą g u c a łe g o ro k u i na k o l o n j i ”. Z g o d n i e z w y t y c z n e m i u s t a l o n e m i p r z e I Kon- fe re re n c ję K o m e n d a n t e k O b o z ó w s t a r s z y z n y , p r ó b a d r u ż y n o w e j p r z e p r o w a d z a n a je s t w d w u c h e t a p a c h : E t a p I — u d z i a ł w o b o z i e d r u ż y n o w y c h C h o rą g w i, — z a c z ę c ie p ró b y . E t a p II — ro k p r a c y p o o d b y c i u o b o z u — k i e ro w n ic z e j w d r u ż y n i e d z i e w c z ą t m ło d s z y c h , s t a r s z y c h lu b w g r o m a d z ie z u c h ó w , z a le ż n i e od w y b r a n e go ty p u p ró b y . b) m e t o d y c z n o - p r a k t y c z n e j w z a s tę p i e d r u ż y n o w y c h p r z y hufcu. P r z y k o ń c u d r u g i e g o e t a p u n a s t ę p u j e w i z y ta c j a d r u ż y n y p r z e z i n s t r u k t o r k ę u p o w a ż n i o n ą p rz e z K o m e n d ą C h o rą g w i i e w e n t u a l n e z a k o ń c z e n i e p r ó b y . W i z y t a c j a d r u ż y n y ( g r o m a d y ) k o ń c z ą c a p r ó b ę m a w y k a z a ć d o s t a t e c z n ą ze s t r o n y d ru ż y n o w e j u m i e j ę t n o ś ć o r g a n iz o w a n i a ż y c ia h a r c e r s k i e g o d r u ż y n y i w s p ó ł ż y c i a z o t o c z e n i e m ( c z y n n y u d z i a ł w życiu d r u ż y n y d r u ż y n o w y c h ) . W is t n ie ją c y c h w a r u n k a c h s y s t e m te n n ie m o ż e b y ć i n t e r p r e t o w a n y z b y t b e z w z g l ę d n i e . D l a tego j a k o t y m c z a s o w y s t o s o w a n y je s t s y s te m z a c z y n a n i a p ró b y n a s t a n o w i s k u p. o. d r u ż y n o w e j p rz e d o d b y c i e m o b o z u d r u ż y n o w y c h i k o ń c z e n i a jej p o r o k u w o b o z ie teg o ż ty p u . I K o n f e r e n c ja w y s u n ę ł a tu j e d n a k p e w n e o g ra n ic z e n ia . O to j a k p r z e d s t a w i a się z p u n k t u w i d z e n ia p r o g r a m u z d o b y w a n i e p r ó b y d r u ż y n o w e j w d w ó c h e t a p a c h .
W obozie drużynowych — l-szy etap W całorocznej pracy — ll-gi etap.
W y k a z a n i e i w y r a b i a n i e h a r c e r sk ie j i in s tr u k t o r s k i e j p o s t a w y (P. 1. w y m a g a ń p ró b y ). W y k a z a n i e z r o z u m ie n ia c a ł o k s z t a ł t u ż y c ia h a r c e r s k i e g o ( P 2 w y m a g a ń p ró b y ). P rz e ż y c ie o b o z u j a k o re a liz a c ja w ła śc iw e j m e to d y h a r c e r sk ie j (P. 3 w y m a g a ń ). S p r a w d z e n i e w s z y s t k i c h p o s i a d a n y c h sto p n i h arc. z u w z g lę d n ie n i e m m e to d y k i p r z e p r o w a d z a nia prób. W y k a z a n i e się i w y r o b i e n ie u m i e ję tn o ś c i o r g a n i z o w a n ia p e ł n e g o ż y c ia harc. z e s p o łu (z a s t ę p u , d r u ż y n y , o b o z u ) (P. 5 w y m a g a ń ) . U z y s k a n i e s p r a w n o ś c i o b o z o w n ic z k i m u s i by ć w y n i k i e m c a łe g o ro k u p r a c o b o z o w n ic z y c h d r u ż y ny o b o zo w ej p r z y o d p o w i e d n i e j p o s t a w i e harc. d a n e j j e d n o s t k i (P. w y m a g a ń ) . P o s łu g i w a n i e się l i t e r a t u r ą s p e c j a l n ą (P. 7 w y m a g a ń ) w m yśl s y s t e m u s a m o d z i e ln e g o z d o b y w a n ia w ia d o m o śc i. Z r o z u m i e n i a z a s a d ca łe j p r a c y h a rc . (zuchy, m ło d s z e , s t a r s z e d n y , st. h a r c e r stw o ) . W y k a z a n i e z r o z u m ie n ia is to ty m e t o d y h arc. w ujęciu p r a c y z d r u ż y n ą (P. 3 w y m a g a ń ) . Ć w ic z e n ia c e le m u g r u n t o w a n i a u p r z e d n i o z d o b y t e g o w y r o b i e n i a o so b iste g o . (P. 4 w y m a g a ń ) . W y k a z a n i e się i w y r o b i e n ie u m i e j ę t n o ś c i o r g a n i z o w a n i a p e ł n e g o ży c ia harc. z a s t ę p u , d r u ż y n y , w w a r u n k a c h c a ło r o c z n y c h (P. 5 w y m a g a ń ) . L e k t u r a h a r c e r s k a rz e c z y p o d s t a w o w y c h , c o ro c zn ie o g ł a s z a n y c h p r z e z G. K. H . w „ S k r z y d ł a c h ”. P o z n a n i e s t a t u t u i h isto rji Z . H . P. i s k a u t i n gu (P. 8 w y m a g a ń ) . W y k a z a n i e się u m i e j ę t n o ś c i ą p r o w a d z e n i a se- k r e ta r j a t u i r a c h u n k o w o ś c i d r u ż y n y (P. 9 w y m a g a ń ) . O p r a c o w a n i e p l a n u p r a c y d r u ż y n y o p a r te g o n a w y b r a n y m o d p o w i e d n i o d o w a r u n k ó w i p o t r z e b z a ło ż e n i u w y c h o w a w c z e m (P. 10 w y m s g a ń ) . N a n a jb liż sz e j K o n fe re n c ji p r o g r a m o w e j In s tru k to re k Z . H . P. p o w y ż s z y t e k s t p r ó b y d r u ż y n o w e j i sp o s ó b jej p r z e p r o w a d z a n i a p o d d a n y b ę d z ie d y s k u s j i, p o p r z e d z a ją c e j o s t a t e c z n e z a tw ie r d z e n i e . D l a t e g o c a łą s p r a w ę p o d a j e m y tera z do w i a d o m o ś c i og ó łu i n s t r u k t o r e k i w z y w a m y d o o p o w i a d a n i a się n a piśm ie. W s z y s t k i e o t r z y m a n e u w a g i i t. p. o g ło s im y w n a s t ę p n y m n u m e r z e ,,S k r z y d e ł " .
J ó ze fin a Ł a p iń sk a
Z refleksy! po obozie dla drużynow ych
Zloty, obozy m acierzystej drużyny, wycieczki, spływy h a r c e r sk ie nie dają tego, co m iesiąc s p ęd z o ny na obozie dla drużynowych.
Zlot w S palę— przeżywało się ucz ucie szlac h et nej dumy z własnej drużyny, z organizacji, dum y n a w et z Polski; przeżyw ało się b ra te rs tw o harcerskie, były to uczucia pełn o w a rto ścio w e, ow oce ich ujawnią się w przyszłej pracy.
A jed n ak — pozlotowy obóz drużynowych zys kuje n a tern tle, za m ia st zblednąć.
Zlot zw arjo w an e m te m p e m wrażeń rozpraszał, miało się poczucie, że uciekają c u d n e przeżycia, czło wiek ciągle gonił za c z em ś wym arzonem , cz em ś nie- uchw ytnem . Zwykły, szary tryb życia obozow ego po harcersk u skupił, nastąpiła przerw a w tropieniu istoty h a rc e rstw a , aby ją odnaleść w duszach harcersk ic h . S kończyła się jedna cz ęść wielkiej gry, trop o d n a le ziony, za nim pójdzie nie jed en „kot, co c h a d z a ł swo- jem i drogami". O b e c n e warunki dziwnie sprzyjają p o w staw aniu c h a rak teró w ludzkich, o typie Kiplinow- skiego kota, nie są to społecznicy, przeciwnie, c z ę sto wyżywają się w daw aniu, tylko bronią się przed przy należnością do jakiejś grupy, gdyż widzą, jak słabe więzy łą c z ą ich członków. Po obozie więzy okazały się d o ś ć silne, w siostrzanym, równym uścisku wyciąg nęły się rę ce, które zwykły wyłącznie prawie wyciągać się ze św iadom ością daw ania komuś, p o trz e b u ją c e m u .
T rudno pow iedzieć, czy po obozie człowiek się sta ł lepszym, czy bogatszym duchowo, czy tylko s z c z ę śliwszym?
W życiu m ęczą formy, w p ra w dziw em życiu harcersk ie m n ab ierają treści, niem a rzeczy m ałowar- tych w postaw ie harcersk ie j; każda gra się uduchów - nia, życie staje się wielką grą, tropi się i realizuje z a ra z e m id eał człow ieczeństw a.
Tylko trop — jak k ażden trop, łatw o zgubić; obóz nie d a ł nam m etod szukania tropu.
Książki, pisma harcersk ie winne były być t e r e nem pracy, poszukiwiań, gier, gdyż one b ę d ą zawsze do stęp n e, jako sk arb n ic a tropu.
Rzucam tu krótkie zdanie o tern, co było jedną z mych obozow ych trosk. P adło słowo troska, myśli się rwą, tak ten obóz, któ rem u tyle zawdzięczam , był ź ró d łe m trosk, zw iązanych jaknajśćiślej z myślą o przyszłości organizacji: te już pozostaną, jako jeden z dorobków tych c z te re c h tygodni.
O statnie refleksje. Co robią te, z którem i się pracow ało, radowało, o które się troszczono, gdyż wszystkie, nawet w potykaniu za opatrzone były w ideał harcersk i? Czy nie zgubią tropu? troska się — Stary B osman Sterników .
Wycieczka zuchów do Pikieliszek
N adeszła w reszcie spóźniona wiosna. S ło ń c e poczęło p ieścić ziem ię, wzywając zuchy do lasu, na pola i łąki. Dlaczegóż jednak zuchy w tym roku nie odrazu odpowiedziały na w ołanie wiosny radosną p ie ś nią, d lacz eg o nie witały jej k ask a d am i dziecięcego ś m iech u ?
Ciche, spokojne były grom ady zuchowe, bo P o l skę całą kir żałobny pokrył. Ciężka jest to żałoba, odczuw ają ją wszyscy w Polsce. O dc zu w ają n ajm niej sze naw et serduszka zuchow e, przez ukochanego Dziadka o s i e r o c o n e . . .
Zatrzym aliśm y się więc wszyscy na d ro d z e swej pracy. Cóż w tern dziwnego, że grom em strasznej wieści rażeni przystanęliśmy na chwilę, skamieniali w bólu? Czy jednak długo tak stać m ożem y? O to z za grobu płynie do nas płom ienne wezwanie Tego, który ca łe sw e życie P o lsc e oddał. S łyszą je wyraźnie wszystkie zuchy. P ręż ą swe m ałe postacie na krótki rozkaz: P olsce pracą służ.
Na górze Chełm
Przyjechałam na górę Chełm w nieco zpóźnionym ter minie, a nawet w dobrze spóźnionym, bo prawie trzy tygodnie po współtowarzyszkach. Jak zwykle w takich wypadkach winnym był lekarz, który wcześniej nie wydal mi świa dectwa zdrowia. Przekonałam się na wstępie, że zdobyć świs tek opiewający, że taka a taka może latać — jest rzeczą bar dzo trudną. Na stacji spotkały mnie koleżanki. Patrzyłam na nie z podziwem i zazdrością, one już latały! Po drodze zdą żyły mi zwierzyć dwie naczelne zasady latania: „Nie rób świe cy, aby ci jej zaś na grobie nie postawiono" i „Nie mieszaj knyplem jak świniom w korycie". Nieśmiało zapytałam, co to jest „świeca", okazało się, że tak nazywa się zdzieranie szy bowca łbem do góry. W takich wypadkach nowicjusz traci szyb kość i oczywiście leży na ziemi.
Góra Chełm przyjęła mnie niezbyt przyjaźnie, akurat je den z szybowników ze śląskiego klubu rozbił maszynę, pilota odwożono do szpitala. Oczywiście nic mu nie było i za tydzień wrócił, ale widok procesji z noszami tak zaraz na wstępie, nie był przyjemny. W lotach jednak nie było przerw, za chwilę za wołano Na start! — i już wyleciał — w powietrze złocisty szy bowiec. Przyznam się, że z niepokojem śledziłam jego lot i odetchnęłam z ulgą, kiedy wylądował.
Nie można na szybowisku mieć przesądów, a jeśli je na wet ktoś ma, szybko mu one wywietrzeją z głowy. Pierwszej zaraz nocy, kiedy przyjechałam, obudziło mnie przeraźliwe wy cie psa pod oknem, co jak wiadomo wszystkim, oznacza od początku świata, że ktoś umrze. Według zatem „złych omenów" powinna byłam czemprędzej zwijać manatki i uciekać z góry Chełm. Na szczęście nie bardzo dowierzałam psiemu przeczu
ciu i okazało się, że nie bez słuszności, jakoś nikt nie umar ani następnego dnia ani do końca kursu.
Już zgóry przepowiadano mi, że na pierwszych lotach będę jak przysłowiowa „tabaka w rogu”, i rzeczywiście sprawdzi łam, że najwięcej emocji jest przy pierwszym „szurze” to zna czy, kiedy szybowiec nie odrywa się w powietrze tylko sunie szybko po ziemi. Nowicjusz wtedy nie wie nic dosłownie, co się z nim dzieje. Prąd powietrza uderza w twarz i to jest jedyne wrażenie jakiego doznaje. Nie widzi nic i ze zdziwieniem spostrzega, że już stoi. A co będzie, jeśli mnie tak w powietrzu „zatknie”? zapytuję siebie.
Ale powietrze okazuje się łaskawsze, z radością nagle odczuwa człowiek, że staje się bardza lekki i że maszyna słu cha każdego drgnienia jego ręki. Rzecz jasna, że początkowo lepiej byłoby dla maszyny nie słuchać, tyle głupstw robi nowo- kreowany pilot w ciągu 5 do 11 sekund. Szybowiec jest jednak i tak bardzo cierpliwy i jakoś zawsze wyląduje, a jeśli nawet i rozbije się, to pilotowi, sprawcy złego nic się nie dzie je, bo poczciwa maszyna amortyzuje uderzenie.
Widok kraks właśnie uczy stuprocentowego zaufania do szybowca i nic dziwnego, że na szybowisku jako legendę opo wiadają „o jednym takim co z szybowca w locie na las zes koczył”.
— I co zabił się?
— Nie, tylko wisiał, obejmując czubek sosny i wołał o ra tunek, a szybowiec usiadł spokojnie na lesie".
Wesoło jest na szybowisku i cały świat nic człowieka nie obchodzi, byle wiatr był dobry i loty były, byle polatać, to już wszystko w porządku. Nie do pozazdroszczenia jest tylko los in struktorów. Cały dzień uwaga w napięciu, nigdy nie wiadomo, co taki w powietrzu zrobi. Każdy lot śledzi instruktor aż do
Wiosna przypom ina nam o konieczności z a k o ń czenia okresu rocznej pracy. U w ie ńcze nie m jej m ają być próby na gwiazdkę. Z daniem R eferatu Zuchow ego Chorągwi Wileńskiej H a rc e r e k — próby te odbyć się mają na wiosnę, w terenie. Wśród lasów i pól m ają zuchy tysiące okazyj do wykazania swego usprawnienia, tu przeżywają najsilniej program próby.
O bietnica na gwiazdkę odbywa się zwykle w ja- kiemś bardzo uroczystem m iejscu. Dziś oczy Dobrych Wróżek - kierow niczek grom ad zuchow ych — zwróciły się w stronę Pikieliszek. T onąc a wśród zieleni po siad ło ść P ana Marszałka, w której nasz Wódz tak cz ęsto przebywał, w tej chwili będzie najodpowied- niejszem m iejscem do tej uroczystości. Tu s erca zu chow e wzruszą się najbardziej, tu też pow zięte po stanowienia będą najtrwalsze.
Zgodnie z postanow ieniem wyruszono na w yciecz kę dnia 2 czerw c a. Po w ysłuchaniu mszy św. poje chały zuchy autam i do Pikieliszek. Za m ia ste m na widok zieleni pól i lasów grom ady zawrzały nieham o- waną radością. Popłynęły piosenki zuchowe w szeroki ś w i a t . . .
Auta zatrzymały się w d ro d z e do Pikieliszek, aby tu po raporcie, złożonym Druhnie Antce, najw aż niejszej Wróżce, przystąpić do próby. Na polanie s ta nęło aż d w a n aście róż nobarw nych g odeł, bo tyle g ro m ad w zięło udział w wycieczce. Przybyło do lasu 184 zuchów.
Po ra p o rcie zuchy podzieliły się na dwie grupy, z których jedna przystąpiła do próby na I gwiazdkę, a druga na Il-gą. G rupa zd ająca na I gwiazdkę po dzieliła się na szereg grom adek, na czele których s ta ły D obre Wróżki.
W środku polany snanęła D ruhna Antka, znana wszystkim zuchom z Wilna Wróżka: wyczarow ała Ona różne zadania, k tóre zuchy miały wypełniać. Ci cho stały grom ady, słuchając rozkazów Dobrej Wróż ki. A oto ona kazała im je c h a ć do lasu z a c z a r o w a nym pociągiem czystości. Zahuczały, zastukały koła
końca i proszę pomyśleć: widzi wszystkie błędy, wie, co z tego może wyniknąć i nic poradzić nie może.
— Daj lotki! — wyrywa się nieraz z ust instruktora i aż pięści zaciśnie, radby polecieć i podpowiedzieć. A uczeń wra ca jakby nigdy nic, ani mu przez myśl nie przejdzie, że gro ziło jakieś niebezpieczeństwo. Pyta z dobrą miną, czy dobrze leciał?
Uczy instruktor przykładem, słowem, żartem, a nieraz i groźbą: Jeśli pani jeszcze raz wyląduje w kapuście, to bę dzie na dwa dni zawieszona. Pani (to nie byłam ja) siada prze jęta, dwa dni bez lotów — to straszna groźba. Obiecuje sobie, że poleci prosto. Pech jednak chce, że po chwili ni ztąd ni z owąd pod nogami widzi jar, a przed sobą fatalne pole ka pusty. Za kapustą jednak dostrzega pszenicę i zbawcza myśl świta jej w głowie.
Wszystkie nauki instruktora, dotyczące lądowania przy wołując do pomocy, leci nizko tuż nad fatalną kapustą, jeszzce trochę, jeszcze -- nareszcie. Wylądowała pod kopką pszenicy. Zawieszenia nie było, przecież mowa była wyłącznie o kapuście, instruktor mruknął tylko: — Nic tylko jedna noga dłuższa . . . Wylądować krzywo to nic, ale rozbić szybowiec—to dopiero . . . Najpierw wszyscy rzucają się, żeby sprawdzić, czy delikwento wi nic się nie stało, zazwyczaj okazuje się, że nic, a maszyna za to w opłakanym stanie, zapominają wtedy wszycy, kto ma co na sumieniu i patrzą na winowajcę krzywo. Bo rozbita ma szyna — to przecież przerwa w lotach. Biedny sprawca kraksy radby się schować do mysiej dziury, i prowadzi rozbity szy bowiec na górę jak kondukt żałobny. Tam dostaje się ona w ręce mistrza warsztatów, temu człowiekowi nigdy nie za brakło roboty. . . Przewidując to pewnie obdarzył go Bóg aniel ską cierpliwością.
wagonów, zasapały lokomotywy, i czarodziejski pociąg pojech a ł do stacyj czystych rąk, paznokci, kolan i u b ra ń .
Po powrocie z krótkiej i radosnej podróży zuchy musiały wykazać się u służnością. Rozbiegły się więc znowu grom adkam i, aby w y św iad c zać sobie dro b n e przysługi: jedne drugim popraw iały kołnierzyki, inne układały porządniej chlebaki jeszcze inne czyściły ubrania, bo jak się jeden z najm ło d szy ch zuchów wy raził „zawsze i w szędzie musimy się s t a r a ć znaleźć c o ś do zrobienia innym “ .
P óźniej znów D o b ra Wróżka najw yraźniej z a czarow ała zuchy. Z am ien io n e w m ałe leśne ludki z u chy rozeszły się po lesie, aby w tajem nicy g ro m a d k i ułożyć wspólne opow iadanie o zuchu, który zawsz e jest wesoły i pogodny. Zdaw ało nam się, że szum drzew niebotycznych uspasabia dzieci do zgody i współpracy. J e d n o z nich roz poczę ło, inne znow u coś do rz u ciło i tak p o w sta ła opowieść o słonecznym uśm iech n ięty m zuchu. W związku z tern om ów iona także została ogólna o dzna ka zuchow a, k tóra s ł o n e c z kiem swego o to c z e n ia zu c h o m być każe.
N a stę pnie ro zejrzały się zuchy wokoło i sp o strzegły kolorowe, p a ję c z e nici rę kam i D obrych W ró żek po d rz e w a c h i krzakach ro z sn u te . Nici te m ieniły się barwam i wszystkich g ro m a d zuchowych, biorących udział w wycieczce. Żwawo rozbiegły się grom ady, aby nici swojej barwy zdobywać. K arnie i prędko powróciły n io s ą c swój łup.
P o wykonaniu tych ćw iczeń miały zuchy z a d a nie indywidualne: musiały na leśnej d ro d z e ze zgro m adzonego przez siebie m a te rja łu ułożyć godło sw o jej grom ady. Po krótkich nam ysłach pow stał długi gościniec wilków, wiew iórek, duszków krasnoludków i innych godeł, z r ęcz n ie z szyszek lub patyków uło żonych. Dziwowały się im wewiórki prawdziwe, d z i wowały drzew a i duszki w kw iatach ukryte . . .
T y m cz asem grupa zuchów po I gw iazdce odby wała bieg na drugą gw iazdkę. O to na zielonym tle lasu widać m ałe p o stacie o pochylonych głów kach.
Kiedy rozbito Wronę przeznaczoną do szkolenia do ka- tegorji A — mistrz Stanienda wyciągnął C. W. 8. „Za karę otrzymacie „majkiwera" oświadczył. Kara była stosunkowo nie wielka, bo poprzeczka przed nosem, której niema u Wrony po służyła nam do orientowania się, ozy szybowiec leci prosto. Aby zaś kto przewracając maszynę, nie rozbił o ten „przyrząd równowagi" swej szlachetnej głowy, mistrz umieścił na wyso kości czoła — poduszeczkę.
— Dziękuję, jakby mi się ktoś w yrżnął... mruczał do siebie wbijając starannie ostatni gwoździk.
Działo się to wszystko w harcerskiej szkole szybowcowej w Goleszowie, na górze Chełm na Śląsku, prowadzonej przez p. kier. Pawliczkę i instruktorów pp. Zygmunda i Miłkowskiego
W sierpniu tego roku ukończyły tam kurs następujące druhny: Wanda Sztajbnokówna uzyskała kategorję B, Halina Iwaszkiewiczówna, Lucyna Siedlecka, Marja Kannówna kate gorję A i Irena Sztajnbokówna pilotka kategorji C przeszła praktykę instruktorską.
W roku następnym zapewne wiele kandydatek na pilotki przyjedzie na górę Chełm. Zaczną oczywiście od początków, to znaczy uzyskają kategorję A, umiejętność lotów ślizgowych prostych w czasie 30”, potem kategorję B, loty ślizgowe z wi rażami w czasie 60", wtedy już trzeba będzie wyruszyć do „wyższej szkoły" do Bezmiechowej lub Pińczowa na zdobycie kategorji C, czyli lotów żaglowych, wyzyskujących prądy ter miczne powietrza.
O wyczynach harcerzy szybowników głośno jest od cza sów Jamboree, kolej teraz na szybowniczki harcerki.
Myślą, myślą m a łe głowiny nad tern, który zuch opo wie d ru h n ie o zuchu znanym z książki, bo pierw szy e tap biegu zuchow ego na tern polega.
Ju ż z a d an ie spełnione! T e ra z umówione znaki w iodą zuchy do piasku, z którego wspólnemi siłami g ro m a d mają powstać zagrody, pałace, m iasta i inne dziwy. I tu już pra ca skończona, ale znaki znów je gdzieś prow adzą. W iodą k rę te m i ścieżkam i na polanę, na której d ruhna Ela p anuje — skoczków królowa. Chwytają zuchy za skakanki i hop, hop, skac zą w e soło. A chociaż d ru h n a Ela wymaga tylko ośmiu spo sobów, zuchy znają ich znacznie więcej.
Po skokach m uszą jeszcze zuchy pokazać, jak m a sz e ru ją , jak spraw nie i karnie stają w szeregach, a później ćw iczenia przyrodnicze m ają im przypom nieć, że zuch jest przyjacielem wszystkiego, co żyje. Szybko mija c z a s próby. O to rozlega się sygnał na śn ia d a n ie . Po gonitwie w lesie, apetyty służą d o s konale. Ś niadanie u ro z m a ica s a m o rz u tn ie płynące d zielenie się w rażeniam i z prób. Dzieci są za ch w y c o ne, z z a p a łe m opow iadają o swoich wyczynach, o przeszkodach, k tóre pomyślnie pokonane zostały. Na wieść o zbliżającym się odjeżdzie, s e r c a uderzają mocno, tw arze poważnieją. „Może tam w tych drogicb Pikiel iszkach d o s ta n ę g w ia z d k ę ” — szepczą niejedne usta.
Szybko m kną sam o ch o d y drogą u sła n ą g a łą z k a mi świerku. Raz poraź spotykam na d r o d z e bram y zd o b io n e zielenią. T ędy wieziono P rochy Matki Wo dza — Matki, którą On tak bardzo ukochał. Z a d u m a ne oczy d z ie c ię c e zdradzają, że se rc o m ich otwierają się ta je m n ic e rzeczy wielkich.
Zdała widnieją już białe ściany dworu. Cicho szumią drzewa parku na po w itan ie m ałych gości. Przyjm ują one dzieci z ufnością. Wiedzą, że nie z m ą cą one cichej żałobnej zadumy, która czarnym kirem nad d w o re m powiewa. Zuchy idą w milczeniu; o stroż nie, poważnie kroczą d z iec ięce nóżki po tych śc ie ż kach, po których On tak niedaw no jeszc ze c hodz ił. P ark zalega taka cisza, że zarządzający, który w yszedł powitać wycieczkę, po długiem poszukiwaniu dzieci tak wyraził sw oje zdziwienie: „W idzę szereg aut, ale nie w iem gdzie są dzieci, nigdzie nie słychać ich g ł o s u ”.
Cóż tera z m ożna robić innego, jak tylko słuchać, s ł u c h a ć . . . S łu c h a ć s z m e ru fal jeziora, nad którem tak c z ę sto M arszałek przebywał. S ł u c h a ć szum u drzew rosnących w aleji, w której tak c z ęsto On się prz e chadzał. 1 z największem wzruszeniem oglądać altanę, w której On pracował. D rzew a ro sn ą c e wkoło altany dziś jeszcze roznoszą ec ho myśli, która m u w tej pracy przyświecała. P olska i P olska jej na imię.
W tę wielką myśl w słu ch a n e i korząc się przed jej m a je s ta te m stają m a łe zuchy przy altanie, aby tu postanow ienia swoja i obietnicy Marszałkowi złożyć. S p raw n ie ustawiają się wszystkie. Z daje się że wszy stko zam iera w ciszy kam iennej, wśród której rozlega się tylko głos Antki Swidzińskiej.
„Czy p o sta ra c ie się tak kochać Polskę jak Pan M a rsz a łe k ”. P o sta ra m y się! odpow iada chór głosów zuchow ych.
„Czy p o s ta ra c ie s ię tak p ra c o w a ć dla Polski, jak P a n M a r sz a łe k ? Czy postara cie się m yśleć b a r dziej o innych, niż o sobie? Czy p o sta ra c ie się być słonecz kiem w d o m u i w szkole? Czy postaracie się pom agać w d o m u m a m u si i tatusiowi? Czy postaracie
się być zawsze grzecznem i? Czy p o sta ra c ie się nie kaprysić?"
P o sta ram y się! z m o cą odpow iadają zuchy. N astępuje m o m e n t złożenia obietnicy. Drżąc ze w zruszenia rozlezają się dzie c ę c e glosy: „O biecuję być dobrym zuc hem . . .
Zda się, że park cały, drzewa, kwiaty, trawy i fale jeziora szem rzą cicho a mocno: „dotrzym aj obietnicy tu w świątyni pełnej pam iątek najdroższych składanej!" Mimowoli s erca nasze biją rytm em pieśni: „To niepraw da, że C iebie już niema!" Zuchom wyda je się w tej chwili, jże M arszałek ich słucha. „Nasi: Dziadek musi być t u ta j" — myślą tera z m ałe zuchy.
1 my, kierowniczki g ro m ad zuchowych, j e d n o czymy się myślą z zucham i, i my wierzymy, że d uch Jego unosi się nad nami i niegasnący płomień w s e r c a ch nam rozpala . . .
Janina P iotrow iczów na
Lato harcerek polskich z zagranicy
T e g o ro c z n e lato h a rc e re k Polskich z zagranicy było bardzo ruchliwe, u ro z m a ic o n e i o b fitujące w przeżycia obozowe. W k rajach mniejszościowych i em igracyjnych Europy odbyło się już p rzed Z lotem Jubileuszow ym H arcerstw a P olskiego w Spalę — pięó a po zlocie 8 obozów i kursów różnego typu, zaś w P olsc e po jednej im prezie tego rodzaju w lipcu i sierpniu, co stanowi 5497 osobodni dla 632-ch h a r cerek, licząc także u c z e stn ic tw o w 6 kursach k ra jo wych p rzed zlotem i 5-ciu po zlocie w szkole instru ktorskiej lub o b o z a c h starszyzny chorągwi. P o z a te m Polonja zagraniczna wzięła licznie udział w Zlocie, bo aż 460 harcerek polskich z 15 krajów obozow ało z nami w Spalę, co dało 5704 harcerkodni. P o n a d to Chorągiew z wolnego m iasta Gdańska, urządziła p rzed zlotem 2 obozy kursy o 810 osob o d n iach i b ra ła udział w zlocie w liczbie 59 osób, co stanowi d a l sze 819 osobodni. Brakow ało jedynie delegacji h a r c e re k z Jugosławji, Luksem burga, Brazylji i Związku N a rodow ego P olskiego Stanów Zjednoczonych Ame ryki P ółnocnej. Warunki udziału w zlocie, w zorow ane na krajow ych, lecz nieco ułatw ione, były w zasadzie re sp e k to w a n e przez poważniejsze polskie organizacje zagraniczne, co dowodzi, że nie b ę d ą c zbyt wygóro- wanemi, zwróciły jed n ak uwagę kom end terenowych na należyte przygotowanie do Zlotu. Wśród zespołów zagranicznych na 1-szy plan wysuwa się wyprawa h a rc e r e k polskich z C zechosłow acji pod nazw ą „ Z i e mia Slązka" z 4 -e m a drużynam i zlotowem i o godłach: Góry, O dra, Szby i Z agłębie. Z e w n ę trz n ie ogólną uw agę zwracały także z Łotwy, u b ra n e w sa m o d z ia łow e p łó cien n e mundurki; przyjem ne chusty z ż u r a wiem portowym nosiły harcerki gdańskie, a ładny rum uński haft ozd a b ia ł chustki h a rcerek czernio- wieckich.
Dla m łodzieży polskiej z zagranicy Zlot Jubile uszowy H a rc e rstw a był nietylko p e łn e m przeżyciem h a rcersk ie m , d a ją c e m b o g ate i urozm aicone wzory do naśladow ania i bud zą cem prześw iadczenie o sile ideow ej i społecznej p o w a d ze R uchu oraz duchow ej z nim łączności, ale w połączeniu z II Zlotem Mło dzieży Polskiej z zagranicy zlot harcerski miał w pierw szym rzędzie na celu d o sta rc z e n ie m ocnych
przeżyć naro d o w y ch , poinformowanie Polonji za g ra nicznej o P o lsc e współczesnej, pogłębianie poczucia przynależności narodow ej i bud ze n ie szlac hetnej d u my narodowej.
Zespoły h a rc e re k polskich z zagranicy tworzyły na zlocie sam odzie lne jednostki organizacyjne, żyją c e w ła s n e m życiem w ew nętrznem i b io rąc e w całej pełni udział w przeżyciach zlotowych — lub też przyglądające się bardziej b iernie zlotowi — w zależ ności od stopnia swego wyrobienia. S p raw d z ian em korzyści wyniesionych przez nie ze zlotu pod wzglę dem h arcerskim i narodowym był specjalny bieg za granicznych za stę p ó w zlotowych, w którym wzięło udział 19 zastępów z 11 państw. P rze szło 30 pytań, zadawanych za stę pom na trasie, m iało na celu wy robienie w nich pełniejszego pojęcia o zlocie i uj rz e n ia h a r c e r s t w a na tla życia polskiego. Placówki mieściły się: pod m aszte m głównym na łące, obok rezydencji P a n a P rezydenta, w dzielnicy handlowej p rz ed D om kiem Mickiewicza, przy nam iocie radjo- wym zlotu h a r c e r e k i w świetlicy chorągwi w ołyń skiej. Bieg te n wzbudził duże z a in te reso w a n ie u c z e s tniczek i sędziów z kraju.
W służby zlotowej chorągwi krajowych o p iekuń czych, h a rcerk i polskie z zagranicy p rz ew aż n ie nie były angażow ane, jedynie h a rc e rk i z C zechosłow acji przygotowały się poważnie do w spółpracy g o s p o d a r czej z chorągw ią krakow ską i mimo dużych t r u d n o ści uruchomiły pralnię i fryzjernię, k tóre niestety, były m ało ucz ęszc zane . J a k o służba h a rc e r e k po l skich z zagranicy dla zlotu t ra k to w a n e były kioski inform acyjne o kraju zamieszkania. P oza chorągwią gdańską, p row a dząc ą na wstępie do Wystawy 25-lecia h a rc e rstw a propagandę zn a c z e n ia m orza dla państwa i praw Polski do Gdańska, najlepiej wywiązały się w tym z a k re sie h arcerki z C zec hosłow acji, Francji i Belgji, k tó re urządziły w n a m io tach całkiem c ie k a we wystawy, o b ra z u ją c e życie P olonji d a n e g o kraju na tle m iejscow ych warunków. C hara k te ry sty czn e również były wystąpienia h a rcerek polskich z za g ra nicy na sce nie , stadjonie i do radja, np. tradycyjny „ G aik “ ze Śląska Opolskiego, „W esele Śląskie" (cie szyńskie), inscenizow ane piosenki alzackie i tp.
N ajbardziej e m ocują cym i m ęcz ący m dla h a r ce rstw a zagranicznego był dzień 13 lipca, spędzony w W arszawie. O godzinie 5.30 rano (o czem wię kszość zlotowiczów nie w ie d z ia ła ) pociąg wiozący 400 h a rc e re k i 600 h arcerzy wyruszył ze Spały do stolicy. Po Mszy św. na placu Marszałka P iłsudskiego przedefilow ała m łodzież do Zam ku P a n a P rez y d en ta, a p o tem w tak* werbla m asze ro w a ła do B elw ederu, gdzie 15-ej zakończyła się podniosła cz ęść uroczy stości. P o p ołudniow e plainairowe nadzwyczaj u d atn e widowisko historyczne w Łazienkach dostarczyło wie lu wrażeń radosnych i podniosłych. P ow rót na stację Spala n a stą p ił d o piero o godz. 1.30 w nocy. P o d czas swej bytności w Kraju ca ła m łodzież h arcersk a z zagranicy jeździła także do Krakowa i Sowińca, a w iększość zatrzymywała sie po drodze w C zęsto chowie.
Ważnym m o m e n te m podczas trw anią zlotu była również R ada Naczelna harcerstw a polskiego z zagra nicy, która o b ra d o w a ła w d n ia c h 15 — 17 lipca w Śpale pod przew o d n ictw e m dh. P rze w o d n iczą ceg o Z. H. P. woj. Grażyńskiego. P oruszyła ona szereg n ajb ard ziej palących zagadnień chwili o b ecnej. Na
radzie wygłoszone zostały n a s tę p u ją c e referaty: 1) H arcerstw o polskie zagranicą, 2) H a rc e rstw o pol skie zagranicą jako czynnik w ychowania n aro d o w eg o (w ujęciu przedstaw icieli te re n u em igracyjnego i m niejszościow ego), 3) H a rc e rstw o polskie zagranicą jako czynnik ekspansji polskiej, 4) P ro g ra m prób i spraw ności dla zagranicy, 5) Ł ą c z n o ś ć h a rcerstw a polskiego z zagranicy z ZHP. Myślą p rz e w o d n ią Ra dy było s c e m e n to w a n ie h a rcerstw a zagran icz n eg o z krajow em , do czego przyczynił się w dużej m ierze Zlot ju b ile u sz o w y H a rcerstw a Polskiego i te g o ro c z n a akcja kursowa, nastaw iona św iadom ie na tę sam ą nutę program ow ą, co w sp ó łcz esn e n asze szkolnictwo — Polska i jej kultura.
W spółpraca chorągwi krajow ych z h a r c e r stw e m polskiem z zagranicy w lecie 1935 roku p rz edstaw ia się cyfrowo pokaźnie, c h o ć nie wszystkie drużyny je dnakow o wyzyskały okazję zbliżenia się z dru h n a m i z zagranicy, — w zależności m oże od stopnia z a obserw ow ania swą służbą dla zlotu. Mniejsze grupy zagraniczne dla bliższego współżycia były w łączane jako zastępy lub poszczególne jednostki do drużyn krajowych, od w ied z an o w zajem nie sw oje obozy, wys tawy i świetlice, u rz ą d z a n o w spólne podw ieczorki i ogniska. P oza r e f e re n tk a m i z a g ra n ic z n e m i kom end chorągwi i t. zw. kuzynkami w ilości 26 osób, k tó re wywiązały się na zlocie zupełnie d o b rz e ze sw oich za dań pod względem organizacyjnym i program owym , Polska dała w kraju w lecie 21 sił in stru k to rsk ich do pom ocy w kursach i o bozach, a za g ran icę w y d e legowała w tym celu 6 je d n o s te k kierowniczych. Czyli łą c z n ie z odnośnym w ydziałem Głównej Kw a tery, 65 osób b ra ło udział we w spółpracy z h a r c e r kami z zagranicy p o d c z a s w akacji b. r., nie licząc tych, co w różnych m iastach współdziałały z wyciecz kami. P ie r w s z e m ie jsc a w tej akcji w spółpracy n ale żą się c horągw iom które dały najw iększą ilość ludzi do pomocy, lub wykazały najwięcej inicjatywy, są to chorągw ie: ślązka, łódzka, w arszaw ska, lw owska i po zna ńska. Niezależnie od zlotu p o m o c instruktorską daw ały j e sz c z e chorągw ie: krakowska, m azow iecka, lubelska i kielecka.
C h c ą c d a ć do zrozum ienia, co czuły z a g ra n ic z ne uczestniczki zlotu, jakie miały w rażenia i jakie korzyści wyniosły ze Spały, przytoczę opinję naszych najbliższych sąsiadek i gości z za o ceanu. Harcerki z C zechosłow acji piszą m. inn.; że odniosły w S p aje nieocenione korzyści, bo za czerpnęły dużo w i a d o m ości h a rc e rsk ic h , poznały siostry harcerki, k o ch a n ą Polskę, jej przedstaw icieli i harcerstw a. D o b r e i pełne pokrzepienia słowa przedstaw icieli H a rc e r s tw a P o l skiego b ę d ą dla nich za c h ę tą do d alsze j żm udnej pracy w kraju. A Córy Z jed n o c zen ia ze S tanów Z je dnoczonych w n astępujący sposób form ułują swą opinję o zlocie:
„Córy Z jed n o c zen ia", re p re z e n ta n tk i sto w arzy s z e n ia „Zjednoczenia P olsk ie g o Rzymsko K a tolickie go" w A m eryce przez o b ozow anie na tere nie Polski w Spalę skorzystały b a r d z o wiele:
1) przez zw ie dzanie obozów zapoznałyśm y się z ró- żnemi sp o so b am i o b o zo w an ia oraz pionierką, o z d a b ia n ie m terenu;
2) przez z w ie d zen ia św ietlic, czytelni, regjonalnych wystaw poznałyśmy nietylko do ro b e k kulturalny H arcerstw a, ale i Polski;
3) przez c z ę s t e o bcow anie z h arcerstw e m P olski n a sza polska wymowa uległa znacznej po p ra w ie,
przez gaw ędy na ognisku zapoznałyśm y się z przeszłością Polski i jej d u c h e m współczesnym; 4) przez ko n fe ren c je i pogadanki z R a d ą Z a g r a n ic z ną (czytaj: wydziałem zagranicznym GKH arcerek) i re fere n tk am i poznałyśm y d o b rz e organizację H a rcerstw a Polskiego, za co jesteśm y Polakom bardzo w dzięczne;
5) przez nauczenie się h arc e rsk ic h i ludowych p io se nek polskich, p rz e z insc e n iz a c ję obyczajów, t a ń ców ludowych, prz ez pokazy regjonalne na sta- djonie i w t e a t r z e poznałyśm y i pokochałyśmy j e sz c z e w ięcej wszystko, co jest nasze — polskie; 6) z roz rze w n ien iem złożyłyśmy przy ognisku przy
rzeczenie, ślubując taką sam ą w ierność Polsce, jąką przyrzekłyśmy naszej przybranej Ojczyźnie- Ameryce;
7) sam pobyt na Zlocie w Spalę, obcow anie z h a r ce rstw em polskiem, z k tórem nam było bardzo miło, do b rz e i wesoło, przekonało nas, że m o ż e my być dum ne, iż jesteśm y A m erykankam i pol skiego pochodzenia.
P o w rac am y w ięc do Ameryki o d ro d z o n e d u c h o wo i gotowe w każdym cz asie do ud ziele n ia pom ocy rodakom naszym w Ameryce, w pajając w nich o d ro dzonego naszego ducha i o d ra d z a ją c upadły nieraz patrjotyzm polski i dum ę n arodow ą."
W S K A U T O W Y M Ś W I E C I E
Ja k spędzają wakacje skautki zagranicą?
D o k o ń c z e n i e
Czasy Okro pnie daw ne o b o z o w a n i a l e tn ie g o o p i suje s k a u t k a f i n l a n d z k a . M o że n i e k o n i e c z n i e ty lk o n a j n o w s z e m e t o d y w r ó ż n y c h k r a ja c h n a s i n t e r e sują? W F in l a n d ji w o w e c z a sy b y ł y g łó w n ie d r u ż y n y sz k o ln e , k tó re p r a c o w a ł y t y lk o w r o k u s z k o l n y m , d z ię k i t e m u „ s z a r ż e ” m i a ł y c z a s n a w ł a s n e s z k o l e n i e w c ią g u aż t r z e c h m iesięcy w a k a c y j l e t n ic h . T y m s p o s o b e m p e w n e g o r a z u o d b y ł się w F i n l a n d j i p i e r w s z y w ży c iu o b ó z d r u ż y n o w y c h . U w p i e r w s z y o b ó z p o z o s t a ł im w p a m ię c i ja k o p e ł e n sło ń c a , p r z y g ó d , l a s ó w i jezior. A l e d la n a s w y g l ą d a o n n ie c o z a b a w n i e . W y o b r a ź c i e sobie, że o b o z o w a ł y w w ie lk im c z te r d z i e s t o p o k o j o w y m p a ł a c u z h a l ą d o z a b a w , w e r a n d ą i o l b r z y m i ą k u c h n i ą . N a jc ię ż s z ą p r a c ą o b o z o w ą o k a z a ł o się z b i e r a n i e „ c h r u s t u " n a o p a ł do tej o lb rz y m ie j k u c h n i a p o t e m o c z y w iśc ie u c ią ż liw e z m y w a n i e n i e s a m o witej p o p r o s t u ilości n a c z y ń p r z y tern „ p a ł a c o w e m ” g o to w a n iu . W d o d a t k u c a łe w i e c z o r y b y ł y p o ś w i ę co n e t a ń c o m l u d o w y m co się w ó w c z a s u w a ż a ł o za „istotę s k a u t i n g u " . K o m e n d a n t k ą tej o b o z o w e j a w a n tu ry b y ł a p r z e m i ł a o s o b a , z w a n a „ G e n e r a ł e m " j e d n a k w y b i t n i e n i e p r a k t y c z n a . N ie ste ty u w a ż a ł a że jak o K o m e n d a n t k a m u s i w e w s z y s t k i e m d a w a ć p r z y k ła d , z a r ó w n o w c n o t a c h s k a u t o w y c h ja k w s k r o b a n iu ry b np. O c z y w i ś c i e k o ń c z y ło się n a j częściej n a tem , że n a g w a ł t w z y w a n o d z i e w c z y n ę ze wsi b y d o k o ń c z y ł a g o t o w a n i a o b ia d u , a t a z litoś c ią s p o g l ą d a ł a n a „ n i e d o ł ę ż n e m i a s t o w e p a n i e " .
No, ale to b y ł o j a k m ó w i ł a m o k r o p n i e d a w n o , je s z c z e p r z e d w o jn ą. D z iś w ś r ó d c u d n y c h jezio r i l a s ó w fin la n d z k ic h stoją w lecie p r a w d z i w e n a m i o ty i o b o z u j ą w n ic h p r a w d z i w e z a r a d n e , d o b rz e w y s p o r t o w a n e , ale i p r a k t y c z n e s k a u t k i .
M alow nicze o b o zy m a j ą ja s n o w ł o s e s z w e d k i , k t ó ry c h n a j w y ż s z y m i d e a łe m je st „ b y ć d o b r ą k o b ie tą : g o s p o d a r n ą i p o m o c n ą , a d la te g o : siln ą fizyc znie i r o z w i n ię t ą u m y s ł o w o " . W ty c h d w u k i e r u n k a c h : g o s p o d a r c z y m i s p o r t o w y m id zie też g ł ó w n i e p r a c a d r u ż y n s z w e d z k i c h , do k t ó r y c h p r z y jm u j e się d z i e w c z y n k i o d l a t 1 1-tu. C ie k a w e , że t a k i m m a ł y m nie w o ln o o b o z o w a ć d łu ż e j j a k 2 do 3 dni. T o t e ż d r u ż y n y s k a u t e k u r z ą d z a j ą ra c z e j w y c ie c z k i p a r o
d n i o w e do o b o z ó w S ta rszyc h s k a u t e k niż s a m e o b o zują. A l e te w y c ie c z k i s ą c z ę s t e i w r ó ż n e s tr o n y ich p i ę k n e g o u ro z m a i c o n e g o k ra ju. B liższa n a m , p o ł u d n i o w a cz ęść k ra ju , p r z e d s t a w i a ro z le g łe p ł a s z c z y z n y u s i a n e w i o s k a m i i m ia s te c z k a m i, z k t ó r y c h k a ż d y p o s i a d a swój w ł a s n y k o ś c i ó ł z w y s o k ą w i e żą. T u i o w d z ie p o r o z r z u c a n e s ą w ia tra k i. W ie le g o s p o d a r s t w w y g l ą d a j a k m a ł e forteczki, p o w s t a ł e z o b u d o w a n y c h w c z w o ro b o k d o m u m i e s z k a ln e g o i b u d y n k ó w g o s p o d a r c z y c h . W ię k s z o ś ć o w y c h s t a rych d o m ó w m a d a c h y k ry te s ł o m ą i o c ie n io n e w ie lk ie m i s t a r e m i d r z e w a m i .
W innych częściach Świata n a j w i ę k s z e m i e x p e r t k a - mi w d z i e d z i n ie o b o z o w a n i a są A u s t r a li j k i , a le o p o w i a d a n i e o nich z a b r a ł o b y s ta n o w c z o z a d u ż o m i e j sca. C a ł y o s o b n y a r t y k u ł t r z e b a b y n a p i s a ć o ich p o p r o s t u k o m f o r t o w y c h u r z ą d z e n i a c h o b o z o w y c h . N a to m i a s t b a r d z o n i s k o stoi o b o z o w a n ie w A z ji. C h in k i, J a p o n k i u r z ą d z a j ą z a le d w i e n a j k r ó t s z e b i w a k i. H i n d u s k o m ró w n ie ż o b y c z a j n a r o d o w y nie p o z w a l a n a cz ę ste w y d a la n ie się z d o m u . A i t a k je s t je s z c z e m n ó s t w o z a w iło śc i re lig ijn y ch . S ą to p r z e w a ż n i e d r u ż y n y m i e s z a n e p o d w z g lę d e m reli g ijn y m , m ia n o w ic ie : C h rz e ś c ija n k i, H i n d u s k i i Ma- h o m e t a n k i . O tó ż np. M a h o m e t a n k i w o g ó le nie m o g ą u c z e s t n i c z y ć w n a j m n i e j s z y c h w y c i e c z k a c h p o n ie w a ż re lig ja z a k a z u j e k o b i e t o m p u b l i c z n i e u k a z y w a ć t w a r z e . H i n d u s k i u r z ą d z a j ą k r ó t k i e w y c ie c z ki c h o c ia ż n i e z b y t często, ale z n o w u ż w y n i k a j ą t r u d n o ś c i re lig ijn e z g o t o w a n i e m . P o ż y w i e n i a i n a czyń, w k tó ry c h m a b y ć p r z y g o t o w a n e j e d z e n i e d la d z i e w c z ą t k a s t y b ra m iń s k ie j n ie w o ln o n i k o m u d o tk n ą ć . A j e d n a k m im o ró ż n ic ę k u ltów , n a r o d o w o ś c i a n a w e t ras je st j e d n a rzecz, k t ó r a te w sz y s tk ie o b o z y łą c z y i czy n i s k a u t o w e m i , to: w ie c z o rn e o g n is k o z p i o s e n k a m i o b o zo w em i.
Marol.
P O Z Ł O C I EW ystawa
D u ż o się w S p a lę m ó w iło o w y s t a w i e zlo to wej. J e d n i n ieliczni e n t u z j a z m o w a l i się w y s ta w ą , p o d n o s z ą c jej w a lo r y a r ty s t y c z n e , d r u d z y — n a j l i c z niejsi m o ż e — p r z y z n a w a l i p o b ł a ż l i w i e w y so k i p o ziom a r t y s t y c z n y w y s t a w i e , a le m ieli silne z a s t r z e ż e n ia co d o jej h a rc e rsk o śc i, trzeci u w a ż a li p o p ro stu , że w y s t a w a w te m u ję c iu c h y b i a sw e g o celu t. j.
