Eektywność innowacji a rozmiary firmy

Streszczenie

Artykuł poĞwiĊcono omówieniu strategicznego wymiaru innowacji. Wieloaspek-towe analizy innowacji wdraĪanych przez przedsiĊbiorstwo przeprowadzono w opar-ciu o badania 226 firm, zlokalizowanych głównie na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. W badaniach wykazano, Īe nie istnieje prosta relacja pomiĊdzy aktyw-noĞcią innowacyjną a nakładami na tĊ sferĊ, a takĪe udowodniono, Īe istnieją prze-działy, gdzie wzrost nakładów na B+R pociąga za sobą tylko wzrost kosztu jednost-kowego innowacji, a nie wpływa na wzrost iloĞci innowacji. Stwierdzono, Īe na polu innowacyjnoĞci korzystnie wyróĪniają siĊ małe Ğrednie przedsiĊbiorstwa, zwłaszcza producenci przemysłu maszynowego.

Słowa kluczowe: przewaga konkurencyjna, efekty innowacji, małe i rednie przedsibiorstwa 1. Wprowadzenie

Innowacja jest nie tylko rodkiem do osigania celów wyznaczanych przez przedsibiorstwa ale jest take autonomicznym subcelem rozszerzajcym pola przyszłych wyborów, poszerzajcym zakres moliwoci, wzbogacajcym arsenał sposobów i narzdzi. Głównym oczekiwanym rezulta-tem innowacji realizowanych przez przedsibiorstwo s pozytywne skutki w obszarze, na który s skierowane – a wic na obsługiwanym rynku.

:LHG]D 8F]HVWQLF\ SURFHVX 3U]HGVLĊELRUVWZR 5\QHN .RQNXUHQFMD ĝURGRZLVNR QDWXUDOQH  6SRáHF]HĔVWZR ,QQRZDFMH

Rysunek 1. Sfery oddziaływaĔ innowacji ródło: Opracowanie własne [4].

Ponadto wywieraj wpływ (rys. 1) na rozwój wiedzy, uczestników procesu innowacyjnego oraz rozwój przedsibiorstwa, zwłaszcza jego dojrzałoci innowacyjnej. Innowacje mog te wy-woływa skutki negatywne niezamierzone, szczególnie w obszarze rodowiska naturalnego oraz wród uczestników procesu innowacyjnego. Przygotowanie skutecznej strategii innowacyjnej oraz inwestycyjnej przedsibiorstwa wymaga nie tylko znajomoci i umiejtnoci zastosowania wiedzy interdyscyplinarnej [20,s.31], ale take znajomoci rodzaju, obszaru i rozmiarów skutków bd-cych nastpstwem innowacji.

2. Efekty innowacji

Jednym z podstawowych kryteriów słucych ocenie efektów innowacji jest czas ich wyst-pienia i trwania. Wyróni wic mona efekty natychmiastowe, krótkoterminowe oraz efekty długoterminowe. Ponadto mog to by efekty jednorazowe lub trwajce (nieregularne, cykliczne, cigłe). Ze wzgldu na moliwo monitorowania i mierzenia efektów innowacji, mona wyró-ni2:

- efekty mierzalne i wyliczalne (parametry techniczne stanowice o jakoci produktu lub tech-nologii, skrócony czas procesu technologicznego, sprzeda i udział w rynku, obnienie kosz-tów produkcji, efekty z tytułu wykonywania prawa do patenkosz-tów [13],

- efekty szacunkowe (wzrost wartoci firmy, wzrost sprzeday zwizany z popraw wizerunku, wzrost sprzeday z tytułu poprawy jakoci, poprawa bezpieczestwa i higieny pracy),

- efekty niemierzalne (popraw jakoci ycia społeczestwa, rozwój wiedzy, zmiany w psychi-ce uczestników propsychi-cesu innowacyjnego, wzrost kwalifikacji uczestników propsychi-cesu, poprawa bezpieczestwa rodowiska naturalnego).

Szczególn uwag zwróci naley na bdc efektem innowacji zmian konkurencyjnoci przedsibiorstwa, efekty marketingowe a take na efektywno ekonomiczn przedsiwzi inno-wacyjnych.

Jednym z waniejszych celów, które powinny stawia sobie menederowie współczesnych przedsibiorstw jest podnoszenie wartoci przedsibiorstwa. Innowacyjno oraz zdolno do przycigania utalentowanych ludzi znajduj si na czołowych miejscach wród czynników przes-dzajcych o wartoci przedsibiorstwa4.

2 _{Galileo Galilei miał powiedzieü: „Policz, co siĊ da policzyü, zmierz, co siĊ da zmierzyü, a co nie jest wymierne, uczyĔ}

takim”. Cyt. za: [16,s.119].

4

Zob. ranking najbardziej podziwianych korporacji amerykaĔskich „FORTUNE”. America’s Most Admired Corporations, Vol.129 No.3/1994 i Vol.131, No.4/1995

,VWQLHMąFH PDUNLLJUXS\ SURGXNWyZ 6SU]HGDĪ  8GRVNRQDOHQLDL PRG\ILNDFMHSURGXNWyZ LVWQLHMąF\FK 1RZ\ SURGXNW ,S ,S (IHNWQHWWR PD[ (IHNWQHWWR PLQ  :\FRI\ZDQLH VWDU\FK SURGXNWyZ  .DQLEDOL]DFMDVWDU\FK SU]H]QRZHSURGXNW\

Rysunek 2. Efekty innowacji produktowych ródło: Opracowanie własne na podstawie [19 s. 87].

Innowacje dokonywane w obrbie strategicznych sfer funkcjonowania przedsibiorstwa po-woduj zmniejszenie istniejcej luki technicznej, technologicznej i organizacyjnej [9], przyczynia-jc si do poprawy innowatora. Strategiczne sfery przedsibiorstwa powinno si definiowa w oparciu o analiz systemu dostarczania wartoci do klienta [2]. Poprawa konkurencyjnoci w wielu przedsibiorstwach moliwa jest tylko przy gruntownej zmianie całych procesów lub rozwiniciu współpracy outsourcingowej. Innowacje produktowe polegajce na tworzeniu nowych (IP1) lub udoskonalaniu i modyfikacji produktów istniejcych na rynku (IP2) s czytelne dla

oto-czenia i mog powodowa szybkie zmiany po stronie wartoci sprzeday (rys. 2). Innowacjom tym najczciej towarzysz decyzje o wycofaniu starych produktów oraz efekt kanibalizacji. Ostatecz-nie wic efekt netto moe mie wartoci zarówno dodatOstatecz-nie jak i ujemne. OsigaOstatecz-nie efektów kon-kurencyjnych w długim przedziale czasu wymaga duej sprawnoci marketingowej oraz cigłego rozszerzania bazy technologicznej6. Efekty netto innowacji technologicznych, w obszarze sprzeda-y obserwowane z opónieniem, maj jednak najczciej warto dodatni (rys. 3).

6 _{Zdaniem M.L. Pattersona istnieje prosta relacja pomiĊdzy innowacjami produktowymi, nakładami na R&D oraz zyskiem}

i rozwojem przedsiĊbiorstwa [16, s.390].

,VWQLHMąFH L HNVSORDWRZDQH WHFKQRORJLH 6SU]HGDĪ 8Ī\FLH LVWQLHMąFHM D QLHHNVSORDWRZDQHM WHFKQRORJLL :GURĪHQLH QRZHM WHFKQRORJLL 5H]\JQDFMD ] GRW\FKF]DVRZHM WHFKQRORJLL ,W ,W ,W (IHNWQHWWR PD[ (IHNWQHWWR PLQ

Rysunek 3. Efekty innowacji technologicznych ródło: Opracowanie własne.

Wzrost poziomu dojrzałoci innowacyjnej odbywajcy si w tempie szybszym, ni tempo wzrostu klasy strategii marketingowej7, koniecznej dla utrzymania si na pozycji przecitnej w brany, pozwala (rys. 4) na osignicie komfortu strategicznego. Komfort strategiczny polega na dostpie do szerokiego wachlarza strategii umoliwiajcych rozwój przedsibiorstwa. W przy-padku gdy poziom dojrzałoci innowacyjnej jest niszy ni klasa wymaganej strategii, powiksza si luka strategiczna a przedsibiorstwo napotyka na liczne ograniczenia ze strony konkurentów i popytu. Poziom tych ogranicze zaley przede wszystkim od charakteru rynku, liczby konkuren-tów oraz ich siły, czyli moliwoci sigania do szerszego spektrum strategii. Mała lub rednia firma o niewielkim udziale w rynku, by odnie sukces musi konkurowa w segmentach, w któ-rych istnieje moliwo najlepszego zdyskontowania jej mocnych stron i w któktó-rych jej wielcy konkurenci stwarzaj najmniejsze zagroenie konkurencyjne [12,s.98]. W syntetycznym ujciu to włanie innowacje buduj pozycj przedsibiorstwa na rynku, poniewa s one ródłem przewag konkurencyjnych, a take tworz zasoby umoliwiajce konstruowanie przewag konkurencyjnych.

7 _{PojĊcie klasy strategii nie jest precyzyjnie zdefiniowane. MoĪna jednak przyjąü, Īe wyĪsza klasa strategii wymaga}

zaan-gaĪowania zasobów ukształtowanych na wyĪszym poziomie: wiĊkszej wiedzy, lepszej technologii, lub bardziej wyrafinowa-nej, oryginalnej kompozycji instrumentów marketingowych.

0DNV\PDOQ\ NRPIRUWVWUDWHJLF]Q\ DojrzałoĞü innowacyjna L



.6



'

W

.6

'

.6



'



Rysunek 4. Strategiczny wymiar dojrzałoĞci innowacyjnej przedsiĊbiorstwa KS – klasa strategii w czasie to do t2 – D – dojrzało innowacyjna w czasie to do t2

ródło: Opracowanie własne na podstawie [21, s. 35].

W działalnoci gospodarczej, wyrónia si działalno biec oraz działalno rozwojow, która obejmuje w swoim zakresie przedsiwzicia innowacyjne wymagajce inwestycji. Proble-mem o zasadniczym znaczeniu dla przedsibiorstwa jest wybór takiego przedsiwzicia rozwojo-wego, które charakteryzowa bdzie si wysok efektywnoci ekonomiczn w danych warun-kach. Podstaw wyboru powinna by analiza wraliwoci rynku oraz analiza kluczowych czynni-ków sukcesu. Bardzo wanym zagadnieniem jest analiza i ocena ekonomiczna wariantów przed-siwzi. Wydatki ponoszone na przedsiwzicia innowacyjne przeznaczone s na powikszanie dotychczasowych zasobów9, a finansowanie tej działalnoci jest w głównej mierze determinowane dochodami z biecej działalnoci. Pomidzy tymi dwoma rodzajami działalnoci istnieje cisła współzaleno dlatego poszukiwa naley takich rozwiza ekonomiczno-finansowych, które prowadz do wzrostu efektywnoci kadej z tych dwóch sfer.

Sumaryczne efekty ekonomiczne innowacji wyliczy mona, korzystajc z formuły:

9 _{Efektami przedsiĊwziĊü innowacyjnych – poza wzrostem rentownoĞci oraz zdobyciem okreĞlonej pozycji na rynku – są}

miĊdzy innymi: tworzenie i reprodukcja majątku trwałego oraz przekształcenia iloĞciowe i jakoĞciowe majątku trwałego [20, s.32].

E = Ew+ Et + Es + Ez + Ep + Eu + Em + Ee – N-S (1)

gdzie:

E – suma efektów przedsiwzicia,

Ew – efekty w kosztach wytwarzania, składajce si z efektów w kosztach bezporednich produkcji

i z efektu uzyskanego w wyniku wyeliminowania lub redukcji niektórych elementów kosz-tów porednich. Wyznaczajc efekty w kosztach bezporednich mona posłuy si wzo-rem [5,13]:

Ew = (kjo – kj1) W1 (2)

gdzie: kjo – koszt jednostkowy bezporedni dotychczasowy,

kj1 – koszt jednostkowy bezporedni po zastosowaniu projektu,

W1 – wolumen produkcji w okresie obliczeniowym

Et – efekty z tytułu skrócenia cyklu inwestycji (wyliczenia mona dokona stosujc metod efektu

brutto oszczdnoci z tytułu skrócenia czasu zamroenia nakładów). Es – efekty z tytułu uniknicia lub zmniejszenia strat wyliczane ze wzoru [5,13]:

Es = So s (3)

gdzie: So – rozmiary strat, które najprawdopodobniej byłyby poniesione w okresie obliczeniowym

w razie niezastosowania innowacji (ustalone na podstawie raportów z analogicznego okre-su)

s – współczynnik okrelajcy stopie wpływu innowacji Ez – efekty z tytułu zwikszenia produkcji [5,14]:

Ez = Zjo (W1-Wo) (4)

gdzie: Zjo – zysk jednostkowy dotychczasowy

Ep – efekty z tytułu wykonywania prawa (sprzeda licencji, odszkodowania za naruszenia),

Eu – efekty z tytułu uruchomienia produkcji nowego produktu wyliczane jako [5,13]:

Ew = (c – kj) W1 (5)

gdzie: c – cena nowego produktu

kj – koszt jednostkowy nowego produktu

Em – szacunkowe efekty marketingowe, na które składaj si:

− efekty z tytułu zablokowania konkurencji;

− efekty z tytułu poprawy jakoci produktu. Jeeli nastpił wzrost ceny, to efekt mona wyli-czy z formuły [5,13]:

Ej = (C1 – Co) w1 s (6)

− efekty z tytułu wpływu nowej jakoci na wizerunek firmy, − efekty z tytułu wpływu prowadzenia B+R na wizerunku firmy, − efekty z tytułu poprawy obsługi klienta,

− efekty z tytułu wzrostu sprzeday produktów komplementarnych, produkowanych przez przedsibiorstwo.

Ee – efekty z tytułu ochrony rodowiska obejmujce niezapłacone kary i odszkodowania oraz zmniejszone opłaty za korzystanie ze rodowiska naturalnego,

N – nakłady finansowe,

S – straty spowodowane wdroeniem innowacji, midzy innymi spadek sprzeday dotychczaso-wych produktów przedsibiorstwa – efekt „kanibalizacji”.

Efektywno ekonomiczn przedsiwzi innowacyjnych ocenia si porównujc uzyskane efekty z koniecznymi nakładami. Najczciej stosowanymi statycznymi [8] metodami oceny efek-tywnoci innowacji s: kalkulacyjny okres zwrotu PBP (pay-back-period), kalkulacyjna stopa rentownoci ARR (accounting rate of return) oraz test pierwszego roku FYT (first-year-test).

Sporód dynamicznych metod oceny efektywnoci przedsiwzi rozwojowych najszersze za-stosowanie znalazły metody: zaktualizowanej wartoci netto NPV (Net Present Value), metoda współczynnika zyskownoci NPVR (Net Present Value Ratio) oraz metoda wewntrznej stopy procentowej IRR (Internal Rate of Return).

Efekty makroekonomiczne wynikajce z innowacji to głównie:

− wzrost inwestycji. Innowacje najczciej wymagaj inwestycji w maszyny i infrastruktur. Wzrost inwestycji powoduje wzrost PKB11, nastpuje te wzrost dochodu rozporzdzalnego i konsumpcji,

− wzrost zatrudnienia. W formule wzrostu przyrost zatrudnienia ma wag ponad dwukrotnie wiksz ni przyrost kapitału. Kady procent wzrostu zatrudnienia prowadzi do dodatkowego wzrostu produkcji o 0,7% [13].

W skali makroekonomicznej obserwuje si wic efekty spirali wzrostu: innowacje wymagaj inwestycji, a inwestycje uruchamiaj dodatkowe innowacje.

3. Czynniki wpływające na efekty innowacji

Innowacja nie moe by zaprogramowana tak precyzyjnie jak inne cele przedsibiorstwa. jest ona jednak celem pierwotnym w stosunku do innych celów zwłaszcza marketingowych – tworzy bowiem now jako zasobów i przewagi konkurencyjne niezbdne dla osignicia tych celów. Decyzje dotyczce aktywnoci innowacyjnej kształtowane s przez czynniki zewntrzne pozosta-jce poza wpływem przedsibiorstwa, czynniki zewntrzne w ograniczonym stopniu kształtowane przez nie oraz czynniki wewntrzne. Presja tych czynników na decyzje w rónych obszarach funk-cjonalnych – nie tylko w obszarze aktywnoci innowacyjnej – postrzegana jest rónie, przez przedsibiorstwa o zrónicowanej charakterystyce. Róna jest bowiem ich wraliwo oraz poten-cjał umoliwiajcy korzystne usytuowanie si w rónych warunkach. Wikszo decyzji12 podej-mowanych jest pod ktem rozmiarów sprzeday, której warto pozostaje w wyranie akcentowa-nym zwizku z jakoci produktów oraz polityk cenow. Postrzeganie sprzeday oraz polityki cenowej jako głównych czynników determinujcych aktywno innowacyjn mona wic odbiera jako sygnał wiadczcy o słabym jeszcze zakorzenieniu orientacji marketingowej w badanych przedsibiorstwach. Wyrane dostrzeganie znaczenia jakoci produktów (produkty nowe, modyfi-kowane) przez badane przedsibiorstwo uzna mona jednak jako przejaw pozytywny w kontek-cie ich orientacji marketingowej. Siln presj na jako produktu odczuwaj wszystkie przedsi-biorstwa z wyłczeniem firm zatrudniajcych powyej 2000 osób (rednia ranga wanoci 2,5 w skali 5. punktowej, przy redniej z całej populacji 3,9) oraz przedsibiorstw pastwowych. I chocia strategie bazujce na rozwoju jakoci zewntrznej (jakoci produktu) dostpne s zarów-11 _{Według Keynesa relatywnie małe wahania inwestycji mogą prowadziü do wielkich wahaĔ PKB. MnoĪnik był}

mechani-zmem leĪącym u podstaw jego teorii. Przyjmuje on wartoĞü [12]: ) 1 ( 1 1 t b − − gdzie: b – kraĔcowa skłonnoĞü do konsumpcji, t – stawka podatkowa.

12 _{Wyniki II etapu badaĔ realizowanych w latach 1998-2007. Badania prowadzono na populacji 226 firm zróĪnicowanych}

no dla duych i małych firm, to jednak małe, bardziej elastyczne i blisze konsumentom przedsi-biorstwa mog łatwiej rozpozna indywidualne potrzeby i szybciej zmodyfikowa swoje produkty [1].

Ogólnie, zagregowane czynniki zewntrzne – przemiany socjodemograficzne, regulacje pa-stwa (prawo, cła, podatki) oraz nowi konkurenci (ograniczony, nie bezporedni wpływ przedsi-biorstw na rentowno sektora i bariery wejcia) postrzegane s jako wywierajce mniejsz presj na decyzje (rednia ranga 2,29 w skali 5. punktowej i odchylenie standardowe 1,58) ni czynniki wewntrzne (2,87 i odchylenie 1,64). Jedynie w przedsibiorstwach zatrudniajcych powyej 2000 osób zarówno przemiany socjodemograficzne (4,12 – 1. miejsce w rankingu) oraz regulacje pa-stwa (3,62) znalazły si w pierwszej trójce czynników wywierajcych najwiksz presj na decy-zje firmy.

Z bada prowadzonych przez M. Haffera [10, s. 215–218] wynika jednak, e o sukcesie no-wych ofert polskich przedsibiorstw przemysłono-wych zdecydowanie silniej decyduj czynniki procesowe, pozostajce pod kontrol realizatorów procesu, ni rodowiskowe, nie podlegajce wpływom uczestników procesów rozwojowych nowego produktu. Zwykle jednak uwaa si, e polityka gospodarcza pastwa oraz czynniki rynkowe maj duy wpływ na przebieg i rezultaty procesów innowacyjnych w przedsibiorstwie. Dotyczy to w szczególnoci gospodarek pastw przechodzcych procesy transformacji z gospodarki o charakterze nakazowo-rozdzielczym do gospodarki wolnorynkowej. Czynniki zewntrzne o charakterze makroekonomicznym w krajach rozwinitych nie zmieniaj si ani czsto, ani nagle, ani te dramatycznie. Pozwala to na analizo-wanie przyczyn sukcesu i niepowodzenia z pominiciem czynników zewntrznych. W polskich warunkach celowe wydaje si analizowanie wikszej iloci czynników moliwie zagregowanych w grupy czynników makro-, mikroekonomicznych oraz zasobowych, majc jednoczenie wiado-mo rónych moliwoci wpływania na ich kształt przez szczególne podmioty gospodarcze. Jee-li przyj, e innowacyjno przedsibiorstwa to zdolno do efektywnej alokacji zasobów dla ukształtowania optymalnej konfiguracji przewag konkurencyjnych, to rozway naley midzy innymi:

- jakie zasoby i na jakim poziomie naley uruchomi aby osign moliwie najwiksz ilo innowacji,

- jakie czynniki decyduj o sukcesie innowacji, postrzeganym przez pryzmat jakoci przewagi konkurencyjnej dyskontowanej na rynku.

Powszechnie uwaa si, i głównym zasobem niezbdnym dla uruchomienia procesów inno-wacyjnych s zasoby kapitałowe. Zdaniem A. Riesa i J. Trouta „Īaden pomysł nie ruszy z miejsca bez dostatecznych zasobów finansowych”[17]. W badanych przedsibiorstwach prawie połowa innowacji powstaje w firmach przeznaczajcych na B&R mniej ni 5% dochodu (czyli 10. krotnie mniej ni w prywatnych firmach amerykaskich) a tylko 1,5% innowacji jest udziałem firm prze-znaczajcych na t działalno powyej 30% dochodu.

          _      LQQRZDFML LORĞü LQQRZDFML LORĞüILUP $ % & ' ( $QDNáDG\SRQLĪHM %QDNáDG\ &QDNáDG\ 'QDNáDG\ (QDNáDG\SRZ\ĪHM

Rysunek 5. AktywnoĞü innowacyjna przedsiĊbiorstw a nakłady B&R ródło: Opracowanie własne na podstawie II etapu bada przedsibiorstw [ 5].

Takich firm, które przeznaczaj powyej 30% dochodu na badania i rozwój jest jednak tylko 2,25% całej populacji badanych przedsibiorstw. Zdecydowana wikszo (53,54%) przeznacza na sfer B+R mniej ni 5% dochodów ze sprzeday. Przy tak niskich nakładach powstaje jednak 59,83% innowacji technologicznych oraz 42,86% innowacji produktowych. Wzrost iloci przed-sibiorstw ponoszcych zwikszone nakłady na B+R nie powoduje jednak nawet proporcjonalne-go przyrostu innowacji (rys. 5).

         NRV]W MHGQRVWNRZ\ >GRFKRGX@ QDNáDG\ >GRFKRGX@

Rysunek 6. WzglĊdny koszt jednostkowy innowacji dla róĪnych nakładów na B+R ródło: Opracowanie własne na podstawie II etapu bada przedsibiorstw [ 5].

Najszybszy przyrost iloci innowacji wystpuje w przedziale, który w przyblieniu mona okreli na 12–25% nakładów. Jednak koszty jednostkowe, liczone w procentach dochodu na jedn innowacj, wzrastaj w tempie szybszym ni przyrost iloci innowacji. Przedstawione na wykresie (rys. 6) wartoci wzgldnego kosztu jednostkowego innowacji wyliczono dla rednich wartoci nakładów w kadym przedziale; dla przedziału powyej 30% przyjto warto 35% war-toci dochodu. Tak wic zwikszajc nakłady od 2,5% do 35 % uzyskano spadek iloci innowacji w jednym przedsibiorstwie z 9,08 ( nakłady poniej 5% – przyjto 2,5%) do 7,40 (nakłady po-wyej 30% – przyjto 35%) co w efekcie powoduje ponad 17-krotny wzrost kosztu jednostkowego innowacji. Zmniejszanie nakładów, chocia powoduje obnienie kosztów jednostkowych, to jed-nak w przedziale poniej 10% powoduje take spadek szybszy ni proporcjonalnie iloci innowa-cji. Jednym z waniejszych czynników determinujcych aktywno innowacyjn s rozmiary zatrudnienia. Działalno innowacyjna jest wan sfer aktywnoci kadego przedsibiorstwa

niezalenie od jego rozmiarów. wiatowe tendencje branowe wyranie wskazuj na wysoki sto-pie innowacyjnoci przedsibiorstw brany chemicznej, farmaceutycznej i elektromaszynowej, w których trudna sytuacja konkurencyjna oraz relatywnie krótki cykl ycia wikszoci produktów wymuszaj postawy proinnowacyjne umoliwiajce sprostanie wymogom brany. Podobnie prze-mysł spoywczy, lekki i drzewno-papierniczy uznawane s za przeprze-mysły rozwijajce si dyna-micznie i wymagajce wysokiej innowacyjnoci. W sektorze chemicznym dominujc pozycj w zakresie innowacyjnoci zdobyły due organizacje. W Polsce ju na pocztku lat 90. take ob-serwowano znaczn aktywno innowacyjn duych i wielkich przedsibiorstw. Potwierdza to opini P.F. Druckera: „PrzedsiĊbiorcza firma wcale nie musi byü mała i nowa” [7, s.32]. I tak, ponad stuletni gigant General Electric Company w cigu omiu lat [www.Money.CNN.com/Magazines/fortune/mostadmired] w 2006 roku po raz 6. wygrał ranking najbardziej efektywnych przedsibiorstw ( innowacyjno jest tam jednym z waniejszych kryte-riów oceny) z innymi duo mniejszymi i duo młodszymi organizmami gospodarczymi. W bada-niach autora, przedsibiorstwa z grupy małych i rednich przedsibiorstw (MSP), mimo tego, i ich potencjał ludzki był około 3,6 razy mniejszy ( badania własne – II etap) od potencjału przed-sibiorstw wikszych ni 250. osobowe, ogółem wdroyły 1936 innowacji (80%), w tym: 46% patentów, 78 % wzorów uytkowych, 78% innowacji nowych w brany oraz 76% innowacji no-wych na obsługiwanym rynku. W pełni potwierdza to wnioskowanie J.A. Schumpetera [18], e wzrost rozmiarów firmy zabija przedsibiorczo [15].

Jednym z waniejszych problemów zarzdzania firm jest wykorzystanie kapitału intelektual-nego tkwicego w zasobach ludzkich. W badaniach stwierdzono, e umiejtnoci i postawy kadry inynierskiej ocenia si jako czynnik mało istotny dla sukcesu innowacji w przedsibiorstwach zatrudniajcych 2000 osób. Znajduje to swoje odbicie (rys. 7) w aktywnoci innowacyjnej pra-cowników tych firm.

6,3 13,3 53,1 101,7 1179 505,8 0 200 400 600 800 1000 1200 do 10 11-50 51-200 201-500 501-2000 powyĪej 2000 IloĞü pracowników przypadających na jedną innowacjĊ

Rysunek 7. IloĞü pracowników przypadających na jedną innowacjĊ dla róĪnych rozmiarów przedsiĊbiorstw

ródło: Opracowanie własne na podstawie bada przedsibiorstw [5].

W małych firmach wskanik iloci innowacji przypadajcych na 1 pracownika w cigu roku jest wielokrotnie wikszy ni w duych firmach (porównujc firmy zatrudniajce do 10 osób i zatrudniajce powyej 2000 wskanik ten jest 187 razy wyszy !). Zaobserwowano, i w duych podmiotach dosy rozpowszechniony jest pogld o nieomylnoci „centrali”, tłumicy kreatywno „terenu”.

4. Podsumowanie

Współczesne rodowisko gospodarcze powszechnie uwaa si za szybkozmienne. Przedsi-biorstwa zmuszone s wic do szybkiego reagowania na sygnały płynce z rynku a nawet wyprze-dzania zmian i ich kreowania. Innowacja staje si jednym z najwaniejszych instrumentów marke-tingowych. Innowacja wywołuje skutki w rónych sferach. Dla efektywnego działania niezbdne jest uwzgldnienie wszystkich oddziaływa, ocenianie oraz prognozowanie zarówno ich rozmia-rów jak i czasu ich wystpienia. Efektywno innowacji, na któr składaj si skuteczno oraz sprawno, jest czynnikiem przesdzajcym o pozycji konkurencyjnej przedsibiorstwa. Dowiad-czenia innych krajów i badania polskich przedsibiorstw wyranie wskazuj, e przewag w tym obszarze (zwłaszcza jeli chodzi o skuteczno) osigaj firmy prywatne dajce si zaliczy (ze wzgldu na zatrudnienie) do grupy małych i rednich przedsibiorstw.

Bibliografia

[1] Bednarska D., Strategiczna rola jakoci w małym biznesie, Przegld Organizacji 1994 nr 8. [2] Bielski I., Definiowanie łacucha wartoci w kontekcie formułowania strategii

przedsibior-czej, [w:] Problemy zarzdzania strategicznego wobec przemian w otoczeniu współczesnych przedsibiorstw, red. J. Stankiewicz, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2010.

[3] Bielski I., Innowacje. Przewodnik dla twórców i menederów, Seria TQM, OPO, Bydgoszcz 1994.

[4] Bielski I., Przebieg i uwarunkowania procesów innowacyjnych, OPO, Bydgoszcz 2000. [5] Bielski I., Innowacje w kreowaniu zdolnoci konkurencyjnej przedsibiorstwa, Wydawnictwa

Uczelniane Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego im. J.J. niadeckich w Bydgoszczy, Rozprawy nr 125, Bydgoszcz 2007.

[6] Business Week, Special Issue, 25 October 1990.

[7] Drucker P.F., Innowacja i przedsibiorczo. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992. [8] Efektywno przedsiwzi rozwojowych, Praca zbiorowa pod red. R. Borowieckiego, AE

w Krakowie, TNOiK, Warszawa-Kraków 1995.

[9] Grudzewski W.M., Luka techniczna, technologiczna i organizacyjna w gospodarce polskiej, Ekonomika i Organizacja Przedsibiorstwa 1994 nr 11.

[10] Haffer M., Determinanty strategii nowego produktu polskich przedsibiorstw przemysłowych, UMK. Rozprawy, Toru 1998.

[11] Hamermesh R.G., Andersen M.J., Harris J.E., Strategies for Low Market Share Business, Harvard Business Review 1978, nr 56.

[12] Hall R.E., Taylor J.B., Makroekonomia. Teoria, funkcjonowanie i polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.

[13] Kotarba W., Miklasiski Z., Pyra A., Nowe prawo wynalazcze, ZSE, Wektory Gospodarki, Warszawa 1993.

[14] Mudie P, Cottam A, Usługi. Zarzdzanie i marketing, PWN, Warszawa 1998.

[15] Noga A., Teorie przedsibiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009. [16] Patterson M.L., From Experience: Linking Product Innovation to Business Growth, Journal of

Product Innovation Management 1998, nr 15.

[17] Ries A., Trout J., 22 niezmienne prawa marketingu, PWE, Warszawa 1997. [18] Schumpeter J.A., Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960. [19] Shaw R, Nowe spojrzenie na marketing, Studio Emka, Warszawa 2001.

[20] Towarnicka H, Istota strategii marketingowo – inwestycyjnej przedsibiorstwa przemysłowe-go, Przegld Organizacji 1996, nr 3.

INNOVATION EFFECTIVENESS AND FIRM SIZE Summary

This article discusses a strategic dimension of innovation. Multi-aspects analy-sis of innovation implemented by the enterprise provides based on empirical re-search which involved a sample of 226 enterprises located mainly in Kujawsko-Pomorskie Province. It was demonstrated that there is no simple relation between innovation activity and expenditure, and it was shown that there are brackets where an increase in expenditure for R&D results only in an increase in cost of single in-novation, however it does not result in an increase in the number of innovations. It was found that in the field of innovation, small and medium size enterprises demon-strate an advantage, especially machinery manufacturers.

Keywords: competitive advantage, effect of innovation, small and medium size enterprise

Ireneusz Bielski Wydział Zarzdzania

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy ul. Kaliskiego 7, 85-789 Bydgoszcz