• Nie Znaleziono Wyników

"Polityka północna Zygmunta Luksemburskiego do roku 1411", Zenon Nowak, "Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu" R. 69, 1964, z. 1 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Polityka północna Zygmunta Luksemburskiego do roku 1411", Zenon Nowak, "Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu" R. 69, 1964, z. 1 : [recenzja]"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

Judziński, Józef

"Polityka północna Zygmunta

Luksemburskiego do roku 1411",

Zenon Nowak, "Roczniki

Towarzystwa Naukowego w

Toruniu" R. 69, 1964, z. 1 : [recenzja]

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 432-434

(2)

d la c z e g o . Z a c h o d z i w ię c o b a w a , iż ta w a ż n a s p r a w a u s z ła u w a g i r e d a k c ji, k tó r e j s k ą d in ą d n a le ż ą s ię s ło w a u z n a n ia z a t e r m in o w e u k a z y w a n ie s ię p o ­ s z c z e g ó ln y c h t o m ó w r o c z n ik a . B o h d a n K o z i e ł ł o - P o k l e w s k i Z e n o n N o w a k , P o l i t y k a p ó łn o c n a Z y g m u n t a L u k s e m b u r s k i e g o d o r o k u 1411, R o c z n ik i T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o w T o r u n iu , R . 69, z. 1, T o r u ń 1964, s s. 130. M e d ie w is t y c z n a li t e r a t u r a p o ls k a i p o w s z e c h n a z y s k a ła n o w e i c e n n e s t u d iu m . M o n o g r a fia Z. N o w a k a s t a n o w i in t e r e s u j ą c ą p o z y c j ę w b a d a ­ n ia c h n a d s t o s u n k a m i łą c z ą c y m i k r a j e E u r o p y w s c h o d n ie j z p o tę ż n ą w ó w ­ c z a s d y n a s t ią L u k s e m b u r g ó w . A u t o r p r z e d s t a w ił s k o m p lik o w a n y o b r a z p o l i ­ t y k i p ó łn o c n e j Z y g m u n t a L u k s e m b u r s k ie g o w r ó ż n y c h a s p e k t a c h . Z y g m u n t j e s t p o t e n c j a ln y m k a n d y d a t e m d o tr o n u p o ls k ie g o , n a s t ę p n ie k r ó le m w ę ­ g ie r s k im , u w ik ła n y m w s p r a w y w e w n ę t r z n e t e g o ż k r a ju , m a r g r a b ią b r a n ­ d e n b u r s k im , w ik a r iu s z e m R z e s z y , a p r z e d e w s z y s t k im w y t r a w n y m p o lit y k ie m , k t ó r y d la z y s k a n ia p o p u la r n o ś c i p o t r z e b n e j m u w s t a r a n ia c h o k o r o n ę k r ó la r z y m s k ie g o p r z e p r o w a d z a s z e r e g p o s u n ię ć p r z e c iw k r a j o m b a łt y c k im , co s t a ­ n o w i k o n t y n u a c j ę t r a d y c y j n e j , a k t y w n e j e k s p a n s j i L u k s e m b u r g ó w n a p ó łn o c . D o t y c h c z a s o w ą lit e r a t u r ę h is t o r y c z n ą p o ś w ię c o n ą t y m p r o b le m o m , z a ­ r ó w n o p o ls k ą j a k i o b cą , w z w ią z k u z p o s t ę p e m b a d a ń i o p u b lik o w a n ie m n ie z n a n e g o s z e r s z y m k r ę g o m h is t o r y k ó w m a t e r ia łu ź r ó d ł o w e g o 1 u z n a w a n o a lb o z a p r z e s t a r z a łą , a lb o za z b y t w y c in k o w ą . Z a c h o d z iła w ię c r e a ln a p o t r z e ­ b a d o k o n a n ia r e w i z j i i k o r e la c j i d o t y c h c z a s o w y c h p o g lą d ó w b a d a w c z y c h w o p a r c iu o n o w ą b a z ę ź r ó d ło w ą . Z a d a n ia t e w d u ż y m s t o p n iu s p e łn ia m o n o ­ g r a f ia Z . N o w a k a .

P r a c a s k ła d a s ię ze w s t ę p u , p ię c iu r o z d z ia łó w , z a k o ń c z e n ia , d o d a tk u ź r ó ­ d ło w e g o , w y k a z u s k r ó t ó w , ź r ó d e ł i li t e r a t u r y , n ie m ie c k ie g o s t r e s z c z e n ia , a t a k ­ ż e in d e k s u o s o b o w e g o i g e o g r a fic z n e g o . W s t ę p (ss. 5— 14) p o s ł u ż y ł a u t o r o w i d o u z a s a d n ie n ia c e lu p r a c y , u s t a l e n ia r a m c h r o n o lo g ic z n y c h t e m a t u o r a z o m ó w ie n ia ź r ó d e ł i lit e r a t u r y p r z e d m i o t u 2. R o z d z ia ł p ie r w s z y (ss.1 5 — 39) z a ­ t y t u ło w a n y T r a d y c j e r o d z i n n e , m ł o d o ś ć Z y g m u n t a , o p a r t y g łó w n ie o l i t e r a ­ t u r ę , p r z e w a ż n ie o b c o j ę z y c z n ą , d a j e tło o g ó ln e s t o s u n k ó w J a n a i K a r o la IV z k r a j a m i w s c h o d n ie j E u r o p y . A u t o r u k a z u j e t a k ż e p ie r w s z e k r o k i p o lit y c z n e Z y g m u n t a (do 1387 r.), k ie r o w a n e j e s z c z e p r z e z j e g o o jc a , k t ó r y w s w y c h p la n a c h p o lit y c z n y c h s t a r a ł s ię z a p e w n ić s y n o w i tr o n p o ls k i. U z y s k a n ie tr o n u w ę g ie r s k i e g o o d s u n ę ło j e d n a k Z y g m u n t a od p r o w a d z e n ia a k t y w n ie j s z e j p o l i ­ t y k i p ó łn o c n e j . 1 W la t a c h p o w o j e n n y c h w y d a n o n a s t ę p u j ą c e m a t e r i a ły ź r ó d ło w e , is t o t n e d o p o w y ż s z e g o t e m a tu : — F o r m u la r z J e r z e g o , p is a r z a g r o d z k i e g o k r a k o w s k i e g o , o k . 1399— 1415, w y d . K . G ó r s k i , F o n t e s T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o w T o r u n iu , t. 36, T o r u ń 1950; E. J o a c h i m , W. H u b a t s c h , R e g e s t a h i s t o r i c o - d i p l o m a t i c a O r d in is S . M a r ia e T h e u to n ic o r u m 1198— 1525, p a r s I, v o l. 1, p a r s II, G ö t t in g e n 1948; Z s ig m o n d k o r i O k l e v é l t á r , w y d . E . M á l y u s z , t. I, B u d a p e s t 1952; t. II, c z . 1, B u d a p e s t 1956; t. II, cz. 2, B u d a p e s t 1958. 2 W w y k a z ie w a ż n ie j s z y c h ź r ó d e ł i lit e r a t u r y a u to r w y m ie n ia o k . 250 p o ­ z y c ji. W ż a d n y m z d o t y c h c z a s o w y c h o p r a c o w a ń p o ls k ic h o Z y g m u n c ie L u ­ k s e m b u r s k im n ie w y k o r z y s t a n o t a k z r ó ż n ic o w a n e j , i p r z e c ie ż r o z p r o sz o n e j w r ó ż n e g o r o d z a ju w y d a w n ic t w a c h , lit e r a t u r y h is t o r y c z n e j, p r z e w a ż n ie o b c o ­ j ę z y c z n e j . 432

(3)

R o z d z ia ł p ie r w s z y , p o p r z e d z a j ą c y la t a p a n o w a n ia Z y g m u n t a n a W ę g r z e c h , j e s t r o z d z ia łe m w p r o w a d z a j ą c y m , o ś w i e t la j ą c y m p ó ź n ie j s z e p o c z y n a n ia p o li­ ty c z n e m ło d e g o m o n a r c h y . A u t o r p r z e k o n y w a j ą c o u d o w o d n ił, ź e p o lit y k a p ó ł ­ n o c n a L u k s e m b u r g ó w b y ła k o n t y n u a c j ą d ą ż e ń P r z e m y ś lid ó w . Z a z n a c z y ł ta k ż e r ó ż n ic e w z a m ie r z e n ia c h i r e a liz a c j i c e ló w p o lit y c z n y c h J a n a L u k s e m b u r s k ie g o i K a r o la IV . S z k o d a t y lk o , że n ie p o d j ą ł s ię w o p a r c iu o p r a c e n ie k t ó r y c h h is t o r y k ó w c z e s k i c h 3 n o w e j in t e r p r e t a c j i i o c e n y p o lit y k i K a r o la IV . W y d a je s ię też , ż e m o ż n a b y ło b y r o z s z e r z y ć f r a g m e n t d o t y c z ą c y s t a r a ń K a r o la IV 0 s u k c e s j ę tr o n u p o ls k ie g o d la Z y g m u n t a (ss. 21 i 25— 31), c o p o z w o liło b y w s p o s ó b j e s z c z e b a r d z ie j w ie l o s t r o n n y o ś w i e t li ć g e n e z ę p r z y c z y n k s z t a łt o w a ­ n ia s ię p ó łn o c n e j p o lit y k i Z y g m u n t a L u k s e m b u r s k ie g o . D a ls z e r o z w i n i ę c ie t e m a t u p r z y n o s i r o z d z ia ł d r u g i (ss. 40— 76) z a t y t u ło w a ­ n y P o l i t y k a Z y g m u n t a o d k o r o n a c ji n a k r ó la w ę g i e r s k i e g o (1387) d o s p r z e ­ d a n ia N o w e j M a r c h ii Z a k o n o w i K r z y ż a c k i e m u (1402). N a p o d s t a w ie n o w e j 1 n ie z a w s z e w y k o r z y s t y w a n e j p r z e z s t a r s z ą lit e r a t u r ę p r z e d m io t u — b a z ie ź r ó d ło w e j, Z. N o w a k d o k ilk u u s t a le ń m e r y t o r y c z n y c h d o t y c z ą c y c h z a s a d n i­ c z y c h k w e s t i i d o r z u c a w ła s n e . W y j a ś n ia p r z e d e w s z y s t k im , j a k ie b y ły w ł a ś c i ­ w e p r z y c z y n y a n t y p o ls k ie j p o lit y k i Z y g m u n t a , n a k t ó r ą w p ł y w a ł o w i e l e c z y n ­ n ik ó w ja k n p .: r y w a li z a c j a p o ls k o - w ę g i e r s k a o R u ś C z e r w o n ą o r a z o t e r e n y M o łd a w ii i W o ło s z c z y z n y , u n ia P o l s k i z L it w ą , c z y t e ż s p r a w a z a s t a w u a p ó ź ­ n ie j s p r z e d a ż y Z a k o n o w i N o w e j M a r c h ii w r a z z S a n t o k ie m i D r e z d e n k ie m . S z k o d a , ż e Z . N o w a k n ie s t a r a ł s ię w y j a ś n ić , j a k i b y ł s t o s u n e k Z y g m u n t a do k s ią ż ą t z a c h o d n io p o m o r s k ic h . I n t e r e s u j ą c o n a t o m ia s t z o b r a z o w a ł z w ią z k i k r ó ­ la W ę g ie r z z a k o n e m k r z y ż a c k im i W ła d y s ła w e m O p o lc z y k ie m . S t a n o w il i o n i o b ó z p o lit y c z n y k n u j ą c y p la n y r o z b io r u P o ls k i. W te j c z ę ś c i p r a c y d a j e s ię ła t w o z a u w a ż y ć d u ż ą s w o b o d ę , z j a k ą a u t o r p o r z ą d k u j e w y d a r z e n ia h is t o r y c z ­ n e t y c h la t , p o le m i z u j e z b łę d n y m i p o g lą d a m i, o d r z u c a m a ło p r z e k o n y w a j ą c e t w ie r d z e n ia lit e r a t u r y h is t o r y c z n e j i d o c h o d z i d o ś m ia ły c h i t r a f n y c h u o g ó l­ n ie ń k o ń c o w y c h 4. I n n y c h a r a k t e r n iż p o p r z e d n ie m a r o z d z ia ł t r z e c i (ss. 77— 91), z a t y t u ło w a n y N a r a s ta n ie n a p ię c ia w s to s u n k a c h m i ę d z y Z y g m u n t e m a P o l s k ą w la ta c h 1403— 1408; o b j ę t o ś c io w o s z c z u p ły , p o d w z g lę d e m t r e ś c i o w y m j e s t p o m o s t e m

łą c z ą c y m s ię ś c iś le z r o z d z ia łe m n a s t ę p n y m . A u t o r s k o n c e n t r o w a ł s ię n a j a k n a j s z e r s z y m w y j a ś n ie n i u p r z y c z y n u a k t y w n ie n i a a n t y p o ls k ie j p o lit y k i Z y ­ g m u n t a w p ie r w s z y m d z ie s ię c io le c iu X V w ie k u . U w a g ę Z y g m u n t a p o c h ła n ia ły w ó w c z a s s p r a w y w e w n ę t r z n e — w a lk a z k o n t r k a n d y d a t e m d o t r o n u w ę g i e r ­ s k ie g o , W ła d y s ła w e m N e a p o lit a ń s k im i u s i ln e d ą ż e n ie d o c e n t r a l iz a c j i w ła d z y k r ó le w s k ie j . N ie c h c ia ł o n d o p u ś c ić d o b liż s z y c h z w ią z k ó w d y p lo m a t y c z n y c h P o l s k i z C z e c h a m i, M a r c h ią B r a n d e n b u r s k ą c z y M iś n ie ń s k ą , z k t ó r y m i z n a j ­ d o w a ł s ię w s t a n i e w o j n y . A b y s p a r a liż o w a ć w r o g ie p o c z y n a n ia P o l s k i n a g r a n ic y w ę g ie r s k o - p o ls k ie j , Z y g m u n t s t a r a ł s ię u w ik ła ć J a g ie łłę w z a t a r g z Z a k o n e m o N o w ą M a r c h ię i w y w i e r a ć n a c is k g o s p o d a r c z y p r z e z s z y k a n o ­ w a n i e h a n d lu p o ls k ie g o n a W ę g r z e c h .

3 R o z p r a w a z p e w n o ś c ią z y s k a ła b y w ie l e , g d y b y a u to r s ię g n ą ł p o p r a c e J . Š u s t y , K a r e l IV . O te c a s-y^, 1333— 1346, P r a g a 1946, i t e g o ż : K a r e l V I. Z a c i s á r s k o u k o r o n u , P r a g a 1948, p r z y n o s z ą c e w i e l e c i e k a w y c h p o g lą d ó w c z e s ­ k ie g o h is t o r y k a , p r z y d a t n y c h s z c z e g ó ln ie d o r o z d z ia łu p ie r w s z e g o . 4 D o t a k ic h b e z w ą t p ie n ia n a le ż y s t w i e r d z e n i e , ż e Z y g m u n t L u k s e m b u r s k i p o d w p ł y w e m t r u d n o ś c i w e w n ę t r z n y c h i z e w n ę t r z n y c h p o w o li, a le s t a le w y ­ c o f y w a ł s ię z p o lit y k i p ó łn o c n e j . S p r z e d a ż N o w e j M a r c h ii z a k o n o w i k r z y ż a c ­ k ie m u b y ła w ię c z j e d n e j s t r o n y s y m p t o m e m s ła b o ś c i Z y g m u n t a , a z d r u ­ g ie j — s t a n o w ił a z a p o w ie d ź w z n o w i e n ia a k t y w n e j p o lit y k i p ó łn o c n e j w n a j ­ b liż s z e j p r z y s z ło ś c i.

(4)

W r o z d z ia le c ź w a r t y m (ss. 92— 116): P o l i t y k a Z y g m u n t a w o b e c P o l s k i i Z a ­ k o n u K r z y ż a c k i e g o w o k r e s ie „ W i e l k i e j W o j n y ” (1409— 1411), z n a j d u j e s ię s z e ­ r e g z a g a d n ie ń s z c z e g ó ło w y c h d o t y c z ą c y c h s c h iz m y p a p ie s k ie j o r a z d z ie j ó w W ę g ie r , P o ls k i, L it w y i Z a k o n u ; a u to r łą c z y u m ie j ę t n i e t e s p r a w y z p r o b le ­ m a m i o g ó ln y m i i k o n f r o n t u j e w ła s n e , d o b r z e u d o k u m e n t o w a n e p o g lą d y z w y ­ n ik a m i b a d a ń , r e p r e z e n t o w a n y c h p r z e z S . K u c z y ń s k i e g o i J. G a r b a - c i k a . P o le m ik a z J. G a r b a c ik ie m , d o t y c z ą c a c z a s u p r z e p r o w a d z e n ia w ę g ie r ­ s k ie j w y p r a w y d y w e r s y j n e j n a p o łu d n io w e z ie m ie P o ls k i p o b it w ie g r u n ­ w a ld z k ie j , n ie p r z y n o s i s p o d z ie w a n y c h w y n i k ó w , m im o że Z. N o w a k w y k o ­ r z y s t a ł o d p o w ie d n ie ź r ó d ła w ę g ie r s k ie . K w e s t ia ta p o z o s t a j e j e s z c z e n ie r o z ­ w ią z a n a ; b y ć m o ż e d a ls z e b a d a n ia n a d ty m z a g a d n ie n ie m p o z w o lą n a je g o d e f in it y w n e r o z s t r z y g n ię c ie . M o ż n a p r z y j ą ć , ż e Z y g m u n t L u k s e m b u r s k i u d z ie ­ l a ł z a k o n o w i k r z y ż a c k ie m u s iln e g o p o p a r c ia d y p lo m a t y c z n e g o z e w z g lę d u n a s w e s t a n o w is k o w R z e s z y , g d z ie id e a p o m o c y r o z b it y m p o d G r u n w a ld e m K r z y ż a k o m b y ła b a r d z o p o p u la r n a . P o m o c m ilit a r n a n a t o m ia s t s t a n o w iła d la Z y g m u n ta j e d y n ie p r e t e k s t do z a m a n if e s t o w a n ia s w e g o c z y n n e g o u d z ia łu w s p r a w a c h p o lit y k i p ó łn o c n e j . T a k a p o s t a w a p r z y n io s ła Z y g m u n t o w i w i e l k i s u k c e s , j a k im b y ło z d o b y c ie p r z e z n ie g o k o r o n y k r ó la r z y m s k ie g o . O d r ę b n y c h a r a k t e r p o s ia d a r o z d z ia ł k o ń c o w y p r a c y Z. N o w a k a . J e g o t y ­ t u ł P o l i t y k a Z y g m u n t a w ś w i e t l e u n i w e r s a l i z m u i d ą ż e ń s t a n o w y c h (ss. 117— 127), w s k a z u j e n a z a m ie r z e n ia a u to r a , id ą c e w k ie r u n k u s y n t e t y c z n e g o o m ó ­ w ie n ia o r g a n iz a c j i m o n a r c h ii Z y g m u n t a i j e g o p o p r z e d n ik ó w . N a p o d s t a w ie s k ą p e g o m a t e r ia łu ź r ó d ło w e g o i d o ść u b o g ie j lit e r a t u r y p r z e d m io t u , w y k o ­ r z y s t a n e j d o o p r a c o w a n ia t e g o p r o b le m u , a u to r n ie m ó g ł w z a d o w a la j ą c y m s t o p n iu o s ią g n ą ć s w e g o c e lu . W y d a j e s ię , że p r z y r o z p a t r y w a n iu te g o z a g a d ­

n ie n ia n a le ż a ło b y r o z s z e r z y ć r a m y c h r o n o lo g ic z n e r o z d z ia łu . r

W z a k o ń c z e n iu z n a j d u j e m y o g ó ln ą o c e n ę p o lit y k i Z y g m u n t a L u k s e m b u r ­ s k ie g o . J e s t to o c z y w iś c ie s u m a w n io s k ó w , do j a k ic h a u to r d o s z e d ł w s w o ic h r o z w a ż a n ia c h . M o n o g r a f ię Z . N o w a k a , b ę d ą c ą n o w y m s p o j r z e n ie m h is t o r y k a n a r ó ż n o r o d n ą i w ie l c e s k o m p lik o w a n ą d z ia ła ln o ś ć p o lit y c z n ą k r ó la W ę g ie r , u z u p e łn ia d o d a t e k ź r ó d ło w y , s k ła d a ją c y s ię z d w u c ie k a w y c h i n ie p u b lik o ­ w a n y c h d o tą d li s t ó w 5 z 1406 i 1410 ro k u . J ó z e f J u d z i ń s k i W ie s ła w B i e ń k o w s k i , K r z y s z t o f C e l e s ty n M r o n g o w i u s z 1764— 1855. W s łu ż b i e u m ił o w a n e g o j ę z y k a , O ls z ty n 1964, ss. 250, S t o w a r z y s z e n ie S p o ­ łe c z n o - K u lt u r a l n e „ P o j e z ie r z e ” — O ś r o d e k B a d a ń N a u k o w y c h im . W . K ę ­ tr z y ń s k ie g o . R o z p r a w y i M a te r ia ły . W y d a n a w 1933 r. w G d a ń s k u p r a c a z b io r o w a K r z y s z t o f C e l e s t y n M r o n g o ­

w i u s z 1764— 1855. K s ię g a p a m ią t k o w a p o d re d . W ł. P n i e w s k i e g o b y ła

5 P i e r w s z y z n ic h , d a t o w a n y z L e w o c z y , 27 lip c a 1406 r. j e s t li s t e m M a r k a z N o r y m b e r g ! do S t a r e g o M ia s t a T o r u n ia , w k tó r y m z n a j d u j e m y w ia d o m o ś ć , ż e Z y g m u n t L u k s e m b u r s k i s p o t k a s ię z W ła d y s ła w e m J a g ie łłą w S t a r e j W s i lu b w L e w o c z y 8 s ie r p n ia 1406 r. ( O r y g in a ł w W o j e w ó d z k im A r c h iw u m P a ń ­ s t w o w y m w B y d g o s z c z y , O d d z i a ł T e r e n o w y w T o r u n iu , I, 558). D r u g i j e s t b a r d z o in t e r e s u j ą c y m o d b ic ie m n a s t r o j u s m u t k u i p r z e r a ż e n ia w ś r ó d p r z y j a ­ c ió ł Z a k o n u p o k lę s c e K r z y ż a k ó w w b it w ie p o d G r u n w a ld e m . J e s t to l i s t Z y g m u n t a z B u d y (8 s ie r p n ia 1410 r .) d o z ie m ia n , r y c e r z y i g ie r m k ó w P r u s i m ie s z c z a n G d a ń s k a , w k t ó r y m k r ó l w ę g ie r s k i p r o s i ic h o z a c h o w a n ie w i e r ­ n o ś c i d la Z a k o n u , g d y ż w n a j b liż s z y m c z a s i e c h c e m u p r z y j ś ć z p o m o c ą . (O r y ­ g in a ł w W o j e w ó d z k im A r c h iw u m P a ń s t w o w y m w G d a ń s k u , 300 D , 17 E n r 1). 4 3 4

Cytaty

Powiązane dokumenty

czego 22 członków miejscowych i 7 zamiejscowych oraz 25 współpracowników.Przewodniczącym był Kazimierz Jasiński a sekretarzem Teresa Borawska.W ciągu roku 1976 Komisja

W dniu 18 XII 1975 Wydział odbył także posiedzenie administracyjne, na którym omawiano sprawy

Dnia 15 maja 1974 roku odbyło się posiedzenie naukowe Wydziału, na którym przedstawione zostały następujące prace:.. Anny Krzewińskiej -"Sielanka staropolska,

W dniu 12 XI 1973 z inicjatywy Instytutu Historii i Archiwistyki, UMK, Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Wydziału I TNT odbyła się sesja naukowa, poświęcona 200

[r]

Ponadto Komisja odbyła i posiedzenie administracyjne, na którym dokonano wyboru nowych władz Komisji na następną

Przewodniczącym był Rajmund Galon, zastępcą przewodniczącego Zbigniew Pruslnkiew icz, a sekretarzem Ja n Szupryczyński» Komisja odbyła 1 posiedzenie naukowe, na

posiedzeniach naukowych komisji i wydziałów, na których w roku sprawozdawczym wygłoszono referatów i przeprowadzono dyskusji naukowych 58* Również sprowadzani są do