Wystawa
Skarby Ducha Gór w Oœrodku Kultury Leœnej w Go³uchowie
Oœrodek Kultury Leœnej w Go³uchowie pod Kaliszemjest jednostk¹ Lasów Pañstwowych. Funkcjonuje na tere-nie dziewiêtnastowiecznego zespo³u zamkowo-parkowego z licznymi obiektami zabytkowymi, w których znajduj¹ siê m.in. ekspozycje muzealne. Jednym z zadañ oœrodka jest wspó³praca i wymiana doœwiadczeñ z muzeami w kraju i za granic¹. W ramach tej wspó³pracy 19.07 bie¿¹cego roku odby³o siê uroczyste otwarcie wystawy Skarby Ducha Gór, ilustruj¹cej geologiê i surowce mineralne Dolnego Œl¹ska.
Legenda Ducha Gór, Liczyrzepy, siêga œredniowiecza. Pocz¹tkowo by³ on przedstawiany jako z³y duch lub demon zazdroœnie strzeg¹cy bogactw Dolnego Œl¹ska. Od XVII w. przesta³ budziæ strach, nabra³ ludzkich cech i powsta³o o nim wiele legend. Z czasem Liczyrzepa przerodzi³ siê w bardziej sympatyczn¹ postaæ, raczej pomagaj¹c¹ ni¿ szko-dz¹c¹ turystom.
Legenda Ducha Gór jest tak stara jak górnictwo na Dol-nym Œl¹sku. Dogodne po³o¿enie geograficzne na skrzy-¿owaniu dwóch wa¿nych szlaków handlowych (pó³noc-po³udnie i wschód-zachód) sprzyja³o szybkiemu rozwojo-wi górnictwa, którego podstaw¹ by³o pocz¹tkowo z³oto, srebro, rudy o³owiu i miedzi. I choæ wiêkszoœæ surowców mineralnych eksploatowanych w przesz³oœci zosta³a wyczer-pana, to zast¹pi³y je inne, nieznane wczeœniej.
Dolny Œl¹sk to przede wszystkim bogactwo minera³ów i kamieni ozdobnych. Niemal ka¿dy zna sudeckie agaty, chryzoprazy, kryszta³y górskie. Bez nich nie mo¿e siê obejœæ ¿adna szanuj¹ca siê gie³da ska³ i minera³ów. Granity, mar-mury bazalty to tylko przyk³ady bogatej gamy ska³ mag-mowych i metamorficznych Dolnego Œl¹ska. To w³aœnie bogactwo sk³oni³o dyrekcjê oœrodka do organizacji
wysta-wy. Bior¹c pod uwagê, ¿e oœrodek jest odwiedzany przez kilkuset turystów dziennie, by³ to dobry pomys³ szerokiego propagowania przyrody nieo¿ywionej.
Wystawa znajduje siê w zabytkowym budynku nosz¹cym nazwê oficyny i zajmuje jedn¹ z sal wykorzysty-wanych na cele ekspozycji okresowych. W sali zgroma-dzono kilkaset okazów minera³ów, ska³ i skamienia³oœci Dolnego Œl¹ska. Zamierzeniem autorów wystawy by³o przede wszystkim przedstawienie bogactw mineralnych tego regionu. St¹d te¿ nie brakuje tu ró¿nego rodzaju mine-ra³ów kruszcowych, kamieni pó³szlachetnych i ozdobnych. Pokazano ca³¹ gamê surowców, które by³y eksploatowane w przesz³oœci i s¹ wydobywane do dzisiaj. Oddzieln¹ gablotê zajmuj¹ roœlinne skamienia³oœci karboñskie. Nie brak te¿ du¿ych okazów, które, co wa¿ne, mo¿na dotkn¹æ i przyjrzeæ im siê z bliska. Oprócz okazów znajduj¹ siê te¿ krótkie teksty objaœniaj¹ce, dotycz¹ce budowy geologicz-nej regionu i poszczególnych surowców mineralnych.
Wystawa Skarby Ducha Gór zosta³a zorganizowana we wspó³pracy z Muzeum Geologicznym Pañstwowego Insty-tutu Geologicznego. Bêdzie ona czynna do koñca pierwsze-go kwarta³u 2008 r. Doboru ciekawych okazów dokona³y dr Tatiana Marcinowska-Woroncowa i mgr Katarzyna Skur-czyñska-Garwoliñska. Autork¹ scenariusza oraz ulotki towa-rzysz¹cej wystawie jest mgr K. Skurczyñska-Garwoliñska. W Oœrodku Kultury Leœnej w Go³uchowie mo¿na równie¿ obejrzeæ wielkoformatowe fotogramy z wystawy Gea —
znaczy Ziemia.
W³odzimierz Mizerski
T. S£OMKA, A. KICIÑSKA-ŒWIDERSKA, M. DOK-TOR & A. JONIEC (red.) — Katalog obiektów geo-turystycznych w Polsce. Akademia Górniczo-Hut-nicza, Kraków 2007; 260 str., indeks, 483 poz. lit. Geoturystyka nabiera ostatnio coraz wiêkszego znaczenia. Na temat ciekawych obiektów przyrody nieo¿ywionej coraz czêœ-ciej wyg³aszane s¹ wyk³ady na wydzia³ach turystyki i rekreacji. Jednak mo¿liwoœci udostêpnienia zainteresowanym publikacji poœwiêconych polskim obiektom geoturystycznym by³y do tej pory niewielkie, a na pewno fragmentaryczne. Dobrze wiêc siê sta³o, i¿ znaleŸli siê autorzy, którzy podjêli trud wykonania katalogu najciekawszych obiektów geoturystycznych.
Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce zosta³ wykonany na zamówienie Ministra Œrodowiska i sfinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej. Jest on efektem pracy licznego grona geologów, geografów i innych osób zwi¹zanych z ochron¹ œrodowiska. Autorzy za-prezentowali 100 najciekawszych, ich zdaniem, obiektów geo-turystycznych, które zosta³y zatwierdzone lub zaproponowane do zatwierdzenia jako stanowiska dokumentacyjne przyrody nieo¿ywionej. Wybieraj¹c obiekty, autorzy starali siê oddaæ ca³¹ z³o¿onoœæ budowy i historii geologicznej obszaru Polski, jak równie¿ z³o¿onoœæ jednostek litostratygraficznych ods³aniaj¹cych siê na powierzchni, bogactwo form ukszta³towania terenu, minera³ów i skamienia³oœci. Autorzy kieruj¹ katalog do osób zawodowo i amatorsko zainteresowanych propagowaniem geologii, ochrony przyrody i zachowania georó¿norodnoœci.
Katalog sk³ada siê ze wstêpu, szeœciu krótkich rozdzia³ów wprowadzaj¹cych, w³aœciwego katalogu, indeksu miejscowoœci i spisu literatury. W rozdzia³ach wprowadzaj¹cych autorzy opisali najpierw formy przyrody nieo¿ywionej i podstawowe pojêcia z zakresu geoturystyki, a nastêpnie zamieœcili informacje na temat sposobu korzystania z katalogu, s³owniczek pojêæ i tabelê geochronologiczn¹.
Przedstawione w katalogu obiekty geoturystyczne pogru-powano w uk³adzie wojewódzkim. Opis obiektów w ka¿dym województwie rozpoczyna mapka województwa z lokalizacj¹ poszczególnych obiektów. W szczegó³owym opisie znajdzie czytelnik podstawowe informacje o obiekcie w jêzyku polskim i angielskim. Ka¿dy obiekt ma okreœlon¹ lokalizacjê wed³ug podzia³u administracyjnego, geograficznego i jednostek geologicznych (od jednostek pierwszego rzêdu po jednostkê litostratygraficzn¹ lub najni¿sz¹ jednostkê tektoniczn¹). Oprócz tego zamieszczono mapki lokalizacyjne wszystkich stanowisk. Tekst jest ilustro-wany barwnymi rycinami. Opis ka¿dego stanowiska (wraz z fotografiami) zajmuje dwie s¹siaduj¹ce ze sob¹ strony. Na koñcu ka¿dego opisu znajduj¹ siê odwo³ania do literatury i wymieniony jest autor (autorzy) karty stanowiska dokumentacyjnego.
Katalog jest bardzo starannie wydany. Jego zaletami s¹ zwiêz-³oœæ, kolor oraz dwujêzyczny tekst. Dyskusje mo¿e wzbudziæ tylko wybór tych, a nie innych geostanowisk. Autorom uda³o siê jednak zaprezentowaæ wielkie bogactwo budowy geologicznej Polski. Na pewno zaciekawi on wielu czytelników. Sprawi¹ to nie tylko piêkne zdjêcia, ale i bardzo przystêpny tekst. Autorom nale¿¹ siê s³owa podziêkowania za bardzo dobr¹ promocjê geologii.
W³odzimierz Mizerski 761
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 9, 2007
