A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _____________________ FOLIA LINGUI ST ICA 15. 19»7_______________________
S ł a w o m i r a T o m a e s e w e k a , D o n a t K ę s k a
ZOONIMIA GMINY BUCZEK W WOJEWÓDZTWIE SIERADZKIM
G m i n a B u c z e k z n a j d u j e s i ę we w s c h o d n i e j c z ę ś c i w o j . s i e r a d z k i e g o . P r z e d w p r o w a d z e n i e m n o w e g o p o d z i a ł u a d m i n i s t r a c y j n e g o k r a j u w 1 9 7 5 r . t e r e n t e n n a l e ż a ł d o p o w . ł a s k i e g o w w o j . ł ó d z k i m . P o d w z g l ę d e m d i a l e k t a l n y m j e s t t o o b s z a r k r z y ż u j ą c y c h s i ę w p ł y wów w i e l k o p o l s k i c h , m a ł o p o l s k i c h i m a z o w i e c k i c h . P r z y w o ł y w a n e n a z w y , z a p i s y w a n e f o n e t y c z n i e , p o z w a l a j ą n a o b s e r w a c j ę p e w n y c h c e c h g w a r o w y c h , o b e c n y c h n a t e r e n i e w o j . s i e r a d z k i e g o , t a k i c h j a k n p . m a z u r z e n i e , k o n s e k w e n t n e t y l k o w ś r ó d p r z e d s t a w i c i e l i n a j s t a r s z e g o p o k o l e n i a , p o d o b n i e j a k r e a l i z o w a n i e a p o c h y l o n e g o j a k o o , o d d a w a n i e k o n t y n u a n t ó w с p r z e z i , у , s p o r a d y c z n a l a b i a l i - z a c j a n a g ł o s o w e g o o - , z w ę ż e n i e , n i e k i e d y r o z s z e r z e n i e a r t y k u l a c j i s a m o g ł o s e k w s ą s i e d z t w i e p ó ł o t w a r t y c h i t p . P r ó c z t e g o w n a z w a c h w y s t ę p u j e r e g i o n a l n e u p o d o b n i e n i e n d o fe n a g r a n i c y m o r - f e m ó w , r e a l i z a c j a f o n e m u i j a k o u n i e z g ł o s k o t w ó r c z e g o o r a z p o w s z e c h n e t a k ż e w p o l s z c z y ź n i e o g ó l n e j u p o d o b n i e n i e p o d w z g l ę dem d ź w i ę c z n o ś c i w g r u p a c h s p ó ł g ł o s k o w y c h , c z y d w u f o n e m o w a a r t y k u l a c j a k o n t y n u a n t ó w s t a r o p o l s k i c h n o s ó w e k p r z e d z w a r t y m i i a f r y - k a t a m i . N i e w s z y s t k i e c e c h y g w a r o w e w z a n o t o w a n y c h n a z w a c h s ą k o n s e k w e n t n i e r e a l i z o w a n e , p o n i e w a ż m a t e r i a ł u z y s k a n o w d r o d z e w y w i a d u z p r z e d s t a w i c i e l a m i r ó ż n y c h p o k o l e ń , u k t ó r y c h s t o p i e ń z a c h o w a n i a g w a r y j e s t z r ó ż n i c o w a n y . S t ą d o b e c n o ś ć f o r m o b o c z n y c h . M a t e r i a ł z o o n o m a s t y c z n y z e b r a n o w 19 8 2 r . w 7 w s i a c h n a l e ż ą c y c h d o g m i n y B u c z e k , a m i a n o w i c i e : w B u c z k u ( d a l e j w t e k ś c i e 1 P o r . М. К a m i ń s к a , Gwary P o ls k i c e n t r a l n e j, Wrocław 1968 s . 7; K. 0 e j n a , Z z a g a d n ie ń p o d z i a ł u d i a l e k t a l n e g o P o l s k i , Rozprawy Komi s j i Językowej ŁTN" 1966, t . XI I , s . 17-18.
s k r ó t B ) , B a c h o r z y n i e ( B a ) , B r o d n i ( B r ) , C z e s t k o w i e (C z ) , G u c i - n i e ( G ) , L u c i e j o w i e ( L ) i W o l i B u c z k o w s k i e j (W B). W w y n i k u e k s p l o r a c j i t e r e n o w e j u z y s k a n o n a z w y w ł a s n e k r ó w , k o n i , o w i e c , p s ó w , k o t ó w i k u r . N azw y w o b r ą b i e g a t u n k ó w p o k l a s y f i k o w a n e s ą d w u s t o p n i o w o n a j p i e r w f o r m a l n i e , a p o t e m s e m a n t y c z n i e . I . NAZWY KRÓW 1 . N azw y p r y m a m e a . O d i m i e n n e 2 « ) o d i m i o n p e ł n y c h : Alma - s c h o r w . , s z w . Alma ' A m e l i a ' B a 4 3 , B r 2 , C z , WB3; Kora ^ a n g . , b u ł g . , s c h o r w . Kora, h o l e n d . ц Cora ' K o r y n n a ' B r 3 ; M atylda B r ; fi) o d i m i o n z d r o b n i a ł y c h l u b s p i e s z c z o n y c h : Baśka B2 , B r2 , Cz , L4 ; F lo r . B2 , B r , Cz ; fa g o d a - Jadw iga П а , By2 , C?2 , L ; l o t k a - Lodka - L e o k a d ia , k r o w a w y h o d o w a n a z o k a z j i p o s a g u cUa c ó r k i L e o k a d i i , c z ; Magda B , B r 2 , Cz . J a k w i d a ć , k r o w y b a r d z o r z a d k o n o s z ą i m i o n a k o b i e c e . J e s t t o z a p e w n e z w y c z a j s t o s u n k o w o n i e d a w n y ( m o ż e s t u l e t n i ) , c o s u g e r o w a ł b y m a t e r i a ł p o c h o d z ą c y z X V I I - X V I I I w . , z a w i e r a j ą c y w y ł ą c z n i e n a z w y o d a p e l a t y w n e ^ . P r o b l e m w y g l ą d a p o d o b n i e n a t e r e n i e c a ł e j S ł o w i a ń s z c z y z n y ; z w r ó c i ł a n a t o u w a g ę W a n d a B u d z i s z e w s k a , k t ó r a o b j a ś n i ł a g e n e z ę z j a w i s k a n a s t ę p u j ą c o : " d a w n i e j n i e d a w a n o z w i e r z ę t o m i m i o n ś w i ę t y c h u w a ż a j ą c , ż e n i e g o d z i s i ę t a k c z y n i ć , p o
-2 Nie u d a ł o s i ę u s t a l i ć , czy imię krowy n i e p o ws t a ł o p r z e z s k o j a r z e n i e z t a ką samą nazwą odmiany ziemniaków upr awi anej na tym t e r e n i e . I dent yczne z a wo ł a ni e krowy w Ziemi Cheł mi ńsko- Dobr zyńs ki ej n o t u j e H. P u k-B u g а I - s к a, Z a w o ła n ia z w i e r z ą t domowych w Z ie m i C h e łm iń s k o - D o b r z y ń s k ie j, Zes zy t y Naukowe Wydziału Humanistycznego WSP Gdańsk" 1962, z. 2 , s. 177-200, a t a k ż e nowy S ło w n ik gwar p o l s k i c h , t . I , z. 2, Wrocław 1981.
^ L o k a l i z a c j a s k ł a d a s i ę z symbolu nazwy wsi i c y f r y bądź l i c z b y o k r e ś l a j ą c e j c z ę s t o t l i w o ś ć występowania.
** Być może j e s t t o nazwa odapel a t ywna.
Nie u d a ł o s i ę u s t a l i ć , czy nazwa n i e ma związku z ap. ja g o d a .
b P o r . n p . : J . Z b o r o w s к i , Nazwy krów w X V I I I w . , "Lud" J 9 2 2 , XXI, s. 56-60; S. P a w 1 i k , Nazwy krów w p o c z ą tk a c h X V I I I w . , "Lud" 1922, XXI, s. 203-209; W. M a t l a k o w s k i , O n a zw ach kró w . Na p o d s ta w ie
n i e w a ż z w i e r z ę n i e ma d u s z y ” ' . W p r a w d z i e W i t o l d T a s z y c k i w s k a z u j e n a z w i ą z k i m i ę d z y s t a r o p o l s k i m i i m i o n a m i k o b i e t i k r ó w , a l e s ą t o i m i o n a t y p u D zie w u la , S o b o ta , Ś n ie g u la , Czarnucha i t p . , a w i ę c n i e c h r z e ś c i j a ń s k i e8 ; t ) o d i m i o n l i t e r a c k i c h i f i l m o w y c h b o h a t e r ó w z w i e r z ę c y c h : Ma%a - o d i m i e n i a p s z c z ó ł k i , b o h a t e r k i t e l e w i z y j n e g o f i l m u d l a d z i e c i , B r 4 , C z , WB2. b . O d a p e l a t y w n e oc) o d c e c h y z e w n ę t r z n e j : - o d k o l o r u s i e r ś c i : Éouo - b i a ł a l u b b i a ł a z c i e m n y m p o d k ł a d e m , j a k b y p r z y b r u d z o n a B 4 , В а З , B r 3 , C z 2 , G 4 , L 2 , WB3; Cervuno B 3 , B a 2 , B r 3 , C z 4 , L2 , WB3 ; С от о B 4 , B a 5 , B r 4 , C z 7 , G2 , L4 , WB6 ; Grartato - n i e j e d n o l i c i e u b a r w i o n a , n a j c z ę ś c i e j c z a r n o - b i a ł a9 B 2 , B a 4 , C z 5 , G 4 , L 4 , WB2; Uadato B6, B a8, B r6, C z 2 , G 3 , WB7; Raba é a p . r a b y ]0 ' p s t r y , c ę t k o w a n y n i e j e d n o l i t e j b a r w y ' , B r ; Ś iv o o s i e r ś c i b i a ł o - s z a r e j B 4 , B a 5 , B r 2 , G 3 , L , WB2; - o d i n n y c h c e c h z e w n ę t r z n y c h : GÓazda - z g w i a z d ą n a c z o l e B2 Cz2 ; JJyso - z b i a ł ą p l a m ą n a c z o l e , B2 , В а З , Cz , G2 , L3 , WB4 ; fir jk n o - ł a d n a , z g r a b n a , B r . T a k i e s a m e z a w o ł a n i a k r ó w z w i ą z a n e z w y g l ą d e m z w i e r z ę c i a w y s t ę p u j ą t e ż i w i n n y c h r e j o n a c h k r a j u , n p . w Z i e m i C h e ł m i ń s k o - - D o b r z y ń s k i e j n o t o w a n o n a z w y : B ia ł a , Czerwona, G ra n ia ta , Ł a c ia ta , S iw a , Ł ysa , n a G d a ń s k i m P o w i ś l u - B ia ła , C zarna, G ra n ia ta , S i -r ę k o p i s u z z e s z ł e g o w i e k u , "Lud" 1889, I I I . s. 901-906; R. Z a w i 1 i ri s k i , N azw y k ró w i w o łó w , "Wi s ł a " I89O, IV, s . 459- 461; S. W а г с h o ł, Nazwy w ła s n e kró w w k i l k u z a b y tk a c h r ę k o p iś m ie n n y c h m a ł o p o l s k ic h z ko ń ca X V II i X V I I I w ie k u , "Onomas t i ca" 1961, VI I , s . 327-351 ; J . B u b a k , N a z wy z w i e r z ą t domowych z te r e n u S ą d e c c z y z n y w d o k u m e n c ie z k o ń c a X V II w ie k u "Roczni k Są d e c k i " 1974-1977 ( 1 9 7 9 ) , XV/XVI, s. 391-403.
P o r . W. B u d z i s z e w s k a , Z b u ł g a r s k i c h im io n w ła s n y c h z w i e r z ą t domowych (n a t l e p o ró w n a w c zy m ), "Z p o l s k i c h s t udi ów s l a w i s t y c z n y c h " , S e r . 5, Językoznawst wo, Warszawa 1978, s. 463 - 468.
Q
Por, W. T a s z y c k i , p o l s k i e nazw y o so b o w e . Warszawa 1924, s. 7. 9
G r a n ia t y , na o k r e ś l e n i e maści n i e j e d n o l i t e j , j e s t w z a s a d z i e wyrazem t y l k o mazowieckim. W Si e r a d z k i e m w y s t ę p u j e n i e w ą t p l i w i e pod wpływem Mazow s za. Por. A. Z a r ę b a , Nazwy ba rw w d i a l e k t a c h i h i s t o r i i j ę z y k a p o l s k i e g o , Wrocław I954, s.
56-57-10 R aby j e s t d z i ś j e d y n i e wyrazem gwarowym i t o dość r zadki m, nieznanym w s p ó ł c z e s n e j p o l s z c z y ź n i e k u l t u r a l n e j . P o s t a ć f o n e t y c z n a wyrazu wskazuj e na j e g o n i e r o d z l me p oc hodz e ni e . Por. tamże, s. 72.
12 13 wa , w M a ł o p o l s c e - Łyea , p o d T o m a s z o w e m L u b e l s k i m - C za rn a , Czerwona, Ł a c ia ta , Łyea l t d . S ą t o z c a ł ą p e w n o ś c i ą n a z w y w ł a s n e . T r u d n o j e s t , r z e c z j a s n a , w t y m , j a k i w k a ż d y m p o d o b n y m p r z y p a d k u d o k ł a d n i e u s t a l i ć m o m e n t , w k t ó r y m n a z w a p o s p o l i t a z a c z y n a p e ł n i ć f u n k c j ę n a z w y w ł a s n e j . O t y m , ż e j u ż mamy d o c z y n i e n i a z p r z e n i e s i e n i e m a p e l a t y w u n a g r u n t o n o m a s t y k i ś w i a d c z y g ł ó w n i e c z ę s t o t l i w o ś ć u ż y w a n i a w y r a z u w ł a ś n i e w f u n k c j i n a z w y w ł a s n e j . W s k a z u j e n a t o k o n t e k s t i n i e j e d n o k r o t n i e k o n s y t u a c j a ; 0) o d c e c h y w e w n ę t r z n e j : Dohro - s p o k o j n a , p o s ł u s z n a , B , B r , C z ; ń iu o - k r o w a ł u b i a n a p r z e z w ł a ś c i c i e l i , B , B r , WB2 ; f ) o d w i e k u z w i e r z ę c i a : Mgodo - d l a o d r ó ż n i e n i a o d k r o w y , p o k t ó r e j z o s t a ł a w y h o d o w a n a , B , B a 2 , B r 3 , G, L 3 ; S ta r o B 3 , Ba2 , B r 4 , C z , G , L 2 , WB2; 8) o d c h a r a k t e r y s t y c z n y c h z a c h o w a ń : Fryga - r u c h l i w a , n i e s p o k o j n a , B r , L , WB; Granda - n i e s p o k o j n a , g w a ł t o w n a , B r , C z ; L a - t a i i a a - c i ą g l e b i e g a p o p a s t w i s k u , B r ; ь ) o d n a z w z e ś w i a t a r o ś l i n n e g o : Bera ' o d m i a n a g r u s z y ' , B , B r 2 , G 2 ; Ç) o d r ó ż n y c h i n n y c h a p e l a t y w ó w : A rka B , L ; Ba-fcka B 2 , B a , B r , C z . 2 . N azw y s e k u n d a r n e a . Z s u f i k s e m -k a F o r m a n t -k a n a j c z ę ś c i e j t w o r z y n a z w y , k t ó r e , i n f o r m u j ą c o w y g l ą d z i e z w i e r z ę c i a , w s k a z u j ą j e d n o c z e ś n i e n a s t o p i e ń p o k r e w i e ń s t w a z k r o w ą o k r e ś l o n e j m a ś c i , n p . Cerouqka * w y h o d o w a n a p o k r o w i e m a ś c i c z e r w o n e j , B a 2 , B r 3 , C z , L , WB2; G rańatka - p o t o m e k k r o w y m a ś c i b i a ł o - c z a r n e j , B 2 , B a , C z , G, L 2 , WB; U adatka - w y h o d o w a n a p o k r o w i e b i a ł e j w c z a r n e ł a t y , B , B a 2 , B r , C z , G , WB2. N azw y t e n i e s ą t w o r a m i z l e k s y k a l i z o w a n y m i , p o n i e w a ż m ł o d e k r o w y s ą t a k i e j s a m e j m a ś c i , j a k i c h m a t k i . P o r. H. G ó r n o w i с z , Z o o n im la P o w iś la G d a ń s k ie g o, "Z e s z y ty Na ukowe W ydziału Humanistycznego U n iw e rsy te tu Gdańskiego" 1973, P ra c e Ję z y k o
znawcze 2, s. 41-55.
P o r. M. K u c a ł a , P orów naw czy s ło w n ik t r z e c h w s i ' m a ł o p o l s k ic h , Wrocław 1957. s . 334.
,lł P o r. S. W a r c h o ł , Z n a c z e n ie d i a l e k t o l o g i i w b a d a n ia c h z z a k r e s u z o o n i m i i, "A c ta U n iv e r s it a t i s L o d z ie n s is ", F o lia L in g u is t ic a 1986, 12, s . 202.
A n a l o g i c z n i e d o p o w y ż s z y c h u t w o r z o n a j e e t n a z w a /k u k a - k r o wa w y h o d o w a n a p o M i l e j , B ,* B r , WB. F o r m a n t - k a w y s t ę p u j e r ó w n i e ż w o d c z a s o w n i k o w e j n a z w i e L o t ka < a p . gw . l a t a t f ' b i e g a ć ' ; z a w o ł a n i e t a k i e ma k r o w a , k t ó r a c i ą g l e b i e g a p o p a s t w i s k u , B , C z . S u f . - k a ma t e ż o n o m a t o p e i c z n e , p i e s z c z o t l i w e z a w o ł a n i e Meefka B 3 , B a 2 , B r , C z 2 , G 2 , L , WB3• b . Z s u f i k s e m -uaha S t a n a a - d l a o d r ó ż n i e n i a w g o s p o d a r s t w i e dwu l u b t r z e c h s t a r s z y c h k r ó w , B , B a 2 , B r , WB2; Ś iv u x a - d l a o d r ó ż n i e n i a o d S i w e j w t y m samym g o s p o d a r s t w i e ; n a z w a p o w i ą z a n a j e d n o c z e ś n i e z w y g l ą d e m z w i e r z ę c i a , G. F o r m a c j e z -uaha n o t o w a n o j u ż w X V I I - X V I I I w . n a t e r e n i e M a ł o p o l s k i , n a t o m i a s t w s p ó ł c z e ś n i e r ó w n i e ż n a Z i e m i C h e ł m i ń - s k o - D o b r z y r i s k i e j , G d a ń s k im P o w i ś l u i M a z o w s z u ' ^ . F o r m a n t -uaha j e s t j e d n y m z n a j c z ę ś c i e j u ż y w a n y c h d l a t w o r z e n i a n a z w k rów n i e t y l k o w M a ł o p o l s c e , a l e w o g ó l e w z a c h o d n i e j S ł o w i a ń s z c z y ź - n i e 1 ^ . c . Z s u f i k s e m -ia h a F o r m a n t - i a h a , p o d o b n i e j a k -u a h a , b a r d z o c z ę s t o ma f u n k c j ę o d r ó ż n i a j ą c ą o s o b n i k i o t a k i m samym u m a s z c z e n i u , n p . : É e îix a d l a o d r ó ż n i e n i a o d B i a ł e j , B , B a 2 , B r , C z , G 2 , L 3 , WB; CorA i^a - d l a o d r ó ż n i e n i a o d C za rn e j w t y m samym s t a d z i e , B , B a 2 , B r 2 , C z , G2 , L , WB3; G ra ń ija - d l a o d r ó ż n i e n i a o d G r a n ia te j, B , B a , Cz2 , G3 , L2 , WB. S u f . - ia h a z a w i e r a t e ż n a z w a o p o d s t a w i e c z a s o w n i k o w e j , o - k r e ś l a j ą c a s p o s ó b z a c h o w a n i a s i ę z w i e r z ę c i a : Bo^ X a ~ b o d z i e i n n e k r o w y , B r 3 , C z 2 , G, L.
' Por . W a r c h o ł , Nazwy w ła s n e k r ó w . . . , s. 340; Z b o r o w s k i op. c i t . , s. 57- 60; B u b a k , o p . c i t . , s . 392, 394, 398-400.
Por. P u k-B u g a I s k a , o p . c i t . , s . 183 ; G ó r n o w I с z , o p . c i t . , s. 45; W. С y r a n , T e n d e n c je s ło w o tw ó r c z e w g w arach p o l s k i c h , Łódź 1977, s . 90- 91.
' Por . B. L i n d e r t , F orm anty u żyw ane do tw o r z e n i a na zw z w i e r z ą t i p ta c tw a domowego w j ę z y k a c h z a c h o d n i o s ł o w ia ń s k i c h , " S l a v i a O ccid e n tal i s " 1980, t . XXXVII, s . 62.
N azw y k r ó w z - i c h a n o t o w a n e s ą w X V I I - X I X w . n a t e r e n i e M a-1 8 ł o p o l s k i , w s p ó ł c z e ś n i e z a ś w w i e l u g w a r a c h m a ł o p o l s k i c h , w i e l -1 9 k o p o l s k i c h i m a z o w i e c k i c h . d . Z s u f i k s e m - u l a N a z w y z t y m s u f i k s e m n a w i ą z u j ą d o k o l o r u s i e r ś c i l u b w z o - r z y s t o ś c i m a ś c i : C o m u la B9 , B a8, B r 4 , L 3 , WB2 ; G ranula - k r o w a g r a n i a s t a , c z a r n o - b i a ł a , B a , C z 2 , G , WB3; K raeula - k r o w a k r a s a , t j . p s t r a , n a j c z ę ś c i e j c z a r n o - b i a ł a l u b b i a ł o - c z e r w o n a , B 4 , Ba3, B r 7 , Cz5 , G 3 , L4 , WB5 ; ljyaula - k r o w a z ł y s e m , t j , c z o ł e m i n n e j m a ś c i , n a j c z ę ś c i e j z b i a ł ą p l a m ą n a c z o l e , B 4 , B a 5 , B r 9 , Cz7 , G4 , L6 , WB4; Ś iv u l a B2 , В а З , B r 5 , C z 3 . F o r m a n t - u l a u w a ż a n y j e s t o d d a w n a z a n a j b a r d z i e j c h a r a k t e r y s t y c z n y d l a n a z w k r ó w p o c h o d z ą c y c h z M a ł o p o l s k i . Ś w i a d c z ą o t y m j u ż X V I I - w i e c z n e z a b y t k i 2 0 . W s p ó ł c z e ś n i e z a s i ę g w y s t ę p o w a n i a f o r m a c j i z - u l a j e s t z n a c z n i e w i ę k s z y , p o n i e w a ż o b e j m u j e t a k ż e W i e l k o p o l s k ę , M a z o w s z e i Ś l ą s k 2 1 . N a Ś l ą s k u i P o d h a l u j e s t w y r a ź n y m n a w i ą z a n i e m d o t a k i e g o s a m e g o f o r m a n t u t w o r z ą c e g o ż e ń s k i e n a z w y s t o p n i p o k r e w i e ń s t w a . D a w n i e j z a ś t w o r z y ł t e ż , p r z e w a ż n i e w z a c h o d n i e j i p o ł u d n i o w e j S ł o w i a r i s z c z y ź n i e , ż e ń s k i e i m i o n a k o b i e c e t y p u C za rn u la , G rubula, D obvula W s p ó ł c z e ś n i e w ś r ó d z a c h o d n i c h S ł o w i a n j e s t j e d n y m z n a j c z ę ś c i e j w y k o r z y s t y w a n y c h f o r -2 m a n t ó w d o t w o r z e n i a n a z w w ł a s n y c h k r ó w , c h o ó , j a k t w i e r d z i
Por . W a r c h o ł , Nazwy w ł a s n e ., s . 334; B u b a k , op. c i t . , s. 394, 397; Z b o r o w s k i , op. c i t . , s. 58-59; Z a w i 1 I ń s k Î, op. c i t . , s . 459. P o r. C y r a n , op. c i t . , s. 104-105. 20 Por . W a r с h o ł , Nazwy w ł a s n e . . . , s . 330-332; P. G a l a s , Nazwy kró w z p r z y r o s t k i e m - u l a w pow. b o c h e ń s k im , [w:] S y m b o la e p h i l o l o g i - c a e i n honorem V. T a s z y c k i , Wrocław 1968, s . 85; B u b a k , o p . c i t . , s. 393-399; Z b o r o w s k i , op. c i t . , s. 56-60; P a w l i k , o p . c i t . , s. 203-209; Z a w i 1 i ń s к i , op. c i t . , s. 459-461. 21 P o r. C y r a n , o p . c i t . , s. 91-93; P u k-B u g a I s к a , o p . c i t . , s. 183; H. К ę s i k , O nom astyka r e jo n u T u c h o l i , "Z e s z y ty Naukowe W ydziału Humanistycznego WSP Gdańsk", 1962, z. 2 , s. 254.
22 Por. F. P l u t a , D i a l e k t g ło g ó w e c k i, c z . I I , S ło w o tw ó r s tw o, f l e k s j a , t e k s t y gw arow e, Wrocław 1964, ś . 48- 49; R. G r z e g о г с z у к o w а, Z a ry s s ło w o tw ó r s tw a p o l s k i e g o . S ło w o tw ó r s tw o o p is o w e . Warszawa 1981, s. 51.
2^ P o r. М. K a r p I u k , S ł o w ia ń s k i e im io n a k o b i e c e , W rocław 1961, s. 114-116.
P i o t r G a l a s , " p r z y r o s t e k - u i a m i m o s w e j p o p u l a r n o ś c i , j e s t o b e c n i e p r o c e n t o w o r z a d s z y , n i ż b y ł w X V I I , X V I I I i p o c z ą t k a c h XX 2 5 w . " , o cz y m ś w i a d c z ą r ó ż n e s p i s y n a z w k r ó w . e . Z s u f i k s e m - i a a é e l'ic a - k r o w a b i a ł a l u b b i a ł a w a , B2 , C z , G , L 2 . F o r m a n t p e ł n i f u n k c j ę o d r ó ż n i a j ą c ą p o d o b n i e m a s z c z o n e o s o b n i k i w t y m s a mym s t a d z i e . Krowom w g m i n i e B u c z e k s t o s u n k o w o r z a d k o n a d a j e s i ę i m i o n a t w o r z o n e o d n a z w w ł a s n y c h , p r z e w a ż a j ą c a w i ę k s z o ś ć b o w i e m ma p o d s t a w ę a p e l a t y w n ą . Z u p e ł n i e i n a c z e j j e s t n a t o m i a s t w o k o l i c a c h S z t u m u , g d z i e H u b e r t G ó m o w i c z n o t o w a ł z d e c y d o w a n ą p r z e w a g ę z a -26 w o ł a ń p r y m a m y c h o d i m i e n n y c h B o g a c t w o n a z w k r ó w w b a d a n e j g m i n i e w o j . s i e r a d z k i e g o n i e j e s t z b y t w i e l k i e - z a n o t o w a n o t u t y l k o 47 l e k s e m ó w . J e ś l i c h o d z i o s t r u k t u r ę , t o p r z e w a ż a j ą n a z w y p r y m a m e n a d s e k u n d a r n y m i . D e r y w a t y r ó w n i e ż n i e s ą z b y t n i o z r ó ż n i c o w a n e , p o n i e w a ż w g ł ó w n e j m i e -27 r z e s k ł a d a j ą s i ę z n a z w t w o r z o n y c h f o r m a n t a m i - u l a , -uaha , - i a h a i m a ł o z o o n o m a s t y c z n i e w y s p e c j a l i z o w a n y m - k a . W p o r ó w n a n i u z n a z w a m i k r ó w w y s t ę p u j ą c y m i n a i n n y c h t e r e n a c h a w a r o w v c h P o l s k i i l o ś ć t w o r z ą c y c h j e f o r m a n t ó w p r z e d s t a w i a s i ę t u d o ś ć s k r o m n i e . S ą t o s t r u k t u r y n a o g ó ł s t e r e o t y p o w e . W ś r ó d n a z w o d a p e l a t y w n y c h n a j c z ę ś c i e j p o w t a r z a j ą s i ę t e , k t ó r e m a j ą z w i ą z e k z w y g l ą d e m z w i e r z ę c i a , a w i ę c b a r w ą j e g o s i e r ś c i , c z y t e ż w z o r z y s t o ś c i ą d e s e n i u . W z e b r a n y m m a t e r i a l e o b s e r w u j e m y p e w n ą p r z e w a g ę t e g o t y p u n a z w s e k u n d a m y c h n a d p r y m a r n y - m i . O d w r o t n i e w y g l ą d a t o w Z i e m i C h e ł m i ń s k o - D o b r z y ń s k i e j , w S z t u m s k i e m , n a K u r p i o w s z c z y f n i e o r a z n a t e r e n i e w s c h o d n i e j L u -2 8 b e l s z c z y z n y . T a k w i ę c m a t e r i a ł n a s z p o t w i e r d z a o p i n i ę S t e f a n a W a r c h o ł a , i ż "w P o l s c e c e n t r a l n e j p r z e w a ż a j ą p o d t y m w z g l ę d e m Por . G a l a s , o p. o i t . , s. 88. 26
Por . H. G ó r n o w i c z , Z a w o ła n ia z w i e r z ą t domowych w S z tu m s k ie m , " Onomasęica" 1959. V. z. 2, s. 456-457.
27
Formanty - u c h a , - u l a , t a k ż e -o c h a są n a j c z ę ś c i e j wykorzyst ywane do t w o r z e n i a nazw krów w k r a j a c h z a c h o d n i o s ł o w i a ń s k i c h , por . L i n d e r t , op. c i t . , s. 62.
2 о
Por . P u k-B u g а 1 s k a , op. c i t . , s . 183; G ó r n o w i c z , Z a w o ła n ia z w i e r z ą t . . . , s. 462; W a r c h o ł , Z n a c z e n ie d i a l e k t o l o g i i . . .
29 n a z w y d e r y w o w a n e . S ą o n e t a k ż e j e d n ą z c h a r a k t e r y s t y c z n y c h c e c h n a z e w n i c t w a m a ł o p o l s k i e g o . C i e k a w e j e s t , i ż w z e b r a n y m m a t e r i a l e b r a k n a z w z m o t y w a c j ą t e m p o r a l n ą , t z n . i m i o n p o c h o d n y c h o d d n i t y g o d n i a , m i e s i ą c a , p o r y d n i a , w s k a z u j ą c y c h n a c z a s n a r o d z i n z w i e r z ę c i a . W P o l s c e n a z wy t e b y ł y m a ł o p o l s k i e i - j a k p r z y p u s z c z a
w.
B u d z i s z e w s k a - p r a w d o p o d o b n i e p r z y n i e s i o n e z f a l ą k o l o n i z a c j i w o ł o s k i e j ^ ® . Wy s t ę p o w a n i e t a k i c h n a z w w M a ł o p o l s c e d a w n i e j i o b e c n i e p o t w i e r d z a j ą w y m i e n i a n e t u j u ż w i e l o k r o t n i e o p r a c o w a n i a , a t a k ż e m o n o g r a f i a J a n a B y s t r o n i a E tn o g r a fia P o ls k i ^ 1 . B r a k r ó w n i e ż w n a s z y m m a t e r i a l e z a w o ł a ń k o m p o n o w a n y c h t y p u Krzywy Róg, k t ó r e , a c z k o l w i e k s p o r a d y c z n i e , n o t o w a n e s ą j e d n a k w 32 o k o l i c a c h T u c h o l i i w Z i e m i C h e ł m i r i s k o - D o b r z y ń s k i e j 11. NAZWY KON I 1 . N azwy p r y m a r a e a . O d i m i e n n e o d i m i o n p e ł n y c h : f i l i p B , C z 7 , Moróin B a , C z , G , L2 ; (3) o d i m i o n z d r o b n i a ł y c h l u b s p i e s z c z o n y c h : Baśa B , B a , B r , 44 C z 2 , G, L 2 , WB2; Baśka B , B a , B r , C z , G , L 2 , WB2; ł u s e k Cz ; K a jte k B r , C z , L2 ? Kaśa B , B a , B r , Cz2 , L2 ; Kaśka B , B r , Cz ; Kuba B , C z 2 , G , L ; Macfek B , Ba2 ; B r , Cz2 , L 3 ; WB2 ; Mośek - Moj ż e s z B , B r , Cz ; V o£tek B , Ba2 , C z 2 . K o n io m d o ś ć c z ę s t o n a d a j e s i ę i m i o n a l u d z k i e . S t a n o w i ą o n e p r z e s z ł o 11% w s z y s t k i c h z a n o t o w a n y c h n a z w k o n i w g m i n i e B u c z e k . J a k p i s z ą J a n B u b a k i A l e k s a n d e r W i l k o ń , " j e s t t o f a k t gochy p o d k r e ś l e n i a , p o n i e w a ż t e g o r o d z a j u f o r m n i e s p o t y k a s i ę w n a z e w n i c t w i e i n n y c h z w i e r z ą t dom ow ych n a w s i . Z j a w i s k o t o n a l e ż y t ł u m a -29 W a r c h o ł , Z n a c z e n ie d i a l e k t o l o g i i. . . Po r . B u d z i s z e w s k a , o p . c i t . , s . 468. ^ ' j . B y s t r o ń , E tn o g r a fi a P o l s k i , Poznań 1947, s . 67. 32 Po r. K ę s i k , o p . c i t . , s . 254; P u k-B u g a 1 s k a , o p . c i t . , s. 183.^ Imię p i e s z c z o t l i w e , nadawane zarówno klaczom j a k I koniom w różnych r e gi onyc h P o l s k i , p o r . s ł o w n i k gw ar p o l s k i c h , t . I , z . 3 , Wrocław 1982.
c z y <5 s z c z e g ó l n ą r o l ą k o n i a w g o s p o d a r s t w i e w i e j s k i m , s t ą d w y j ą t kow y o b y c z a j n a d a w a n i a t e m u z w i e r z ę c i u i m i e n i a c z ł o w i e k a , c o w w y p a d k u i n n y c h z w i e r z ą t u w a ż a n e b y ł o b y z a n i e s t o s o w n e " . Z a u t o r a m i t e g o s t w i e r d z e n i a t r u d n o s i ę c a ł k o w i c i e z g o d z i ć , p o n i e w a ż p r z e c z y mu p r z y t a c z a n e w y ż e j n a z e w n i c t w o k r ó w , a t a k ż e m a t e r i a ł d o t y c z ą c y n a z w w ł a s n y c h o w i e c , p s ó w i k o t ó w , z a w a r t y w d a l s z e j c z ę ś c i p r a c y . R ó w n i e ż S . W a r c h o ł w o k o l i c a c h T o m a s z o w a L u b e l s k i e g o n o t o w a ł z a w o ł a n i a k r ó w r ó w n e i m io n o m ż e ń s k i m s t w i e r d z a j ą c i ż w p r a w d z i e " n i e s ą o n e l i c z n e , n i e m n i e j j e d n a k ś w i a d c z ą w y r a ź n i e o p a n u j ą c e j t e n d e n c j i d o u ż y w a n i a i m i o n w ł a s n y c h o s o b o w y c h w f u n k c j i n a z w k r ó w " ^ . N a t o m i a s t k o n i o m w S i e r a d z k i e m j u ż p r a w i e s t o l a t tem u n a d a w a n o i m i o n a "M aciek, K a zin , K aśka, J ó z i n , Z u z ia , a n a j c z ę ś c i e j i m i o n a l u b n a z w i s k a w ł a ś c i c i e l i , o d k t ó r y c h b y ł y k u p io n e " . T a k ż e n a s i n a j s t a r s i i n f o r m a t o r z y t w i e r d z i l i , ż e k r o w y , k t ó r e p a s a l i w d z i e c i ń s t w i e , n o s i ł y j u ż i m i o n a l u d z k i e ; f ) o d i m i o n l i t e r a c k i c h i f i l m o w y c h b o h a t e r ó w z w i e r z ę c y c h : j a n t a r B , K r u le v io Cz - n a z w y k o n i z f i l m ó w t e l e w i z y j n y c h ; Lotno - t y t u ł o w a b o h a t e r k a u t w o r u W o j c i e c h a Ż u k r o w s k i e g o , B , B a , C z , L2 ; Ц уввк - b o h a t e r o p o w i a d a n i a G u s t a w a M o r c i n k a Ł y se k z p o kła d u I d y ; n a z w a k o n i a z b i a ł ą p l a m ą n a c z o l e , B , B a 2 , B r , C z 2 , WB. b . O d a p e l a t y w n e oc) od- c e c h y z e w n ę t r z n e j : - o d k o l o r u s i e r ś c i : Вицап - m a ś c i p ł o w e j , b e ż o w e j , ż ó ł t a w e j , B , B a , B r2 , Cz , G; C o m y \ д о т у B , B a , Br2 , Cz ; Ć isavo m a ś c i k a s z t a n o w a t e j , c z e r w o n a w e j , B , B a 2 , C z 3 , G; Cygan - c z a r n y , C z , G, WB ; Griado - o s i e r ś c i c i e m n o b r ą z o w e j z c z a r n ą g r z y w ą i t a k i m ż e o g o n e m , B 7 , B a 7 , B r 8 , C z l l , G 6 , L 1 0 , WB9; Gńady B 4 , B a 8 , B r 7 , C z l l , G 5 , L 6 , WB7; Karo - k l a c z c z a r n a , B 3 , B a 4 , B r 4 , C z 7 , G2 , L 6 , WB6; Kary B 3 , Ba6 , B r4 , Cz6 , G4 , L5 , WB2 ; K aśton B 8 , B a l O , B r 5 , C z 8 , G 4 , L 3 , WB7; Myeka - k l a c z k o l o r u m y s i e g o , s z a r a w e g o , B , B a , L 2 ; Ś iv o B 3 , В а З , B r 3 , C z 5 , G 2 , L 5 , WB4; S i -
' l
34 Por. J . В u b a k , A. W i 1 к o ń, Z p r o b le m a ty k i nazw w ła s n y c h k o n i , “ Język * P o l ś k I " 1969, XUX, s . 294-295.
^ Por. W a r c h o ł , Z n a c z e n ie d i a l e k t o l o g i i. . .
^ P o r . I . P i ą t k o w s k a , Z ż y c i a lu d u w i e j s k i e g o w z i e m i s i e r a d z k i e j , " Wi s ł a" 1889, I I I . s- 515 (p rz e d ru k z "Kai i s z a n in a " 1887).
vy B 3 , B a 4 , B r 4 , C z 5 , G 3 , L 4 , WB3. T a k i e n a z w y m a ś c i k o l s k i c h o b c e g o p o c h o d z e n i a , j a k b u ta n y , ka ry c z y k a s z ta n j e s z c z e w XVI w . 3 7 n i e b y ł y w P o l s c e z n a n e , n a t o m i a s t j u ż w X V I - w i e c z n y c h ź r ó d -38 ł a c h w y s t ę p u j e o k r e ś l e n i e m a ś c i M yszka . Z c z a s e m t e g o r o d z a j u o k r e ś l e n i a a p e l a t y w n e z a c z ę ł y p e ł n i ć f u n k c j ę n a z w w ł a s n y c h ; - o d i n n y c h c e c h z e w n ę t r z n y c h : L a lk a - ł a d n a , z g r a b n a , B , B a 2 , Cz , WB; ia b a - n i e z g r a b n i e s t a w i a n o g i , ma c i ę ż k i c h ó d , Cz; Saeauka - k l a c z z b i a ł ą p o d ł u ż n ą p l a m ą n a c z o l e , B2 , B a , B r , C z 3 , G 2 , L 4 ; ß ) o d c h a r a k t e r y s t y c z n y c h z a c h o w a ń : i / i \ e r - s z y b k i , B , B a , Cz ; j ) o d r ó ż n y c h i n n y c h a p e l a t y w ó w : A la g B , L ; A lga B , B a ; Grom B 3 , C z 2 ; G rot B 2 , B a , C z . 2 . N azw y s e k u n d a m e a . Z s u f i k s e m -e k Buuanek B , B a , B r , Cz2 , G , L 2 , WB ; Û iéek В , B a , B r , Cz2 , G , L 2 , WB3; S iv e k B 4 , B a 3 , B r 3 , C z 5 , G 4 , L6 , WB7. b . Z s u f i k s e m -ka Buuatjka B , L2 , WB ; Kaétarjka B6, B a8, B r 4 , C z 7 , G 9 , L 1 0 , WB7, thiśka B , Ba2 , B r , C z 3 , L 4 ; Ś i f k a B 2 , B a 3 , B r 2 , C z 4 , G 3 , L 4 , WB5. c . Z s u f i k s e m - o s z Gńados В , B a , WB. Z p r z y t o c z o n e g o w y ż e j m a t e r i a ł u w y n i k a , ż e k o n i e w g m i n i e B u c z e k c z ę ś c i e j n o s z ą n a z w y p r y m a m e ( o k . 70%) n i ż d e r y w o w a n e . P o d o b n ą p r a w i d ł o w o ś ć d o s t r z e g l i t a k ż e J a n B u b a k i A l e k s a n d e r Wilkorf, H u b e r t G ó r n o w i c z , H a l i n a P u k - B u g a l s k a o r a z S t e f a n W a r c h o ł 3 We
^ Por . W. K u r a s z k i e w i c z , Nazwy m aści k o ń s k ic h d z i ś i w 1539 r . Ć w iczen ia sło w n ik o w e , " J ę z yk P o l s k i " 1949, XXIX, s. 153.
Por. S. U r b a ń c z y k , O m a ścia ch k o ń s k ic h i a rch iw a ch , "J ęzyk P o l s k i " 1950, XXX, s. 283.
Por . B u b a k , V i I k o n , op. c i t . , s. 295 ; G ó r n o w i с z, Z aw ołania z w i e r z ą t . . . , s. 462; t e n ż e , Zoonim ia p o w i ś l a . . . , s. 43, P u k-B u g a 1 s k a, op. c i t . , s. 183 ; W a r c h o ł , Z n a c ze n ie d i a l e k t o l o g i i . . .
w s z y s t k i c h t y c h o p r a c o w a n i a c h l i c z b a f o r m a n t ó w t w o r z ą c y c h n a z w y k o n i j e s t b a r d z o u b o g a , o g r a n i c z o n a d o z a l e d w i e k i l k u . Na t e r e n i e c a ł e j P o l s k i p o s p o l i t e s ą n a z w y z s u f . -k a i -ek> p r ó c z t e g o u ż y w a n e s ą t a k ż e s u f i k s y - a a , - u ś , -o a z i s p o r a d y c z n i e i n n e . I m i ę k o n i a n a w i ą z u j ą c e d o n a z w y m a ś c i ma z a w s z e ś c i s ł y z w i ą z e k z r z e c z y w i s t y m w y g l ą d e m z w i e r z ę c i a . B r a k j e s t w i ę c n a z w z l e k - s y k a l i z o w a n y c h . W g m i n i e B u c z e k n i e w y s t ę p u j ą t a k ż e d w u c z ł o n o w e n a z w y k o n i , ^ 0 j a k n p . Suoha Ewa, n o t o w a n a p r z e z H. G ó m o w i c z a P o d s u m o w u j ą c d o t y c h c z a s o w e u s t a l e n i a , n a l e ż y s t w i e r d z i ć , ż e k r o w y i k o n i e w S i e r a d z k i e m n a z y w a n e s ą p o d o b n i e j a k i w i n n y c h r e g i o n a c h P o l s k i . J e d n a k ż e z a s ó b ś r o d k ó w s ł o w o t w ó r c z y c h s ł u ż ą c y c h d o t e g o c e l u j e s t t u u b o ż s z y . T r z e b a j e d n a k p a m i ę t a ć , ż e m a t e r i a ł n a s z d o t y c z y t y l k o j e d n e j g m i n y . J e s t z a t e m w p r a w d z i e n i e m a ł y , a l e n i e w y s t a r c z a j ą c y d o p e ł n e g o p o r ó w n a n i a z b o g a t y m m a t e r i a ł e m h i s t o r y c z n y m i w s p ó ł c z e s n y m p o c h o d z ą c y m n p . z t e r e n u s z e r o k o p o j ę t e j M a ł o p o l s k i . I I I . NAZWY OWIEC 1 . N a z w y p r y m a r n e a . O d i m i e n n e ot) o d i m i o n : B a r te k B a , B r , Cz ; E la G , L2 ; K a r o tiy k a B a . 13) o d n a z w e t n i c z n y c h : G urolka - p r z y w i e z i o n a z g ó r , B a . b . O d a p e l a t y w n e o d c e c h y z e w n ę t r z n e j : o t ) - o d k o l o r u s i e r ś c i : Ba.ua 1 éouo B 4 , B a6 , B r 5 , C z 7 , G 3 , L 5 , WB5 ; C om o \\ Ö amo\\ Öomo\\ d a m a B 3 , B a7 , B r 5 , C z 4 , G4 , L 5 , WB3 ; Mu&yąka - o w c a z c z a r n ą , l ś n i ą c ą s i e r ś c i ą , B a , B r , G; Sara || S a ro \\ Saro B a 2 , B r ; ŚrfeSka \\ ŚriiSka - o w c a z e ś n i e ż n o b i a ł ą s i e r ś c i ą , В , B a 3 , B r 2 , Cz2 , L 2 , WB3; lig o ta II Z%oto - o w c a z s i e r ś c i ą k o l o r u ż ó ł t a w e g o , G 2 , L ;
- o d i n n y c h c e c h z e w n ę t r z n y c h : G óostka - o w c a z j a ś n i e j s z ą
p l a m ą n a c z o l e , В , В а З , Cz2 ; Ro&ek\\ R uzek - o w c a z m a ł y m i r o ż k a m i , B r , C z ; Veueijka \\ Veuyrjka - o w c a z m i ę k k ą s i e r ś c i ą , B , Cz ; Vuu&ka II Vuuoka - o w c a z m i ę k k ą , p u s z y s t ą s i e r ś c i ą , B a ; ft) o d w i e k u z w i e r z ę c i a : Muodo - i m i ę t o o d r ó ż n i a o w c ę o d j e j m a t k i h o d o w a n e j w t y m samym g o s p o d a r s t w i e , B 3 , C z , L 2 , WB4; ]f) o d n a z w r a s o w i e c : M erynos \\ Marynoa B r , Cz2 , WB3 ; i ) o d c h a r a k t e r y s t y c z n y c h z a w o ł a ń n a o w c e : Baśa B 4 , B a 4 , B r 3 , C z 7 , G6, L 5 , WB5; Baśka B 3 , B a 4 , B r 4 , C z 3 , G 2 , L 5 , WB3; Baśa B a 4 , B r 5 , G 3 ; B erka B a 2 , G. Z a w o ł a n i a n a o w c e , t a k i e j a k k 1 b a ś $ bas г а , b a śk a , b a ź , b a z ia z n a n e s ą w P o l s c e o d X V II w. Wy s t ę p u j ą o n e n a t e r e n i e n i e m a l c a ł e g o k r a j u , p o z a W a r m i ą i M a z u - r a m i . Do z a c h o d n i e j S ł o w i a ń s z c z y z n y z a w o ł a n i e t o w p o s t a c i balГ- ka z o s t a ł o z a p o ż y c z o n e z j ę z y k a t u r e c k i e g o p r z e z m e d i u m r o s y j s k i e ( p o r . t u r . baS ' g ł o w a ' , r o s . baSka ' g ł o w a z w i e r z ę c i a l u b r y b y ' ) * * 2 . N a t o m i a s t z a w o ł a n i e b e r , b e ra , b e rk a j e s t n a j b a r d z i e j r o z p o w s z e c h n i o n e "w d i a l e k t a c h c z e s k i c h w ł a ś c i w y c h , g d z i e k o r e s p o n d u j e z n a z w ą beran ' b a r a n ' . [ . . . ] B er, b e re ś k a w y s t ę p u j e w d i a l e k t a c h p o ł u d n i o w o r o s y j s k i c h . W j ę z y k u t u r e c k i m ( o s m a ń s k i m ) b e r i j e s t p r z y w o ł a n i e m o w i e c , b ere t o ' o w c a , j a g n i ę ' , baran ' b a r a n ' " ^ ; t ) o d n a z w z e ś w i a t a z w i e r z ę c e g o : O&euek || ЦоЪеиек - n a z w a b a - r a n a , G. 2 . N azw y s e k u n d a m e a . Z s u f i k s e m - ia h a S u f i k s - i a h a , d o d a w a n y d o p o d s t a w y o k r e ś l a j ą c e j k o l o r s i e r ś c i , z a r e z e r w o w a n y j e s t d l a n a j s t a r s z y c h o w i e c w s t a d z i e : É el'i^a B r 2 , C z 3 , WB2. Por . S. B. L i n d e , s ł o w n i k j ę z y k a p o l s k i e g o , t . I , Lwów 1854, s. v . ; A. В r U с k n e r , S ło w n ik e ty m o l o g i c z n y j ę z y k a p o l s k i e g o , Warszawa 1970, s. 17; S ło w n ik j ę z y k a Adama M i c k ie w i c z a , t . I , Wrocław 1962, s. v.
1,2 Po r. E. S i a t k o w s k a , Z a c h o d n io s ło w ia ń s k ie z a w o ła n ia na z w i e r z ę t a ( .s ta n o b e c n y , f u n k c j e h i s t o r y c z n e , s t o s u n e k do s y s t e m ję z y k o w e g o ) ,
Warszawa 1976, s. 36-37.
38-39-b . Z s u f i k s e m -ucha
S u f i k s t e n p e ł n i p o d o b n ą f u n k c j ę j a k - i c h a ( p o r . w y ż e j ) : B elu g a Ba2 , B r 2 , G; Ć am u^a || Ć om u^a || С o m u la В 2 , B a , B r 3 , Cz ; S ta r u ^ a - i m . n a j s t a r s z e j ow cy w s t a d z i e , c z ę s t o d a j ą c e j p o c z ą t e k h o d o w l i w d a n y m g o s p o d a r s t w i e , B , C z 2 , WB. c . Z s u f i k s a m i - u l a , - u l k a C a m u la \\ Ö o m u la \\ C o m u la B 2 , B a 4 , B r 5 , C z 4 , G 3 ; Ć a m u lk a || C ar- n u lk a \\ C o m u lk a B 2 , B a 4 , B r 4 , C z 3 , G 5 , WB3. O b y d w i e n a z w y u t w o r z o n e o d k o l o r u s i e r ś c i z w i e r z ę c i a . d . Z r ó ż n y m i i n n y m i s u f i k s a m i - k a : Z u o tka - o w c a z ż ó ł t a w ą s i e r ś c i ą , w y h o d o w a n a p o m a t c e i m . Z ł o t a , G; - e t k a : Ć apetka - im . u t w o r z o n e o d c h a r a k t e r y s t y c z n e g o s p o s o b u c h o d z e n i a , c z ł a p a n i a , B a ; -y n k a : Śrteiyrjka - o w c a z e ś n i e ż n o b i a ł ą s i e r ś c i ą , Cz , WB ; -u c h n a : Baâuyna - n a z w a p i e s z c z o t l i w a o d z a w o ł a n i a n a o w c e b a ś , b a e ia , B 3 , B r6, C z 4 , L 5 , WB7 ; - а в : Bekae - i m . b a r a n a - a p . b e c z e d , n a z w a o n o m a t o p e i c z n a , B , C z , G; - a ł e k a : T ry k a la k a ^ a p . t r y k a d , i m . o w cy l u b i ą c e j b ó ś ć , t r y k a ć i n n e , G. W ś r ó d w y ż e j p r z e d s t a w i o n y c h n a z w o w i e c z d e c y d o w a n i e p r z e w a ż a j ą p r y m a r n e n a d s e k u n d a r n y m i . W i ę k s z o ś ć t y c h n a z w ma z w i ą z e k z w y g l ą d e m b ą d ź z a c h o w a n i e m z w i e r z ę c i a . O b s e r w u j e m y w i ę c t u z j a w i s k o p o d o b n e , j a k p r z y n a z y w a n i u k r ó w i k o n i . P o w i ą z a n i e z n a z w a m i k r ó w u w i d a c z n i a s i ę t a k ż e w w y k o r z y s t y w a n i u j e d n a k o w y c h s u f i k - s ó w ( - ic h a , -u c h a , - u l a ) d l a t w o r z e n i a d e r y w o w a n y c h n a z w o b y d w u g a t u n k ó w . P e w n a r ó ż n i c a p o l e g a t y l k o n a z a k r e s i e i c h u ż y c i a , p o n i e w a ż w n a z w a c h o w i e c s u f . —ic h a , -u c h a , d o d a w a n e d o p o d s t a w o - k r e ś l a j ą c y c h w y g l ą d , s ł u ż ą d o o z n a c z a n i a w y ł ą c z n i e s t a r s z y c h o - s o b n i k ó w .
IV . NAZWY KUR 1. N a z w y p r y m a m e a . O d i m i e n n e O d i m i e n n ą n a z w ą Napoleon n o s i t y l k o j e d e n k o g u t w C z e s t k o w i e . N a l e ż y o n d o r a s y l i l i p u c i e j . b . O d a p e l a t y w n e ot) o d c e c h y z e w n ę t r z n e j ( k o l o r u u p i e r z e n i a ) : éouo B8, B a 9 , B r 7 , C z 9 , G6 , L I I , WB 12 ; Öomo\\ C om o B9 , B a8 , B r i l , C z l 3 , G8 , L 1 3 , WB14; £aSymbato - k u r a z p i ó r a m i r ó ż n e g o k o l o r u , B 9 , B a l i , B r l 3 , C z l 2 , L 1 5 , WB16; K u ro p a tfa - k u r a z u p i e r z e n i e m p o d o b n y m d o k u r o p a t w y , B a , G ; P o p e la to - i m , k u r y z p i ó r a m i k o l o r u p o p i o ł u d r z e w n e g o , B 2 , B a6, C z 4 , L 5 , WB3; P s t r o - k u r a z r ó ż n o b a r w nym, p s t r y m u p i e r z e n i e m , B 7 , B r 5 , C z 4 , G 3 , L 7 ; P s tr o k a to ' j . w . ' B 3 , В а З , C z 5 , G 2 , L 5 , WB4; Rudo - i m . k u r y z u p i e r z e n i e m b r u d - n o c z e r w o n y m l u b ż ó ł t o - c z e r w o n y m , B a 7 , C z 9 , L 7 ; Vrona |) Vruna i m . c z a r n e j k u r y , B , C z , L ; Zuuto C z , G; ( ł ) o d c h a r a k t e r y s t y c z n y c h z a c h o w a ń : Fryga - z w i n n a , s z y b k a , B , B a , L ; K foka - i m . k u r y , k t ó r a p o z n i e s i e n i u k i l k u n a s t u j a j ma o c h o t ę j e w y s i a d y w a ć ; z a z w y c z a j j e d n a k d o t e g o s i ę n i e d o p u s z c z a , a k u r c z ę t a k u p u j e s i ę w w y l ę g a r n i , B 2 , " B a 7 , B r 4 , C z 7 , G 3 , L 9 , WB5; Kuma - i m . k u r y , k t ó r a c z ę s t o g d a c z e , g a d a j a k k u m a , L , WB; Maruda - p o w o l n a i o p i e s z a ł a , Cz ; P so trfik - im. k o g u t a , k t ó r y c z ę s t o r o z g r z e b u j e g r z ą d k i w o g r ó d k u , C z ; Voiok k o g u t a w a n t u r n i c z y , s k ł o n n y d o u s t a w i c z n y c h w a l k , C z ; У ) o d w i e k u z w i e r z ę c i a : S ta r o - i m . n a j s t a r s z e j k u r y w s t a d z i e , B 3 , B r 2 , C z 4 , G 3 , L 2 ; 8) o d n a z w r a s k u r : Karmazyn - i m . k o g u t a , B 3 , C z 5 , G 2 , WB4; b e k s o m - i m . k o g u t a , B , B a 2 , B r 4 , C z 3 , G 2 , L , WB ; S a se k s - i i r . k o g u t a , B 2 , C z 3 , G 3 , L 4 , WB ; Ź elononuSka - i m . k u r y u t w o r z o n e o d n a z w y r a s y , w s k a z u j ą c e j e d n o c z e ś n i e n a j e d n ą z c e c h z e w n ę t r z n y c h , Cz2 , L; t ) o d i n n y c h a p e l a t y w ó w : Bapóa - i m . k u r y b ę d ą c e j w ł a s n o ś c i ą b a b c i , B a ; Kukuryk - i m . k o g u t a ; n a z w a o n o m a t o p e i c z n a , B , Cz 2 , G.
2 . Nazwy s e k u n d a m e
a . Z s u f i k s e m -a k
faobok - i m . k o g u t a , k t ó r y w o b r o n i e k u r g o n i i d z i o b i e d z i e c i , В , C z , WB.
b . Z s u f i k s e m -k a
Śauka || Bouka - k u r a z b i a ł y m u p i e r z e n i e m , B2 , Ba2 , B r , C z , G, L 2 , WB3 ; Ć ipka - o d z a w o ł a n i a n a k u r y c i p , c i p , B 9 , B a l i , B r l 4 , C z l 2 , G 1 4 , L 1 7 , WB17; Ć udurytka ź a p . c i u c i u r y t a d ' o k u r z e : w y d a w a ć g ł o s c i u r , c i u r ' , Ba, Cz2; Ö om opurka \\ C om opurka - i m . k u r y z c z a r n y m u p i e r z e n i e m , B2 , B r 2 , C z 3 ; Öubatka || Cubatka - k u r a z p i ó r a m i w k s ą t a ł c i e c z u b k a n a g ł o w i e , B 2 , B a 2 , C z 3 , WB4 ; fypbot ka - i m . k u r y , k t ó r a d z i o b i e i z a c z e p i a i n n e , B 4 , B a 2 , B r 3 , G 2 , L ; Gdadka || Gdoaka - i m . k u r y , k t ó r a s t a l e g d a c z e , B 3 , B r , C z 2 , WB4; IaSym batka B 3 , B a 4 , B r 5 , C z 3 , G2 , L 4 , WB3; Kazmazyr/ka B r 5 , C z 2 , G , L 4 ; KokoSka - i m . m ł o d e j k u r y , k t ó r a p i e r w s z a w s t a d z i e z a c z ę ł a z n o s i ć j a j a , B 2 , B a 4 , B r 3 , C z 4 ; H il'ip u tk a - i m . k u r y r a s y l i l i p u c i e j l u b w o g ó l e k u r y m a ł e j i d r o b n e j , B a 4 , B r 5 , C z 3 ; Napoleuorjka || N apoleuuyka ' j w . ' , C z 3 , G2 ; F so tka ^ a p . p s o c i ć , B a , Cz2 ; P e tr o k a tk a - k u r a r ó ż n o b a r w n i e u p i e r z o n a , B 3 , B a 4 , C z 7 , G 2 , L 5 , WB6 ; R u tka ± a p . r u d y , C z , L ; S ro k a tk a - k u r a z n a k r a p i a n y m u p i e r z e n i e m , B , C z , L ; Ś o d ^a tk a - i m . k u r y z c i e m n i e j s z y m u p i e r z e n i e m n a g r z b i e c i e i s k r z y d ł a c h , B 3 , B a 2 , C z , G , L 2 , WB. c . Z r ó ż n y m i i n n y m i s u f i k s a m i -u c h n a : Ć ipuyna - i m . o n o m a t o p e i c z n e , o d z a w o ł a n i a n a k u r y c ip c i p , p i e s z c z o t l i w i e , B 2 , B a 3 , B r , C z , G 4 , L 3 , WB6; - u l a : Ia źym b u la - k u r a j a r z ę b a t a ; f o r m a n t p e ł n i f u n k c j ę r ó ż n i c u j ą c ą p o d o b n i e u b a r w i o n e o s o b n i k i , B 2 , B a 4 , B r 5 , C z 4 ; - u t k a : laSym bulka ' j w . ' . F o r m a n t w y r ó ż n i a n a j m ł o d s z e o s o b n i k i s p o ś r ó d p o d o b n i e u p i e r z o n y c h , B 4 , B a6, B r8, C z 7 , G4. K u ro m w g m i n i e B u c z e k n a z w y o d i m i e n n e n a d a j e s i ę w y j ą t k o w o ( N apoleon i N a p o le o n k a ) . J e s t t o o t y l e c i e k a w e z j a w i s k o , ż e w s z y s t k i e i n n e z w i e r z ę t a w g o s p o d a r s t w a c h dom ow ych n a z y w a s i ę i m i o n a m i l u d z k i m i . W p r a w d z i e z a n o t o w a n o p r z e s z ł o 700 n a z w k u r , t o j e d
n a k n a l e ż y z a z n a c z y ć , ż e i m i o n a n a d a j e s i ę t y l k o t y m p t a k o m , k t ó r e p o d j a k i m ś w z g l ę d e m w y r ó ż n i a j ą s i ę w s t a d z i e . P r z e w a ż a j ą c a w i ę k s z o ś ć n a z w ma z w i ą z e k z w y g l ą d e m , w i e k i e m , b ą d ź z a c h o w a n i e m z w i e r z ę c i a . Z a o b s e r w o w a n o r ó w n i e ż , ż e i m i o n a m a j ą k u r y h o d o w a n e p r z e w a ż n i e w g o s p o d a r s t w a c h l u d z i s t a r s z y c h . V. NAZWY KOTÓW 1 . Nazwy p r y m a m e a . O d i m i e n n e
«O o d i m i o n p e ł n y c h : A gata B r , Cz2 ; E l'iza Cz ; E lz a B a ; H - I'ip B , Ba2 , Cz ; Kacper || Каврег В а З , Cz2 ; Ń i^a ą C z , G; Ruza ' R ó ż a ' B , B a , B r , C z , L ;
(J) o d i m i o n z d r o b n i a ł y c h l u b s p i e s z c z o n y c h : Aéa B 2 , B a 2 , B r Cz ; B a r te k Cz ; H V ip e k В , B a , Cz ; F ranek B , Cz ; Kaj, ' K a j e t a n ' C z ; Madek Cz ; ń ik u ś B , B a , Cz2 ; Toéka C z , L ; Vaaek Cz ; V icek C z ; V ikäo ' W i k t o r ' C z ; jf) o d i m i o n b o h a t e r ó w l i t e r a c k i c h i f i l m o w y c h : B o rtifa cy - i m . k o t a z p r o g r a m u t e l e w i z y j n e g o , B a , Cz ; F ilem on - ' j w . ' , C z ; F il u é - i m . k o t a w u t w o r z e M a r i i K o n o p n i c k i e j S z k o ln e p rzyg o d y Pim - p u a ia S a d e łk o , B a , Cz ; Madué - i m . b o h a t e r a z p o w i e ś c i J a n u s z a K o r c z a k a K ró l M aciuś 1 ^ , B , C z , L ; Pimpuó - i m . k o t a w c y t o w a nym w y ż e j u t w o r z e M. K o n o p n i c k i e j , B , B a , B r 2 , G; P a n k ra c e k — i m . b o h a t e r a p o w i e ś c i M i r y J a w o r c z a k o w e j J a c e k , Wacek i P ankracek, B , C z . L ; T e o f i l Ц T e u o /i l - i m . k o t a z p r o g r a m u t e l e w i z y j n e g o , B a 2 , G. I m i o n a k o t e m n a j c z ę ś c i e j n a d a j ą d z i e c i . O s t a t n i a g r u p a n a z w w y r a z i ś c i e u k a z u j e w p ł y w l i t e r a t u r y d z i e c i ę c e j i m ł o d z i e ż o w y c h p r o g r a m ó w t e l e w i z y j n y c h n a k s z t a ł t o w a n i e n a z e w n i c t w a z w i e r z ę c e g o . b . O d a p e l a t y w n e oc) o d c e c h y z e w n ę t r z n e j : K itk a - i m . k o t k i z p u s z y s t y m o g o n k i e m , C z ; Kropka - i m . c z a r n e j , m a ł e j k o t k i , B , Cz2 ; K uleSka - i m . m a ł e j i o k r ą g ł e j k o t k i , w y g l ą d e m p r z y p o m i n a j ą c e j k u l ę , B a ,
Cz ; U atka - i m . k o t k i b i a ł e j z c z a r n y m i ł a t k a m i , B , B r 2 , C z , WB2 ; Morue - k o t z s i e r ś c i ą b r u d n a w e g o , s z a r e g o k o l o r u , B , B a , Cz ; M uika - i m . k o t k i c z a r n e j i d r o b n e j , C z , G; Muzyn - im. c z a r n e g o k o t a , B , B a , B r , Cz , G, L , WB2 ; MySka ]| Myeka - k o t k a z s i e r ś c i ą m y s i e g o k o l o r u , B , C z ; P \eu ka - i m . k o t k i m a ł e j i r u c h l i w e j , L ; p S e d in e k - i m . m a ł e g o , c z a r n e g o k o t k a , k t ó r y s k u l o n y p r z y p o m i n a p r z e c i n e k , B a ; РиЪек|| Pueek - i m . k o t a z p u s z y s t ą s i e r ś c i ą , B2 , Ba2 , C z2 , L , WB3; Rudy B , B a , C z , G; T y g ry s - im . k o t a z ż ó ł t ą p r ę g o w a n ą s i e r ś c i ą , C z , L ; Źapka - p i e s z c z o t l i w e i - m i ę m a ł e j k o t k i , B ; ß ) o d c h a r a k t e r y s t y c z n y c h z a c h o w a ń : B uia - i m . k o t k i s z y b k i e j , z w i n n e j , o g w a ł t o w n y c h o d r u c h a c h , B a ; Pecu% - i m . k o t a l u b i ą c e g o s i e d z i e ć p r z y p i e c u , B , C z , WB2; J ) o d c h a r a k t e r y s t y c z n y c h z a w o ł a ń n a k o t y : Kida - o d z a w o ł a n i a k i o i , k i c i , B 2 , В а З , L ; K ii a - o d z a w o ł a n i a k i z i a , m iz i a , B , B a , B r , C z 2 , G , L 2 , WB2 ; Mida - o d z a w o ł a n i a k i c i a , m ic ia , B , • b 5 B a 2 , B r , C z 3 , G 3 , L2 , WB ; Mithi - o d z a w o ł a n i a m i, mi , B , B a 2 , C z . W s z y s t k i e n a z w y t e j g r u p y o d d a w n a f u n k c j o n u j ą n a t e r e n i e c a ł e g o k r a j u j a k o c h a r a k t e r y s t y c z n e i m i o n a k o t ó w ^ . 2 . N a z w y s e k u n d a m e a . Z s u f i k s e m ~ek P ilo n e k - z d r . l i t e r a c k i e g o i m i e n i a F il o n , Cz2 , G; a p . f i g l o u a d ; i m . k o t a l u b i ą c e g o s i ę b a w i ć , В , В а З , K racek - a p . gw . k r a c a ty ' n i e z g r a b n y ' , C a ; : ÙauXek k t ó r y c z ę s t o m i a u c z y , B , B r , C z 2 , L , WB3; M icek - o d k i c i , m i c i, B , Cz ; M orusek - i m . k o t a z s i e r ś c i ą b r u d n a w e g o k o l o r u , B , C z 2 ; MrauSek\\ M roucek - a p . m ra u czed ‘m ia u c ze d \ m r u c z e ć '; im . k o t a , k t ó r y c z ę s t o m i a u c z y , B2 , Cz2 , G2 , WB3; MruSek || Mrucek - i m . k o t a , ' k t ó r y c z ę s t o m r u c z y , B 2 , B a , C z 3 , L2 ; U atek - i m . k o t a b i a ł e g o z c z a r n y m i ł a t a m i , B 2 , B r , C z 2 , WB2 ; fim p e k - i m . b o h a
-Lc
Zawoł ani e t o j e s t c z ę s t o s pot ykane w Słowacj i i w d i a l e k t a c h n i e m i e c k i c h ; p o r . S i a t k o w s k a , op. c i t . , s. 72.
^ Por. L i n d e , op. c i t . , s. v . k i i ; J . K a r ł o w i c z , s ło w n i k gw ar p o l s k i c h , t . I I , Kraków 1901, s. v. k c i , k c i , k i z i a ; F. S ł a w s k i , S ło w n ik e ty m o l o g i c z n y j ę z y k a p o l s k i e g o , t . I I , Kraków 1958, s . v. k i c i a . F i l u t e k - C z 2 , G; i m . k o t a , z a w o ł a n i a
t e r a l i t e r a c k i e g o P im pusia S a d e łk o , B , B a , B r , Cz , G , WB ; P u ^a tek £ a p . p u o h a ty; i m . k o t a z p u s z y s t ą s i e r ś c i ą , B , B r , C z , L ; Ś iv e k - i m . k o t a z s i e r ś c i ą s z a r a w ą , s i w ą , B , C z .
b . Z s u f i k s e m -k a
Xrumka || K nm ka - i m . k o t a m r u c z ą c e g o j a k b y o c h r y p ł y m g ł o s e m ; n a z w a o n o m a t o p e i c z n a , B a ; M iśka - a p . m iś , B , B a , B r , Cz2 ; Mim i k a II Mrucka - i m . k o t k i , k t ó r a s t a l e m r u c z y , B , B a , C z 2 , L2 ; P so - tk a - a p . p s o c id ; i m . k o t k i - u r w i s a , B , B r , C z 2 , WB.
c . Z s u f i k s e m - u ś
Bambuś - i m . b o h a t e r a l i t e r a c k i e g o Bombo, B r , C z , G; Mau-$uś \\ ń a u cu ś - i m . k o t a , k t ó r y c z ę s t o m i a u c z y , B , B a , B r , C z , L2 ; Mru&uś II Mruauś - i m . k o t a , k t ó r y c z ę s t o m r u c z y , B 2 , В а З , B r 3 , Cz2 , G 2 , L 3 , WB4; S a ru ś || S a ru ś - i m . s z a r e g o k o t a , B2 , В а З , C z 2 . d . Z s u f i k s e m -u ch Öomu^W Сот их - i m . c z a r n e g o k o t a , B , B a , Cz ; Sm ołuj - i m . b i a ł e g o k o t a , k t ó r y c z ę s t o ma b r u d n ą , " u s m o l o n ą " s i e r ś ć , B . C z . e . Z i n n y m i s u f i k s a m i - a : Ń iśa - a p . m iś , B2 , B a , B r 2 , C z 3 , G 2 , L 2 , WB3; - a c z : P ufaa | | P u fo c - a p . p u o h a ty , p u s z y s ty ; i m . k o t a z p u s z y s t ą s i e r ś c i ą ; B , B a , G. W s z y s t k i e d e r y w a t y n a - e k , - k a , - u ś s ą e m o c j o n a l n i e d o d a t n i o z a b a r w i o n e . F o r m a n t y t w o r z ą c e i m i o n a k o t ó w w S i e r a d z k i e m p o w t a r z a j ą s i ę i w i n n y c h r e g i o n a c h P o l s k i ^ . J e d n a k o g ó l n i e r z e c z b i o r ą c , n a z w y w ł a s n e k o t ó w c z ę ś c i e j s ą p r o s t e n i ż d e r y w o w a n e . ^ P o r. G ó r n o w i с z , z a w o ła n ia z w i e r z ą t . , s. 461; t e n ż e , Z o o n im ia P o w i ś l a . . . , s. 50-51; P u k - B u g a 1 s к a, o p . c i t . , s . I9O-I92.
VI . NAZWY PSÓW
1 . Nazwy p r y m arne
a . O d i m i e n n e
ot) o d i m i o n p e ł n y c h : B a tb in a B a ; E lz a ~ b u ł g . , s c h o r w . , s ł o w e r i . , w ę g . ’ E l i z a “, B a ; Mordin B a ; Nora - b u ł g . , d u r f . , f i n . , W ł . “E leo n o ra “, B , B a 2 , B r 3 , C z 2 , L 3 , WB2 ; Z yta B a ;
(i) o d i m i o n z d r o b n i a ł y c h l u b s p i e s z c z o n y c h : Aga B 2 , В а З , C z 4 ; A la Cz ; B ela B , L ; S a re k || Carek B , B a , Cz ; Dora B 3 , B a 4 , B r 2 , C z 3 , G 2 , L2 , WB3 ; K a jte k B 3 , B a 4 , B r 4 , C z 5 , G 3 , WB3 ; K a-r o t it jk a B a ; Kuba B a , Cz ;
y ) o d i m i o n p o s t a c i m i t o l o g i c z n y c h , h i s t o r y c z n y c h , l i t e r a c k i c h i f i l m o w y c h : Amor B , B a 2 , B r , Cz2 ; Amorek B 3 , B a2 , C z , L 3 ; A res C z ; A za - i m i ę C y g a n k i z C haty za w sią J ó z e f a I g n a c e g o K r a s z e w s k i e g o , B 4 , B a6 , B r6 , C z 9 , G3 , L 1 0 , WB8 ; Bombo B , B r , G2 , L ; C e- z o r \\C y a o r B 2 , В а З , B r , C z 2 , G , L 3 , WB ; D'ÿana В , В а З , B r 2 , C z 2 , WB2 ; Leda B a ; Ne r o ^ Nyг о В 2 , В а З , B r , C z 4 , G 2 , L , WB; Pucek i m . p s a w p o w i e ś c i J a n a G r a b o w s k i e g o Puc, B u r s z ty n i g o ś c i e , B a 2 , B r , C z , L ; T a ia n B , B a , C z 2 , L ; Tumry - i m . C y g a n a z C haty za w sią J ó z e f a I g n a c e g o K r a s z e w s k i e g o , B , C z ; 5) o d i m i o n l i t e r a c k i c h i f i l m o w y c h b o h a t e r ó w z w i e r z ę c y c h : As - p i e s z E le m e n ta rz a , B2 , В а З , B r 5 , C z 3 , G2 , L , WB4 ; C y v il b o h a t e r p o l s k i e g o s e r i a l u t e l e w i z y j n e g o , В , В а З , B r 2 , C z 2 , G, L 2 , WB2; S ik a - i m . b o h a t e r k i t e l e w i z y j n y c h o p o w i e ś c i r y s u n k o w y c h S z y m o n a K o b y l i ń s k i e g o , B , B a , Cz ; K a ru sek, K aruś - b o h a t e r A n i e l k i B o l e s ł a w a P r u s a , B 2 , B a , B r 3 , C z , G , L2 , WB ; Lóbo - b o h a t e r f i l m o w e j Legendy o w ilk u Lobo, Cz ; Pucek — i m . p s a w p o w i e ś c i J a n a G r a b o w s k i e g o Puc, B u r s z ty n i g o ś c i e , Ba2 , B r , Cz , L ; Saba - p i e s z p o w i e ś c i H e n r y k a S i e n k i e w i c z a W p u s t y n i i w p u s z c z y , B a , C z2 ; Sarife - b o h a t e r p o l s k i e g o s e r i a l u t e l e w i z y j n e g o , B , B a 2 , ' B r 3 , C z 2 , G, L 2 , WB3; e) o d n a z w e t n i c z n y c h : Cygan - i m . p s a k u p i o n e g o o d C y g a n ó w , B a ; Ç) o d n a z w g e o g r a f i c z n y c h : Dunaj. B , B a , C z .
b . O d a p e l a t y w n e
oc) od c e c h y z e w n ę t r z n e j : B ez^u ^y - i m . p s a z o d g r y z i o n y m ła chem ; C z ; Bombel - o k r ą g ł y , g r u b y , p ę k a t y , G; Brudas - z a w s z e b r u d n y i z a k u r z o n y , L; Bury B , B a 2 , B r 2 , C z 3 , WB2 ; Cygan c z a r n y , B , B a 2 , B r , Cz2 , WB ; Grubas Cz ; Kropka - m a ł a , c z a r n a , B r , C z; K uleSka - m a ł a , o k r ą g ł a , B ; U ata, U atka - i m . p s a b i a ł e g o z c i e m n y m i ł a t a m i , B 2 , B a 4 , G 2 , L , WB3; Mauy B ; Morus c z a r n y , B 2 , B a 2 , B r 2 , C z 3 , G 2 , L 3 , WB3; Mu%a - m a ł a , c z a r n a , В , В а З , B r 3 , C z 4 , G, L 2 , WB4; m & yn - c z a r n y , B , B a , B r 2 , C z 2 , L, WB2 ; Pusek || PuSek - i m . p s a z p u s z y s t ą , l ś n i ą c ą s i e r ś c i ą , Ba2 , Cz ; Rudy B , B a , B r , C z , G, L 2 , WB ; îa b a , Żabka - m a ł a , d r o b n a , C z , G; ïu S e k - c z a r n y , Cz ;
(3) o d c e c h y w e w n ę t r z n e j : Ćapa B2 , Ba2 , B r 2 , C z 3 , G , L , WB3 ; X y tr u s B r , L ; l'ińu£ G ; Mondtry L ; N yrvus G ;
y ) o d c h a r a k t e r y s t y c z n y c h z a c h o w a ń : Bjxyskaùiaa - s z y b k a , g w a ł t o w n a , B a ; C ukerek - l u b i c u k i e r k i . B a ; Gaugan - p s o t n i k , l u b i w y c i ą g a ć n a ś r o d e k p o k o j u r ó ż n e r z e c z y , Cz ; Gorlee - b a r d z o s z y b k i , B ; X ya el - d o k u c z l i w y , s z k o d n i k , B a ; K antor - i m . p s a , k t ó r y c z ę s t o s z c z e k a , C z ; Mu%a - z ł a , d o k u c z l i w a , B , B a , C z , L ; P \e u k a - r u c h l i w a , n i e d u ż a , C z ; Ć ecux - l u b i s i e d z i e ć p r a y p i e c u , Cz ; Vyndrovec - p i e s l u b i ą c y w ł ó c z ę g ę , WB ; V yn d ro vn ik ' j w . ' , L ; Vuucyyga ' j w . ' , L ; Żaruok - i m . p s a , k t ó r y j e d u ż o i ł a p c z y w i e , WB ; 5 ) o d w i e k u z w i e r z ę c i a : S ta r y Cz ;
£.) o d n a z w r a s p s ó w : B o kser B a ; Dirjgo B , Ba2 , B r , C z 2 , WB3, Dok B a , Cz ; L e g a te e Cz ; Uofć!arek\\ U ofaarek B a , Cz ; Mops B a ; P udel Cz ;
%) o d n a z w z e ś w i a t a z w i e r z ę c e g o : Bordug - gw . ' b o r s u k ', C z , G; Dudek L ; Gaoek G; M rufka Cz ; P sû jk a C z , G;
r)) o d n a z w d r o g i c h k a m i e n i : K oral B a ; Perua, P ereuka B4, B r 3 , Ba5 , C z 5 , G 2, L3 , WB5 ; Rubin B2 , Ba2 , B r , Cz ; S a f ï r B a , Cz ;
DO o d i n n y c h a p e l a t y w ó w : Rp.ke B 3 , B a6, B r 4 , C z 5 , G 3 , L 4 , WB4 ; f i g a B , B a , Cz ; P o d zu te k - k t o ś g o p o d r z u c i ł , G.
