TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 1/2011 prof. dr hab. in¿. Czes³aw WASZKIEWICZ
mgr in¿. Marek KRAJEWSKI
Katedra Maszyn Rolniczych i Leœnych, SGGW w Warszawie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Warszawie
Streszczenie
W artykule przedstawiono zmiany, jakie nastêpowa³y w zakresie produkcji, importu, eksportu i poda¿y na krajowy rynek kultywatorów, p³ugów, siewników, sadzarek, rozsiewaczy i opryskiwaczy w latach 2001-2009.
ZMIANY W PODA¯Y NARZÊDZI I MASZYN
ROLNICZYCH DO UPRAWY GLEBY, SIEWU,
SADZENIA, NAWO¯ENIA I OCHRONY ROŒLIN
Poda¿ narzêdzi i maszyn rolniczych na rynek krajowy jest determinowana wielkoœci¹ produkcji, importu i eksportu, które z kolei s¹ uzale¿nione od popytu. Charakter produkcji rolni-czej, fluktuacja cen na p³ody rolne i œrodki produkcji, trudne do przewidzenia czynniki natury ekonomicznej i spo³ecznej po-woduj¹ znaczne wahania w wielkoœci produkcji, importu i eks-portu narzêdzi i maszyn rolniczych, które s¹ wywo³ywane nieustabilizowanym popytem, a w konsekwencji znacznymi równie¿ wahaniami w ich poda¿y na rynek krajowy [1, 2, 3].
Analiz¹ objêto zmiany w poda¿y wybranych narzêdzi i ma-szyn rolniczych do produkcji roœlinnej (kultywatory, p³ugi, siewniki, sadzarki, rozsiewacze i opryskiwacze) na rynek krajowy, jakie wystêpowa³y w latach 2001-2009.
Jak kszta³towa³a siê produkcja krajowa wy¿ej wymienio-nych narzêdzi i maszyn rolniczych w analizowanym okresie, przedstawiono w tab. 1.
Krajowa produkcja kultywatorów w okresie dziewiêciu lat wynios³a ³¹cznie 34 894 sztuki. W pierwszych piêciu latach nastêpowa³ systematyczny spadek produkcji kultywatorów z 4797 sztuk w roku 2001 do 2014 sztuk w roku 2005. Naj-wiêkszy spadek nast¹pi³ w 2005 roku, osi¹gaj¹c 42,0% produ-kcji kultywatorów w 2001 roku. Wzrost produprodu-kcji tych narzê-dzi wystêpuje od 2006 roku z 2323 do 7101 kultywatorów w roku 2009.
Z przedstawionego zestawienia wynika, ¿e najkorzystniej-szy w produkcji kultywatorów by³ ostatni rok analizowanego okresu, w którym liczba wyprodukowanych kultywatorów osi¹gnê³a 20,6% ca³kowitej produkcji w latach 2001-2009.
W produkcji p³ugów wyst¹pi³ dwukrotnie spadek, w latach 2004-2005 i w roku 2008, przy czym ten ostatni by³ bardziej gwa³towny, gdy¿ liczba wyprodukowanych p³ugów w
sto-sunku do roku poprzedzaj¹cego (2007) spad³a a¿ o 31,0%. Pod wzglêdem liczby wyprodukowanych p³ugów (7000) najko-rzystniejszy by³ rok 2007, w którym ich produkcja osi¹gnê³a 12,5% ca³kowitej produkcji wynosz¹cej 55 950 sztuk.
W produkcji siewników, poza 2005 rokiem, w pozosta³ych latach analizowanego okresu ich liczba sukcesywnie siê zwiêksza³a. Najwiêcej siewników zosta³o wyprodukowanych w 2009 roku, a jednoczeœnie by³ to najwiêkszy przyrost w sto-sunku do roku poprzedniego (2008), wynosz¹cy 49,5%. Na ³¹czn¹ liczbê 22 655 siewników wyprodukowanych w latach 2001-2009, ponad jedn¹ trzeci¹ (35,5%) stanowi ich produkcja w latach 2008-2009.
W produkcji sadzarek, podobnie jak w produkcji p³ugów, wyst¹pi³ dwukrotnie spadek w latach 2004-2005 oraz 2008-2009. Pod wzglêdem liczby wyprodukowanych sadzarek najkorzystniejszymi by³y lata 2002-2003 i 2007, w których produkcja wynios³a 19 548 maszyn, co stanowi 41,0% ³¹cznej ich produkcji w latach 2001-2009. Natomiast najmniej korzy-stnymi latami, w których produkcja sadzarek okaza³a siê najmniejsza by³ 2005 rok - 3377 sztuk i 2009 rok - 3586 sztuk. W analizowanym okresie wyprodukowano ³¹cznie 47 686 sa-dzarek.
W latach 2001-2009 wyprodukowano 42 046 rozsiewaczy nawozów mineralnych. Z tej liczby 27,0% rozsiewaczy (11 387 sztuk) zosta³o wyprodukowanych w 2001 roku, po którym na-st¹pi³ gwa³towny spadek produkcji w latach 2002-2006. W ko-lejnych dwóch latach (2007-2008) nast¹pi³ znacz¹cy wzrost produkcji do ³¹cznej liczby 11 301 rozsiewaczy, osi¹gaj¹c poziom z 2001 roku. W ostatnim roku (2009) analizowanego okresu wyst¹pi³ drugi bardzo wysoki spadek produkcji w odniesieniu do roku poprzedniego (2008), z 5815 do 2841 sztuk (zmniejszenie produkcji o 51,0%). Powy¿sza analiza
Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem Kultywatory 4 797 4 401 2 545 2 315 2 014 2 323 3 946 5 352 7 201 34 894 P³ugi 5 725 6 800 7 747 6 134 5 133 6 656 7 000 4 832 5 923 55 950 Siewniki 1 621 1 703 1 795 2 315 1 973 2 696 2 509 3 224 4 819 22 655 Sadzarki 5 941 6 716 6 148 4 880 3 377 5 490 6 684 4 864 3 586 47 686 Rozsiewacze 11 387 3 406 2 582 3 293 3 121 4 115 5 486 5 815 2 841 42 046 Opryskiwacze 7 492 8 817 10 505 10 002 9 248 11 984 12 597 10 896 9 530 91 071
Tab. 1. Produkcja narzêdzi i maszyn rolniczych w latach 2001-2009 Table 1. Production of the farm machines and implements in 2001-2009
wskazuje na wyj¹tkowo niestabiln¹ sytuacjê w zakresie produ-kcji tej grupy maszyn.
W produkcji opryskiwaczy wyst¹pi³y dwa okresy (lata 2001-2003 oraz 2006-2007) z tendencj¹ wzrastaj¹c¹, a tak¿e dwa okresy (lata 2004-2005 i 2008-2009) ze stosunkowo nie-znacznym spadkiem. Pomimo pewnych wahañ w produkcji opryskiwaczy w analizowanym okresie, produkcjê tej grupy maszyn mo¿na uznaæ za wyj¹tkowo stabiln¹. W latach 2001-2009 zosta³o wyprodukowanych ³¹cznie 91 071 opryskiwaczy.
W tab. 2 zestawiono dane dotycz¹ce importu kultywatorów, p³ugów, siewników, sadzarek, rozsiewaczy i opryskiwaczy w latach 2001-2009.
W analizowanym okresie import kultywatorów by³ ponad dwukrotnie wy¿szy (2,1) od ca³kowitej produkcji. Szczególnie wysoki import tych narzêdzi, z tendencj¹ wzrastaj¹c¹, wyst¹pi³ w ostatnich trzech latach (2007-2009). W tym okresie sprowadzono do kraju 61 024 kultywatory, co stanowi 83,6% ca³kowitego importu (72 985).
W latach 2001-2009 sprowadzono do kraju 16 568 p³ugów, co stanowi³o 29,6% produkcji krajowej. Najwiêkszy import p³ugów mia³ miejsce w 2006 roku - 5 161 sztuk, stanowi¹c niemal jedn¹ trzeci¹ importu ca³kowitego (31,1%).
Udzia³ importu siewników w stosunku do produkcji krajowej wyniós³ 55,5%. £¹cznie zosta³o sprowadzonych do kraju 12 568 siewników, z tego 8170 sztuk (65,0%) w 2006 roku.
W ci¹gu dziewiêciu lat zosta³o sprowadzonych jedynie 1359 sadzarek, z tego prawie po³owê w 2006 roku (49,7%). W grupie analizowanych urz¹dzeñ i maszyn rolniczych import sadzarek w odniesieniu do produkcji krajowej osi¹gn¹³ naj-ni¿szy poziom wynosz¹cy 2,8%.
Liczba sprowadzonych do kraju rozsiewaczy nawozów mineralnych (68 413), podobnie jak kultywatorów, znacznie przekroczy³a ich produkcjê i by³a wy¿sza o 62,7%. Szczególnie wysoki import tych maszyn, z wyraŸn¹ tendencj¹ wzrastaj¹c¹, datuje siê od 2006 roku.
Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem Kultywatory 2 177 1 027 1 867 962 961 4 967 18 839 19 689 22 496 72 985 P³ugi 628 763 630 1 510 1 771 5 161 2 086 2 097 1 922 16 568 Siewniki 256 228 425 1 273 570 8 170 542 576 528 12 568 Sadzarki 14 33 72 160 78 676 193 94 39 1 359 Rozsiewacze 3945 7764 2 847 3 026 2 468 8 129 10 180 13 954 16 100 68 413 Opryskiwacze 212 162 216 748 2 488 1 474 705 1 904 1 637 9 546
Tab. 2. Import narzêdzi i maszyn rolniczych w latach 2001-2009 Table 2. Import of the farm machines and implements in 2001-2009
Import opryskiwaczy w odniesieniu do wyprodukowanych w kraju, podobnie jak sadzarek, by³ stosunkowo nieznaczny osi¹gaj¹c 10,5%. Na ³¹czn¹ liczbê 9546 opryskiwaczy importowanych, 7503 (78,6%) sztuki sprowadzono w latach 2005-2006 i 2008-2009.
Zmiany, jakie nastêpowa³y w eksporcie poszczególnych narzêdzi i maszyn rolniczych w latach 2001-2009, przedsta-wiono w tab. 3.
Z danych zamieszczonych w tej tabeli wynika, ¿e podobnie jak w przypadku produkcji i importu, tak¿e w eksporcie narzêdzi i maszyn rolniczych wystêpuje du¿a niestabilnoœæ. Ca³kowity eksport kultywatorów, wynosz¹cy 36 198 sztuk, przekroczy³ o 3,7% produkcjê, a jednoczeœnie by³ o 49,6% ni¿szy od importu. W przypadku p³ugów, siewników i rozsie-waczy ich eksport by³ znacznie ni¿szy od produkcji i odpo-wiednio wyniós³: 15,6%, 21,1% i 54,5%. Podobna sytuacja mia³a równie¿ miejsce w odniesieniu eksportu tego sprzêtu do importu: p³ugi 52,7%, siewniki 38,1% i rozsiewacze -33,5%. Jedynie eksport sadzarek i opryskiwaczy by³ kilkakrotnie wy¿szy od importu tych maszyn. Dla sadzarek by³ on ponad oœmiokrotnie wiêkszy (8,35), a dla opryskiwaczy ponad trzykrotnie (3,1).
Po uwzglêdnieniu produkcji krajowej, importu i eksportu poszczególnych narzêdzi i maszyn rolniczych w analizowa-nym okresie, w tab. 4 zestawiono ich poda¿ na krajowy rynek.
Z danych zamieszczonych w tab. 4 wynika, ¿e poda¿ wszy-stkich analizowanych narzêdzi i maszyn rolniczych ulega³a du-¿ym wahaniom. Dotyczy to zw³aszcza poda¿y kultywatorów w ostatnich dwóch latach (2008-2009) i rozsiewaczy nawozów mineralnych w latach 2007-2008. Na ogóln¹ poda¿ kulty-watorów, wynosz¹c¹ 71 681 sztuk, a¿ 64,5% przypada na lata 2008-2009. Z kolei na ca³kowit¹ poda¿ rozsiewaczy nawozów mineralnych, wynosz¹c¹ 87 544 sztuki, niemal trzy czwarte (74,5%) mia³o miejsce w latach 2007-2009. Za najbardziej stabiln¹, poza rokiem 2007, nale¿y uznaæ poda¿ opryskiwaczy, których ³¹czna liczba wynios³a 71 107 sztuk. Mniejsze ró¿nice,
Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem Kultywatory 1882 1561 1258 2205 1763 2242 16 808 6214 2265 36 198 P³ugi 347 560 1108 1299 1337 1619 914 974 578 8736 Siewniki 98 193 209 81 227 3354 237 305 87 4791 Sadzarki 459 620 538 885 620 1150 1002 4864 1216 11 354 Rozsiewacze 3887 3275 4458 2570 2376 2333 2595 1421 22 915 Opryskiwacze 970 1103 1694 2652 2888 3235 10 311 3841 2861 29 555
Tab. 3. Eksport narzêdzi i maszyn rolniczych w latach 2001-2009 Table 3. Export of the farm machines and implements in 2001-2009
Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Razem Kultywatory 5 092 3 867 3 154 1 072 1 212 5 048 5 977 18 827 27 432 71 681 P³ugi 6 006 7 003 7 269 6 345 5 567 10 198 8 172 5 955 7 267 63 782 Siewniki 1 779 1 738 2 011 3 507 2 316 7 512 2 814 3 515 5 260 30 452 Sadzarki 5 496 6 129 5 682 4 155 2 835 5 016 5 875 3 664 2 409 41 261 Rozsiewacze 11 445 7 895 5 429 1 861 3 019 9 868 13 333 17 174 17 520 87 544 Opryskiwacze 6 734 7 876 9 027 8 098 8 848 10 223 2 991 8 959 8 351 71 107
Tab. 4. Poda¿ narzêdzi i maszyn rolniczych w latach 2001-2009 Table 4. Supply of the farm machines and implements in 2001-2009
w porównaniu do kultywatorów i rozsiewaczy nawozów natu-ralnych, wyst¹pi³y w poda¿y p³ugów, siewników i sadzarek. Na krajowy rynek trafi³o ³¹cznie 63 782 p³ugi, w tym najwiêcej w 2006 roku (10 198 sztuk), a najmniej w 2008 roku (5955 sztuk).
Przy ca³kowitej poda¿y siewników, wynosz¹cej 30 452 sztuki, najwy¿sza zosta³a osi¹gniêta w 2006 roku (7512 sztuk), a najni¿sza w 2002 roku (1738 sztuk).
W przypadku poda¿y sadzarek, ich liczba zawiera³a siê od 2409 sztuk w 2009 roku do 6129 sztuk w 2002 roku, przy ³¹cznej poda¿y wynosz¹cej 41 261 sztuk.
Analiza poda¿y wybranych urz¹dzeñ i maszyn rolniczych na krajowy rynek w latach 2001-2009 wykaza³a, ¿e podobnie do produkcji, importu i eksportu, charakteryzuje siê ona wy-sok¹ niestabilnoœci¹, co z pewnoœci¹ nie sprzyja krajowym producentom w planowaniu wielkoœci produkcji. W przypadku sadzarek i opryskiwaczy Polska by³a eksporterem netto tych maszyn, natomiast pozosta³ych czterech narzêdzi i maszyn rol-niczych: kultywatorów, p³ugów, siewników i rozsiewaczy
na-wozów mineralnych Polska by³a importerem netto. Mo¿e to stanowiæ wskazówkê dla krajowych producentów narzêdzi i maszyn rolniczych odnoœnie mo¿liwoœci zwiêkszenia ich pro-dukcji.
W artykule wykorzystano dane G³ównego Urzêdu Statysty-cznego.
Literatura
[1] Pawlak J.: Sytuacja na polskim rynku maszyn rolniczych. Przegl¹d Techniki Rolniczej i Leœnej, 2000, nr 12.
[2] Praca zbiorowa: Mo¿liwoœci wyposa¿enia rolnictwa w no-woczesne œrodki techniczne w kontekœcie integracji z Uni¹ Europejsk¹. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2001. [3] Waszkiewicz Cz.: Rynek wybranych narzêdzi i maszyn
rolniczych do produkcji roœlinnej w Polsce w latach 2001--2007. Problemy In¿ynierii Rolniczej, 2009, nr 1 (63).
CHANGES IN SUPPLY OF IMPLEMENTS AND AGRICULTURAL MACHINES FOR SOIL
TILLAGE SAWING, FERTILIZATION AND PLANT PROTECTION
Summary
The paper present changes in production, import, export and supply on domestic market of cultivators, ploughs, seeders, planters, fertilizer distributors and spraying machines in 2001-2009.
