Międzynarodowy Zjazd Society of Biblical Literature, Rzym 14-17 VII 1991

Michał Wojciechowski

Międzynarodowy Zjazd Society of

Biblical Literature, Rzym 14-17 VII

1991

Collectanea Theologica 62/1, 169-171

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62 (1992) f a s c . I

M I C H A Ł W O JC IE C H O W S K I, W A R S Z A W A

MIĘDZYNARODOWY ZJAZD SOCIETY OF BIBLICAL

LITERATURE

RZYM, 14— 17 VII 1991

K o le jn y m ię d z y n a r o d o w y z ja z d T o w a r z y s t w a L it e r a t u r y B i b li jn e j (S o ­ c ie ty o f B ib lic a l L it e r a t u r e , 1991 I n te r n a tio n a l M e e tin g ) o d b y ł s ię w s a la c h r z y m sk ie g o U n iw e r s y te t u G r e g o r ia ń sk ie g o . S to w a r z y sz e n ie to, ch o ć s k u p ia g łó w n ie A m e r y k a n ó w , o p r ó c z z ja z d ó w w U S A (A n n u a l M e e tin g s) o d s z e r e ­ g u la t u r z ą d z a r ó w n ie ż k o n fe r e n c je m ię d z y n a r o d o w e (1990 w W ied n iu , 1992 w M e lb o u rn e , 1993 p r a w d o p o d o b n ie w M ü n ste r). D z ia ła ln o ść S B L z o st a ła p r z e d s ta w io n a w „ C o lle c t a n e a T h e o lo g ic a ” p r z y o k a z ji s p r a w o z d a n ia ze z ja z ­ d u p o p rz e d n ie g o (W. C h r o s t o w s k i , 61 (1991) 1, 149— 152), tu z a te m m o ż n a b ę d z ie s k u p ić się n a p r z e b ie g u z ja z d u . Z u z u p e łn ie ń co do o r g a n iz a c ji: p r z e ­ w o d n ic z ą c y m S B L j e s t w o b e c n e j k a d e n c ji W a lte r B r u e g g e m a n n ; o r g a ­ n iz a to r e m z ja z d ó w m ię d z y n a r o d o w y c h — K e n t H. R i c h a r d s ; w y d a w n i­ ctw e m S B L je s t S c h o la r s P r e s s ; z ja z d o m to w a r z y s z ą w y s t a w y li t e r a t u r y f a ­ c h o w e j (w ty m r o k u m . in . B r ill, H a r p e r , U B S , M o h r, de G r u y te r , B ib lic u m i G r e g o r ia n u m , S c h o la r s P r e s s, S h e ffie ld , C la r k ). U c z e stn ik ó w b y ło ок . 250, z le k k ą p r z e w a g ą o só b w w ie k u ś r e d n im a l ­ b o n a w e t m ło d sz y m . P o n a d je d n a tr z e c ia p r z y b y ła z U S A . D o ść lic z n ie r e ­ p r e z e n to w a n a b y ła W ie lk a B r y t a n ia , n a s t ę p n ie N ie m c y , H o la n d ia , B e lg ia ,

A u s t r ia i S z w a jc a r ia , m n ie j S k a n d y n a w ia . Z e w z g lę d u n a m ie js c e z ja z d u w ię c e j n iż z w y k le p r z y b y ło W ło ch ó w (ok. 20). N ie k tó r z y r e p r e z e n ta n c i u c z e l­ n i e u r o p e js k ic h b y li w sz a k ż e A m e r y k a n a m i.

S p o z a E u r o p y w id o c z n e b y ły k r a j e u ż y w a ją c e ję z y k a a n g ie lsk ie g o , A u ­ s t r a l i a i R P A , o r a z I z r a e l (15 u czo n y ch ). Z A z ji, A f r y k i i A m e r y k i Ł a c i ń ­ s k ie j p r z y b y ły ty lk o p o je d y n c z e o so b y , co s ię t łu m a c z y b a r ie r ą fin a n so w ą . U c z e stn ik ó w ze w sc h o d n ie j p o ło w y E u r o p y b y ło sp o r o m n ie j n iż w r o k u u b ie g ły m w W ie d n iu : p o je d y n c z e o so b y ze S ło w e n ii i z Ł o tw y ; z P o lsk i p o z a a u to r e m te g o s p r a w o z d a n ia o b e c n i b y li d w a j o r ie n ta liśc i, Z . K a p e r a i P . M u c h o w s k i . W re szcie j a k z w y k le m a ło b y ło F r a n c u z ó w , a w c a le — H isz p a n ó w , w y n ik a to z a p e w n e z ich s ła b s z y c h k o n ta k tó w ze ś w ia te m a n g lo ­ s a s k im o r a z z p r o te s t a n c k ie j t r a d y c ji S B L (ch oć o b e c n ie je s t on o m ię d z y ­ w y z n a n io w e). B y ć m o ż e z ja z d S B L w N ie m c z e c h w 1993 b y łb y d o b r ą o k a z ją do p r z y ­ ja z d u w ię k s z e j g r u p y z P o lsk i, i to z a ró w n o b ib listó w , j a k p r z e d s ta w ic ie li d z ie d z in p o k re w n y c h (a rc h e o lo g ia , b a d a n ia n a d ju d a iz m e m i h e lle n iz m e m c z a só w N T , h is t o r ia e g z eg e z y ). B y ła b y to sp o so b n o ść d o p o z n a n ia w p r a k t y ­ ce m o ż liw o śc i i s ty lu b ib lis ty k i k r a jó w a n g lo s a s k ic h , z k t ó r ą m a m y s t a ­ n o w czo z b y t m a ły k o n ta k t — a r ó w n ie ż d o p r z e d s ta w ie n ia w ła sn y c h b a d a ń . N a z je ź d z ie ty m r e f e r a t ó w i k o m u n ik a tó w w y g ło sz o n o b o w ie m ok . 160 (z n a c z n a w ię k sz o ść p o a n g ie lsk u ). O z n a c z a to, że w ię k sz o ść u c z e stn ik ó w m ia ła w k ła d w p r o g r a m ; t a k a k o n c e p c ja sy m p o z ju m p o z o s ta je w w y r a ź n y m k o n ­ t r a ś c ie z n a s z y m i p r z y z w y c z a je n ia m i.

R z e c z ja s n a , r e f e r a t y p o d z ie lo n o n a s z e r e g r ó w n o le g ły c h c y k ló w ; je d ­ n o c z e śn ie w y g ła s z a n e b y ło o k o ło sz e śc iu . W ty c h r a m a c h s łu c h a c z e m o g li p r z e ­ c h o d z ą c z s a li d o s a li d o b r a ć „ s w ó j ” p r o g r a m (ty m ła t w ie j, że r a m c z a s o ­ w y c h — 30 m in u t r e f e r a t i 10 d y s k u s ja — p r z e str z e g a n o śc iśle ). U c z e stn ic y d y sp o n o w a li te ż b r o s z u r ą z d o b r y m i s tr e sz c z e n ia m i r e f e r a tó w (e g z e m p la r z

zło żo n y w b ib lio te c e A T K : S o c ie ty o f B ib lic a l L i t e r a t u r e 1991 In te r n a tio n a l M e e tin g . A b s t r a c t s , R o m e I ta ly , 14— 17 Ju ly ).

O r g a n iz a to r z y p o d z ie lili z g ło sz o n e m a t e r ia ły n a 41 s e s ji te m a ty c z n y c h : w y b r a n e k s ię g i b ib lijn e o r a z ich g r u p y (n a jw ię c e j o E w a n g e lia c h ), tło h i­ sto ry c z n e i a r c h e o lo g ic z n e w g e p o k , a ta k ż e h is t o r ia e g z e g e z y , a p o k r y fy , B i ­ b lia w T r z e c im Ś w ie c ie . Z w r a c a ły u w a g ę 3 s e s je p o św ię c o n e k o b ie to m w B i ­ b lii b ą d ź f e m in isty c z n e j in t e r p r e t a c ji; o ile w y b ó r t a k ic h te m a tó w m o ż n a t łu m a c z y ć m o d ą , stw ie r d z ić t r z e b a , że z a p r e z e n to w a n e m e to d y i te z y b y ły z r e g u ły w y w a ż o n e . N o ta b e n e w śr ó d u c z e stn ik ó w b y ło w ie le p a ń , w y g ło siły o n e łą c z n ie p o n a d 30 r e f e r a tó w n a w sz e lk ie g o r o d z a ju te m a ty .

J a k o g ó ln ie s c h a r a k t e r y z o w a ć w y s t ą p ie n ia n a s y m p o z ju m ? P r z y z w y c z a ­ jo n y c h do e g z e g e z y n ie m ie c k ie j u d e r z y ło b y d o ść n ie w ie lk ie z a in te r e so w a n ie d la k w e s tii h isto r y c z n o - r e d a k c y jn y c h . R e fe r a t y t y p u e g z e g e ty c z n e g o s k u p ia ły się r a c z e j n a b u d o w ie te k stu , g r z e m o ty w ó w w c a ło śc i (b ez w sz a k ż e te r m in o ­ lo g ii s tr u k t u r a h st y c z n e j). S t ą d w y c ią g a n o w n io sk i co do m y ś li te o lo g ic z n e j a u to r ó w b ib lijn y c h . N a le ż y ty u d z ia ł m ia ła te ż f ilo lo g ia . Z d r u g ie j str o n y s p o r o u w a g i p o św ię c o n o tłu S T i N T , a z w ła sz c z a d o n ie sie n io m a r c h e o lo g ic z ­ n y m i e p ig r a f ic e o r a z k r y ty c z n e j r e w iz ji p o g lą d ó w n a h is to r ię Iz r a e la . P o ­ z io m c a ło ś c i b y ł n ie w ą tp liw ie w y so k i, w y p o w ie d z i łą c z y ły św ie ż e s p o jr z e n ie z d o b r y m w a r s z t a t e m m e to d o lo g ic z n y m , ch o ć o c z y w iśc ie t r a f i a ł y się i p r z e ­ c ię tn e , ry z y k o w n e w e w n io sk a c h a lb o z b y t sk u p io n e n a o p isie z e w n ę trz n y m . W d y s k u s ji d o m in o w a ła zw ię z ło ść .

W d r u g ie j c z ę śc i s p r a w o z d a n ia w y m ie n ię g o d n ie js z e u w a g i r e fe r a ty . K r y t e r iu m w y b o r u b y w a i z a s ię g te m a tu , i o r y g in a ln o ść p r o p o z y c ji, i d ą ­ że n ie d o k o m p le tn o śc i o b ra z u sy m p o z ju m .

S T — h is t o r ia . T . L . T h o m p s o n , I d e o l o g i c a l a n d T h e o l o g i c a l B i a s in E a r l y I s r a e l i t e H i s t o r i o g r a p h y (w id ze n ie h isto r ii w św ie tle k o n c e p c ji k u ltu p o w y g n a n iu ). J . A . S o g g i n, T h o u g h t s a n d M e t h o d s in D e a l i n g w it h E a r l y H i s t o r y o f I s r a e l a n d J u d a . R . H e s s , E a r l y R e f e r e n c e s to th e D iv in e N a m e in C u i n e f o r m (w y stę p o w a n ie rd z e n i p o d o b n y c h d o jh w h ). М . С о g a η, I m p e r i a l i s m a n d R e lig io n (d o b r o w o ln o ść sy n k r e ty z m u i a s y m ila c ji z a k r ó la M a n a s s e s a ). H . R o u i 11 a r d, L e d r o i t d ’a s i l e d a n s l ’I s r a ë l , u t o p ie o u r é a l i t é ? P . R . D a v i e s , T h e C o n c e p t o f I s r a e l : A F o u n d a t i o n o f P e r s i a n P e r i o d J u d e a n I d e o l o g y (k w e s tio n u je św ia d o m o ść je d n o śc i n a r o d u w c z a sa c h k r ó le w sk ic h ). L . G r a b b e, W h a t W a s E z r a ’s M is s io n ? S T — e g z e g e z a i lit e r a t u r a . B . Ż e l e c h ó w , L i t e r a t y M o d e r n is m a n d B i b l i c a l H e r m e n e u t i c s : t h e B i b l e a s L i t e r a t u r e? (b ez B ib lii i h e r m e n e u ty k i b i b lijn e j n ie b y ło b y te ż o b e c n e j lit e r a t u r y i te o r ii lite r a c k ic h ). G . N . С o h n, M i d r a s h w it h in t h e B i b l i c a l T e x t (p r z y k ła d y z P ię c iu Z w o jó w ). A . L a C o - q u e, T h e S o n g o f S o n g s , A S u b v e r s i v e P o e m ? (P n p p o le m iz u je ze „ s p ir y - t u a l i z a c ją ” m iło ści). N . L o h f i n к, J a h w e s G e g e n s p i e l e r in H o s e а 4 : d e r „ B a a l ” o d e r e in e G ö t t i n ? M . V . F о x , T h e E p i s t e m o l o g y o f P r o v e r b s (m ą ­

d r o ść r a c z e j w ie c z y sta n iż j a k się c z ę sto m ó w i „ e m p ir y c z n a ” ). L . M . B e c h ­ t e l , S e a r c h i n g f o r a n E a r l i e r I n t e r p r e t a t i o n o f G e n e s i s 2—3 (p o sz c z e g ó ln e o b ra z y n a tle c z a só w k r ó le w sk ic h i p ó ź n ie jsz y c h ); p r e h is to r ii b ib lijn e j d o ty ­ czy ło k ilk a d a lsz y c h r e fe r a tó w .

E g z e g e z a N T . E . M u l l e r , M a r c a n C h r i s t o l o g y : A N a r r a t i v e a n d R h e t o ­ r i c a l E x a m i n a t i o n (sp o só b u ż y c ia i ro z m ie sz c z e n ie ty tu łó w J e z u s a d o w o d z ą r o z w in ię te j c h r y sto lo g ii). E . К . В r o a d h e a d, J e s u s t h e N a z a r e n e : N a r r a t i ­ v e S t r a t e g y a n d C h r i s t o l o g i c a l I m a g e r y in t h e G o s p e l o f M a r k (g łę b sz y se n s n a d a n y te m u ty tu ło w i). B . J . К о e t, L u k e a n d th e J e w s ; L u k e 2 ,2 9—32 a n d 2 , 3 4 c d—35 a s K e y s to U n d e r s t a n d i n g L u k e ’s V is io n o n I s r a e l . C h . S a - f г a i, „P e i r a z o ” in th e S y n o p t i c T r a d i t i o n s , R e - e v a l u a t i o n o f J e s u s E n c o u n ­ t e r s in J e r u s a l e m (ro zm ó w cy n ie „ k u s i l i ” J e z u s a , le cz d o w ia d y w a li się , s p r a w ­ d z a li — ra b in ic z n e Ib d w q , a n g . ch eck ). В . E s t r a d a , P a r a b l e o r A l l e g o r y ? A C e n t u r y o f I n t e r p r e t i n g P a r a b l e s , th e L e g a c y o f A d o lf J ü l i c h e r . X . L é- o n - D u f o u r , L a P a r o le d e J é s u s s u r le P a i n à l a C è n e . M . R e a s o n e r ,

T h e F o u r t h G o s p e l ’s C o r r e c t i o n s o f M a r k a n d L u k e . N. H. T a y l o r , T h e C o n v e r s i o n u n d A p o s t o lic V o c a t io n o f P a u l . K . E r le m a n n , T h e P r o b l e m o f P a r o u s i a a n d t h e D e v e lo p m e n t o f P a u l i n e E s c h a t o lo g y . C . M а г u с с i, D ie H a l t u n g d e r n e u t e s t a m e n t l i c h e n S c h r i f t s t e l l e r g e g e n ü b e r d e m r ö m is c h e n R e ic h . J . A . L о u b s e r, A N e w L o o k a t I r o n y a n d P a r a d o x in 2 C o r in t h ia n s 10—13. J . S w e t n a m , T h e S t r u c t u r e o f H e b r e w s 1 :1—3 :6 . K o n t e k s t N T . J . J . R o u s s e a u , E l u s i v e B e t h s a i d a R e c o v e r e d (p r a c e n a E l- T e ll 2 k m n a p łn . o d Je z . G e n e z a r e t p o z w a la ją n a p r a k ty c z n ie p e w n ą i d e n t y f ik a c ję z B e t s a i d ą ; d y s ta n s o d je z io r a w y n ik a z w z r o stu d e lty J o r ­ d a n u ). B . T h i e r i n g , P e s h e r a n d G o s p e l. H . M o x n e s, U r b a n C h r i s t i a n s in a n H o n o r S o c i e t y (fu n k c je i z a sz c z y ty w m ia s t a c h h e lle n isty c z n y c h ).

H. M с К а у, J e w i s h S a b b a t h in R o m e (w g ź r ó d e ł z I w . r a c z e j d z ie ń s tu d iu m n iż litu r g ii). G . B o c c a c c i n i , M id d le J u d a i s m : T o w a r d a C o m p r e h e n s iv e A p p r o a c h t o J u d a i s m s ( a n d C h r i s t i a n i t i e s ) B e t w e e n t h e T h i r d C e n t u r y B C E a n d t h e S e c o n d C e n t u r y C E . R. B. W a r d , W o m e n in R o m a n B a t h s . P o b ib lijn e . R . S . K r a e m e r , W o m e n ’s A u t h o r s h i p o f J e w i s h a n d C h r i ­ s t i a n L i t e r a t u r e in t h e G r a e c o - R o m a n P e r i o d (k o b ie ta a u to r e m „ J ó z e f a i A s e n e t ” ). S . C . W i n t e r , A n t io c h e n e C h r i s t i a n E x e g e s i s a n d M a t t h e w ’s S c r i p t u r a l C it a t i o n s . W. L . C r a i g , T h e R e s u r r e c t i o n A p p e a r a n c e S t o r i e s a n d t h e T r a j e c t o r y d o S e c o n d C e n t u r y G n o s t i c i s m : A R e s p o n s e t o J a m e s R o b in s o n ’s P r o p o s a l (p r z e k o n a n ie o m a te r ia ln e j r e a ln o ś c i z m a r t w y c h w s t a n ia n a le ż y do t r a d y c ji p ie r w o t n ie js z e j, w y r a ż e n ia , do k tó r y c h s ię g n ę li g n o sty c y , d o p ó ź n ie jsz e j). M . G r u b e r , R a s h i ’s M a p s a n d D i a g r a m s (w y d a n ia d r u k o ­ w a n e p r a c t e g o n a jw a ż n ie js z e g o e g z e g e ty ż y d o w sk ie g o w śre d n io w ie c z u p o ­ m ija ł y ich ilu s tr a c je ) .

I n f o r m a c je o p r a c a c h w to k u . „N o w y W e ttste in ” (C o r p u s H e l l e n is t i c u m N o v i T e s t a m e n t i — t e k s t y g r e c k ie ilu s t r u ją c e N T , z a s a d n o ś ć w y b o r u i m e ­ to d y ). T h e C o n s u l t a t i o n o n H e l l e n is t i c M o r a l P h ilo s o p h y a n d E a r l y C h r i s t i a ­ n i t y (w r a m a c h S B L , s t u d ia n a d t e m a ta m i isto tn y m i d la N T ; p ie r w s z y — p r z y ja ź ń , p h ilia , a m ic itia ). C S A N T (C o m m e n t a r io S t o r i c o e d E s e g e t i c o a l i ’A n ­

tic o e a l N u o v o T e s t a m e n t o , n o w a s e r i a k o m e n ta r z y ). H e b r e w B i b l e (O ld T e s t a m e n t ) : T h e H i s t o r y o f I t s I n t e r p r e t a t i o n , sp o n so r o w a n y p r z e z N o r w e ­ g ó w p r o je k t trz y to m o w e j e n c y k lo p e d y c z n e j h isto r ii e g z e g e z y S T o r a z k o m ­ p u te ro w e g o b a n k u in fo r m a c ji z t e j d z ied z in y .