Nowe perspektywy poszukiwawcze na bazie reprocessingu danych sejsmicznych 3D z rejonu Sokołów–Pogwizdów (zapadlisko przedkarpackie)

Nowe perspektywy poszukiwawcze na bazie reprocessingu danych sejsmicznych 3D

z rejonu Soko³ów–Pogwizdów (zapadlisko przedkarpackie)

Mieczys³awa Zubrzycka

, Barbara Czerwiñska

,

Bo¿ena Nikiel-Tshabangu

, Zdzis³aw Zubrzycki

New perspectives for hydrocarbon prospecting in the Soko³ów–Pogwizdów region (Carpathian Foredeep) as show by reprocessing of 3D seismic data. Prz. Geol., 57: 988–995.

A b s t r a c t . Reprocessing of 3D seismic data from the Carpathian Foreland and new interpretation techniques enabled more accurate mapping of structure and facies distribution of Miocene series and their bedrock. The reprocessing of a part of Soko³ów Ma³opolski–Smolarzyny, 2001 3D seismic survey carried out in 2006 was focused on the Pogwizdów structure. Application of GeoProbe® software and the detailed analysis of seismic trace attributes along with the structural interpretation gave new information on morphology of the pre-Miocene bedrock and Miocene series. The area of erosional channels (paleovalleys), where anhydrite sediments and probably the Baranów Beds were distinguished, is particularly interesting as it is characterized by some distinctive anomalies of the analyzed seismic attributes. The evidence for pres-ence of anhydrite within the so-called anhydrite-less island significantly enhances probability of discovering new gas fields with the Baranów Beds as reservoirs and anhydrites as a seal. The number of potential gas fields should compensate for their small reserves.

Key words: 3D seismic data, new interpretation techniques, miocene, Carpathian foredeep

Na powstanie wiêkszoœci pu³apek wêglowodorów w utworach miocenu przedgórza Karpat mia³a wp³yw konfi-guracja powierzchni pod³o¿a miocenu. Na urozmaiconej morfologicznie powierzchni pod³o¿a osadzi³y siê utwory miocenu, w ten sposób, ¿e osady badenu dolnego i œrodko-wego wyrównuj¹ morfologiê pod³o¿a wyklinowuj¹c siê do jego wyniesieñ, a bezpoœrednio na serii ewaporatowej lub utworach pod³o¿a zalegaj¹ mi¹¿sze osady badenu górnego i sarmatu charakteryzuj¹ce siê du¿¹ zmiennoœci¹ litofa-cjaln¹.

Osady miocenu le¿¹ na ogó³ p³asko, ale czêsto dostoso-wuj¹ swój kszta³t zalegania do ukszta³towania pod³o¿a, dziêki czemu nad wyniesieniami pod³o¿a tworz¹ szereg struktur kompakcyjnych, natomiast w jego obni¿eniach (rynnach erozyjnych) dolne serie osadów mioceñskich wyklinowuj¹ siê na sk³onach wyniesieñ. W tym kontekœcie dla identyfikacji potencjalnych pu³apek wêglowodorów niezwykle wa¿ne jest przede wszystkim dok³adne odwzo-rowanie budowy strukturalno-tektonicznej pod³o¿a mioce-nu, a nastêpnie przeœledzenie rozwoju serii mioceñskich. Mo¿liwoœci takie stwarzaj¹ badania sejsmiczne 3D, a w szczególnoœci nowe techniki interpretacyjne danych sej-smicznych, w tym szczegó³owa analiza atrybutów trasy sejsmicznej, prowadzona równolegle z interpretacj¹ strukturaln¹. Przyk³adem wykorzystania nowoczesnych narzêdzi jest wynik interpretacji danych sejsmicznych 3D w obrêbie fragmentu zdjêcia sejsmicznego Soko³ów Ma³opolski–Smolarzyny, 2001 r. (Filo & Kachlik, 2001).

Zarys budowy geologicznej rejonu badañ

Pod³o¿e zapadliska przedkarpackiego stanowi platfor-ma epiwaryscyjska i jej permsko-mezozoiczna pokrywa o zró¿nicowanej morfologii powierzchni stropowej. Zachod-nia czêœæ przedgórza Karpat charakteryzuje siê blokow¹ struktur¹ pod³o¿a, natomiast czêœæ œrodkowa i wschodnia g³êbokimi strukturami erozyjnymi w postaci paleodolin, w wiêkszoœci o kierunku NW-SE, oddzielonych w¹skimi paleogarbami o podobnym kierunku (Oszczypko, 1996).

Treœæ artyku³u dotyczy czêœci œrodkowej zapadliska, na pó³noc od strefy nasuniêcia fliszowego, gdzie w pionowym profilu autochtonicznych utworów miocenu tej strefy wyró¿niamy tradycyjnie utwory podewaporatowe (baden dolny — warstwy baranowskie), ewaporatowe (baden œrodkowy) i nadewaporatowe (baden górny i dolny sar-mat).

Osady nadewaporatowe charakteryzuj¹ siê du¿¹ zmiennoœci¹ facjaln¹ bêd¹c¹ wynikiem zmiennych warun-ków sedymentacji. W badenie œrodkowym nast¹pi³a prze-budowa tektoniczna basenu mioceñskiego i zwi¹zana z ni¹ zmiana œrodowisk sedymentacyjnych. Stabilny szelf dol-nego badenu zosta³ zast¹piony szelfem mobilnym ze znaczn¹ subsydencj¹ dna kompensowan¹ sedymentacj¹. Wznowi³a siê podmorska dzia³alnoœæ erozyjna: ewaporaty i seria podewaporatowa miejscami zosta³y zerodowane. Pod koniec badenu zbiornik mioceñski pog³êbi³ siê przy ci¹gle du¿ej subsydencji i jednoczesnej depozycji. Jakkol-wiek litologia osadów nie uleg³a wyraŸnej zmianie, nadal by³y to piaskowce, mu³owce i i³owce, to w dolnej czêœci sarmatu zwiêkszy³ siê udzia³ piaskowców (Po³towicz, 1998; Oszczypko, 1999).

Zró¿nicowanie paleomorfologii pod³o¿a platformowe-go i uzale¿niony od niej przebieg sedymentacji i kompakcji osadów w dolnym badenie oraz zró¿nicowany sposób depozycji osadów w badenie œrodkowym i górnym oraz w

1

Geofizyka Kraków Sp. z o.o., ul. £ukasiewicza 3, 31-429 Kraków; mieczyslawa.zubrzycka@geofizyka.krakow.pl; barbara.czerwinska@geofizyka.krakow.pl; bozena.nikiel@geo-fizyka.krakow.pl; zdzis³aw.zubrzycki@geofizyka.krakow.pl M. Zubrzycka B. Czerwiñska B.

Nikiel-Tshabangu

dolnym sarmacie, spowodowa³y powstanie wielu typów pu³apek o zró¿nicowanej genezie i charakterze. Generalnie mo¿emy je podzieliæ na pu³apki strukturalne utworzone nad wyniesieniami w pod³o¿u, tzw. struktury oblekaj¹ce (lub kompakcyjne) i pu³apki nieantyklinalne: litologicz-no-strukturalne i litologiczno-facjalne powsta³e na sk³onach wyniesieñ i w osiowych strefach obni¿eñ w pod³o¿u miocenu (Jawor, 1983; Po³towicz, 1996).

W rejonie badañ sejsmicznych Soko³ów-Smolarzyny, rej.: Pogwizdów, 2006 r. kompleks miocenu autochtonicz-nego zalega bezpoœrednio na prekambryjskim pod³o¿u. Warstwy baranowskie, wykszta³cone w postaci ³upków szarych marglistych i zapiaszczonych, wystêpuj¹ w obni¿eniach pod³o¿a w formie nieregularnych p³atów o mi¹¿szoœci od 3 (Smolarzyny-9) do 47 m (Wysoka G³ogowska-2). Utwory ewaporatowe badenu œrodko-wego, o podobnym rozprzestrzenieniu i mi¹¿szoœci jak osady badenu dolnego (Wola Zarczycka-8 — 5 m, Wysoka G³ogowska-2 — 37 m), reprezentowane s¹ g³ównie przez krystaliczne szare anhydryty z przero-stami alabastru lub ³upków i sporadycznie z wk³adkami wapieni lub margli. Na utworach ewaporatowych lub bezpoœrednio na prekambryjskim pod³o¿u, wystêpuj¹ osady badenu górnego jako seria ilasto-mu³owcowa o mi¹¿szoœci rzêdu kilkudziesiêciu metrów, z przewar-stwieniami piaskowców drobno- i œrednioziarnistych. Najm³odsze ogniwo miocenu to piaszczysto-ilasty lub ilasto-piaszczysty kompleks osadów dolnego sarmatu o znacznej mi¹¿szoœci (Pogwizdów-1 — 1760 m, Pogwizdów-2 — 1687 m).

Analiza danych sejsmicznych 3D

Soko³ów Ma³opolski–Smolarzyny, 2001 r.

Zdjêcie sejsmiczne 3D Soko³ów Ma³opolski–Smo-larzyny, 2001 r. zosta³o wykonane przez Geofizykê Kraków, na zlecenie PGNiG, w œrodkowej czêœci przedgórza Karpat w strefie, w której wystêpowanie z³ó¿ gazu ziemnego wi¹zane jest z pu³apkami kompakcyjnymi, usytuowanymi nad wyniesie-niami pod³o¿a miocenu (ryc. 1).

Podstawow¹ map¹ wykonan¹ w granicach tego zdjêcia by³a mapa sp¹gu utworów miocenu odzwierciedlaj¹ca ukszta³towanie powierzchni stropowej ich prekambryjskiego pod³o¿a (ryc. 2). Jednym z g³ównych elementów strukturalnych rejonu jest rozleg³a struktura Pogwizdów widocz-na wyraŸnie prawie w ca³ym profilu miocenu. W stropie prekambru jest to obiekt o amplitudzie rzê-du kilkuset metrów, do którego wyklinowuj¹ siê utwory badenu, i nad którym w utworach sarmatu mog³a powstaæ pu³apka kompakcyjna.

W 2006 roku dla doprecyzowania lokaliza-cji wierceñ poszukiwawczych fragment zdjêcia, obejmuj¹cy najbardziej perspektywiczn¹ czêœæ badanego rejonu (ryc. 2), poddano ponownemu przetworzeniu i interpretacji. Interpretacjê zre-processowanych danych sejsmicznych wykona-no w zintegrowanym systemie OpenWorks firmy Halliburton Digital & Consulting Solu-tions — Landmark wykorzystuj¹c aplikacje oprogramowania wersji R 2003.12. Oprócz ana-lizy standardowych ju¿ atrybutów trasy sej-smicznej: amplitudy, czêstotliwoœci, fazy, impedancji akustycznej i AVO Product (Ampli-tude Variations with Offset), wykorzystano

tak¿e nowe mo¿liwoœci interpretacyjne, jakie daje program GeoProbe® z pakietu DecisionSpace® firmy Landmark Graphics Corporation.

Program GeoProbe®umo¿liwia prowadzenie zintegro-wanej, interaktywnej interpretacji i wizualizacji

wieloatry-butowych danych sejsmicznych w przestrzeni

trójwymiarowej, które s³u¿¹ interpretacji strukturalnej, litofacjalnej, stratygraficznej oraz z³o¿owej. W opisywa-nych analizach zapisu sejsmicznego na omawianym obsza-rze szczególnie przydatnym okaza³ siê atrybut trio, który

WARSZAWA 20° 50° RZESZÓW £AÑCUT LE¯AJSK STALOWA WOLA NISKO PRZEWORSK JAROS£AW

Ryc. 1. Lokalizacja rejonu badañ na tle fragmentu mapy województwa podkarpackiego

Fig. 1. Location of the studied area at the background of map of the Podkarpacie Province

Ryc. 2. Usytuowanie zdjêcia Soko³ów–Smolarzyny, rejon Pogwizdów, 2006 r. (czarny prostok¹t) na tle mapy strukturalnej pod³o¿a miocenu wykonanej w ramach projektu 3D: Soko³ów Ma³opolski–Smolarzyny, 2001 r.

Fig. 2. Location of the Soko³ów–Smolarzyny, Pogwizdów region, 2006 3D seismic survey (black rectangle) at the background of depth map of the base of Miocene sediments from Soko³ów Ma³opolski–Smolarzyny, 2001 3D project

nale¿y do grupy z³o¿onych wielokomponentowych atrybutów wizualizacyjnych dostêpnych w programie GeoProbe®

. Rola tych atrybutów nabiera coraz wiêk-szego znaczenia, zw³aszcza w analizach sejsmostraty-graficznych. Zak³adaj¹c, ¿e dane sejsmiczne mo¿na potraktowaæ jako trójwymiarowy obraz warstw geolo-gicznych sk³adaj¹cych siê na architekturê depozycyjn¹ badanego obszaru, dodatkowo do dyspozycji interpre-tatora s¹ atrybuty tego obrazu takie jak kszta³t, tekstura, ci¹g³oœæ i przede wszystkim kolor, które s¹ wykorzy-stywane do poszukiwania obiektów geologicznych w dostêpnych zbiorach danych sejsmicznych. Atrybuty wizualizacyjne generowane s¹ przy zastosowaniu tech-niki znanej jako colour blending (mieszanie kolorów), dotychczas wykorzystywanej w przetwarzaniu i wizu-alizacji spektralnych danych satelitarnych. Metoda ta polega na generowaniu atrybutów wizualizacyjnych, które s¹ po³¹czeniem dwóch lub trzech ró¿nych atrybu-tów sejsmicznych w jeden wolumen. Dokonuje siê tego przy u¿yciu matematycznych modeli przestrzeni kolo-rów s³u¿¹cych do tworzenia barw. Najpowszechniej u¿ywany model kolorów RGB, reprezentowany przez szeœcian, jest oparty na trzech kolorach podstawowych: czerwonym (red), zielonym (green) i niebieskim (blue). Ten rodzaj modelu stosuje siê do wizualizacji atrybutów tego samego rodzaju, np. trzech chwilowych atrybutów trasy sejsmicznej, czyli amplitudy (red), czêstotliwoœci (blue) i fazy (green), sk³adaj¹cych siê na atrybut trio.

Atrybuty chwilowe trasy sejsmicznej i ich zastosowa-nie zosta³y bardzo dok³adzastosowa-nie opisane w literaturze, miêdzy innymi przez Hardage’a (1985). Z kolei zasady powstawa-nia wizualizacyjnego atrybutu trio, jego sens interpretacyj-ny oraz dok³adinterpretacyj-ny opis stosowanej skali kolorów dla tego atrybutu opisa³a Radovich i innych (1998). Zastosowanie atrybutu trio w interpretacji litofacjalnej i stratygraficznej zosta³o tak¿e przedstawione na posterze przygotowanym w Geofizyce Kraków na I Polski Kongres Geologiczny (Nikiel-Tshabangu & Nebelska, 2008). Zasady stosowania

przestrzennych modeli barw w generowaniu z³o¿onych atrybutów wizualizacyjnych, takich jak trio, a tak¿e wybra-ne przyk³ady zastosowania tego atrybutu do interpretacji stratygraficznej oraz z³o¿owej zosta³y przedstawione na posterze wykonanym w Geofizyce Kraków na XIII krajo-we spotkanie u¿ytkowników oprogramowania Landmark (Nikiel-Tshabangu, 2008).

Poprawa jakoœci danych sejsmicznych, bêd¹ca wyni-kiem przeprowadzonego reprocessingu, i zastosowanie nowych technik interpretacyjnych pozwoli³y zweryfiko-waæ i uszczegó³owiæ model budowy strukturalnej rejonu Pogwizdowa (ryc. 3). Rejon ten charakteryzuje siê znacz-nym zaanga¿owaniem tektoniczznacz-nym, przede wszystkim w odniesieniu do utworów pod³o¿a (ryc. 4). Mimo intensyw-L300_L310 L320 L330 L420 L450 L480 L510 L530 L540 L340 L350_L360 L370_L380 L390_L400 L410 L430_L440 L460_L470 L490_L500 L520 L550_L560 L570_L580 L590_L600 L610_L620 L290 L320 L420 L450 L480 L510 L530 L540 L340_L350 L360_L370 L380_L390 L400 L410 L430_L440 L460 L470 L490_L500 L520 L550_L560 L570_L580 L590 L600_L610 L620_L630 L640 T320 T310 T300 T290 T200 T170 T140 T280 T270 T260 T250 T240 T230 T220 T210 T190 T180 T160 T150 T330 T320 T310 T300 T290 T200 T170 T140 T280 T270 T260 T250 T240 T230 T220 T210 T190 T180 T160 T150 T130 T330T340 T120 STOBIERNA-3 STOBIERNA-4 STOBIERNA-1 STOBIERNA-3 WÊGLISKA-1 POGWIZDÓW-1 POGWIZDÓW-2 S T R U K T U R A P O G W I Z D Ó W P O G W I Z D Ó W S T R U C T U R E 1500 1550 1600 1650 1700 1750 1800 1850 1900 1950 2000 2050 2100 2150 2200 2250 2300 2350 2400 2450 2500 2550 2600 2650 2700 MAX MIN uskok normalny normal fault uskok odwrócony reverse fault L330 [m] T300 T200 T250 T150 1500 M9 Ma Prestr

Ryc. 4. Fragment czasowego przekroju sejsmicznego L330: M9 — granica wewn¹trzmioceñska, Ma — strop anhydrytu, Pre_str — strop prekambru Fig. 4. Segment of seismic time section L330: M9 — intra-Miocene horizon, Ma — top of anhydrite, Pre_str — top of Precambrian

¬

Ryc. 3. Mapa strukturalna granicy sejsmicznej Pre_str — strop prekambru (z roku 2006) — rejon Pogwizdów Fig. 3. Depth map of the seismic horizon Pre_str — top of Precambrian (2006) — Pogwizdów region

nej erozji, jaka mia³a w okresie paleogen–wczesny miocen, widoczne s¹ liczne uskoki o charakterze normalnym i odwróconym, o ró¿nych kierunkach i wielkoœciach zrzutu. W detalizacji ich przebiegu bardzo pomocna by³a analiza atrybutów sejsmicznych przy u¿yciu programu GeoProbe® (ryc. 5) m.in. na bloku danych w odtworzeniu semblance. Ten atrybutowy wolumen podobieñstwa sygna³u,

oblicza-ny jest na podstawie podobieñstwa ka¿dej trasy sejsmicz-nej wolumenu wyjœciowego z s¹siednimi trasami. Wolu-men ten jest najefektywniej interpretowany na przekrojach poziomych, poniewa¿ podkreœlaj¹c wszelkie nieci¹g³oœci umo¿liwia dok³adn¹ interpretacjê dyslokacji. Nad rozleg³¹ struktur¹ w obrêbie utworów sarmatu przeœledzono szereg uskoków synsedymentacyjnych (ryc. 4–7), które

odgry-Pogwizdów-2 rynna erozyjna erosional channel amplituda amplitude czêstotliwoœæ frequency

Ryc. 6. Przestrzenna prezentacja granicy sejsmicznej Pre_str (stro prekambru) w rejonie otworu wiertniczego Pogwizdów-2 (wolumen sejsmiczny trio w po³¹czeniu z semblance)

Fig. 6. Spatial visualization of Pre_str (top of Precambrian) seismic horizon in area of the Pogwizdów-2 borehole (combination of two volumes: trio and semblance)

miocen Miocene Ma prekambr Precambrian amplituda amplitude czêstotliwoœæ frequency

Ryc. 5. Po³¹czone wolumeny sejsmiczne trio i semblance przedstawiaj¹ce elementy strukturalno-tektoniczne pod³o¿a: Ma — strop anhydrytu Fig. 5. Combination of trio and semblance volumes showing structural and tectonic elements of the bedrock: Ma — top of anydrite

waj¹ istotn¹ rolê w zamkniêciu pu³apek z³o¿owych. Szcze-gó³owe omówienie mo¿liwoœci poszukiwawczych w obrêbie utworów nadewaporatowych znajduje siê w doku-mentacji koñcowej wykonanych badañ sejsmicznych

(Zubrzycka, 2007), natomiast tematem tego artyku³u s¹ osady mioceñskie badenu zdeponowane w osiowej partii rynien erozyjnych w pod³o¿u miocenu (ryc. 6) (Krzywiec i in., 2008).

Ryc. 7. Wolumen sejsmiczny trio przedstawiaj¹cy warstwy anhydrytu w obni¿eniach pod³o¿a prekambryjskiego Fig. 7. Trio volume showing anhydrite beds in the lows of Precambrian bedrock

T320 T310 T300 T290 T200 T170 T140 T280 T270 T260 T250 T240 T230 T220 T210 T190 T180 T160 T150 T130 T330 T340 T320 T310 T300 T290 T200 T170 T140 T280 T270 T260 T250 T240 T230 T220 T210 T190 T180 T160 T150 T130 T120 T330 T340 L300_L310 L320 L330 L420 L450 L480 L510 L530 L540 L340 L350 L360 L370_L380 L390 L400_L410 L430_L440 L460 L470 L490 L500 L520 L550 L560 L570_L580 L590 L600 L610_L620 L630 L640 L290 L280 L300_L310 L320 L330 L420 L450 L480 L510 L530 L540 L340_L350 L360 L370_L380 L390 L400 L410 L430 L440 L460 L470 L490 L500 L520 L550 L560 L570 L580_L590 L600 L610_L620 L630 L640 L290 L280 STOBIERNA-3 STOBIERNA-4 STOBIERNA-1 STOBIERNA-3 WÊGLISKA-1 POGWIZDÓW-1 POGWIZDÓW-2 1800 1850 1900 1950 2000 2050 2100 2150 2200 2250 2300 2350 2400 2450 2500 2550 MAX MIN [m]

Ryc. 8. Mapa strukturalna granicy sejsmicznej Ma — strop anhydrytu (2006 r.) Fig. 8. Depth map of Ma seismic horizon — top of anhydrite (2006)

Dane otworowe dokumentuj¹ przede wszystkim wy¿sz¹ czêœæ sukcesji mioceñskiej ze wzglêdu na to, ¿e zgodnie z dotychczas obowi¹zuj¹c¹ koncepcj¹

poszu-kiwawcz¹, otwory sytuowane

by³y g³ównie na wyniesieniach. Rozpoznanie dolnej czêœci profi-lu miocenu w tym rejonie oparte jest na analizie obrazu falowego

oraz nielicznych wierceniach

(Smolarzyny-9, Wysoka G³ogo-wska-2, Wola Zarczycka-8), któ-re potwierdzaj¹ przypuszczenie,

¿e w paleorynnach jest

wykszta³cony pe³ny profil straty-graficzny miocenu. Zatem mog¹ tam wystêpowaæ ewaporaty i warstwy baranowskie o mi¹¿szo-œciach rzêdu 30-50 m (Wola G³ogowska-2, odwiert zlokalizo-wany w zachodniej czêœci zdjêcia 3D Soko³ów Ma³opolski–Smola-rzyny, 2001 r.).

Wykorzystuj¹c impedancjê

akustyczn¹ i wolumeny

atrybu-tów sejsmicznych, obliczone przy u¿yciu programu Geo-Probe®

, w obni¿eniach powierzchni stropowej utworów prekambru udokumentowano obecnoœæ utworów

anhydry-tu, a pod nimi jeszcze starszych ska³ (warstw baranowskich). Utwory anhydrytu w zapisie sejsmicznym charakteryzuj¹ siê znacznie podwy¿szonymi wartoœciami amplitud fali

sejs-L350 L400 L300 1500 M9 Ma Prestr L450 amplituda amplitude 470m

Ryc. 9. Fragment czasowego przekroju sejsmicznego T160 w wersji amplituda:® — analizowa-na granica sejsmiczanalizowa-na, M9 — granica wewn¹trzmioceñska, Ma — strop anhydrytu, Pre_str — strop prekambru

Fig. 9. Segment of seismic time section T160 seismic amplitude:® — analyzed seismic horizon, M9 — intra-miocene horizon, Ma — top of anhydrite, Pre_str — top of Precambrian

L300 L400 L500 T300 T200 T160 STOBIERNA-1 STOBIERNA-3 WÊGLISKA-1 POGWIZDÓW-1 POGWIZDÓW-2 MAX MIN 5429 2489 L30 0 L400 L500 L600 T300 T200 impedancja akustyczna Al [m/s × g/cm ] acoustic impedance 3

Ryc. 10. Mapa zmian impedancji akustycznej pomiêdzy granicami Ma–Pre_str na tle mapy strukturalnej Ma: T160 — linia sejsmiczna dokumentuj¹ca anomalie atrybutowe

Fig. 10. Map of acoustic impedance between seismic horizons: Ma and Pre_str at the background of the depth map of Ma horizon: T160 — seismic lines showing seismic attribute anomalies

micznej i wysok¹ impedancj¹ akustyczn¹ (powy¿ej 12000 [m/s*g/cm3]), zdecydowanie wyró¿niaj¹cymi je od reflek-sów pochodz¹cych z piaskowcowo-mu³owcowo-ilastych osadów miocenu i utworów pod³o¿a (ryc. 9, 11). W ten sposób potwierdzone zosta³o domniemanie, ¿e na obszarze pierwotnego zdjêcia z 2001 roku w miejscach najbardziej obni¿onych wystêpuj¹ ewaporaty oraz ni¿ej le¿¹ce badeñ-skie lub starsze (paleogeñbadeñ-skie) osady podewaporatowe (Moryc, 1995; Krzywiec i in., 2008). Analiza obrazu falo-wego pozwoli³a z du¿ym prawdopodobieñstwem wydzieliæ obszary wystêpowania serii ewaporatów, nie przeœledzonej wczeœniej w ramach pierwotnej dokumentacji (ryc. 7). Do tego celu wykorzystano g³ównie atrybutowy wolumen sejsmiczny trio, który jest z³o¿onym wolumenem zespolo-nej trasy sejsmiczzespolo-nej sk³adaj¹cym siê z atrybutów chwilo-wych: amplitudy, czêstotliwoœci i fazy.

Atrybut trio umo¿liwia szybk¹ i w miarê obiektywn¹ (bo niezale¿n¹ od korelacji) analizê danych sejsmicznych oraz wydzielenie odrêbnych jednostek stratygraficznych. Na omawianym obszarze badañ podkreœla on bardzo wyra-Ÿnie kontakt pomiêdzy mioceñskimi osadami

piaszczy-sto-ilastymi a anhydrytami oraz pod³o¿em

prekambryjskim. W strefach wyniesionych pozwala te¿ na rozró¿nienie odbiæ od anhydrytu i prekambru, co nie zaw-sze jest oczywiste na wejœciowych trasach sejsmicznych. Odbicia od anhydrytu w porównaniu z odbiciami od stropu pod³o¿a prekambryjskiego charakteryzuj¹ siê znacznie wy¿sz¹ amplitud¹ chwilow¹ oraz czêstotliwoœci¹ chwi-low¹, co ma bezpoœredni wp³yw na wartoœci atrybutu trio. Tak wiêc obecnoœæ anhydrytu wi¹¿e siê z charakterystycz-nym ró¿owym kolorem na odtworzeniach atrybutu trio, podczas gdy odbicia od prekambru koresponduj¹ z kolora-mi rdzawobrunatnykolora-mi a odbicia od pozosta³ych granic wewn¹trz-mioceñskich s¹ reprezentowane przez kolory niebieskofioletowe charakteryzuj¹ce ni¿sze amplitudy. W konsekwencji dziêki zastosowaniu atrybutu trio mo¿liwa by³a korelacja granicy Ma uto¿samianej ze stropem anhy-drytu.

Dla tak skorelowanej granicy sejsmicznej Ma wykona-no mapê strukturaln¹ (ryc. 8) dokumentuj¹c¹ obszar wystê-powania anhydrytu w analizowanym rejonie, co przeczy tezie, ¿e obszary tzw. „bezanhydrytowe” wystêpuj¹ w obni¿eniach, sk¹d ewaporaty zosta³y usuniête na skutek podmorskiej mioceñskiej erozji pog³êbiaj¹cej paleodoliny

(Po³towicz, 1998). Analizuj¹c zapis sejsmiczny pomiêdzy granic¹ refleksyjn¹ zwi¹zan¹ ze stropem utworów anhy-drytu i granic¹ odpowiadaj¹c¹ stropowi prekambru (ryc. 9), stwierdzono wystêpowanie jeszcze jednej wyraŸnej granicy wyklinowuj¹cej siê do pod³o¿a, prawdopodobnie zwi¹zanej z piaskowcami glaukonitowymi warstw bara-nowskich. Wzd³u¿ tej granicy zidentyfikowano interesuj¹ce anomalie w obrazie impedancji akustycznej (ryc. 10), które mo¿na przeœledziæ szczegó³owo wzd³u¿ tras, np.: T160 (ryc. 11). Oprócz anomalii impedancji nad lokalnymi wyniesieniami w strefie osiowej paleorynny zarejestrowa-no tak¿e azarejestrowa-nomalie AVO Product (ryc. 12). Widoczne nie-wielkie podniesienia strukturalne i wyraŸnie anomalny zapis analizowanych atrybutów, zarówno impedancji jak i AVO Product, sugeruje mo¿liwoœæ wystêpowania z³o¿a w piaskowcach warstw baranowskich uszczelnionych anhy-drytami.

Implikacje poszukiwawcze interpretacji danych sejsmicznych 3D

Na przyk³adzie omówionych wyników interpretacji danych sejsmicznych 3D przy u¿yciu programu GeoPro-be®, mo¿na stwierdziæ, ¿e wysokiej jakoœci zdjêcie sej-smiczne 3D pozwala na precyzyjne wyznaczenie zasiêgu wystêpowania anhydrytów w strefach obni¿onych oddzie-lonych elewacjami pod³o¿a. Pod ci¹g³¹ pokryw¹ anhydry-tów, w strefach osiowych mog¹ wystêpowaæ utwory warstw baranowskich (dolny baden) lub jeszcze starsze paleogeñskie, na co wskazuj¹ tak¿e inne publikacje (Moryc, 1995). Badania sedymentologiczne rdzeni, anali-zy i korelacje pomiarów geofianali-zycznych w odwiertach oraz wyniki prób z³o¿owych, pozwoli³y na uznanie glaukonito-wych piaskowców warstw baranowskich za ska³y zbiorni-kowe o bardzo dobrych parametrach (Myœliwiec, 2004). Potwierdzone jest to udokumentowanymi objawami gazu i ropy z tych utworów (Uszkowce, Lubaczów), a tak¿e aku-mulacjami o znaczeniu przemys³owym (z³o¿a Kury³ówka i Sarzyna).

Anhydryty mog¹ byæ wtórn¹ ska³¹ zbiornikow¹, której pierwotnie s³abe parametry zbiornikowe zosta³y polepszo-ne na skutek oddzia³ywania chemiczpolepszo-nego wêglowodorów. Na przedgórzu Karpat objawy wêglowodorów w anhydry-tach serii ewaporatowej s¹ czêste, ale dotychczas odkryto

L350 L400 L300 1500 M9 Ma Prestr L450 1 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 MAX MIN impedancja akustyczna Al acoustic impedance

®

Ryc. 11. Fragment czasowego przekroju sejsmicznego T160 w wersji impedancji akustycznej: M9 — granica wewn¹trzmioceñska, Ma — strop anhydrytu, Pre_str — strop prekambru

Fig. 11. Segment of seismic section T160 showing variation of acoustic impedance: M9 — intra-Miocene horizon, Ma — top of anhydrite, Pre_str — top of Precambrian

tylko jedno z³o¿e (RoŸwienica-2). Wydaje siê, ¿e w stre-fach obni¿eñ anhydryty raczej pe³ni¹ rolê ska³y uszczel-niaj¹cej, a ska³ami zbiornikowymi mog¹ byæ piaskowce warstw baranowskich. Ma³e zainteresowanie warstwami baranowskimi jako ska³¹ zbiornikow¹ wynika prawdopo-dobnie z ich du¿ej zmiennoœci facjalnej, co wskazuje na niewielkie zasoby poszczególnych pu³apek. Ska³y te jed-nak mog¹ tworzyæ wspólne zbiorniki z porowatymi ska³ami pod³o¿a (Uszkowce, Lubaczów), co znacznie zwiêksza ich atrakcyjnoœæ w aspekcie z³o¿owym. Ponadto odnosz¹c siê do urzeŸbienia powierzchni stropowej pod³o¿a miocenu, mo¿na s¹dziæ, ¿e liczba akumulacji wêglowodorów w warstwach baranowskich mo¿e byæ bar-dzo du¿a.

Podsumowanie

Udokumentowanie sejsmiczne obecnoœci utworów anhydrytu (a pod nim byæ mo¿e starszych jeszcze utwo-rów) w obni¿eniach powierzchni stropowej prekambru w rejonie zdjêcia sejsmicznego 3D Soko³ów–Smolarzyny, powinno byæ inspiracj¹ do reinterpretacji innych zdjêæ sej-smicznych 3D w obszarze przedgórza Karpat.

Szczegó³owa analiza zapisu sejsmicznego tych zdjêæ 3D pozwoli³aby w sposób istotny zmodyfikowaæ dotych-czasowe rozpoznanie tzw. stref bezanhydrytowych. Tym samym, w przysz³oœci mog¹ otworzyæ siê nowe perspekty-wy poszukiwawcze w obrêbie paleodolin, poniewa¿ nie bez znaczenia s¹ ska³y zbiornikowe w osadach ewaporato-wych badenu œrodkowego i warstw baranowskich badenu dolnego.

Wspó³czesna polityka poszukiwawcza w obszarze przedgórza Karpat si³¹ rzeczy musi byæ ukierunkowana na identyfikacjê obiektów w¹skich, o ma³ych powierzchniach i amplitudach (Borys, Myœliwiec, 2002). Wymaga to stoso-wania coraz lepszych narzêdzi poszukiwawczych. Takim narzêdziem jest metoda sejsmiczna 3D i nowoczesne tech-niki interpretacji sejsmicznych danych 3D, w tym analiza atrybutów sejsmicznych z zastosowaniem nowoczesnego programu GeoProbe®.

Autorzy sk³adaj¹ podziêkowania PGNiG za udostêpnienie danych.

Literatura

BORYS Z. & MYŒLIWIEC M. 2002 — Perspektywy poszukiwañ wêglowodorów w Karpatach i zapadlisku przedkarpackim. Nafta–Gaz, 9: 447-455.

FILO M. & KACHLIK J. 2001 — Opracowanie wyników badañ sej-smicznych 3D, t.: Soko³ów Ma³opolski-Smolarzyny. Arch. Geofizyka Kraków.

HARDAGE B.A. 1985 — Seismic stratigraphy. Pergamon Press. JAWOR E. 1983 — Utwory miocenu miêdzy Krakowem a Dêbic¹. Prz. Geol., 31: 635–640.

KRZYWIEC P., WYSOKA A., OSZCZYPKO N., MASZTALERZ K., PAPIERNIK B., WRÓBEL G., OSZCZYPKO-CLOWES M., ALEKSANDROWSKI P., MADEJ K. & KIJOWSKA S. 2008 — Ewo-lucja utworów mioceñskich zapadliska przedkarpackiego w rejonie Rzeszowa (obszar zdjêcia sejsmicznego 3D Soko³ów-Smolarzyny). Prz. Geol., 56: 232–244.

MORYC W. 1995 — L¹dowe utwory paleogenu na obszarze przedgó-rza Karpat. Nafta–Gaz, 5: 181–194.

MYŒLIWIEC M. 2004 — Mioceñskie ska³y zbiornikowe zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 52: 581–592.

NIKIEL-TSHABANGU B. 2008 — Zastosowanie modeli kolorów RGB oraz HSV do interpretacji wielokomponentowych atrybutów sej-smicznych. Poster. XIII krajowe spotkanie u¿ytkowników oprogramo-wania Landmark. Arch. Geofizyka Kraków.

NIKIEL-TSHABANGU B. & NEBELSKA U. 2008 — Interpretacja i wizualizacja danych sejsmicznych w przestrzeni 3D przy u¿yciu

pro-gramu GeoProbe®

. Poster. I Polski Kongres Geologiczny. Arch. Geofi-zyka Kraków.

OSZCZYPKO N. 1996 — Mioceñska dynamika polskiej czêœci zapa-dliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 44: 1007–1018.

OSZCZYPKO N. 1999 — Przebieg mioceñskiej subsydencji w pol-skiej czêœci zapadliska przedkarpackiego. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 168: 209–230.

PO£TOWICZ S. 1996 — Próba genetycznej klasyfikacji mioceñskich z³ó¿ gazu ziemnego miêdzy Bochni¹ a Tarnowem. Nafta–Gaz, 6: 229–242.

PO£TOWICZ S. 1998 — Œrodkowobadeñska erozja podmorska na przedgórzu Karpat — implikacje poszukiwawcze. Nafta–Gaz, 5: 209–214.

RADOVICH B., OLIVEROS J. & BURNET R. 1998 — 3-D Sequence interpretation of seismic instantaneous attributes from the Gordon Field. The Leading Edge: 1286-1293.

ZUBRZYCKA M. 2007 — Opracowanie wyników badañ sejsmicznych 3D, t.: Soko³ów-Smolarzyny, rej.: Pogwizdów, 2006 r. Arch. Geofizyka Kraków.

Praca wp³ynê³a do redakcji 22.10.2008 r. Po recenzji akceptowano do druku 14.04.2009 r.

L350 L400 L300 1500 M9 Ma Prestr L450 1 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 MAX MIN 470m iw AVO PR. br i AVO

¬

Ryc. 12. Fragment czasowego przekroju sejsmicznego T160 w wersji AVO: M9 — granica wewn¹trzmioceñska, Ma — strop anhydrytu, Pre_str — strop pre-kambru

Fig. 12. Segment of seismic time section T160 AVO: M9 — intra-Miocene horizon, Ma — top of anhydrite, Pre_str — top of Precambrian