A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _________________FOLIA OECONOMICA 16, 1962
41 Andrzej Borowicz
ZNACZENIE GOSPODARKI ZASOBAMI MIESZKAŃIOWYMI I TRUDNOŚCI W JEJ ORGANIZOWANIU
NA PRZYKŁADZIE ŁÓDZKIEJ SPÓŁDZIELCZOŚCI MIESZKANIOWEJ
1. Wstęp
Jednym z i s t o t n y c h mankamentów p o l s k i e j ekonomiki J e s t n i e -d o c e n ia n ie z n a cz e n ia s f e r y e k s p l o a t a c j i . W szelkie podstawowe p r i o r y t e t y , np. w z a k r e s i e p r o f i l u k s z ta łc o n y c h k e d r czy^programowania d z i a ł a l n o ś c i naukowobadawczej, s ą od w ie lu l a t p rzy -znawane s f e r z e in w e s ty c y jn e j, podczas gdy p o trz e b y s f e r y eks-p lo a t a c y j n e j eks-p o z o s ta ją nieodm iennie na drugim eks-p l a n i e . S y tu a cja ta k a ro d z i n iep o k o jące z ja w isk a prowadzące m, in . do o b n iż e n ie efektyw ności w y k o rzy stan ia Już fu n k cjo n ująceg o w gospodarce n a ro -dowej majątku trw ałe g o .
Mankament te n można ta k ż e zaobserwować w g ospodarce mieszka-n io w ej, g d z ie J e s t omieszka-n powodem w ielu ewidemieszka-ntmieszka-nych s t r a t ogólmieszka-no- ogólno-sp o łeczn y ch 1 . N iepraw idłow ości w ynikające z n ie d o c e n ia n ia ra n g i problem atyki e k s p l o a t a c j i zasobów mieszkaniowych mogą okazać s i ę w nadchodzących l a t a c h tym t r u d n i e j s z e do p rz e z w y c ię ż e n ia , że n ie s ła b n ą c y n a c is k p o trz e b ilo śc io w y c h w z a k r e s i e budownictwa mieszkaniowego n ie ja k o auto m aty czn ie s ta w ia na pierwszym m iejscu
2
z a g a d n ie n ia inw esty cyjn e . Jednakże t r z e b a pam iętać o tym, że * Dr, a d iu n k t w Z a k ład z ie Ekonomiki Budownictwa i I n w e s ty c ji I n s t y t u t u Ekonomiki P ro d u k c ji.
1
P o r. uwagi zaw arte na t e n tem at w l ic z n y c h p ra c a c h R. J a j - szczyka.
2
" . . . z a sa d niczym błędem byłoby u to ż s a m ia n ie z a s p o k a ja n ia po-t r z e b mieszkaniowych lu d n o ś c i w yłączn ie z d o spo-ta rc za n iem miesz-kań. D o s ta rc z e n ie m ieszkania może być trak to w an e J e d y n ie jak o warunek wyjściowy z a sp o k a ja n ie p o trz e b mieszkaniowych danej ro-d z in y . R e a liz a c ja p o trz e b mieszkaniowych musi być traktow ana Jako p ro c e s c i ą g ł y , obejmujący c a ły окгез użytkow ania mieszka-n ia " ^ .
Celom n in ie js z e g o a r t y k u ł u J e s t dokonanie p r e z e n t a c j i , w o p a rc iu o uporządkowane p o j ę c i a podstawowe, głównych zadań s p ó ł-d z i e l c z e j g o sp o ł-d a rk i zasobami mieszkaniowymi oraz szczegółowe omówienie dwóch podstawowych ic h g ru p , to znaczy prob lem aty k i u trzy m an ia n a le ż y te g o s ta n u c z y s t o ś c i zasobów mieszkaniowych oraz funkcjonowania s p ó łd z ie lc z e g o zakładu remontowo-budowlanego d la przykładowego u k a z an ia z n a cz e n ia tr u d n o ś c i i z ło ż o n o ś c i zagad-n ie ń , J e k i e w swojej co d z ie zagad-n zagad-n e j p rac y muszą rozwiązywać ełużby gospodarki- z-asobami mieszkaniowymi.
W a r t y k u l e wykorzystano wybrane m ate ra ły f a k t o g r a f ic z n e i wyniki badań uzyskane p rzez u czestników prowadzonego p rzez au-t o r a na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ seminarium dyplomowego na tem at "ocena efektyw ności pracy s łu ż b g o sp o d a rk i z a
-к
sobaml mieszkaniowymi na różnych s z c z e b la c h z a r z ą d z a n ia " , Jak również n i e k t ó r e wyniki prac s tu d ia ln o -b a d aw c zy c h , uzyskanych w e f e k c ie w i e l o l e t n i c h badań kierowanego p rzez a u to r a z e sp o łu pracowników badwczych byłego Ośrodka Infonnacyjno-Badawczego Gospodarki Zasobami Mieszkaniowymi CZSBM o raz obecnego C e n t r a l -nego Ośrodka S tu d ia ln o -P ro jek to w e g o Gospodarki Mieszkaniowej
" In w e s tp ro je k t" CZSBM w Łodzi.
p o g ł ę b i ły s i ę . Obok "tra d y cy jn e g o " s p o łe c z n ie w ie lc e szkodliwego n ie d o c e n ia n ia j e j r o l i , gospodarka zasobami mieszkaniowymi za-czyna bowiem odczuwać negatywne skutk-1 o k reślo n y ch rbzwiązań prawno-ekonomicznych fu n k cjo n u jąc y c h w s f e r z e in w e s ty c y jn e j. Sze-r z e j na t e n tem at p a t Sze-r z R. j a j s z c z y k , System pSze-rawno-eko- prawno-eko-nomiczny in w e s ty c ji mieszkaniowych a z a rz ą d z a n ie zasobami mieszka-niowymi, " B l iu l e ty n C en tra ln eg o Ośrodka S tu d ialn o -P ro jek to w eg o Gospodarki Mieszkaniowej » I n w e s tp r o je k t« " 1979, n r 4 , 3 . 3-7,
^ R . J a j s z c z y k , Problemy i perspektywy s p ó łd z i e lc z e j g o sp o d ark i zasobami mieszkaniowymi, Warszawa 1976, s . 8.
2. A n aliza p ojęć podstawowych
V o b r ę b ie p o d j ę t e j p rob lem aty k i w y stęp ują t r z y , p o zo rn ie b lis k o z n a c z n e , p o j ę c i a podstawowe: p o l i t y k a mieszkaniowa, gospo-darka mieszkaniowa i gospogospo-darka zasobami mieszkaniowymlCg.z.m.).
P o l it y k a mieszkaniowa j e s t Jednym z rodzajów p o l i t y k i eko-nom icznej, j e ż e l i do j e j p o d z ia łu zasto sujem y k ry te riu m bran żo - wości . I s t o t ę p o l i t y k i mieszkaniowej można o k r e ś l i ć w n a stę p u -ją c y sposób: bada z ja w isk a gospodarcze w i c h dynamicznym rozwo-j u , o k r e ś l a c e l e i wyznacza z a d an ia rozw orozwo-ju, w skazurozwo-je i zapewnia ś ro d k i do ic h r e a l i z a c j i , u s t a l a zasady d z i a ł a n i a i d ro g i wiodące do o s ią g a n ia wyznaczonych celów - w z a k r e s i e m ie sz k aln ic tw a . R acjonalna p o l i t y k a mieszkaniowa, aczkolw iek zawsze b ę d z ie wy-padkową d e c y z j i podmiotów J ą prowadzących, powinna być o p a rta na prawach ekonomicznych oraz o k reślo n y c h p r z e s ła n k a c h pozaekonomicznych o c h a ra k te r z e ustrojowym , społecznym bądź te c h -nicznym.
Gospodarka mieszkaniowa J e s t to " d z ia ła ln o ś ć gospodarcza i a d m in is tra c y jn a mająca na c e lu z a s p o k a ja n ie mieszkaniowych po-t r z e b lu d n o ś c i" ^ . Do j e j zadań n ależyj d z i a ł a l n o ś ć in w e spo-ty c y jn a, d yspozycja ( p r z y d z i a ł ) mieszkań oraz u trz y m an ie 1 konserwacja sta n u tec h n icz n e g o budynków.
Gospodarka zasobami mieszkaniowymi (oznaczana w d a ls z e j c z ę ś c i a rty k u łu skrótem g .z .m .) J e s t elementem g o sp o d ark i miesz-kaniow ej. Co do szczegółowego z n a cz e n ia teg o p o j ę c i a n i e ma w l i t e r a t u r z e przedm iotu zgodności^. Wydaje s i ę Jed n ak , że za-równo z punktu w idzenia l o g i k i j a k i d z i a ł a l n o ś c i p rak ty c z -n e j , sta-now isko wyraża-ne w tym z a k r e s ie p rzez A. A-ndrzejewskiego j e s t n a jb a r d z i e j s łu s z n e . Andrzejewski z a k ła d a bowiem d y choto- miczny p o d z ia ł gosp o d ark i mieszkaniowej na d z ia ł a l n o ś ć inw
esty-^ Mała encyklopedia ekonomiczna. Warszawa 1974, s . 585. 5 Ibidem, s , 243.
^ Por. na p rzy k ład poglądy wyrażone na t e n tem at: A. A n d -r z e j e w s k i , Za-rys p o l i t y k i m ieszkaniow ej, Wa-rszawa 1969; T. L e w a n d o w s k i , Gospodarka domami s p ó łd z ie lc z y m i. Pod-stawowe problemy o r g a n i z a c j i 1 ekonomiki, Warszawa 1970.
7
cy jn ą o raz gospodarkę zasobami mieszkaniowymi ' . Zgodni e z t ą k o n c e p c ją , w sz y stk ie czynności i d z i a ł a n i a prowadzone w ramach g o sp o d a rk i mieszkaniowej a n i e związane z d z i a ł a l n o ś c i ą inwes-t y c y j n ą , będą s i ę z a l i c z a ć do go sp o d ark i zasobami mieszkaniowy-mi.
Pod pojęciem gospodarki zasobami mieszkaniowymi n a le ż y zatem rozumieć c a ł o k s z t a ł t zagadnień o rg a n iz a c y jn y c h , te c h n ic z n y c h 1 ekonomicznych związanych z:
- b ie ż ą c ą e k s p lo a ta c ją zasobów,
- utrzymaniem zasobów w należytym s t a n i e technicznym , - m o d ern izacją zasobów,
- rozd ziałem i użytkowaniem mieszkań.
Wymienione w sposób hasłowy elementy g .z .m . wymagają u ś c i ś l e -n i a .
Na b ie ż ą c ą e k s p lo a t a c j ę zasobów s k ła d a j ą s i ę czynności związane z: .
- przejmowaniem do e k s p l o a t a c j i budynków i urządzeń z nimi związanych o raz sprawowaniem nadzoru tech n iczn eg o nad c a ł o ś c i ą zasobów mieszkaniowych,
- p i e l ę g n a c j ą z i e l e n i i utrzymaniem c z y s t o ś c i i porządku oraz bezpieczeństw a przeciwpożarowego w budynkach i ic h o to c z e n iu ,
- zapewnieniem mieszkańcom m ożliwości k o r z y s ta n ia z u słu g komunalnych (woda, k a n a l i z a c j a , wywóz n i e c z y s t o ś c i ) ,
- ob słu g ą a d m in is tra c y jn ą zasobów mieszkaniowych (wymiar i inkaso o p ł a t z.a użytkow anie l o k a l i , prowadzenie k s ią ż e k meldun-kowych, ew idencja zasobów mieszkaniowych l t p . ) .
Z a le ż n ie od te c h n ic z n y c h urządzeń ogrzewania mieszkań o raz kom unikacji pionowej w budynku w gospodarce zasobami miesz-kaniowymi wyodrębnia s i ę d z i a ł a l n o ś ć pomocniczą - gospodarka ciep ło w n icza ( c e n tr a ln e ogrzew anie 1 c e n tr a l n a dostawa c i e p ł e j wody) o raz gospodarka dźwigowa. Mimo bezpośredniego związku z
*7
I s t o t ą p o d z ia łu dychotomicznego j e s t r o z r ó ż n ie n ie w k la s y -fikowanym z b io r z e dwóch c z ę ś c i , z k tó ry c h p ierw sza obejmuje elem enty p o s ia d a ją c e pewną c e c h ę , elem enty wchodzące zaś do grupy d r u g ie j są pozbawione t e j cechy. P o d z ia ł dychotomlczny s p e ł -n ia zatem dwa -niezbyd-ne waru-nki popraw-nego p o d z ia łu - J e s t roz-łąc z n y 1 kompletny. Por. J . G o r y ń s k i , Ekonomika budownict-wa i p o l it y k a budowlana, Warszabudownict-wa 1976, з . 28.
g . z . m . , u s ł u g i c ie p ło w n ic z e i dźwigowe w ykraczają poza podstawo-wy z a k re s u s łu g m ieszkaniowych i muszą być rozpatryw ane o d rę b n ie .
P o j ę c i e u trz y m an ia s ta n u tec h n icz n e g o zasobów m ieszkanio-wych również J e s t d efin io w an e ró żn o ro d n ie^ . Wydaje s i ę je d n a k ,
iż n i e s ł u s z n i e wśród p rz y ta c z a n y c h n a j c z ę ś c i e j d e f i n i c j i zuży-c i a te zuży-c h n izuży-c z n e g o budowlanej zuży-c z ę ś zuży-c i majątku trw ałeg o pomija s i ę koncepcję J . Goryńskiego z a k ła d a ją c ą , iż p ro ce s z u ż y c ia t e j grupy majątku trw ałe g o można p o d z i e l i ć na z u ż y c ie odwracalne i n ieo d w racaln e. W k o n te k ś c ie teg o z a ło ż e n ia pod p ojęciem u t r z y -mania s ta n u te c h n ic z n e g o zasobów mieszkaniowych rozumieć można dokonywanie ro b ó t konserw acyjnych i remontowych niezbędnych
q d la l i k w i d a c j i skutków z u ż y c ia odwracalnego c a łeg o budynku .
K l a s y f i k a c j a remontów może oyć prowadzona według jednego z t r z e c h n a s tę p u ją c y c h k ry te rió w :
- z a k re su rzeczowego ro b ó t remontowych (k o n se rw a c ja , remonty b i e ż ą c e , ś r e d n i e , k a p i t a l n e ) ,
- wysokości nakładów finansowych na wykonanie ro b ó t remonto-wych ( n a j c z ę ś c i e j remonty b ie ż ą c e - remonty k a p i t a l n e ) ,
- ź ró d ła fin an so w an ia ro b ó t remontowych (remonty finansowane z kosztów e k s p l o a t a c j i lu b z funduszów inwestycyjno-rem ontowych; w s p ó ł d z i e l c z o ś c i mieszkaniowej remonty finansow ane ze środków s p ó ł d z i e l n i - zarz ą d cy budynku lub s p ó łd z i e lc y - najemcy lo k a lu m ie sz k aln e g o ).
Mode r n i z a c j a zasobów polega na doprowadzeniu do s ta n d a rd u 1® uznanego w danym momencie za minimalny ty c h zasobów m ieszkanio-wych, k t ó r e , aczkolw iek t e c h n i c z n i e j e s z c z e spraw ne, p r z e s t a ł y odpowiadać wymogom stawianym p rzez użytkowników na s k u te k zuży-c i a moralnego (ekonomizuży-cznego). M odernizazuży-cję d z i e l i s i ę na pod-stawową, do k t ó r e j a k t u a l n i e można z a l i c z y ć p r z y ł ą c z a n i e bu-dynku do s i e c i urząd zeń komunalnych o raz in s ta lo w a n ie w .c. w każdym m ieszkaniu i m o d ern izację d a l e j p o s u n ię t ą , p o le g a ją c ą na zw iększaniu ogólnego komfortu l o k a l u m ieszkalnego. Z a l ic z e n i e --- fi---S zerokiego p rz e g lą d u w ystępujących w tym z a k r e s i e d e f i n i c j i dokonał J a j s z c z y k w cytowanej p rac y Problemy i p e rs p e k ty -w y . . . , s . 9-10.
^ G o r y ń s k i , op. c i t . , s . 165 i n.
10 Stan d ard mieszkaniowy można rozumieć Jako poziom zaspoko-j e n i a Jednostkowych p o trz e b w z a k r e s i e w ie lk o ś c i i J a k o ś c i m lesz- k a n ia .
o k re ślo n y c h d z i a ł a ń do m o d e rn iz a c ji podstawowej lu b m o d e rn iz a c ji d a le j p o s u n ię t e j J e s t z a le ż n e od a k tu a ln eg o poziomu, Jakim
cha-r a k t e cha-r y z u j e s i ę minimalny s ta n d a cha-r d zasobów mieszkaniowych, k tó re g o Jedną z n a jw a ż n ie js z y c h cech w u s t r o j u s o c ja lis ty c z n y m J e s t rozwojowoáó rozumiana Jako s t a ł y "rozwój w z a le ż n o ś c i od k s z ta łto w a n ia s i e warunków ekonomicznych i poziomu akum ulacji s o c j a l i s t y c z n e j " 1 .
3 , T ru d n o ści s p ó ł d z i e l c z e j go sp o d ark i zasobami mieszkaniowymi na p r z y k ła d z ie wybranych j e j zadań
"Z arząd zan ie zasobami mieszkaniowymi obejm uje w ie le d z ia ł a ń o r g a n iz a c y jn y c h , finansowych 1 te c h n ic z n y c h mających na c e lu zapew nienie mieszkańcom n a le ż y ty c h warunków zam ieszkiw ania w
12
danym domu i o s i e d l u " . Sformułowanie to w skazuje na olbrzym ią sp o łe c z n ą r o l ę g .z .m . D z ia ła ln o ś ć t a n a le ż y bowiem do grupy d z i a ł a ń w spółwyznaczających poziom J a k o ś c i ż y c ia o b y w a te li. Tymczasem w c h w ili obecnej z n a c z e n ie t a k i c h k w e s t i i , J s k na p rz y k ła d właściwa p rac a handlu czy n a le ż y te prowadzenie g .z .m . n a b ie r a n ie je d n o k r o t n ie wymiaru problemu p o lity c z n e g o . Spół-d z i e l c z a g .z .m . napotyka a k t u a l n i e na w ie le obiektywnych Jak i subiektywnych t r u d n o ś c i . N ie k tó re z p e r t u r b a c j i w ystępujących w z a k r e s i e dwóch i s t o t n y c h obszarów g . z . m . , to znaczy u t r z y -mania c z y s t o ś c i 1 z i e l e n i o raz u trzym ania s ta n u tec h n icz n e g o budynków, na p r z y k ła d z ie wybranych s p ó ł d z i e l n i n a le ż ą cy c h do wojewódzkiej s p ó ł d z i e l n i m ieszkaniowej w Lodzi, z o s ta n ą n i ż e j za-prezentow ane i poddane a n a l i z i e .
T ru d n o ści w z a k r e s i e u trzy m an ia c z y s t o ś c i .1 z i e l e n i . Według z b io rc z y c h danych, pochodzących z p i ę c i u n ajw ięk szy ch s p ó ł-d z i e l n i mieszkaniowych w Loł-dzi ^ s p ó ł ł-d z i e l n i e t e z a tr u d n ia ł y
O o r y ń s k i , Ekonomika budownictwa, Warszawa 1970-, s . 269. Por. t e ż inne p ra c e teg o a u to r a na tem at t e o r i i s t a n d a r -dów budowlanych.
12 R. J a j s z c z y k , Gospodarka mieszkaniowa, c z . I I , Warszawa 1979, s . 6.
1 ^ Są to s p ó ł d z i e l n i e : Bawełna, P o l e s i e , L o k a to r, O sie d le Młodych i Łódzka S p ó łd z ie ln ia Mieszkaniowa.
p rz y prowadzeniu prac s a n lta m o -p o rz ą d k o w y c h 579 osób1*4. Stanowiło to 259< całk o w iteg o z a t r u d n i e n i a , l i c z ą c wraz z osobami z a t -rudnionymi w J e d n o stk a c h z a p le c z a remontowo-budowlanego.
Wśród badanego p e rs o n e lu w yo d ręb n iają s i ę dwie z a s a d n ic z e grupy: dozorców domowych l i c z ą c a 483 osoby o raz grupa ogrodników i konserwatorów z i e l e n i o l ic z e b n o ś c i 46 osób. T r z e c ia z m ożliwych form z a t r u d n i e n i a s p r z ą t a c z e s ą w badanych s p ó ł d z i e l -n ia c h grupą z-nikomą. Nie o b s łu g u ją o -n i p rz y tym budy-nków miesz-kalnych l e c z J e d y n ie p a r k i n g i , ś c i e ż k i z d ro w ia , g ó r k i saneczko-we i t p .
A n aliza podstawowych cech omawianego p e r s o n e l u , t a k i c h Jak w iek, p ł e ó , poziom w y k s z ta łc e n ia , pozwala zauważyć, iż cz y n n ik i t e o d d z ia ł u ją w w ię k sz o śc i przypadków negatyw nie na ja k o ś ć i wydajność wykonywanej p rac y . Według s ł u s z n e j o p i n i i CZSBM "Ze względu na znaczną u c ią ż liw o ś ć czy n n o ści wykonywanych p rze z d o z o rc ę , f u n k c je dozorców powinny być pow ierzane osobom w p e ł n i sprawnym f i z y c z n i e . Dla n a le ż y te g o p e ł n i e n i a f u n k c j i łą c z n ik a między a d m i n is t r a c j ą a mieszkańcami n iezb ęd n e J e s t by dozorca re p re z e n to w a ł odpowiedni poziom ogólny o ra z p o s ia d a ł u m ie ję tn o ść w sp ó łży cia z ludźm i. Pow ierzanie dozorcy n ie k tó r y c h czy n n o ści konserwacyjnych J e s t d op u szczaln e Je d y n ie w przypadkach, gdy d ozorca p o sia d a odpowiednie k w a l i f i k a c j e o ra z s p e ł n i a wymagania
15
zdrow otne" . Tymczasem p e rs o n e l z a tru d n io n y p rzy r e a l i z a c j i p rac s a n ita m o -p o rz ą d k o w y c h w łó d z k ic h s p ó ł d z i e l n i a c h m ieszkanio-wych c h a r a k te r y z u je s i ę :
- niskim poziomem w y k s z ta łc e n ia ; zw łaszcza gospodarze domów stanow ią grupę pracowników o s z c z e g ó ln ie n i s k i c h k w a lif ik a c ja c h ; znaczny p ro c e n t dozorców n ie ma nawet pełnego podstawowego w y k s z ta łc e n ia ; u d z i a ł pracowników n a j n i ż e j kw alifikow anych wy-n o si powy-nad 1 /5 o g ó lwy-n ej l i c z b y gospodarzy domów, o s ią g a j ą c jed wy-n ak
Są to dane wg s ta n u na d z ie ń 31.12.1977 r . Ponieważ celem n i n i e j s z e j p u b l i k a c j i n i e j e s t dokładna a n a l i z a z a t r u d n ie n i a lec z u k a z an ie podstawowych t r u d n o ś c i w z a k r e s i e s p ó ł d z i e l c z e j g ospodarki zasobami mieszkaniowymi, zatem zam ieszczone w a r t y k u l e dane liczbow e odnoszące s i ę do l a t 19771979 można u z n a ć , w ś w i e t -l e s ta ty c z n e g o vf w ię k sz o śc i przypadków c h a r a k te r u omawianych z j a - wi s k , jak o adekwatne również d la c h w ili o b e c n ej.
А ц
w t a k i c h s p ó ł d z i e l n i a c h Ja k O s ie d le Młodych czy Łódzka Spół-d z i e l n i a Mieszkaniowa b l is k o 30$; c h a r a k te r y s ty c z n e , iż n i e ty lk o pracownicy n a j s t a r s i , a l e również znaczny p r o c e n t p r a -cowników w s i l e wieku n i e ma pełnego w y k s z ta łc e n ia podstawo-wego ;
- wysokim poziomem sfem inizow ania wynoszącym w g r u p ie do-zorców domowych 55$; J e ż e l i p a m ię ta ć , że c h a r a k t e r p rac y gospod arza gospodomu wymaga c z ę s to znacznego w ysiłku fiz y c z n e g o , gospodo k tó -rego k o b ie ta n i e j e d n o k r o t n ie n i e J e s t z d o ln a , o raz że dozorca powinien dokonywać drobnych naprai» i czynności zapew niających sprawne funkcjonow anie w sz y stk ic h elementów wykończenia i wypo-s a ż e n ia tec h n icz n e g o budynku, t a k wywypo-soki u d z ia ł k o b ie t w oma-w ianej g r u p ie z a tr u d n ie n i a t r z e b a o c e n ić negatyoma-w nie.
Negatywne o d d ziały w an ie omówionych czynników J e s t Je sz c z e dodatkowo p o g łę b io n e , zwłaszcza w g r u p ie gospodarzy domów, przez brak pozytywnych motywacji do p o d ję c ia p rac y . Jedynym motywem J e s t bowiem n i e j e d n o k r o t n ie o b i e t n i c a u zy sk an ia m ieszkania s łu ż -bowego.
Również t r z e c i , obok edukacyjnego i motywacyjnego, element u z b r o j e n ia p r a c y , Jakitn J e s t u z b r o j e n ie te c h n i c z n e , w przypadku p rac sanitarr.oporządkow ych w badanych s p ó ł d z i e l n i a c h p o z o sta -wia w ie le do ż y c z e n ia . Obecnie p rac e sa n ita m o -p o rz ą d k o w e są wykonywane głów nie p rz y u ż y c iu s p r z ę t u tra d y c y jn e g o . Wyposaże-n ie w m a t e r i a ły o raz w s p r z ę t tra d y c y jWyposaże-n y , zarówWyposaże-no co do i l o ś c i Ja k i J a k o ś c i , n i e pozostaw ia w ie le do ż y c z e n ia , aczkolwiek p o d k re ś la s i ę konieczność c z ę s t s z e j n iż d o ty ch czas moderniza-c j i t e j grupy s p r z ę t u , n i e d o s ta te moderniza-c z n y J e s t n a to m ia st w stosunku do i l o ś c i koniecznych do wykonania p rac s to p i e ń z a sp o k o je n ia p o trz e b w z a k r e s i e s p r z ę t u mechanicznego. O becnie, w użytkowa-n iu ir.ożużytkowa-na sp o tk ać J e d y użytkowa-n ie użytkowa-n a s tę p u ją c e typ y s p r z ę tu mechaużytkowa-niczużytkowa-nego z a m ia ta rk ę ręczn ą ZR-1, z a m ia ta rk ę chodnikową ZCh-1, k o s ia rk ę trawnikową KT121 o raz z a m ia ta rk i u l ic z n e ZUS-12 i ZUM - 1 . Zde-cydowanie n ie d o s t a te c z n e j e s t rów nież, w stosunku do p o trz e b , z a o p a t r z e n i e w l e k k i s p r z ę t tra n s p o rto w y .
B a rd z ie j powszechne w y k o rzy stan ie s p r z ę tu mechanicznego w p rac a c h sa n itarn o -n o rząd k o w y ch J e s t u tru d n io n e n i e ty lk o poprzez b r a k i w ii o;' c i s p r z ę t u , lec z ta k ż e poprzez:
-l e n i o s ie d -lo w e j, k t ó r e n ie u w z g -lę d n ia ją s z e r o k o ś c i rob o czej ko-s i a r e k o raz i c h z w r o tn o ś c i,
- w y s ta ją c e ponad p o w ierzch n ię chodników k ra w ę ż n ik i, co u t -ru d n ia t r a n s p o r t k o s ia r e k i powoduje n ie b e z p ie c z e ń stw o uszkodze-n ia i c h c z ę ś c i tuszkodze-n ą c y c h ,
- b rak c z ę ś c i zamiennych, baz naprawczych i pomieszczeń do przechowywania i k o n se rw ac ji s p r z ę t u .
T rudności w należytym utrzym aniu s ta n u c z y s t o ś c i w s p ó łd z ie lc z y c h zasobach mieszkaniowych wywołane n is k ą J a k o ś c ią za -tru d n io n e g o p e rs o n e lu o raz brakami w z a k r e s i e te c h n ic z n e g o , edukacyjnego i motywacyjnego u z b r o j e n ia p rac y z w ię k sz a ją s i ę na s k u te k o d działyw ania wadliwych rozw iązań w z a k r e s i e o rg a n iz a -c j i i wynagradzania p ra -c y . Wśród podstawowy-ch mankamentów w tym z a k r e s i e wymienić n a le ż y j n ie d o s k o n a ło ś c i w z a ło ż e n ia c h obowiązującego systemu wynagrodzeń i w yn ik ające z teg o n ied o -s t a t e c z n i e -s i l n e bodźcowe o d d ziały w an ie p ł a c , p o w ie rz a n ie ' dozorcom do o b s łu g i n adm iernie dużych rejonów o raz n i e d o s t a t e -c z n ie efektywną k o n t r o l ę nad i-c h p ra -c ą .
Mankamenty w z a ło ż e n ia c h i odd ziały w an iu bodźcowym systemu p ła c z o s ta n ą omówione w o d n ie s ie n iu do dozorców domowych s t a -nowiących n a j l i c z n i e j s z ą grupę p e rs o n e lu odpow iedzialnego za u trzy m an ie c z y s t o ś c i 1 z i e l e n i .
Wynagrodzenie gospodarzy domów s k ła d a s i ę w c h w ili obecnej z p ła c y z a s a d n ic z e j o raz o k reślo n y c h p rz e p is a m i dodatków i p re -m ii. Wysokość z a s a d n ic z e j c z ę ś c i p ła c j e s t u z a le ż n io n a od w ie lk o ś c i c a łk o w ite j obsługiw anej pow ierzchni e k s p lo a ta c y jn e j - z ew n ętrzn ej Ctzn. po w ierzch n i j e z d n i , chodników i t d . ) oraz wew-n ę tr z wew-n e j ( tz wew-n . pow ierzchwew-ni k l a t e k schodowych, l a m p e r i i , ok ien l t d . ) , z wyłączeniem terenów z ie lo n y c h . Wysokość m iesięcznych stawek p ła c y z a s a d n ic z e j w z a le ż n o ś c i od rozmiarów ob sługiw anej pow ierzchni e k s p lo a ta c y jn e j j e s t o k re ś lo n a ś c i ś l e w y łączn ie w
2
p r z e d z i a l e od 3000 do 7000 m pow ierzchni e k s p l o a t a c y j n e j . W przypadku o b słu g iw an ia p rzez dozo rcę p o w ierzch n i e k s p lo a t a c y j
-2
nej m n ie jsz e j n iż 3000 m wysokość m ie s ię c z n e j p ła c y z a s a d n i-c z e j u s t a l a s i ę p r o p o r i-c j o n a l n ie do w ie lk o ś c i f a k t y c z n i e o b s łu -giwanej p o w ie rz c h n i. N atom iast w przypadku, gdy obsługiwana
2
pow ierzchnia p rz e k ra c z a 7000 m , brak J e s t zasad o k r e ś la ją c y c h p r o g r e s ję m ie s ię c z n e j sta w k i p ła c y z a s a d n i c z e j . Zważywszy, Aż
9 w ielu gospodarzy domow o b s łu g u je re jo n y l i c z ą c e pona-! r. ,
o czym j e s t mowa w d a l s z e j c z ę ś c i a r t y k u ł u , b ra k wyraźnych zasad o k r e ś l a ją c y c h p r o g r e s j ę d la p r z e d z ia ł u ponad 7000 m n a le -ży uznać za p ierw szy i s t o t n y mankament systemu wynagrodzeń. Dragim isto tn y m mankamentem j e s t niepraw idłow y u d z i a ł s t a -ł e j i ruchomej c z ę ś c i p -ł a c . S t r u k tu r a t a , w ś w i e t l e obowi ązu-ją c y c h p rzep isó w płacowych, z a k ła d a u d z i a ł s t a ł e j c z ę ś c i p ła c w p ła c y c a łk o w ite j na poziom ie od U7% do 54$. J e s t t o u d z i a ł z b y t n i s k i , k tó ry musi ro d z ić te n d e n c je do s t a b i l i z a c j i rucho-mej c z ę ś c i p ła c y i p r z e k s z t a ł c a n i a j e j w ro d z a j s ta ł e g o do-datku do p ła c y z a s a d n i c z e j . Tymczasem s t a b i l i z a c j a ruchomej c z ę ś c i p ła c y j e s t zjaw isk iem wysoce niek o rzy stn y m , ja k o że od-b i e r a j e j c h a r a k t e r od-bodźcowy1^ .
Tak w ięc, c h o c ia ż w gospodarce s o c j a l i s t y c z n e j " głównymi bodźcami m a te ria ln e g o z a in te r e s o w a n ia są p ła c e i premie*1”1^ , to jed n a k w omawianej g r u p ie z a tru d n io n y c h systém p ł a c fu n k c je bodźcowe s p e łn i a n ie e fe k ty w n ie . Potwierdzeniem t e j t e z y są wy-n i k i ekor.orietryczwy-nej a wy-n a li z y bodźcowej f u wy-n k c j i p ła c gospodarzy domów z a tru d n io n y c h w p i ę c i u łó d z k ic h s p ó ł d z i e l n i a c h m ieszka-niowych. Zbadano z a le ż n o ść pomiędzy grupą p i ę c i u zmiennych (w iek , p ł e ć , w y k s z ta łc e n ie , s t a ż i w ielk o ść ob sługiw anej po-w ie rz c h n i) oraz po-w ysokością p ła c y . Ogólna p o s ta ć modelu, k tó ry o p i s u j e z a le ż n o ść p ła c y gospodarzy domów od czynników, k tó re j ą w yznaczają j e s t n a s tę p u ją c a ;
Y « fCx.jXgXyc^x.p + Ł, gdzieś x, - wiek pracow nika,
- p ł e ć ,
Xj - w y k s z ta łc e n ie , x^ - s t a ż p r a c y , *
x^ - w ie lk o ść ob sługiw anej po w ierzch n i e k s p lo a t a c y j n e j , С - s k ła d n ik losowy, w którym zaw iera s i ę wpływ w sz y stk ic h czynników przypadkowych, o k r e ś l a ją c y c h wysokość p ł a c y , n ie p r z y j ę -ty c h do modelu.
Ekonomia p o lit y c z n a s o c ja liz m u , re d . M. N a s i ł o w -s k i . War-szawa 1972, -s . ^13-^22.--- .
Model o p is u ją c y z a le ż n o ść wysokości p la c od czynników, k tó -r e J ą o k -r e ś l a j ą s k ła d a s i ę z t -r z e c h n a s tę p u ją c y c h -równań:
Y - 1790 + 243x^ + 5,6х^ + 0 ,0 6 x 5 + i ,
Y «. 2400 + 9x1 + 1 ,8x/+ + 0 ,067x5 + L , Y - 2393 + 379x2 + 3 ,5 x 4 + 0 , 0 6 ^ + L .
P o szczególne równania modelu o p i s u j ą badaną z a le ż n o ść odpo-wiednio w o d n ie sien iu do k o b i e t , mężczyzn o raz c a ł e j badanej g ru py p e rs o n e lu . W równaniach podkreślono t e param etry s t r u k t u -r a l n e , k tó -ry c h poziom i s t o t n o ś c i w skazuje na s i l n e oddziaływ a-n i e a-na zmiea-na-ną ea-ndogea-nicza-ną. Ogóla-na i a-n t e r p r e t a c j a uzyskaa-nych wyników pozwala zauważyć, i ż wysokość p ła c gospodarzy domów J e s t w bardzo znacznym s to p n iu u z a le ż n io n a od wpływu czy n n i-ków przypadkowych. W g r u p ie k o b i e t i s t o t n i e j s z y wpływ na po-ziom uzyskiwanych zarobków miał s t a ż p rac y o raz w ielk o ść ob-słu g iw a n e j p o w ie rz c h n i. Nie stw ierd zo n o n a to m ia s t wpływu na wy- wysokość p ła c y wieku i w y k s z ta łc e n ia . W g r u p ie mężczyzn i s t o t -ność parametrów o k a z ała s i ę J e s z c z e n i ż s z a . Jedyną zmienną, wy-k a z u ją c ą og ran iczo n y związewy-k z wysowy-kością p ła c b y ła w ielwy-kość obsługiw anych zasobów. W c a ł e j badanej zb io ro w o ści zmiennymi mającymi I s t o t n y wpływ na poziom wynagrodzeń o k a z ały s i ę : p ł e ć , s t a ż pracy o raz w ielk o ść obsługiw anej p o w ierzch n i.
Tak więo kolejnym wnioskiem, J a k i n a le ż y p o staw ić o c e n ia -j ą c system wynagrodzeń gospodarzy domów -j e s t s tw ie r d z e n ie p e łn e j n ie z a le ż n o ś c i uzyskiwanych p ła c od posiadanego p rzez pracownika w y k s z ta łc e n ia . W g r u p ie mężczyzn podobną n i e z a le ż -ność zaobserwowano ta k ż e w o d n i e s i e n iu do s ta ż u p r a c y , co równ ie ż J e s t zjaw isk iem wysoce równegatywrównym, zw łaszcza p rzy c a łk o -witym braku z a le ż n o ś c i wysokości wynagrodzeń od poziomu wy-k s z t a ł c e n i a .
Zbyt n i s k i c z ę s to poziom c z y s t o ś c i w ie lu o s i e d l i s p ó ł -d z ie lc z y c h wynika z f a k t u , iż gospodarzom domów powierza s i ę do o b s łu g i n ie d o p u s z c z a ln ie duże r e jo n y , k tó ry c h w sposób nale ż y t y je d e n człow iek ob słu ży ć n ie j e s t w s t a n i e . Według s ł u -sz n e j o p i n i i CZSBM dozorca domowy " . . . by móc prawidłowo wyko-nywać swoje obowiązki może mleć pod swoją op iek ą 1-3
'ouJyn-2
k i o ł ą c z n e j pow ierzchni użytkow ej około 3 ty 3 . m i s to s u n kowo n i e w i e l k i e j po w ierzch n i chodników, J e z d n i i terenów z i e -lo n y ch "1 0 . W łó d z k ic h s p ó łd z ie lc z y c h o s ie d l a c h mieszkaniowych l i c z b a budynków m ieszkalnych p rzy p a d a ją c y c h na Jednego gospoda-rza donaj m ie śc i s i ę co prawda w wyżej określonym p r z e d z i a l e , 2 Jednak ponieważ s ą t o z re g u ły budynki d u ż e , zatem l i c z b a m po w ierzch n i użytkowej p rz y p a d a ją c a na Jednego dozo rcę wynosi od 4200 m2 p .u . do 8100 m2 p .u . Średnio b io rą c J e s t t o dw ukrotnie w ięcej n iż p rze w id u ją z a ło ż e n ia CZSBM.
Do podobnych wniosków można d o jś ć również porównując ro z -O m iary rejonów , w zasobach s p ó łd z ie lc z y c h wyrażone i l o ś c i ą m pow ierzchni e k s p l o a t a c y j n e j , powierzanych do o b s łu g i łódzkim do-zorcom z wynikami pomiarów p r a c o c h ło n n o ś c i oraz przeprowadzo-nymi na t e j podstaw ie o b lic z e n ia m i g r a n ic z n e j w ie lk o ś c i rejo n u Jednego dozorcy. Z dokonanych o b lic z e ń wynika, iż r e j o n Je d n
e-2
go dozorcy powinien wynosić około 6500 m p o w ierzch n i e k sp lo a -t a c y j n e j , pod warunkiem wprowadzenia m o d y fik a cji w re g u la m in ie
2
p r a c y , o raz około 2100 ra p o w ierzch n i e k s p lo a ta c y jn e j w p rz y -19
padku utrzymywania regulaminu a k t u a l n i e obowiązującego . W
,
уc h w ili obecnej ś r e d n i a pow ierzch n ia rejo n u wynosi około 6000 m pow ierzchni e k s p lo a t a c y j n e j . Ponieważ m o d y fik a cji w regulam i-n ie pracy dozorców i-n i e wprowadzoi-no, zatem p o w ierzch i-n ię t ę n a le ż y o d n ieść do uzyskanego d l a porównywalnych warunków
wy-2
niku te o re ty c z n e g o 2100 m pow ierzchni e k s p lo a t a c y j n e j . Porów-n a Porów-n ie to prowadzi do wPorów-niosku, że fa k ty c z Porów-n a w ielkość rejo n u jednego gospodarza domu j e s t b l is k o t r z y k r o t n i e wyższa od po-ż ą d a n e j.
T rid n o ś c l w funkcjonowaniu s p ó łd z ie lc z e g o zakładu remonto-wo-budowlanego na p r z y k ła d z ie RSM "L okator". Zadanie utrzym ania zasobów w należytym s t a n i e technicznym s p e łn i a w RSM
"Loka-*18 •
J a j s z c z y k , Cospodarka m ieszkaniow a.. . , s . 90. 19 P o stu lat modyfikacji zasad aktualnie obowiązującego regula-minu p rac y gospodarzy domów ’wydaje s i ę w p e ł n i uzasad n io n y . Obecny regulam in zaw iera bowiem ta k wygórowane ż ą d an ia j a k na przy k ład nakaz r y c i a o k ien na k l a tk a c h schodowych dw anaście razy w c iąg u roku. 0 żąd an iach tego typu z góry wiadomo, że n ie będą re s p e k to wane. Tymczasem za m iesz c z an ie wśród wymogów regulam inu p o stan o -wień n ie r e a ln y c h wywołać może lekceważący sto su n ek również do po-z o s ta ł y c h jeg o punktów.
________________ Znacsenio b’03P0d'4‘k l zasobami mieszkaniowymi___________ t o r " s łu ż b a remontowa z o rg a nizowana, zgodnie z wytycznymi CZSBM, w form ie:
- zak ład u remontowo-budowlanego p rac u jąc e g o na rzecz c a ł e j s p ó ł d z i e l n i ,
- zespołów budowlano-remontowych zorganizow anych p rz y w szyst-k ic h a d m i n is t r a c j a c h s p ó ł d z i e l n i .
Zakład remontowo-budowlany podlega z a s tę p c y d y r e k to r a s p ó ł-d z i e l n i ł-do spraw i n w e s t y c j i . Zespoły remontowo-buł-dowlane są poł-d- podporządkowane kierownikom poszczególnych o s i e d l i . P r o f i l d z i a ł a l -n o śc i zakładu budowla-no-remo-ntowego o raz zespołów budowlano- -remontowych J e s t z b liż o n y , różny J e s t n a to m ia s t t e r y t o r i a l n y z a s ię g i c h p ra c y i możliwości wykonawcze. D z ia ła ln o ś ć obu ty ch Je d n o ste k w ramach s p ó ł d z i e l n i J e s t jed n a k ze sobą ś c i ś l e sko-relow ana. Do podstawowych zadań zak ła d u remontowo-budowlanego n a le ż y :
- z a s p o k a ja n ie p o trz e b remontowo-budowlanych s p ó ł d z i e l n i , - wykonywanie o k reślo n y c h ro b ó t in w esty cy jn y ch , . - wykonywanie u s łu g remontowo-budowlanych na rzecz mieszkań-ców,
- r e a l i z a c j a p r o d u k c ji pom ocniczej.
Szczegółowe dane u k a z u ją c e w artość i s t r u k t u r ę p r o d u k c ji podstawowej zakładu zestaw iono w t a b . 1.
T a b e l a 1 W artość, s t r u k t u r a i dynamika p ro d u k c ji podstawowej zak ład u
budow-la n o - remontowego s p ó ł d z i e l n i "Lokator" w l a t a c h 1974-1978 Produkcja podstawowa
Rok ogółem remonty i , konserw acje t y c j einwes- u s ł u g i d la mieszkań-ców p o z o s ta łe roboty 1 2 3 4 5 6 A. Ceny 1971 ( t y s . z ł) 1974 27 511 13 950 7 950 1 647 3 964 1975 31 803 17 844 4 869 1 93О 7 160 1976 35 002 21 935 5 817 1 419 5 831 Ceny 1976 ( t y s . z ł ) 1976 45 434 28 446 7 469 1 419 8 100 1 9 7 7 49 159 30 759 7 916 2 529 7 955
T abela 1 (cd .) 1 2 3 4 5 6 1978 54 035 31 257 13 131 2 956 6 691 B. Wskaźniki s t r u k t u r y ( # ) 1974 100,0 50,71 28,90 5,99 14,40 1975 100,0 56,11 15,31 6 ,0 7 22,51 1976 100,0 62,67 16,62 4,05 16,66 1976 100,0 62,61 16,44 3.12 17,83 1977 1 00,0 62,57 1 6 ,10 5 ,14 16,19 1978 100,0 57,84 24,30 5 ,4 8 12,38 C. Wskaźniki dynamiki 1974 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 1975 .1 1 5 , 6 0 127,91 61,24 117,18 180,62 1976 127,23 157,24 7 3,17 86,16 147,10 1976 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 1977 108,20 108,13 105,98 17e ,22 9e,21 1978 118,93 109,88 175,81 208,31 82,60 Ź r ó d ł o : H. R a d k i e w i c z , Podstawowe problemy efek ty w n o śc i d z i a ł a n i a z a p le c z a remontowego w s p ó ł d z i e l c z o ś c i bu-downictwa mieszkaniowego, Lódź 1979 (maszynopis z n a jd u je s i ę w Z a k ła d z ie Ekonomiki Budownictwa i I n w e s ty c ji I n s t y t u t u Ekonomiki P r o d u k c ji ) . •
Z p rzed staw io n y ch danych wynika, iż tempo w z ro stu w ś c i remontów i k o n se rw ac ji j e s t n i ż s z e od tempa w zrostu w arto-ś c i ro b ó t inw esty cyjn y ch i u s łu g d la mieszkańców. Z k o l e i dane o b r a z u ją c e u d z i a ł poszczególnych rodzajów ro b ó t w p ro d u k c ji podstawowej ogółem w sk azują, iż u d z i a ł remontów i konserwa-c j i 3pada, a konserwa-c a ły w zro st p ro d u k konserwa-c ji podstawowej odbywa s i ę po-p rzez w zro st w a r to ś c i ro b ó t inw estycyjnych i u s łu g d l a a i e s z - kańców. N a stęp u je przy tym jed n o czesn y spadek u d z ia ł u rob ó t d la obcych zleceniodawców.
Z omówionych danych wynika, iż o b e c n ie p ra c e remontowe dominują nad innymi zadaniam i z a k ła d u . Jednakże u d z ia ł ro b ó t re -montowych w c a łk o w ite j p ro d u k c ji podstawowej m ale je . Tendencja t a j e s t zgodna z zam ierzeniam i zarządu s p ó ł d z i e l n i , k tó r e
sprow adzają s i ę do w yp ro filo w an ia d z i a ł a l n o ś c i zak ład u na p r a ce o c h a ra k te r z e inwestycyjnym i usługowym, a w z a k r e s i e re -montów - w y łączn ie do re-montów gruntownych i m o d e r n iz a c ji. Re-monty b ie ż ą c e i konserw acje byłyby wykonywane p rze z z e sp o ły re-montowo-budowlane d z i a ł a j ą c e p rzy a d m in is t r a c j a c h poszczególnych o s i e d l i .
W c e lu pełnego u k a z an ia czynników . k s z t a ł t u j ą c y c h w ielk o ść p r o d u k c ji zak ła d u budowlano-remontowego n a le ż y zbadać:
- s t a n i s t r u k t u r ę z a t r u d n i e n i a ,
- w ie lk o ść i s t r u k t u r ę środków trw a ły c h , - rozm iary z u ż y cia m ateriałó w budowlanych.
S ta n i s t r u k t u r a z a t r u d n i e n i a . Na w yniki uzyskiwane w go-sp o d arce remontowej RSM "L o k a to r", podobnie j a k w przypadku każdej zorganizow anej d z i a ł a l n o ś c i l u d z k i e j , n a j i s t o t n i e j s z y wpływ w yw ierają zaangażowani w t e j p rac y l u d z i e . S tan z a tr u d n i e n i a J e s t czynnikiem wyrażającym zd o ln o ść p ro d u k cy jn ą , n a to -m iast s t r u k t u r a z a t r u d n i e n i a , a p rz e d e wszystki-m k w a l if i k a c j e z a tru d n io n y c h i ic h sto su n e k do wykonywanej p ra c y d e c y d ują w znacznej m ierze o e fek ty w n o ści podejmowanych d z i a ł a ń .
Stan i s t r u k t u r ę z a t r u d n ie n i a w badanym z a k ła d z ie p rze d -sta w ia t a b . 2. T a b e l a 2 S tr u k tu r a z a t r u d n i e n i a w z a k ła d z ie budowlanoremontowym s p ó ł d z i e l -n i "L okator" w l a t a c h 1974-1978 (9í) Z a tru d n ie n ie 1974 1975 1976 1977 1978 Pracownicy: p ro d u k c ji podstawowej 4 9 ,3 5 0 ,2 52,0 55,1 51,9 p r o d u k c ji pomocniczej 7 ,9 7 ,2 7 ,8 7 ,8 9 ,0 u s łu g produkcyjnych 13,4 1 3 ,9 11,1 7 ,5 8,1 o b s łu g i 5,5 5 ,2 5 ,9 6 ,7 6 , 9 i n ż y n i e r y j n o - t e c h n ic z n i 13,1 14,5 14,4 14,8 13,6 a d m in is tra c y jn o -b iu ro w i 1 0 ,8 9 ,0 8 ,8 8,1 10,5 Ż r ó d ł o : J a k do ta b . 1.
W l a t a c h 1974-1478 z a t r u d n i e n i e ogółem w z a k ła d z ie budowla-no- remontowym p o w o li, aczkolw iek s y s te m a ty c z n ie w z r a s ta ło . Śred-n ie roczŚred-ne tempo w zrostu wyŚred-nosiło około 1% z tym, że w 1978 r . n a s t ą p i ł wyraány, bo o 1 7 ,6Й w z ro st ogółu z a tru d n io n y c h . W dużej m ierze był on wywołany p rz y ję c ie m p rzez z a k ła d nowych zadań w z a k r e s i e r e a l i z a c j i budownictwa Jednorodzinnego.
Z danych z aw arty ch w t a b , 2 wynika, że n a j l i c z n i e j s z ą grupę wśród z a tru d n io n y c h sta n o w ią pracownicy p ro d u k c y jn i, k tó ry c h u d z i a ł w całkowitym z a tr u d n ie n i u w l a t a c h 1974-1977 wa-h a ł s i ę w g r a n ic a c wa-h od 68 do 719í. W 1978 r . zanotowano znacz-ny spadek u d z ia ł u pracowników produkcyjznacz-nych w z a tr u d n ie n i u ogó-łem. B liż s z a a n a l i z a t e j k a t e g o r i i z a tru d n io n y c h wykazuje, iż spadek t e n w ią z a ł s i ę ze spadkiem u d z ia łu z a tru d n io n y c h w p r o d u k c ji podstawowej p rzy Jednoczesnym w z ro śc ie z a tr u d n ie n i a w g r u p ie robotników p r o d u k c ji pomocniczej i u s łu g produkcyj-nych.
Dane d o ty czące l a t 1974-1977 wykazują, iż z a t r u d n i e n i e ro-botników p r o d u k c ji pomocniczej utrzymywało s i ę niem al na n ie zmienionym poziom ie, mimo w zrostu w ie lk o ś c i p r o d u k c ji w z a k ła -d z ie . Wzrost ich l i c z b y w 1978 r . j e s t wynikiem t r u -d n o ś c i w z a o p a tr z e n iu w n iezbędne m a t e r i a ły budowlane, k tó ry c h produk-c j ę z a k ła d m usiał rozwinąć we własnym z a k r e s i e .
Korzystnym zjaw iskiem j e s t m alejący u d z ia ł pracowników umy-słowych w całkowitym z a tr u d n ie n i u . Odstępstwo od t e j tenden-c j i , j a k i e w y s tą p iło w 1978 r . tłum atenden-czy s i ę tym, iż zm niejszona w l a t a c h 1974-1977 l i c z b a pracowników a d m in istra c y jn o -b iu ro w y c h p rz y dużym w z ro ście zadań produkcyjnych zak ła d u o k a z ała s i ę ju ż na t y l e n i e w y s ta r c z a ją c a , że czynnik t e n s t a ł s i ę i s t o t -nym hamulcem ogólnego rozwoju zak ła d u .
Ważne ze społecznego punktu w idzenia p ra c e budow lano-re- nor.towe wymagają od pracowników odpowiedniego przygotow ania za-wodowego, możliwego do u z y sk an ia ty lk o poprzez w y k s z ta łc e n ie i s t a ż p r a c y , o ra z p o c z u cie o d p o w ie d z ia ln o śc i za wykonywaną p r a c ę . S y tu a c ja w tyra z a k r e s i e w badanym z a k ła d z ie j e s t wysoce n ie z a d o w a la ją c a . Poziom k w a l i f i k a c j i z a ło g i p r z e d s ta w ia ją dane zcw arte w ta b . 3.
N a j l i c z n i e j s z ą grupę wśród z a tru d n io n y c h w z a k ła d z ie w l a -t a c h 1974-1973 s -t a n o w i l i pracownicy o w y k sz -tałc en iu pods-tawowym i niepełnym podstawowym, a więc bez żadnego przygotowania
zawodowego. N a jn iż sz y u d z i a ł w z a tr u d n ie n i u ogółem stan o w ią p r a -cownicy z w ykształceniem wyższym. Ich l i c z b a w sk azuje, iż na-wet n i e w sz y stk ie stan o w isk a d y r e k t o r s k i e w z a k ła d z ie s ą obsa-dzone p rze z pracowników z w ykształceniem wyższym.
T a b e l a 3 Poziom k w a l i f i k a c j i pracowników zak ład u budowlano-remontowego
s p ó ł d z i e l n i "Lokator" (%) Poziom w y k s z ta łc e n ia pracowników 1974 1975 1976 1977 1978 Wyższe 0 ,8 1,1 1 .5 0 ,8 0 ,9 ś r e d n i e zawodowe 16,5 17,1 1 7,6 14,6 20,8 Ś re d n ie ogólne 4 5 3.0 4 ,6 * .7 5 ,3 Z asadnicze zawodowe 18,9 19,4 16,5 20,5 1 8,2 N iepełne podstawowe 59,3 59,4 5 9 ,8 5 9 ,4 5 4 ,8 Ż r ó d ł o : Jak do t a b . 1.
O cen iając s y t u a c j ę w z a k r e s ie przygotow ania zawodowego pracowników n a le ż y s t w i e r d z i ć , i ż w z a s a d z ie ponad 64# ogółu z a tru d n io n y c h , to J e c t pracownicy z w ykształceniem niepełnym pod-stawowym, podstawowym ukończonym i średnim ogólnym w l a t a c h 1974-1978 n ie p o s ia d a ła żadnego przygotow ania do p racy w budow-n ic tw ie . Z o s t a l i obudow-ni p rzy u c z e budow-n i do wykobudow-nywabudow-nia zawodu. Ozbudow-naki poprawy s y t u a c j i obserw uje s i ę w 1978 r . , tru d n o Jednak oce-n i ć , czy będą ooce-ne m iały c h a r a k t e r tr w a ły .
Faktem J e s t , iż znaczna c zęść pracowników t r a f i a do z a k ła -du budowlano-remontowego przypadkowo, a n i e w wyniku św iado- mego wyboru. Wielu spośród n ic h t r a k t u j e swoje m iejsoe p r a - CV i n ie k ie d y również zawód p rz e jś c io w o . O świadomej p o l i t y -ce kadrowej Jak również o doborze k a d r n i e może być w t e j s y t u a c j i mowy. Również z a c h ę ty pracowników do u z u p e łn ia n ia wyk s z t a ł c e n i a n ie p rzynoszą pozytywnych r e z u lta tó w . Znaczne n ie -dobory z a t r u d n ie n i a w budownictwie powodują, iż stosow anie P r e s j i a d m in is tra c y jn y c h w tym w zg lęd zie n ie o d n o si pożądanych skutków.
Osobnym, bardzo złożonym problemem, k t ó r y ma n ie w ą tp liw ie ś c i s ł y związek również z k w a lifik a c ja m i z a tru d n io n y c h oraz
z n a jd u je o d z w ie r c ie d le n ie w w ydajności i j a k o ś c i wykonywanej p r a c y , J e s t f l u k t u a c j a k a d r (.tab. 4 ) .
T a b e l a 4 W spółczynniki p ły n n o śc i k a d r w z a k ła d z ie budowlano-remontowym
s p ó ł d z i e l n i "Lokator"
W spółczynniki 1974 ,1975 1976 1977 1978
Z a tr u d n ie n ie ogółem 231,8 251 ,5 2 5 1,7 256,2 301,5 Pracownicy z w o ln ie n i na
w łasną prośbę (W) 30 41 18 27 32
P racow nicy, k tó rz y samowolnie
o p u ś c i l i p ra c ę (S) 36 36 35 35 66
Współczynnik p ły n n o śc i
P - V s 28,5 30,6 21,1 2 4 ,2 32,5
Ź r ó d ł o : J a k do t a b . 1.
Z danych przed staw io n y ch w t a b e l i wynika, iż w ciągu każ-dego reku zw a ln ia s i ę z p rac y znaczna część z a tru d n io n y c h . W 1976 r . co t r z e c i e m ie js c e p rac y w z a k ła d z ie b yło obsadzone p rze z nowego pracow nika.
J a k wynika z t e j a n a l i z y , w c h w ili obecnej podstawowe k w e stie w iążące s i ę z z a tru d n ie n ie m w z a k ła d z ie remontowo--budowlanym stą n o w ią i s t o t n ą b a r i e r ę ta k d l a rozwoju zakładu j a k i d l a poprav/y efek ty w n o ści gospodarowania w z a k ła d z ie .
Wielkość 1 s t r u k t u r a środków trw a ły c h . Sprawna r e a l i z a c j a zadań produkcyjnych p rze z z a k ła d wymaga odpowiedniego wyposa-ż e n ia te c h n ic z n e g o poszczególnych stan o w isk p rac y o raz niezbęd-nych środków p r o d u k c ji. In fo rm a c ję o w ie lk o ś c i i s t r u k t u r z e m ajątku trw ałeg o zak ła d u w l a t a c h 1974-1978 zaw iera t a b . 5.
Z danych zaw artych w t e j t a b e l i wynika, iż w a rto ść m ająt-ku trw ałe g o zak ład u na p r z e s t r z e n i porównywalnego (pod wzglę- dera sposobu z a l i c z a n i a środków m a te rialnych do grupy majątku trw a łe g o ) okresu l a t 1976-1978 w z r a s t a ła ro c z n ie ś re d n io o p rze-s z ło 50$i. Rosnące nakłady b y ły przezn aczan e głów nie na pro-dukcyjne ś ro d k i t r w a ł e . Nakłady na maszyny i u rz ą d z e n ia wzro-s ł y w badanym o k r e wzro-s i e o 75,6'/-, n a to m ia wzro-s t nakłady na ś ro d k i t r a n s p o r t u aż o 181,7?-'. Z ta b e M ,,'yr 1 ka p o n a d to , że jak k o lw iek
T a b e l a 5 S tr u k tu r a rodzajowa środków trw a ły c h w z a k ła d z ie
budowlano-remon-towym s p ó ł d z i e l n i "Lokator" w l a t a c h 1974-1978
Środki t r w a ł e 1974 1975 1976 1977 1978
A. W t y s . z ł
Budynki i budowle b rak danych
Maszyny i u rz ą d z e n ia 1 506 1 614 627 767 1 101 Środki tra n s p o rto w e 3 530 4 434 1 136 1 936 3 201
N arzędzia i wyposażenie 188 188 35 35 35
Ogółem: 5 044 6 236 1 798 2 738 4 337
B. Wskaźniki s t r u k t u r y
Budynki i budowle b ra k danych
Maszyny i u rz ą d z e n ia 29,9 25,9 3 4 9 2 0,0 25,4 Środki tra n sp o rto w e 6 6 ,4 71,1 6 3 ,2 7 0 ,7 7 3 ,8
N arzędzia 1 wyposażenie 3 ,7 3 ,0 1 .9 1 .3 0 ,8
Ogółem; 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ź r ó d ł oj J a k do t a b . 1.
n a s tę p u je w zro st nakładów na maszyny i u rz ą d z e n ia to Jednak i c h u d z i a ł w całkowitym majątku trwałym zm n iejsza s i ę . J e s t t o f a k t n iep o k o ją cy . Oznacza bowiem, że mogą być n ie z a sp o k o jo -ne p o trz e b y w z a k r e s i e wyposażenia w s p r z ę t poszczególnych stan o w isk p rac y . W z a k ła d z ie budowlano-remontowym w ystępują Już w c h w ili obecnej bardzo odczuwalne b r a k i w z a k r e s i e t a -k ich maszyn i urząd zeń Ja-k b e t o n i a r -k i samojezdne, s z l i f i e r k i i żu raw ie. Posiadane maszyny i u r z ą d z e n ia te c h n ic z n e są n i e -j e d n o k r o t n ie w znacznym s to p n iu z u ż y te .
Podobnie n ie p o k o ją c ą s y t u a c j ę można odczytać z f a k tu braku dynamiki w p o z y c ji " n a r z ę d z ia , p rzy rząd y i w yposażenie".
Istotnym powodem opisanych z ja w isk są d o tk liw e b r a k i na rynku podstawowych maszyn i u rzą d z e ń . W t e j s y t u a c j i zamówie-n ia zak ład u zamówie-na maszyzamówie-ny i ś ro d k i tra zamówie-n sp o rto w e od w ie lu l a t są realizo w an e w znikomym p ro c e n c ie .
M ateriało c h ło n n o ś ć p r o d u k c ji. Na efektywność d z i a ł a n i a za-kładu remontowo-budowlanego i s t o t n y wpływ ma m a te ria ło c h ło n -ność p r o d u k c ji. Oszczędne gospodarowanie m a te ria ła m i
budowlany-mi może z n a c z n ie obniżyć k o sz ty p ro d u k c ji . I s t o t n e znani ej з г е - n i e m a te ria ło c h ło n n o ś c i p r o d u k c ji budowlanej można o sią g n ą ć po-p r z e z :
- 3tosow anie norm z u ż y c ia m ate ria łó w ,
- w łaściw e ro zw iązan ia p r z y j ę t e w dokum entacji projektow o-ko-sz to rysowej ,
- p r z e s t r z e g a n i e harmonogramów rzeczowych ro b ó t.
M a te ria ło c h ło n n o ść poszczególnych rodzajów p r o d u k c ji zakładu J e s t p rze d staw io n a w t a b . 6 .
T a b e l a 6 M a te ria ło c h ło n n o ść p ro d u k c ji zak ład u budowlano-remontowego
s p ó ł d z i e l n i "Lokator" M a te ria ło c h ło n n o ś ć
proęJukcJ i , 1976 1977 1978 1977 I 1978 (1976-100,0) Wartość p r o d u k c ji ogółem ( t y 3 . z ł ) 53 634 56 646 67 158 105,6 125,2 podstawowej 45 43** 49 159 54 035 108,2 118,9 pomocniczej 2 500 1 778 3 950 71,1 158,0 u s łu g produkcyjnych 5 700 5 709 9 173 100,1 160,8 Zużycie m ateriałó w ogółem
( t y s . z ł ) 12 829 17 244 23 582 134,4 183,8
w p ro d , podstawowej 10 545 15 005 19 670 142,3 186,5
w p ro d , pomocniczej 1 256 958 2 038 176,2 162,3
w u s łu g a c h produkcyjnych 1 028 1 2S1 1 874 124,6 182,3 M a te ria ło c h ło n n o ść
produk-c j i (#) 23,9 30,4 35,1 127,2 146,9
podstawowej 23,2 30,5 36,4 131,5 156,9
pomocniczej 50,2 53,9 51,6 107,4 102,8
; u s łu g produkcyjnych 1 8 ,0 22,4 20,4 124,4 113,3 Ż r ó d ł o : J a k do t ab 1.
2 danych zaw artych w t a b e l i wynika, iż m a te ria ło c h ło n n o ść p r o d u k c ji zak ład u szybko w z ra s ta . Jakkolw iek przyczyny zaob-serwowanego w zrostu m a te ria ło c h ło n n o ś c i są w i e lo r a k ie , a miano-w ic ie cl.ar& kter miano-wykonymiano-wanych r o b ó t, miano-w zro st cen m ate ria łó miano-w , n i e - tio-Kcnała o rr-jn iz tic ja procesu p ro d u k c ji o raz n i s k i poziom kwa- '■ i' i '.'.az* i z a tm tín ir.n y c h , to i s t o t n ą przyczyną w przypadku z a
-> 4
kładu budowlanoremontowego j e s t również brak lim itó w m a te ria -łowych na ro b o ty remontowe. Brak lim itó w uniem o żliw ia prowa-d z e n ie r a c j o n a l n e j g o sp o prowa-d ark i m a te ria ło w e j.
Wyniki gospodarcze zak ład u za l a t a 1977-1978 p r z e d s ta w ia ją s i ę n a s tę p u ją c o :
1) p r z y r o s t p ro d u k c ji:
2 ) p r z y r o s t z a t r u d n i e n i a :
3 ) w z ro s t tec h n icz n e g o u z b r o j e n ia p racy : 4 ) w z ro st m a te ria ło c h ło n n o ś c i p ro d u k c ji:
1977 r . +5,6# 1978 r . +25,3# 1977 r . +2,2# 1978 r . +18,5# 1977 r . +50,5# 1978 r . +106,6# 1977 r . +34,2# 1978 r . +83,4# 1977 r. +3,4# 1978 r . +5,6# 5 ) w zro st w ydajności pracy:
5
Wzrost w ydajności pracy b y ł zatem n iż s z y od w zrostu z a tr u d n ie -n i a . N iew ątp liw ie wiąże s i ę to z faktem n ie d o s ta te c z n e g o p rzy -gotowania zawodowego z a tru d n io n y c h w z a k ła d z ie o raz znaczną p ły n n o ś c ią z a t r u d n i e n i a .
Z a n a li z y przy to czo n y ch danych wynika, że z w ięk szen ie pro-d u k c ji zakłapro-du w l a t a c h 1977-1978 było wynikiem w zrostu za-t r u d n i e n i a i w zro sza-tu za-tec h n icz n e g o u z b r o j e n ia p ra c y , n a to m ia st wydajność z a tru d n io n y c h p r z y c z y n iła s i ę do obserwowanego wzro-s tu p ro d u k c ji w wzro-s to p n iu n ied o wzro-sta te c zn y m . Poza tym n ie można pominąć f a k t u , iż na w zro st p r o d u k c ji m iał również wpływ w zro st z u ż y cia m ateriałó w i p o d n ie s ie n ie poziomu i c h cen. W ty c h wa-runkach r y s u ją s i ę przed zakładem poważne z a d a n ia w z a k r e s i e p o d n ie s ie n ia efek ty w n o ści gospodarow ania, co b ę d z ie wiązać s i ę z k o n ie c z n o ś c ią : u s ta b i li z o w a n ia z a ł o g i , u s t a l e n i a k ry te rió w do-boru nowych pracowników, podnoszenia k w a l i f i k a c j i z a ł o g i , uzu-p e ł n i e n i a b rak u ją cy c h środków do uzu-p ra c y , oszczęd n ej gosuzu-p o d ark i m ateriało w ej i poprawy o r g a n i z a c j i p rac y .
4. Zakończenie
Zebrane w n in ie js z y m a r t y k u l e uwagi i s p o s tr z e ż e n ia wska-z u ją na f a k t , i ż s p ó łd z i e lc z a gospodarka zasobami m ieszkanio-wymi p o sia d a niezw ykle i s t o t n e z n a c z e n ie w o k r e ś l a n iu warunków
ż y cia c o ra z lic z n ie js z y c h mieszkańców s p ó łd z i e lc z y c h o s i e d l i mieszkaniowych. Tymczasem sprawny p rz e b ie g g o sp o d a rk i J e s t u tru d n io n y w c h w ili obecnej na sk u te k o d d ziały w an ia szereg u t r u d n o ś c i . T ru d n o ści t e p o d z i e l i ć na obiektyw ne, n i e z a le ż n e od s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ieszkaniowej o raz subiektyw ne, c z y l i t e , k tó r e s p ó łd z i e lc z o ś ć mieszkaniowa j e s t w s t a n i e rozw iązać we własnym z a k r e s i e .
Do p ie rw s z e j grupy n a le ż y z a li c z y ć p rze d e wszystkim o k re ś -lo n ą s y t u a c j ę na rynku p r a c y , k tó r a powoduje, iż b rak J e s t chętnych do p o d ję c ia pracy na p rzy k ła d w c h a r a k te r z e dozorcy domowego czy te ż pracownika s p ó łd z ie lc z e g o zak ład u budowlano- -remontowego. Jed n ak wydaje s i ę , że nawet i w tym z a k r e s ie s p ó łd z i e lc z o ś ć mieszkaniowa winna poczynić o k r e ś lo n e w y s iłk i mające na c e lu p o d n i e s i e n ie a tr a k c y j n o ś c i z a t r u d n i e n i a w s f e -rz e g o sp o d a rk i zasobami mieszkaniowymi na p -rzy k ła d p -rzez ü z i a - ł a n i e na •rze c z p o d n ie s ie n ia społecznego p r e s t i ż u gospodarza domu. Zw łaszcza, że o s t r a zima 1978/1979 wykazała d o b i t n i e , j a k w ie lk a i n i e s ł u s z n i e n ie d o c e n ia n a J e s t r o l a t.ego zawodu.
Zw alczenie subiektywnych n iep raw id ło w o ści w gospodarce zasobami p o z o s ta j e ju ż bez r e s z t y w z a k r e s i e możliwości s p ó ł d z i e l -c z o ś-c i m ieszkaniow ej. Przeprowadzona, po ro zezn an iu s y t u a -c j i pa-n u ją c e j pa-na t e r e pa-n i e ł ó d z kie j wojewódzkiej s p ó ł d z i e l n i mieszka-n io w ej, a mieszka-n a l i z a wskazała mieszka-na komieszka-nieczmieszka-ność p o d ję c ia między imieszka-nmieszka-ny- inny-mi t a k i c h d z i a ł a ń j a k : r e g u l a c j a systemu wynagrodzeń gospodarzy domów, poprawa te c h n ic z n e g o wyposażenia i c h p r a c y , d o s to -sowanie w ie lk o ś c i rejonów o b s łu g i do fak ty c zn y c h możliwości pojedynczego pracow nika, opracow anie lim itó w m ateriałow ych d la p o trz e b s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa remontowego oraz udoskonalen ie o r g a udoskonalen i z a c j i p racy w osiedlow ych i m lędzyosiedlowych z a k ła -dach remontowo-budowlanych.
Szczegółową k l a s y f i k a c j ę omawianych w n in ie jsz y m a r t y k u l e t r u d n o ś c i g o sp o d ark i zasobami mieszkaniowymi podano w t a b . 7.
Zastosowany w t a b e l i sposób p r e z e n t a c j i i k l a s y f i k a c j i n ie j e s t d o rk o n a ły , gdyż n ie pozwala na dokonanie oceny s i ł y od-d z ia ły w a n ia poszczególnych czynników, a l e od-d a je p rz y b liż o n y obraz t e g o , w jnkim s to p n iu w chwil i obecnej s p ó łd z ie lc z o ś ć miesz-kaniowa może we własnym z a k r e s ie dążyć do p rze zw y ciężen ia o i5wicr.y-'h t r u d n o ś c i . Jak wynika z przytoczonego z e s ta w ie n ia
T a b e l a 7 K la s y f ik a c ja t r u d n o ś c i g o sp o d a rk i zasobami mieszkaniowymi
T ru d n o ści ob iek -tywne su b ie k -tywne m iesza-ne W z a k r e s i e p rac s a n ita m o -p o rz ą d k o w y c h
n i s k i poziom k w a l i f i k a c j i p e rs o n e lu ♦ nadmierne sfem in izo w an ie p e rs o n e lu +
brak u z b r o j e n ia motywacyjnego ♦ n i e d o s t a te c z n e t e c h n ic z n e u z b r o j e n ie p racy ♦ n ied o sto so w a n ie p ro je k tó w o s i e d l i do parametrów s p rz ę tu + mankamenty w sy s te m ie wynagrodzeń *•
nadmierne rozm iary rejonów dozorców ♦
W z a k r e s i e pracy zak ła d u budowlano-- remontowego
n i e d o s ta te c z n y poziom k w a l i f i k a c j i
pracowników fiz y c zn y c h i umysłowych ♦
b r a k i w "u z b ro je n iu motywacyjnym" pracy + wysoka f l u k t u a c j a z a ło g i • ♦ znaczna a b se n c ja związana z z a t r u d n ie -niem chłopo-robotników f z b y t n i s k i u d z ia ł maszyn, urządzeń i n a r z ę d z i w m ajątku trwałym +
rosnąca m ate ria ło c h ło n n o ść p ro d u k c ji spowodowana brakiem lim itó w m a te ria
-łowych ♦
n ie d o sk o n a ła o r g a n iz a c ja pracy ♦ Ź r ó d ł o ; Opracowanie w łasne.
l i c z b a d z i a ł a ń , k tó r e mogą być p o d ję te p rzez samą s p ó ł d z i e l -czość j e s t znaczna. R e a liz a c ję w ielu z n ic h w o s t a t n i c h l a t a c h ro zp o c z ę to . P o z o s ta łe zaś będą podejmowane sukcesywnie w n a j -b liższy m c z a s i e . Oczekiwać wypada, iż I s t o t n ą r o l ę w doskona-l e n i u s p ó ł d z i e doskona-l c z e j g o sp o d ark i zasobami mieszkaniowymi odegra d z i a ł a l n o ś ć badawczo-wdrożenlowa o raz p o p u la ry z a c y jn a utworzone-go w 1979 r . w Łodzi C e n tra ln eg o Ośrodka S tu d ia ln o -P ro jek to w e g o Gospodarki Mieszkaniowej " In w e s tp ro je k t" CZS3M k t ó r y , zgodnie ze
s p e c j a l i z a c j ą J e d n o ste k tworzonego z a p le c z a badawczego s p ó ł-d z i e l c z o ś c i m ieszk an io w ej, ma poł-djąć problem atykę e k s p l o a t a c j i zasobów. C e n tra ln y Ośrodek z d ą ży ł Już nawiązać bardzo b l i s k ą , roboczą w spółpracę z kilkoma I n s t y t u ta m i n a s z e j U c z e ln i, Jak również z In te rd y sc y p lin a rn y m Zespołem Naukowo-Badawczym do spraw S p ó łd z ie lc z o ś c i Mieszkaniowej UŁ,
