Postawy przedsi biorcze studentów wybranych uczelni Lubelszczyzny a rozwój przedsi biorczo ci akademickiej

(1)

* Dr Monika Jakubiak, Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej, Wydzia Ekonomiczny, Instytut Zarz dzania, Zak ad Zarz dzania.

Adres do korespondencji: Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej, Wydzia Ekonomiczny, Instytut Zarz dzania, Zak ad Zarz dzania, Pl. M. Curie-Sk odowskiej 5, 20-031 Lublin; e-mail:

monika.jakubiak@umcs.pl.

** Dr Krystyna Buchta, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Pi sudskiego w Warszawie, Filia

Studia i Materia y, 2015 (19): 148– 156 ISSN 1733-9758, © Wydzia Zarz dzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2015.19.11

Postawy przedsi biorcze studentów wybranych uczelni Lubelszczyzny a rozwój przedsi biorczo ci akademickiej

Monika Jakubiak

^*

, Krystyna Buchta

^**

Post puj ca globalizacja, zmiany spo eczne i technologiczne implikuj konieczno wspó pracy nauki z biznesem. Aktualnie szko y wy sze nie realizuj tylko dotychczasowych zada zwi za- nymi z rozwojem jednostek i zdobywaniem przez nie wiedzy. Staj si coraz cz ciej instytucjami u atwiaj cymi przej cie studentów z etapu nauki do pracy zawodowej. W szczególno ci wzrasta powinno zaanga owanie uczelni w kszta cenie i wspieranie postaw przedsi biorczych studen- tów. Ten element procesu kszta cenia staje si bowiem coraz istotniejszy nie tylko z perspektywy rozwoju karier absolwentów, ale tak e innowacyjno ci poszczególnych regionów. W prezento- wanym opracowaniu podj ta zosta a problematyka przedsi biorczo ci akademickiej, mie- rzonej aktywno ci studentów w podejmowaniu dzia alno ci gospodarczej. Celem autorek by a identyfikacja czynników determinuj cych postawy przedsi biorcze badanych studentów.

Materia empiryczny uzyskano za pomoc metody sonda u diagnostycznego z technik ankiety przeprowadzonej w ród 390 studentów drugiego stopnia kszta cenia w publicznych szko ach wy szych Lubelszczyzny, realizuj cych kszta cenie w obszarach inteligentnych specjalizacji.

S owa kluczowe: edukacja przedsi biorcza, przedsi biorczo akademicka, inteligentne specjalizacje.

Nades any: 20.06.2015 | Zaakceptowany do druku: 28.09.2015

Entrepreneurial Attitudes of Students from the Selected Lublin Universities vs the Development of Academic Entrepreneurship

Globalisation, social and technological changes necessitate science-business cooperation. At present, apart from fostering development and acquisition of knowledge, modern universities are becoming institutions which facilitate students’ transition from learning to professional careers. Universities have become involved in the development of students’ entrepreneurial attitudes. This element has gained in significance not only due to its influence upon the gra- duates’ careers but also from the point of view of innovation in individual regions. The present paper tackles the issue of academic entrepreneurship, which is measured by students’ activity

(2)

in undertaking business operation. The objective of the paper was to identify factors determi- ning students’ entrepreneurial attitudes. Empirical data was collected by means of a question- naire in a diagnostic survey conducted among 390 graduate students of public universities in Lublin region which offer education in the fields covered by intelligent specialisations.

Keywords: entrepreneurial education, academic entrepreneurship, intelligent specialisations.

Submitted: 20.06.2015 | Accepted: 28.09.2015

JEL: O15

1. Wprowadzenie

Poj cie przedsi biorczo ci akademickiej sta o si w ostatnich latach bardzo popu- larne. Wynika to w du ej mierze ze zmienia- j cej si roli uniwersytetu, który stopniowo przekszta ca si w „uniwersytet trzeciej generacji”, w odró nieniu od wcze niejszych uczelni redniowiecznych i humboldtow- skich (Wissema, 2005). Wspó czesny uniwersytet, realizuj c misj kszta cenia i rozwoju, funkcjonuje tak e coraz bli ej realiów spo eczno-gospodarczych. W warunkach gospodarki opartej na wiedzy (GOW) nauka staje si istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego, przyczyniaj c si do tworzenia innowacji, tworzenia przedsi biorstw opartych na nowoczesnych technologiach, sprzyja zak adaniu firm przez studentów czy naukowców, a w rezultacie – rozwojowi konkurencyjno ci (Borges i Filion, 2013;

Banerski i in., 2009).

2. Przedsi biorczo akademicka w wietle literatury przedmiotu

Wspó czesne szko y wy sze pe ni nie tylko dotychczasowe funkcje – kszta cenia oraz realizowania bada . Nie s one bowiem, jak niegdy , instytucjami odizolo- wanymi od otoczenia. Przeciwnie, aktualnie uczelnie s ci le powi zane zarówno ze spo eczno ci regionaln oraz krajow , jak i, coraz cz ciej, globaln . Te zwi zki szkó wy szych z otoczeniem umo liwiaj kszta - towanie warto ci dodanej, zdaniem badaczy – kluczowej w procesie przedsi biorczo ci, z korzy ci nie tylko dla samych uczelni i rodowiska akademickiego, lecz tak e dla rozwoju spo eczno-gospodarczego (Svens- son, Klofsten i Etzkowitz, 2012).

Coraz cz ciej szko y wy sze zajmuj si kszta towaniem postaw przedsi biorczych studentów oraz pracowników, umo liwiaj c

im samodzielne funkcjonowanie na rynku.

Uczelnie staj si o rodkami innowacji i rozwoju, a tak e miejscem powstawania nowych przedsi biorstw. Przejawia si to w promo- waniu wspó pracy z biznesem, zach caniu m odych ludzi do samozatrudnienia, a tak e wspieraniu rozwoju przedsi biorczo ci prowadz cej do komercjalizacji wiedzy i wyni- ków bada naukowych. W warunkach glo- balnej konkurencji w misj uniwersytetu przedsi biorczego wpisane jest d enie do wykorzystywania wyników bada w prak- tyce, a tak e – uzyskiwanie korzy ci z tego typu dzia alno ci (Binkauskas, 2012).

Przedsi biorcza misja wspó czesnego uniwersytetu jest konsekwencj oddzia y- wania szeregu czynników zewn trznych. Do wa niejszych nale y zaliczy m.in. trudno-

ci z finansowaniem szkó wy szych (przy malej cym udziale ze rodków bud eto- wych), co tym samym powoduje konieczno poszukiwania dodatkowego wsparcia finansowego z funduszy zewn trznych.

Kolejnym czynnikiem wp ywaj cym na wzrost aktywno ci uczelni jest rozszerzaj ca si wspó praca z przedstawicielami biznesu, w ramach której realizowane s wspólne projekty i konferencje; przedstawiciele firm uczestnicz w realizacji zaj , prac dyplomowych i projektów (które zyskuj tym samym wymiar praktyczny), za badania naukowe prowadzone s coraz cz ciej na zlecenie biznesu (Schulte i in., 2013;

Howells i in., 2012). Otwieranie si uczelni na wspó prac z biznesem, w celu wzmoc- nienia powi za dzia alno ci badawczej z sektorem prywatnym znalaz o si w ród zalece dla szkó wy szych, opracowanych w wyniku bada zrealizowanych w ramach Programu na rzecz Lokalnego Rozwoju Gospodarczego i Zatrudnienia (LEED) Organizacji Wspó pracy Gospodarczej i Rozwoju (Umiej tno ci i kompetencje…, 2013). Zdaniem autorów raportu bli sza

(3)

wspó praca szkó wy szych z biznesem ma na celu zintensyfikowanie dzia a zwi zanych z przedsi biorczo ci w uczelniach, a tak e kszta towanie pozytywnych postaw wobec przedsi biorczo ci.

Rozwojowi przedsi biorczo ci akademickiej sprzyjaj równie korzystne czynniki wewn trzne uczelni, m.in. d enie do rozwoju i intensyfikowania wspó pracy z biznesem, a ponadto orientacja na nowoczesno i innowacje (Osiri i McCarty, 2013). Wa n rol odgrywa autonomia szko y wy szej, pozwalaj ca na kszta towanie kultury rozwoju oraz tworzenie klimatu innowacyjno- ci. Sprzyjaj temu ponadto elastyczno dzia ania i umiej tno dostosowywania do nowego modelu bazuj cego na bli szej wspó pracy uczelni z biznesem (Shattock, 2005; Oko -Horody ska, 2008). Podejmo- wanie tego rodzaju aktywno ci wi e si jednocze nie z konieczno ci tworzenia odpowiednich warunków oraz rozwijaniem infrastruktury organizacyjnej i mechanizmów wspieraj cych zaanga owanie m odych ludzi w dzia alno gospodarcz (takich jak centra transferu technologii, parki naukowe, centra innowacji, inkubatory przedsi biorczo ci (Brennan i McGowan, 2005).

W literaturze przedmiotu pojawia si wiele definicji przedsi biorczo ci akademickiej. Najcz ciej jest ona rozumiana sze- roko – jako przedsi biorczo rodowiska akademickiego, przejawiaj ca si w zaanga-

owaniu jednostek naukowych, ich pracow- ników, studentów, absolwentów i doktoran- tów w dzia alno gospodarcz (Guli ski i Zasiad y, 2005). Jednocze nie podkre la si , e przedsi biorczo akademicka jest poj ciem z o onym, a decyzje szkó wy - szych, dotycz ce rozwijania tego typu stra- tegii, wymagaj uczestnictwa naukowców i studentów w projektach rozwoju przedsi biorczo ci (Laukkanen, 2003).

3. Kierunki rozwoju Lubelszczyzny

Rozwój przedsi biorczo ci akademickiej jest wa n determinant rozwoju regionu.

Lubelszczyzna, jako trzecie pod wzgl dem wielko ci województwo Polski (pow. 25114 km²), mimo znacznych rozmiarów, nale y wci do najbiedniejszych, a tak e najs a- biej zurbanizowanych oraz zaludnionych regionów w Polsce (Strategia Rozwoju…, 2010). Sytuacj t determinuj w znacznej mierze: rolniczy charakter województwa, czynniki demograficzne (utrzymuj cy si od

lat 90. XX w. spadek liczby ludno ci), a tak e niewielka liczba przedsi biorstw. Przeprowa- dzone w 2011 r. badania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsi biorczo ci wskazuj , e Lubelszczyzna znajduje si na przedostatnim miejscu w ród polskich województw pod wzgl dem rozwoju przedsi biorczo ci (Tarnawa i Zadura-Lichota, 2013). Warto syntetycznego wska nika przedsi biorczo-

ci regionu lubelskiego wynios a 28,20, przy czym lider rankingu, Mazowsze, osi gn warto niemal trzykrotnie wy sz – 83,08¹.

Si nap dow rozwoju regionu lubelskiego stanowi jedynie przedsi biorstwa mikro, ma e i rednie. Województwo lubelskie plasuje si jednak na przedostatnim miejscu w ród polskich województw pod wzgl dem liczby MSP na 1000 mieszka - ców Polski (35,16 przy redniej dla kraju 46,22) (Tarnawa i Zadura-Lichota, 2013).

Lubelskie przedsi biorstwa odznaczaj si tak e niskimi na tle kraju nak adami na dzia alno innowacyjn . W 2013 r. wk ad sektora lubelskich przedsi biorstw w dzia-

alno innowacyjn wyniós 19,2% ca o ci nak adów (wobec 37,3% rednio w kraju), za sektora rz dowego – 69,3% (47,3%

w kraju). Z kolei nak ady na dzia alno innowacyjn w przemy le wynios y 2,3%

ogó u nak adów w kraju, w tym zaledwie 0,18% wykorzystano na dzia alno badawczo-rozwojow (Dmochowska, 2015).

W odniesieniu do potrzeb rozwojowych regionu dokumenty programowe woje- wództwa (Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006–2020, Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubel- skiego do 2020 roku, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego) przewiduj wspieranie rozwoju przedsi - biorczo ci. Wsparcie ma w szczególno ci dotyczy rozwoju sektora mikro, ma ych i rednich przedsi biorstw. W perspektywie finansowej 2014–2020 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego obej- muje przede wszystkim dzia ania zwi ksza- j ce konkurencyjno przedsi biorstw, oraz wzmacniaj ce regionalne inteligentne specjalizacje, w szczególno ci w zakresie innowacji oraz prac badawczo-rozwojowych.

Rozwój nowoczesnych technologii oraz innowacyjno ci przedsi biorstw powinien anga owa akademicki potencja Lubelsz- czyzny (Buczacki, 2008). W województwie funkcjonuje bowiem 18 szkó wy szych, które zatrudniaj wykwalifikowan kadr , kszta c c studentów w wielu kierun-

(4)

kach, w tym tak e szczególnie istotnych dla rozwoju regionu. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014–2020 zak ada wybór przez poszczególne regiony tzw.

inteligentnych specjalizacji, których celem jest optymalne wykorzystanie potencja u poszczególnych regionów. Istotne jest tak e dopasowanie kierunków przysz ego rozwoju do specyficznych uwarunkowa spo eczno-gospodarczych. Szczególne zna- czenie ma tu dopasowanie wspó pracy na p aszczy nie nauka–edukacja–gospodarka.

W regionie lubelskim zdiagnozowano cztery inteligentne specjalizacje, takie jak: biogo- spodarka, us ugi medyczne i prozdrowotne, informatyka i automatyka oraz energetyka niskoemisyjna. W najbli szych latach na wsparcie w ramach funduszy unijnych b d mog y liczy przede wszystkim przedsi biorstwa dzia aj ce w jednej z czterech inteligentnych specjalizacji Lubelszczyzny.

Istotnym problemem Lubelszczyzny, wp ywaj cym w sposób negatywny na roz- wój regionu, jest tak e wysoki poziom bezrobocia. Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2013 r. wynios a 14,4% ogó u ludno ci aktywnej zawodowo (wobec 13,4% rednio w kraju). Niepokoj cym zjawiskiem jest utrzymuj cy si znaczny poziom bezrobocia w ród osób m odych. W roku 2013 co trzecia osoba bezrobotna by a w wielu 25–34 lata, a niemal po owa bezrobot- nych (48,4%) by a w wieku tzw. najwy szej mobilno ci zawodowej (do 44 lat). Wska - nik bezrobocia rejestrowanego w ród osób z wykszta ceniem wy szym wyniós 15,1%

(12% w kraju) (Dmochowska, 2015).

Tak wysoki wska nik bezrobocia w ród m odych osób, cz sto dobrze wykszta co- nych, powoduje odp yw potencjalnego kapita u ludzkiego poza Lubelszczyzn . Chc c przeciwdzia a tym niekorzystnym trendom, w adze regionu poszukuj pomys ów na zach cenie m odych ludzi do pozostawania w województwie. Jedn z mo liwo ci wydaje si zach canie m odych ludzi do samozatrudnienia, wspierania rozwoju przedsi biorczo ci akademickiej oraz bli szej wspó pracy instytucji badawczo-naukowych z biznesem (Jakubiak i Ma ewska, 2014).

4. Metodyka bada empirycznych

Materia empiryczny stanowi wyniki bada , b d ce cz ci wi kszego projektu zrealizowanego na zlecenie Urz du Mar- sza kowskiego Województwa Lubelskiego

– Regionalny System Zarz dzania Zmian Gospodarcz .

Badania zrealizowano w 2014 roku metod sonda u z wykorzystaniem kwestio- nariusza ankiety. Badaniami obj to repre- zentatywn grup 390 studentów uczelni publicznych województwa lubelskiego.

Respondenci byli studentami ostatnich lat studiów magisterskich na kierunkach zwi zanych z dziedzinami inteligentnych specjalizacji województwa lubelskiego. Pod wzgl dem liczebno ci próby dominowali studenci Politechniki Lubelskiej (PL; 36%).

Co czwarty badany studiowa na Uniwersy- tecie Marii Curie-Sk odowskiej (UMCS).

Pozosta e lubelskie uczelnie prezentowane by y mniej licznie (rysunek 1). W strukturze badanych nieznaczn przewag stanowi y kobiety (58%).

Rysunek 1. Reprezentowane przez badanych uczelnie (%, n = 390)

AWF 6%

UM 14%

UP 6%

KUL 13% PL 36%

UMCS 25%

Obja nienia: UMCS – Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie, PL – Politechnika Lubelska, KUL – Katolicki Uniwerstet Lubelski Jana Paw a II, UP – Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, UM – Uniwersytet Medyczny, AWF – Akademia Wychowania Ficzycznego w Warszawie, Filia w Bia ej Podlaskiej

ród o: opracowanie w asne na podstawie bada ankietowych.

Charakterystyk badanych pod wzgl dem kierunków studiów przedstawia tabela 1.

Nale y podkre li , e struktura studentów reprezentuj cych poszczególne kierunki stu- diów (bior cych udzia w badaniu) by a pro- porcjonalna do liczby osób studiuj cych na tych kierunkach w województwie lubelskim.

Najwi ksza grupa – 41% respondentów – studiowa a na kierunkach spo ecznych, co pi ty – medycznych, podobny odsetek na kierunkach in ynieryjnych. Najmniej licznie reprezentowano kierunki biologiczne oraz zwi zane z ochron rodowiska (po 3%

badanych).

(5)

Tabela 1. Kierunki studiów reprezentowane przez badanych (%, n = 390)

Lp. Grupa kierunków wg GUS %

1. in ynieryjne 19

2. spo eczne 41

3. biologiczne 3

4. rolno-weterynaryjne 6

5. medyczne 20

6. matematyczne 5

7. informatyczne 4

8. ochrona rodowiska 3 ród o: opracowanie w asne na podstawie bada ankietowych.

5. Plany badanych w zakresie przedsi biorczo ci

Badani, ko cz c studia II stopnia, powinni prezentowa okre lony poziom kompetencji przedsi biorczych. Istotne by o zatem ustalenie ich postaw w tym zakresie. Na pytanie odno nie do planów za o enia w asnej dzia alno ci gospodarczej najwi ksza grupa badanych (44%) udzieli a odpowiedzi twierdz cej. Zbli ony odsetek (39%) nie mia jeszcze sprecyzowanych planów w tym zakresie, a jedynie 15% nie mia o takich zamiarów. Zaledwie co pi - dziesi ty badany by w a cicielem firmy w momencie realizacji bada (rysunek 2).

Rysunek 2. Deklaracje respondentów odno nie do za o enia w asnej dzia alno ci

już prowadzę 2%

44%tak nie wiem

39%

15%nie

Podj ta próba oceny, czy deklaracje respondentów uzale nione s od charakte- ryzuj cych ich zmiennych spo eczno-demo- graficznych, pokaza a ró nice istotne staty- stycznie jedynie w przypadku p ci. Badani m czy ni cz ciej ni ich kole anki ze stu- diów deklarowali za o enie w asnej firmy w przysz o ci (55% vs. 39%; ²=9,91, df=2).

Interesuj ce dla autorów by o tak e ustalenie perspektywy czasowej dotycz cej planów podj cia przez respondentów w a- snej dzia alno ci (rysunek 3). Blisko po owa badanych (47%) deklarowa a, e b dzie to czas d u szy ni 2 lata, a dalsze 39% nie mia o sprecyzowanych planów. Znacznie mniej respondentów planowa o za o enie firmy w krótszym czasie (poni ej roku – 2%, za w okresie 1–2 lat – 12%).

Rysunek 3. Pespektywa czasowa za o enia w a- snej dzia alno ci

w ciągu roku 2%

nie wiem 19%

powyżej 2 lat 47%

1–2 lata 12%

Tak e w przypadku planów zwi zanych z perspektyw za o enia firmy kobiety oka- za y si mniej zdecydowane ni m czy ni, cz ciej udzielaj c odpowiedzi „nie wiem”

(49% vs 25% – m czy ni; ²=23, df=2).

Z kolei m czy ni cz ciej deklarowali za o enie dzia alno ci w perspektywie do 2 lat od uko czenia studiów (22% vs 8%;

2 =23, df=2).

Zapytani o motywy podj cia dzia alno ci gospodarczej respondenci najcz ciej odpo- wiadali, e w asna firma umo liwi im realizacj planów yciowych, rozwój, samore- alizacj . Takie deklaracje z o y a niemal co trzecia osoba planuj ca za o y firm . Co czwarty badany wskaza , e prowadzenie w asnej dzia alno ci umo liwi mu zarobie-

(6)

nie wi kszych pieni dzy, ni w przypadku pracy etatowej.

Z kolei osoby, które nie zamierza y pro- wadzi w asnej firmy najcz ciej uzasad- nia y swoj decyzj brakiem rodków na jej uruchomienie b d wi za y swoje deklaracje z ewentualnym ryzykiem niepowodzenia (w przypadku obu dopowiedzi co pi ty z tej grupy respondentów).

6. Opinie badanych odno nie do prowadzenia firmy

Respondenci, niezale nie od deklara- cji dotycz cej prowadzenia w asnej firmy, zostali poproszeni o dokonanie oceny konsekwencji jej posiadania (rysunek 4).

Do pozytywnych skutków badani zaliczyli mo liwo rozwoju w asnych umiej tno ci i zdolno ci (89%), zadowolenie i satysfakcj (88%), mo liwo wi kszego (ni w przypadku pracy etatowej) zarobku

(86%), a tak e presti (76%). Z kolei w ród negatywnych konsekwencji prowadzenia firmy wymieniano stres (91%), ograniczenie wolnego czasu (78%) oraz ryzyko straty (75%).

Respondenci wskazywali tak e swoje obawy zwi zane z prowadzeniem firmy.

W ród nich wymieniano najcz ciej du biurokracj (87%), wysokie koszty prowadzenia i brak funduszy na rozpocz cie dzia- alno ci (po 78%), cz ste zmiany przepisów (75%) i ogólnie z sytuacj ekonomiczn w Polsce (70%). Ponad po owa responden- tów wskaza a tak e, e obawia si braku wystarczaj cej wiedzy dotycz cej prowadzenia firmy (rysunek 5).

7. Zako czenie

Celem podj tych bada by o zdiagnozo- wanie postaw przedsi biorczych studentów wybranych uczelni lubelskich. Przedsi -

Rysunek 4. Odpowiedzi badanych na pytanie: „Co daje w asna firma?” (n = 390, %)

0 20 40 60 80 100

Możliwość większego zarobku Zadowolenie i satysfakcja Możliwość rozwijania umiejętności i zdolności Ryzyko straty Prestiż Narażenie na stres

Ograniczenie wolnego czasu 78

91 78

75 89 88 86

ród o: opracowanie w asne na podstawie bada ankietowych.

Rysunek 5. Odpowiedzi badanych na pytanie dotycz ce obaw zwi zanych z prowadzeniem firmy (n = 390, %)

0 20 40 60 80 100

Duża biurokracja Częste zmiany przepisów Brak wiedzy dotyczącej działalności Brak pomysłu na swoją firmę Brak środków na start Wysokie koszty prowadzenia firmy Zła sytuacja ekonomiczna w Polsce

Brak odbiorców na produkty/usługi 43

70 78

39

78

52

75 87

ród o: opracowanie w asne na podstawie bada ankietowych.

(7)

biorczo jest bowiem uwa ana za jeden z trzech, obok innowacyjno ci i kreatywno ci, filarów gospodarki opartej na wiedzy. Przyj to, e prezentowane postawy proprzedsi biorcze badanych studentów mog rzutowa na dalsze wybory zawodowe absolwentów, a w konsekwencji oddzia y- wa na przysz o regionu.

Poszukuj c odpowiedzi na pytanie o determinanty postaw przedsi biorczych w ród studentów lubelskich uczelni, prze- prowadzono badania ankietowe. Obj to nimi osoby studiuj ce na kierunkach zali- czanych do obszarów inteligentnych specjalizacji Lubelszczyzny.

Analiza wyników przeprowadzonych bada wykaza a, e jedynie 44% badanych zadeklarowa o podj cie w przysz o ci w a- snej dzia alno ci gospodarczej. Tymczasem sytuacja gospodarcza województwa lubelskiego nie wskazuje, aby pozosta y odsetek absolwentów badanych kierunków studiów mia szans znalezienia satysfakcjonuj cej pracy w regionie.

W ród deklarowanych ogranicze prowadzenia firmy najcz ciej pojawia y si brak rodków na uruchomienie dzia alno-

ci oraz l k przed niepowodzeniem. Nie by a to jednak jedyna obawa respondentów zwi zana z podj ciem w asnej dzia alno-

ci. Wi kszo badanych wymieni a wiele negatywnych aspektów prowadzenia firmy, w tym du biurokracj , wysokie koszty prowadzenia i brak funduszy, cz ste zmiany przepisów i ogólnie z sytuacj ekonomiczn w Polsce. Podobne przyczyny utrud- niaj ce prowadzenie dzia alno ci gospodarczej wskazywali w zrealizowanym w 2011 r.

badaniu krakowscy studenci, podkre laj c najcz ciej ci gle zmieniaj ce si przepisy prawne oraz rozbudowan biurokracj . Istotn barier stanowi , ich zdaniem, tak e brak rodków finansowych zarówno na rozpocz cie, jak i na prowadzenie dzia alno ci gospodarczej (Marsza ek, 2012).

W kontek cie podj tej problematyki niepokoj ce wydaje si ustalenie, e ponad po owa respondentów prezentowanych bada zadeklarowa a brak wystarczaj cej wiedzy dotycz cej prowadzenia dzia alno-

ci gospodarczej. Tendencje te korespon- duj z ustaleniami wcze niejszych bada zrealizowanych przez Wojewódzki Urz d Pracy w Lublinie, z których wynika m.in., e

„system edukacji nie w pe ni sprzyja rozwojowi kreatywno ci, kompetencji mi kkich, samodzielno ci, a wi c cech przes dza-

j cych w znacznym stopniu o mo liwo ci agodnego dostosowania si do aktualnych wymogów rynku (…). System edukacji zawodowej na Lubelszczy nie, zarówno na poziomie ponadgimnazjalnym, jak i wy - szym, nie spe nia wymogów wspó czesnej gospodarki w zakresie kszta cenia praktycz- nego i rozwijania kompetencji” (Perspek- tywy ludzi m odych..., 2011). Tymczasem do kszta towania kompetencji przedsi biorczych studentów zobowi zuj szko y wy sze za o enia zawarte w Krajowych Ramach Kwalifikacji oraz zalecenia OECD. Tego typu dzia ania wi si tak e z now misj innowacyjnego uniwersytetu. Aktualnie plany i programy studiów powinny by pod- porz dkowane ukszta towaniu okre lonej przez uczelni sylwetki absolwenta, w któ- rej istotny wymiar stanowi kompetencje przedsi biorcze. W przypadku kierunków studiów wpisuj cych si w inteligentne specjalizacje regionu wydaje si to szcze- gólnie wa ne. Z tego wzgl du szko y wy - sze powinny do o y wszelkich stara , aby w programach okre lonych przedmiotów znalaz o si miejsce na zagadnienia for- muj ce postawy przedsi biorcze. Nale y przy tym podkre li , e przedsi biorczo nie jest sum wiedzy, lecz raczej funkcj kompetencji i okre lonych postaw. Przed- si biorczo , zdaniem badaczy, to proces, maj cy motywowa jednostki do tworzenia warto ci dodanej, poszukiwania pomy- s ów, rozpoznawania szans i podejmowania ryzyka (Oleksyn, 2006).

Sygnalizowane przez badanych studen- tów obawy zwi zane z prowadzeniem firmy pokazuj , e wielu z nich ma do stereoty- powy pogl d na biznes. Jawi si on jako co bardzo ryzykownego, obarczonego wieloma negatywnymi konsekwencjami. Oczywi cie nie znaczy to, e tego typu skutki nie mog si pojawi . Czynnik ryzyka jest bowiem nieod czn cech dzia alno ci przedsi - biorcy; nie ma przedsi biorczo ci wolnej od ryzyka. Istnieje jednak tak e wiele pozytywnych aspektów prowadzenia firmy i te nale y pokazywa m odzie y. W tym celu szko y wy sze powinny zintensyfiko- wa wspó prac z biznesem, a tak e instytucjami otoczenia biznesu. Funkcjonuj ce w tym zakresie stowarzyszenia, fundacje, klastry (w samym województwie lubelskim jest ich ok. pi dziesi t) dzia aj na rzecz wspierania przedsi biorców, prowadz c doradztwo i szkolenia, a tak e pomagaj c w pozyskiwaniu rodków na uruchomienie

(8)

i prowadzenie dzia alno ci. Istotn rol powinny tu tak e odgrywa funkcjonuj ce przy wi kszo ci uczelni Akademickie Inku- batory Przedsi biorczo ci i biura karier.

Jednostki tego typu prowadz dzia ania obejmuj ce m.in. wspieranie i populary- zacj idei przedsi biorczo ci w rodowisku akademickim, a tak e udzielaj ró norod- nej pomocy pocz tkuj cym przedsi bior- com (m.in. poprzez realizacj projektów, szkole , doradztwa).

Dok adniejsza analiza wyników przeprowadzonych bada pokaza a, e czynnikiem ró nicuj cym opinie badanych jest p e . M czy ni cz ciej ni ich kole anki, deklarowali ch za o enia firmy, byli tak e cz ciej zdecydowani w kwestii okre lenia perspektywy czasowej za o enia firmy. Jest to prawdopodobnie konsekwencj funkcjonuj cych w spo ecze stwie stereotypów ról p ciowych. Dzia ania szkó wy szych powinny by wi c skoncentrowane na roz- wijaniu kompetencji przedsi biorczych w ród przedstawicieli obu p ci. Wydaje si , e szczególnego wsparcia oczekuj w tym wzgl dzie kobiety, co mog oby zwi k- szy ich wiar we w asne si y i mo liwo osi gni cia sukcesu w roli przedsi biorcy.

Istotne by oby pokazywanie przyk adów karier kobiet, które odnios y sukces na polu zarówno zawodowym, jak i yciowym.

Organizacja szkole lub doradztwa przy- gotowuj cych do zak adania i prowadzenia w asnej firmy nie powinna by jedynie zadaniem uczelni. Podczas zaj uczelnia- nych mo na bowiem zrealizowa jedynie pewne elementy programu przedsi biorczo ci. Warto natomiast zach ca studen- tów do korzystania tak e z us ug pozauczel- nianych instytucji otoczenia biznesu (IOB).

Jest to tym bardziej wskazane, e co drugi respondent deklarowa brak wystarczaj cej wiedzy z zakresu prowadzenia dzia alno ci gospodarczej.

Wa ne wydaje si , e badani widz sze- reg pozytywnych aspektów prowadzenia w asnej dzia alno ci gospodarczej. Respon- denci podkre lali, e umo liwia ona rozwój zainteresowa i umiej tno ci, daje zadowolenie i satysfakcj oraz pozwala osi gn wi ksze zarobki. Tak e w tym obszarze wyniki bada potwierdzaj badania zreali- zowane w ród studentów polskich uczelni.

Jako motywy zak adania i prowadzenia w asnej dzia alno ci wskazywali oni najcz -

ciej ch osi gni cia wi kszych korzy ci finansowych, stabilno finansow oraz

mo liwo stworzenia sobie miejsca pracy (Marsza ek, 2012; Jelonek, 2011).

W wyniku analiz ustalono, e deklarowanych przez badanych postaw przedsi biorczych nie ró nicowa ani kierunek studiów, ani typ uczelni, ani podejmowanie podczas studiów prac zawodowych. Mo e to wynika z faktu, e badani, studiuj c w trybie stacjonarnym, podejmowali jedynie doryw- cze, niekoniecznie powi zane z wyuczonym zawodem zaj cia.

Wyniki przeprowadzonych bada potwierdzaj ustalenia Bilansu Kapita u Ludzkiego.

Jak wynika z bada zrealizowanych przez Polsk Agencj Rozwoju Przedsi biorczo-

ci (PARP) we wspó pracy z Uniwersytetem Jagiello skim (UJ), w asny biznes staje si coraz atrakcyjniejsz alternatyw dla etatu (odpowiedzia o tak 39% spo ród ponad 33 tys. badanych studentów polskich uczelni) (Jelonek, 2011). Podobne wyniki osi gni to w badaniach zrealizowanych w 2011 r. w ród 221 studentów krakowskich szkó wy szych.

39% spo ród badanych studentów zadeklarowa o wówczas, e rozwa a za o enie w przysz o ci w asnej firmy (Marsza ek, 2012). Jak wynika z bada PARP i UJ, polscy studenci coraz bardziej sk onni s za o y w asn firm po uko czeniu studiów, przy czym cz ciej dotyczy to m czyzn ni kobiet. Z bada wynika, e wi cej badanych rozwa a o mo - liwo zostania przedsi biorc , ni wybiera o t form zatrudnienia jako najbardziej atrak- cyjn . Za o enie biznesu mo e by wi c roz- patrywane jako alternatywna do etatu forma zdobycia pracy. Jest to szczególnie istotne w przypadku Lubelszczyzny, b d cej regio- nem o wysokim wska niku bezrobocia w ród ludzi m odych.

Przypisy

1 Wska nik syntetyczny rozwoju przedsi biorczo ci uwzgl dnia m.in. liczb przedsi biorstw, liczb osób pracuj cych w przedsi biorstwach, a tak e wielko ci przychodów, kosztów oraz nak adów inwestycyjnych.

Bibliografia

Banerski, G., Gryzik, A., Matusiak, K.B., Ma ew- ska, M. i Stawasz, E. (2009). Przedsi biorczo akademicka. Raport z badania. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.

Binkauskas, G. (2012). Academic entrepreneurship:

Barriers and fears versus wishes and opportunities.

International Journal of Technology Management &

Sustainable Development. 11(3), 231–244.

(9)

Borges, C. i Filion, L.J. (2013). Spin-off Process and the Development of Academic Entrepreneur’s Social Capital. Journal of Technology, Management

& Innovation, 8(1), 21–34.

Buczacki, A. (2008). Regionalna Strategia Innowa- cji Województwa Lubelskiego na lata 2008–2015.

Lublin: Oficyna Wydawnicza Politechniki Lubel- skiej.

Dmochowska, H. (red.) (2015). Rocznik Statystyczny województw 2014. Warszawa: G ówny Urz d Sta- tystyczny.

Giedroj , K., Zar ba, J. i Gajewski Z. (2012). Przed- si biorcy w Polsce. Fakty, liczby, przyk ady. Warszawa:

Polska Konfederacja Przedsi biorców Prywatnych Lewiatan.

Guli ski, J. i Zasiad y, P. (red.) (2005). Innowa- cyjna przedsi biorczo akademicka – wiatowe do wiadczenia. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.

Howells, J., Ramlogan, R. i Cheng, S.L. (2012).

Innovation and university collaboration: paradox and complexity within the knowledge economy.

Cambridge Journal of Economics, 36(3), 703–721.

Jakubiak, M. i Ma ewska, M. (2014). Analiza mo li- wo ci wdro enia mi dzyuczelnianego programu inku- bowania i rozwoju innowacyjnych firm w bran ach inteligentnych specjalizacji województwa lubelskiego.

Lublin: Urz d Marsza kowski Województwa Lubel- skiego.

Jelonek, M. (2011). Raport z bada studentów i ana- lizy kierunków kszta cenia realizowanych w 2010 r.

w ramach projektu „Bilans Kapita u Ludzkiego”. Stu- denci – przysz e kadry polskiej gospodarki. Warszawa:

Polska Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.

Marsza ek, A. (2012). Analiza postaw przedsi bior- czych w ród studentów. E-mentor, 3(45), 25–34.

Oko -Horody ska, E. (2008). Edukacja dla innowacji (czy tylko wybrani skazani s na sukces innowacyjny?). Nauka i Szkolnictwo Wy sze, 1(31), 34–54.

Oleksyn, T. (2006). Zarz dzanie kompetencjami.

Teoria i praktyka. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.

Perspektywy ludzi m odych na rynku pracy. (2011).

Lublin: Wojewódzki Urz d Pracy.

Schulte, P. i in. (2013). Resita network – academic entrepreneurship and innovation network of South Eastern European universities: an example of successful networking in entrepreneurship and innovation at academic level. Serbian Journal of Management, 8(1): 117–130.

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006–2020. Raport monitoringowy za rok 2010.

Pozyskano z: http://www.lubelskie.pl/img/userfiles/

files/Rozwoj_regionalny/Raport_Monitoringowy_

SRWL_za_rok_2010.pdf

Svensson, P., Klofsten, M. i Etzkowitz, H. (2012).

An entrepreneurial university strategy for renewing a declining industrial city: The Norrkoping way.

European Planning Studies, 20(4), 505–525.

Tarnawa, A. i Zadura-Lichota, P. (2013). Raport o stanie sektora ma ych i rednich przedsi biorstw w Polsce w latach 2011–2012. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.

Umiej tno ci i kompetencje w zakresie przedsi bior- czo ci (2013). Raport dot. Polski z badania zreali- zowanego w ramach Programu na rzecz Lokalnego Rozwoju Gospodarczego i Zatrudnienia (LEED) Organizacji Wspó pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Warszawa: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Pozyskano z: http://www.fundusze.

uj.edu.pl/documents/31275205/603827e5-63e6- 451c-9f78-608697ade8dc

Wissema, J.G. (2005). Technostarterzy – dlaczego i jak? Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przed- si biorczo ci.

http://rszzg.lubelskie.pl/

http://www.rsi.lubelskie.pl http://www.stat.gov.pl https://www.poir.gov.pl/