"Integracja europejska", Zbigniew M. Doliwa-Klepacki, Białystok 1999 : [recenzja]

Anna Mojsiej

"Integracja europejska", Zbigniew M.

Doliwa-Klepacki, Białystok 1999 :

[recenzja]

Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 2, 164-168

R

Z b i g n i e w M . D o l i w a - K l e p a c k i : In t e g r a c j a

E u r o p e j s k a, W y d a w n i c t w o T e m i d a 2 , B i a ł y s t o k 1 9 9 9 , s . 5 5 1

W lutym bieżącego roku na rynku w ydaw niczym pojaw iła się kolejna książka prof. Zbigniew a M. Doliwy - K lepackiego pośw ięcona problem om integracji pt. Integracja Europejska. Praca ta, ja k stw ierdził sam A utor „stanow i sw ego rodzaju propedeutykę do studiów nad proce­ sami integracji gospodarczej, zachodzącym i w Europie po 11 w ojnie św ia­ tow ej; je s t kom pendium podstaw ow ych inform acji o tych procesach w poszczególnych rejonach Europy. Takie były założenia Autora, które m oim zdaniem udało się w pełni zrealizować.

Integracja E uropejska podzielona je st na części - w stępną oraz trzy

zasadnicze. C zęść w stępna pośw ięcona je s t om ów ieniu genezy, pojęcia i historii m iędzynarodow ej integracji gospodarczej - tak, by czytelnik m ógł zdobyć bazę niezbędną dla lepszego zrozum ienia m echanizm ów w spółcze­ snej w spółpracy m iędzynarodow ej państw. W zam yśle A utora książka je st kierow ana przede wszystkim do studentów oraz innych osób, chcących przybliżyć sobie zagadnienia integracji, o których coraz głośniej zrobiło się w m ediach w kontekście rozpoczęcia negocjacji z U nią Europejską, dla których jed n ak problem atyka integracji je s t zagadnieniem nowym, zupeł­ nie nieznanym . Z ałożenie to zaw ażyło na układzie treści oraz na zakresie szczegółow ości podaw anych informacji.

N ajobszerniejsza część książki pośw ięcona została problem atyce integracji w ramach Unii Europejskiej. Punktem w yjścia dla rozważań A utora (pierw szy rozdział tej części) stała się historia pow stania Unii Eu­ ropejskiej - począw szy od zaw arcia tzw. Układu paryskiego pow ołującego do życia E uropejską W spólnotę W ęgla i Stali (C EC A ), poprzez tzw. trak­ taty rzym skie pow ołujące E uropejską W spólnotę G ospodarczą (EW G ), przem ianow aną później na W spólnotę E uropejską (W E) oraz E uropejską W spólnotę Energii Atom owej (E U R A T O M ) aż po tzw. traktakt z M a­ astricht, będący podstaw ą utw orzenia samej Unii Europejskiej.

N iew ątpliw ym w alorem Integracji E uropejskiej je st „filarow e” ujęcie problem ów , tzn. zgodnie z system atyką traktatu z M aastricht, który w y­ różnia trzy filary Unii Europejskiej - filar pierw szy, który stanow ią trzy W spólnoty, drugi - w spó lną politykę zagraniczną i bezpieczeństw a, trzeci

- w spólną politykę w zakresie w ym iaru spraw iedliw ości i spraw w e­ wnętrznych. Autor stara się być w ierny przyjętej koncepcji przy om aw ia­ niu każdego z problem ów dotyczących budow y i funkcjonow ania Unii Europejskiej.

W rozdziale drugim pierw szej części książki A utor skupia się na za­ gadnieniu podstaw praw nych funkcjonow ania poszczególnych filarów Unii Europejskiej, zw racając uw agę na różnice w źródłach prawa, szcze­ gólnie tzw. praw a w tórnego, czyli praw a tw orzonego przez same organy W spólnot i Unii Europejskiej, specyfikę tego praw a oraz na zasady stano­ w ienia aktów praw a w tórnego. C zytelnik zainteresow any problem atyką integracyjną m oże się w przystępny sposób dow iedzieć, jaki charakter m ają akty unijne, w jaki sposób obow iązują na terenie państw członkow ­ skich, ja k uregulow ano kw estie stosow ania prawa w przypadkach kolizji norm unijnych i krajow ych państw członkow skich.

K olejną ciekaw ą i bardzo przejrzyście przedstaw ioną przez Autora kwestią, je st sposób stanow ienia praw a w iążącego w ramach Unii Euro­ pejskiej. N ależy pam iętać, iż na m ocy traktatów będących podstaw ą funk­ cjonow ania tej organizacji (podobnie ja k i samych W spólnot) państwa członkow skie przekazały jej część kom petencji suwerennych do stanow ie­ nia w iążących regulacji w określonych dziedzinach. C zytelnik może się zorientow ać, ja k w y glądają m echanizm y tw orzenia tych regulacji praw­ nych na szczeblu Unii Europejskiej. Szczególnie, że uwidacznia się tu znaczne ograniczenie krajow ych w ładz legislacyjnych, a sam a procedura w ykazuje znaczna specyfikę w stosunku do procedur w ew nątrzpaństw o­ wych.

Rozdział trzeci om aw ianej części książki prof. Z. M. Doliwy - Kle- packiego pośw ięcony został zagadnieniom członkostw a w Unii Europej­ skiej oraz stosunków zew nętrznych utrzym yw anych przez tę organizację. Uważam , że z punktu w idzenia Polski za szczególnie cenne należy uznać punkty pośw ięcone zasadom stow arzyszenia naszego kraju ze W spólno­ tam i Europejskim i (oraz ich realizacji), ja k też perspektyw ie pełnego członkostw a w Unii Europejskiej. A utor, ja k sam przyznaje, zajm uje się integracją od ponad trzydziestu lat, dlatego m echanizm y działania struktur integracyjnych są mu doskonale znane. Stąd tak w iele krytycznych uwag pod adresem zarów no polskich negocjatorów um ów zaw ieranych ze W spólnotam i (i Unią), ja k też i treści tych traktatów . Autor podkreśla, że sam o zaw arcie porozum ień je s t bardzo w ażne, natom iast co do korzyści strony polskiej w ynikających z ich kształtu - tutaj należałoby wykazać w iele pow ściągliw ości. G orąco polecam zapoznanie się z uwagami i oce­ nam i prof. Z. M. D oliw y - K lepackiego w szystkim zainteresow anym inte­ g racją z U nią Europejską, w ydaje się bow iem , iż św iadom ość społeczeń­

stw a polskiego odnośnie kosztów tego procesu (zarów no dla polskiej go­ spodarki, ja k i sam ego społeczeństw a, szczególnie rolników ) jest więcej n iż niew ielka.

K olejny rozdział części pierw szej pośw ięcony został najważniejszym organom Unii Europejskiej. W ich om ów ieniu A utor przyjął jed n o litą kon­ cepcję - tzn. najpierw ograny głów ne (skład, funkcje, sposób podejm owa­ nia decyzji), później zaś tzw. organy o statusie autonom icznym (określenie A utora, moim zdaniem bardzo trafne), czyli organy sam odzielne, których nie m ożna jed n ak zakw alifikow ać ja k o głów nych i w reszcie - podstawowe organy pom ocnicze oraz fundusze.

N astępny rozdział pośw ięcony został om ów ieniu założeń integracyj­ nych w ram ach poszczególnych filarów Unii Europejskiej oraz ich realiza­ cji. N ależy stw ierdzić tutaj, iż poniew aż najw iększe znaczenie gospodar­ cze uzyskała W spólnota E uropejska (daw na EW G ), ta część zagadnień zasłu guje na szczególnie w n ikliw ą uwagę. A utor w przystępny sposób om aw ia kolejne sfery tzw. rynku w ew nętrznego oraz etapy tw orzenia unii ekonom icznej i w alutow ej. Ze swej strony za szczególnie istotny uważam problem w spólnotow ego rynku rolnego - będzie to bowiem ja k się okazuje najw iększy problem w negocjacjach w spraw ie przyszłego członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Integracja E uropejska pozw ala zainteresow a­ nym zrozum ieć podstaw ow e m echanizm y jeg o funkcjonow ania, co daje o braz ogrom nych różnic w traktow aniu problem ów wsi i rolnictw a w Unii E uropejskiej i w Polsce. N a uwagę w niniejszym rozdziale zasługują w reszcie zagadnienia dotyczące now ych sfer działalności Unii Europej­ skiej - w spólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństw a oraz wspólnej polityki w zakresie w ym iaru spraw iedliw ości i spraw wewnętrznych.

C zęść pośw ięconą Unii Europejskiej kończy rozdział poświęcony polityce finansow ej. A utor pokrótce przedstaw ia, sposób konstruow ania i uchw alan ia budżetu U nii, źródła dochodów oraz w ydatkow anie środków z teg o budżetu.

C zęść pierw szą Integracji E uropejskiej zam yka kalendarium w ażniej­ szych w ydarzeń zw iązanych z pow staniem i funkcjonow aniem W spólnot E uropejskich oraz Unii Europejskiej, które m oże być wielce pomocne C zytelnikow i w celu usystem atyzow ania faktów dotyczących procesów integracyjnych w obrębie w spom nianych organizacji.

D ruga część om aw ianej książki pośw ięcona je s t integracji w ramach innych europejskich ugrupow ań integracyjnych. A utor pokrótce om awia tu integrację krajów B eneluksu, integrację krajów nordyckich, integrację w o b ręb ie E uropejskiego S tow arzyszenia W olnego Handlu (EFTA), integra­ cję państw Europy Środkow o-W schodniej w ram ach G rupy W yszehradz- kiej i Środkow oeuropejskiego P orozum ienia o W olnym Handlu (CEFTA),

wreszcie Europejski O bszar G ospodarczy oraz zalążki nowego ugrupow a­ nia integracyjnego w postaci w spólnoty N iepodległych Państw (W NP).

Po każdym rozdziale przedstaw ionych dotąd części Integracji E uro­

p ejskiej um ieszczone zostały w ykazy polskojęzycznej bibliografii. Podano

tu nie tylko pozycje ostatnio w ydane, ale rów nież w cześniejsze, pokazują­ ce bogaty dorobek polskich naukow ców (im ponujący na tle innych państw Europy Ś rodkow o-W schodniej) w zakresie badań nad integracją gospodar­ czą.

O statnią część Integracji europejskiej stanow ią dokum enty. Autor zdecydow ał um ieścić tu najw ażniejsze akty praw ne, do których sięgnąć powinni czytelnicy zainteresow ani problem atyką integracyjną: Traktat w spraw ie utw orzenia Unii Europejskiej (tzw. traktat z M aastricht) i Traktat w spraw ie utw orzenia W spólnoty Europejskiej (dawnej EW G). A utor zre­ zygnow ał z dołączenia do tej grupy Układu Europejskiego ustanaw iające­ go'stow arzyszenie m iędzy R zeczpospolitą P olską z jednej strony a W spól­ notam i Europejskim i i ich państwami członkow skim i z drugiej strony, poprzestając jed y n ie na om ów ieniu zasad stow arzyszenia i ich realizacji w rozdziale trzecim części drugiej. W zam yśle A utora było natom iast udo­ stępnienie czytelnikow i podsum ow ań i w niosków z opinii Komisji Euro­ pejskiej dotyczącej wniosku Polski o członkostw o w Unii Europejskiej. N iestety, dokum ent ten „um knął” z treści książki w trakcie procesu w y­ daw niczego. A szkoda.

Integracją europejską kończy indeks pojęć, nazw i skrótów - bardzo

pom ocny czytelnikow i zainteresow anem u konkretnym tem atem . U m ożli­ w ia szybkie odnalezienie w treści książki potrzebnych inform acji oraz zorientow anie się, z jakim i innymi problem am i wiąże się dane zagadnie­ nie.

R easum ując - uw ażam , że należy uznać Integracją Europejską za c en n ą pozycję na branżow ym rynku w ydaw niczym . Zgodnie z zapow ie­ d zią A utora, stanowi kom pleksow e ujęcie podstaw ow ych kwestii z zakresu problem atyki integracji europejskiej. Co ważne, prof. Z. M. Doliwa - Kle- packi (w przeciw ieństw ie do wielu innych A utorów pozycji o tem atyce integracyjnej) posługuje się bardzo przystępnym językiem , pam iętając, że pisze nie dla fachow ców , którym doskonale znane są zagadnienia, które porusza, ale dla osób, które styk ają się z nimi po raz pierwszy. G orąco polecam pozycję b ęd ącą przedm iotem niniejszego om ów ienia ja k o źródło bazow ych inform acji odnośnie tem atu, który sugeruje ju ż sam jej tytuł.

W ydaje mi się, że w sytuacji postępującego procesu integracji Polski z U n ią E uropejską w arto, aby ja k najszersze kręgi naszego społeczeństw a, a ju ż w szczególności studenci, którzy stanow ić będą w znacznej mierze

przyszłe elity decyzyjne, zdaw ali sobie spraw ę z tego, co w praktyce oznacza ow a „integracja” .

Recenzja: A nna M oj siej

B.

Jed n ą z m iar rozw oju ośrodków akadem ickich je s t ich zdolność do opracow yw ania i publikow ania pom ocy dydaktycznych dla studentów. Jest to szczególnie ważne dla m łodych uczelni takich, ja k W yższa Szkoła B iznesu i Przedsiębiorczości w O strow cu Św iętokrzyskim . Z satysfakcją m ożna stw ierdzić, że pom im o zaledw ie trzyletniego okresu istnienia uczelni staraniem S tow arzyszenia na R zecz Rozwoju W yższej Szkoły B iznesu i Przedsiębiorczości ukazało się kilka opracow ań o charakterze podręcznikow ym autorstw a pracow ników naukow ych tej uczelni.

W m arcu 1999 roku na rynku w ydaw niczym ukazało się opracow anie profesora B ogdana K lepackiego pod tytułem „Podstaw y organizacji i za­ rządzania” . Podręcznik został przygotow any na bazie w ykładów prow a­ dzonych przez autora na drugim roku studiów na kierunku Ekonom ia. M ożna w ięc stw ierdzić, że zakres tem atyki i sposób jej zaprezentow ania został w znacznym stopniu „przetestow any” na zajęciach dydaktycznych.

O pracow anie, zgodnie ze swoim tytułem prezentuje w skrótowej form ie w ażniejsze problem y organizacji i zarządzania, które m ogą być rozw ijane na dalszych etapach studiów . A utor w sposób zw ięzły i przy­ stępny dla m łodych adeptów zarządzania przedstaw ił pojęcia oraz zasady obow iązujące w organizacji i zarządzaniu, role pełnione przez kierow ni­ ków , a także rodzaje przedsiębiorstw funkcjonujących w gospodarce.

D la lepszego poznania ew olucji spojrzenia na zarządzanie autor przedstaw ił - w ujęciu historycznym - rozw ój nauki organizacji i zarzą­ dzania, rozpoczynając od podejścia klasycznego, poprzez behaw ioralne, ilościow e, aż po spojrzenie integrujące. Z aprezentow ał także najnowsze podejście do organizacji i zarządzania, w tym reengineering, benchmar- king oraz m arketing w ew nętrzny.

W ażną częścią pracy je st prezentacja funkcji zarządzania, a m ianow i­ cie planow ania, organizow ania, m otyw ow ania i kontrolow ania. Autor zw ięźle w yjaśnił zasady dotyczące każdej z tych funkcji.

W podręczniku dużo uwagi pośw ięcono technikom zarządzania sto­ sow anym przez m enedżerów . W sposób przystępny przedstaw iono zarzą­ dzanie przez w yjątki, przez cele, zarządzanie ofensyw ne, zarządzanie