Cieślak, Tadeusz
"Inwentarz starostwa grudziądzkiego
z roku 1603 oraz rejestr dochodów z
lat 1601-1603", wyd. Stefan
Cackowski, Grudziądz 1965 :
[recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 493-494
a u to rz y m o n o g ra fii o p o w ie c ie p is k im p r z e s tu d i o w a li „ R o c z n ik S ta ty s ty c z n y w o j. o ls z ty ń s k ie g o ”, p o z n a li n a jn o w s z e p o z y c je n a u k o w e i s k o ry g o w a li s w o je s ta n o w is k o , b o m o że lic z b y p rz e m ó w ią i u d o w o d n ią ro z w ó j p rz e m y s łu , g o sp o d a r k i ro ln ic z e j i o d b u d o w ę z n isz c z o n e j w c za sie d z ia ła ń z ie m i p is k ie j. W a r to p rz y je c h a ć do P is z a , a b y p o z n a ć c h a r a k t e r m ia s ta z a u to p s ji.
J o a n n a M a c ie je w s k a
I n w e n t a r z s ta r o s tw a g r u d z ią d z k ie g o z r o k u 1603 o r a z r e je s tr d o c h o d ó w z la t 1601— 1603. W y d a ł S te fa n C a c k o w s k i , O d d z ia ł P T H , G ru d z ią d z 1965.
Z g o d n ie z z a p o w ie d z ią a m b itn e g o O d d z ia łu G r u d z ią d z k ie g o P o ls k ie g o T o w a rz y s tw a H is to ry c z n e g o u k a z a ł s ię d r u g i to m m ie js c o w y c h in w e n ta rz y . I n w e n ta r z t e n n a le ż y d o n a js t a r s z y c h z z a c h o w a n y c h , c h o ć z n a m y z a p is k i 0 p rz e p ro w a d z a n y c h w e w c z e ś n ie js z y c h la ta c h . Z k r ó tk i e g o w s t ę p u w y d a w c y , S te f a n a C a c k o w s k i e g o , d o w ia d u je m y się, że in w e n ta r z t e n s p is a n o p o ś m ie rc i s ta r o s ty J a n a Z b o ro w sk ie g o , k a s z te la n a g n ie ź n ie ń s k ie g o , a p r z e d o b ję ciem s ta r o s tw a p rz e z p o d k o m o rz e g o c h e łm iń sk ie g o M a c ie ja K o n o p a c k ie g o , w c za sie a d m in is tr o w a n ia t ą k ró le w s z c z y z n ą p r z e z T o b ia s z a S u ło w s k ie g o (s. V II). N ie s te ty , b r a k in f o r m a c ji — p o z a s k ą p y m p rz y p is e m — o s ta r o s ta c h 1 z a rz ą d c y . W o b ec tego, że i n w e n ta r z w y d a n y j e s t w ty s ią c u e g z e m p la rz y i ty m s a m y m p rz e z n a c z o n y d la sze rs z e g o g r o n a i n te r e s u ją c y c h się h is to r ią re g io n u ż a ło w a ć n a le ż y , że n ie w y k o r z y s ta n o m o ż liw o ś c i b liż sze g o p o z n a n ia ty c h osób, z w ią z a n y c h z re g io n e m . W c h a r a k t e r y s ty c e in w e n ta r z a p o d k r e ś lo n o je g o z n a cze n ie d la z ro z u m ie n ia u k ła d u ó w c z e sn y c h s to s u n k ó w w ła sn o ś c io w y c h , d la te g o te ż s k o n c e n tro w a n o s ię n a s p ra w a c h w a ż n y c h d la s z la c h ty , a n ie w ie le u w a g i p o ś w ię c o n o s p ra w o m c h ło p sk im . B a rd z o c e n n ą p o m o c ą d la c z y te ln ik a s ą t r z y in d e k s y , a m ia n o w ic ie : o so b o w y , g e o g ra fic z n y i rz e cz o w y . P o z w a la ją o n e n a s z y b k ą o r ie n ta c ję w te k s t a c h , a m a p k a ó w c ze sn eg o s ta r o s tw a u ła tw ia o d n a le z ie n ie m ie js c o w o ś c i w n ic h w y s tę p u ją c y c h . Z a s ta n a w ia z a m ie s z c z e n ie w ty m to m ie r ó w n ie ż i n w e n ta r z a s o łe c tw a w N o w ej W si z 1766 r. i p o s ta n o w ie ń K o m is ji S k a r b u z 1771 r . d o ty c z ą c y c h m ły n a Ł u n a w y . U z a s a d n ie n ie s a m e g o w y d a w c y p o tw ie r d z a n in ie js z e z a s tr z e ż e n ie : „ D o k u m e n ty t e o d n o szą się d o p o je d y n c z y c h g o s p o d a r s tw , m a j ą w ię c z n a c z e n ie o g ra n ic z o n e . N a d e c y z ję o ic h z a m ie s z c z e n iu w a n e k s ie w p ły n ą ł fa k t, że is tn ie je m a łe p ra w d o p o d o b ie ń s tw o z n a le z ie n ia d o s ta t e c z n e j ilo ś c i d ro b n y c h ź ró d e ł do d z ie jó w s ta r o s tw a , a b y m o g ły s ta n o w ić o s o b n ą p u b lik a c ję ”. W te j s y tu a c ji, b a rd z ie j s łu s z n e b y ło b y p o łą c z e n ie ic h z in w e n ta r z e m X V I I Ï - w ie c z n y m , c h o c ia ż b y ze w z g lę d ó w c h ro n o lo g ic z n y c h , je ś li ju ż n ie m a ż a d n e g o u z a s a d n ie n ia k o n c e p c y jn e g o .
I n w e n ta r z w y d a n y j e s t n a p ię k n y m p a p ie r z e , w e s te ty c z n e j o k ła d c e , a le n a s u w a g e n e r a ln e p y ta n ie : d la k o g o j e s t p rz e z n a c z o n y ? H is to ry k o w i n ie w y s ta r c z y i m u s i s a m z a g lą d n ą ć do a rc h iw u m , u p e w n ić się , czy n ie o d k r y je je sz c z e in n y c h . N a to m ia s t a m a to r — re g io n a lis ta t y lk o w b a r d z o n ie lic z n y c h w y p a d k a c h r o z s m a k u j e się w s a m y m te k ś c ie i n ie p o g n ie w a łb y się, g d y b y p rz y d a n o o b s z e rn ie js z e in fo r m a c je , k tó r e b y p o w ię k s z y ły je g o w ie d z ę o p rz e sz ło ś c i r e g io n u . B ro n ię tezy , że ty lk o w w y ją tk o w y c h w y p a d k a c h m o ż n a p re z e n t o w a ć m iło ś n ik o m h i s t o r i i r e g io n a ln e j s a m e ź ró d ła i ic h o p ra c o w a n ie fo r m a ln e , a z a s a d ą p o w in n o b y ć w y d a w a n ie o p ra c o w a ń w z g lę d n ie ź ró d e ł o p a trz o n y c h b a rd z o o b s z e rn y m i w s z e c h s tr o n n y m k o m e n ta r z e m . G ru p a h is to r y k ó w z a w o d o w y c h , in te r e s u ją c y c h się d a n y m re g io n e m , j e s t z n a t u r y rz e c z y n ie w ie lk a
i ra c z e j p rz y z w y c z a jo n a d o z a g lą d a n ia do a rc h iw u m . S p r a w a p o w y ż sz a m a z n a c z e n ie is to tn e w o b e c n a r z e k a ń n a o g ra n ic z e n ia p rz y d z ia łu p a p ie r u i t r u d n o ści p rz y w y d a w a n iu m o n o g ra fii. W z w ią z k u z ty m p o z w a la m so b ie d o n ie j p o w ró c ić p rz y o k a z ji o m a w ia n ia p ię k n e g o w y d a w n ic tw a , a le b u d z ą c e g o w ą tp li w o śc i o d n o ś n ie je g o s z e rs z e j p rz y d a tn o ś c i. T a d e u s z Cieślak. R o c z n ik s t a t y s t y c z n y w o j. o ls z ty ń s k ie g o 1964, W o je w ó d z k i U rz ą d S t a t y s ty c z n y w O ls z ty n ie , O ls z ty n 1965, ss. 373, 4 n lb . S to s u n k o w o d łu g o , ty m ra z e m , o c z e k iw a n o k o le jn e g o w y d a n ia „ R o c z n ik a s ta ty s ty c z n e g o 1964”, k t ó r y z a p o z n a je c z y te ln ik ó w z o s ią g n ię c ia m i w o j. o ls z ty ń sk ieg o za 1964 r. „ R o c z n ik ” te n z n a la z ł się n a p ó łk a c h k s ię g a r s k ic h w I I I k w a r ta l e 1965 r., w n o w e j sz a c ie g ra fic z n e j w e d łu g p r o je k tu J a n a G o ł a s z e w s k i e g o .
Z a w ie ra o n in fo r m a c je o ro z w o ju g o s p o d a rc z y m , o ż y c iu s p o łe c z n o - k u ltu ra ln y m w 1963 r., a w a ż n ie js z e d a n e o ro z w o ju w o je w ó d z tw a o p ra c o w a n o n a tl e k r a j u . J e d n o c z e ś n ie k o r y g u je in f o r m a c je z a 1962 ro k , o p u b lik o w a n e w p o p rz e d n im to m ie , o p a rte c zę ścio w o n a m a te r ia ła c h p ro w iz o ry c z n y c h , b ą d ź te ż w s tę p n y c h s z a c u n k a c h . Z a k re s p u b lik a c ji p o w a ż n ie ro z sz e rz o n o , a n a s p e c ja ln e p o d k re ś le n ie z a s łu g u je c e n n a in ic ja ty w a z e sp o łu re d a k c y jn e g o , k t ó r y p o r a z p ie rw s z y w p ro w a d z ił do te g o ro d z a ju p u b lik a c ji t a b lic e o ro z w o ju s p o łe c z n o - g o s p o d a rc z y m w o je w ó d z tw a w ro z b ic iu n a p o w ia ty . C zęść I „ R o c z n ik a ” j e s t j a k g d y b y s y n te ty c z n y m u ję c ie m zam iesz cz o n y c h n a 20 ta b lic a c h , w a ż n ie js z y c h d a n y c h o ro z w o ju w o je w ó d z tw a i je g o p o w ia tó w . K a ż d a ta b lic a n a w s tę p ie in f o r m u je o p o w ie rz c h n i i p o d z ia le a d m i n i s t r a cy jn y m . K ilk a i n f o r m a c ji o ro z w o ju lu d n o ś c i w l a ta c h 1959— 1963 o ra z s y n te ty c z n e d a n e o g o sp o d a rc e o b e jm u ją p rz e m y s ł i rz e m io sło , b u d o w n ic tw o , e f e k ty g o s p o d a r k i r o ln e j i h a n d e l. P o n a d to z a w a r te są m a te r i a ł y o r o z w o ju sz k o ln ic tw a , p la c ó w e k k u l t u r a l n y c h i s łu ż b y z d ro w ia . T e g o ro d z a ju k o n s t r u k c j a „ R o c z n ik a ” s ta n o w ić b ę d z ie d u ż e u ła tw ie n ie w k o rz y s ta n i u z n ie g o n ie ty lk o d la s p e c ja lis tó w , a le p rz e d e w s z y s tk im d la p rz e c ię tn e g o c z y te ln ik a , o k tó ry m — w y d a je się — p o m y ś la ł z esp ó ł r e d a k c y jn y .
„ R o c z n ik ” w y k a z u je , że lic z b a lu d n o ś c i w k o ń c u 1963 r. p rz e k ro c z y ła 929 ty s . osób, z c ze g o 340 ty s . (36,6°/o) z a m ie s z k iw a ło w m ia s ta c h . N a s tą p ił d a lsz y s p a d e k p r z y r o s tu n a t u r a ln e g o (19,2 p ro m ille ) o ra z zg o n u n ie m o w lą t, co b y ło is to tn y m p ro b le m e m w s y tu a c ji d e m o g ra fic z n e j w o je w ó d z tw a w p o p rz e d n ic h la ta c h . P r o d u k c ja g lo b a ln a p rz e m y s łu u s p o łe c z n io n e g o w s to s u n k u do 1960 r. w z ro s ła o p o n a d 20% , p rz y czy m w g ru p ie A (śro d k i w y tw a r z a n ia ) w a rto ś ć p r o d u k c ji w y n o s iła 2356,5 m in zł, n a to m ia s t w g r u p ie В (p rz e d m io ty sp o ży cia) p o n a d 3,8 m ld z ło ty c h . W o m a w ia n y m ro k u p r z y b y ły 563 b u d y n k i m ie s z k a ln e , w w y n ik u czego n a 1000 osób p r z y r o s tu n a tu r a ln e g o p rz y b y ło 421 n o w y c h izb m ie s z k a ln y c h . Z z a g a d n ie ń g o s p o d a r k i r o ln e j n a p o d k re ś le n ie z a s łu g u je o sią g n ię c ie p o r a z p ie rw s z y od s z e re g u l a t z b io ró w c z te r e c h zbóż p o n a d 16 q z 1 h a , u z y s k a n ie n a jw y ż s z y c h p lo n ó w od 1959 r. b u r a k a c u k ro w e g o (276 q z 1 h a ) o ra z w z ro s t p o g ło w ia b y d ła . T o o s ta t n ie j e s t k o n s e k w e n c ją p ro w a d z o n e j o d k i lk u l a t p o lity k i r o ln e j n a t e r e n ie w o je w ó d z tw a . N ie p o k o ją c y w y d a je się f a k t , że p o m im o w z ro s tu lu d n o ś c i o m n ie j w ię c e j 18 ty s . osób (w ty m w m ia s ta c h c a 8 ty s. osób) lic z b a p u n k tó w s p rz e d a ż y d e ta lic z n e j w h a n d lu w o je w ó d z tw a w z a s a d z ie n ie u le g ła z m ia n ie . O b a w a j e s t ty m
