Głogów - Stare Miasto, Kwartał A-29

Jerzy Romanow,Romuald Piwko

Głogów - Stare Miasto, Kwartał A-29

Informator Archeologiczny : badania 22, 125-126

Inform a tar Archeo logiczny 1988

₁₂₅

W o b rę b ie u licy S ta r y R y n e k stw ierd zo n o dw a lu b trz y poziom y d re w n ia n e j ulicy. D ran ice u ło żo n e n a o k rą g ły c h le g a ra c h w y zn aczały Jej sz e ro k o ść n a 15,00 - 17.50 m , a w ięc z n a c z n ie m n ie js z ą niż d o ty c h c z a s u w a ż a n o . W stę p n a a n a liz a m a te ria łu źródłow ego w sk a z u je n a m ożli­ w o ść d a to w a n ia n a js ta rs z e j u licy n a przeło m XIII/X IV w. Tym s a m y m p o ch o d ziłab y o n a z d ru g ieg o ro zm lcrzcn la m ia s ta , a w yniki b a d a ń pow ażnie o słab iły h ip o tezę o m ożliw ości w y z n aczen ia p ro s to k ą tn e g o lu b kw adratow ego ry n k u w tej części m ia s ta w XIII w.

Przy k a m ie n ic z k a c h S ta r y R ynek 56 1 57 stw ierd zo n o ceg la n e, g otyckie p rzed p ro za d a to w a ­ n e roboczo n a XV w. Były o n e k ró tsz e od szero k o ści k am ien ic, a Ich w ym iary w y n o siły 2 x 3 m. K olejne fazy p rzed p ro ży zw iązan e s ą z now ożytnym i p rze b u d o w a m i k a m ie n ic w XVII 1 XIX w.

Po z a k o ń c z e n iu b a d a ń w o b u w y k o p ach , zdjęto d a r ń 1 częściow o o d g ru zo w an o p o m ieszcze­ n ia w podw ó rk o w y ch p a r tia c h b lo k u zab u d o w y położonej m iędzy u licam i; R ybacka - Ś cieżka K ościelna ■ B e d n a rsk a - S ta r y Rynek.

T e re n t e n b ę d z ie b a d a n y w n a s t ę p n y c h la t a c h .

[

=-LJ

_________

B a d a n ia prow adzili: d r Zofia H ołow lńska. m g r W ald e m ar K linger, doc. d r R y szard M a ssa lsk i I m g r H en ry k P a n e r. F in a n s o w a ła P o litech n ik a G d a ń s k a . T rzeci sezo n b a d a ń . Ś red n io w ieczn y d o m o p a c k i (XIII -X V w.). K o n ty n u o w an o b a d a n ia rozpoczęte w 1957 r. Z ałożono d a lsz e c z te ry w ykopy so n d ażo w e (VIII - XI) n a p a sie te r e n u ro zciąg ający m się w zdłuż z a c h o d n ie j ś c ia n y śre d n io w ieczn eg o d o m u o p ack ie g o (S ta ry P ałac O packi) o ra z p ią ty w ykop )XI1) w po łu d n io w ej piw nicy tego b u d y n k u .

W ykop VIII w y su n ię ty był n a jb a rd z ie j n a p o łu d n ie, w pobliże XVIII-wiecznego P aln cu O packiego. S tw ierd zo n o tu ta j, że sp o c z y w a ją c a n a ca lc u , n a w cześn lejsza n a ty m te re n ie w a rs tw a k u ltu ro w a n a r a s ta ła od k o ń c a XII w. do połow y XIV w., w y k o n a n y z o sta ł w ykop pod fu n d a m e n ty d o m u opackiego, p rzy czym byl to p ierw szy m u ro w a n y b u d y n e k n a ty m te re n ie . U sta lo n o ta k ż e , że p o w sta ł o n od p o c z ą tk u w z n a n y m o b ecn ie (nie z o sta ła co p ra w d a Jeszcze z lo k alizo w an a Jego p ó łn o c n a ś c ia n a ) p ro s to k ą tn y m zarysie.

W ykopy [X i X u sy tu o w a n o w ś r o d k u d łu g o ści zach o d n iej ś c ia n y d o m u opackiego. O d sło ­ n ię to w n ic h z e w n ę trz n ą s tro n ę m u ró w p ó łnocnej części ze sp o łu kilk u n iew ielk ich p o m ieszczeń p iw n iczn y c h , leżą cy ch n a z e w n ą trz d o m u . T en o s ta tn i fak t n a s u w a ł przypuszczenie, że pom ie­ szczen ia te m ogły należeć do nieznanego b u d y n k u zbudow anego w cześniej. O kazało się Jed n ak , żc Ich m u ry d o staw io n e zostały do Istniejącego Ju ż fu n d a m e n tu głów nego d o m u , oraz, żc w zniesiono Je w czasie, g dy poziom te re n u znajdow ał się na w ysokości 27, 3 m n. p. m ., czyli Jeszcze w średniow ieczu, n a co w skazyw ał także Ich sposó m urow ania. N ajpraw dopodobniej piw nice te należały do dobudów ki, dostaw ionej od zach o d u do ńrodkowt-J części d o m u opackiego.

W ykop XI zlokalizow ano w odległości 8 ,6 0 m n a półn o c od d zisiejszej p ó łnocnej elew acji S ta re g o P a ła c u , w llnll p rz e d łu ż e n ia zach o d n iej ś c ia n y d o m u opackiego. C hodziło o z o rie n to ­ w a n ie się Jak dalek o d o m te n sięg ał p ierw o tn ie n a pó in o c. W w ykopie w y stą p iły w praw dzie w o d p o w ied n im m ie jsc u re lik ty m u r u , a le n ie m lal o n cech śred n io w ieczn ej m u ra rk i. P ierw ot­ nej ś c ia n y p ó łn o cn ej d o m u opackiego n ic u d a ło się w ięc um iejscow ić, a stw ierd zo n o Jedynie, że w y zn aczo n y przez te n d o m t r a k i z a b u d o w y był p rz e d łu ż a n y w c z a s a c h późniejszych dalej w k ie r u n k u północnym .

Niewielki w ykop XII. w y k o n an y w p o sad zce południow ej piw nicy d o m u opackiego [25,33 m n. p. m .), n ie w y jaśn ił d a ty b u d o w y piw nicy, a n i jej ceg la n ej po sad zk i.

O s ta te c z n ie u z n a n o , że w szy stk ie m ożliw e do w y ja śn ie n ia m e to d ą w y kopaliskow ą Is to tn e p ro b le m y n a u k o w e , z w iązan e ze śred n io w ieczn y m d o m e m o p a c k im , z o sta ły Je d n o z n a c z n ie w y jaśn io n e.

B a d a n ia t o i t a l y x a k o ń c z o n e . G ło g ó w - S ta r e M ia s to , K w a r ta ł A-2 9

B a d a n ia prow adził d r J e r z y R om anow przy w sp ó łp ra c y m gr R o m u a ld a Plwkl. F in an so w ało M u zeu m w Głogowie. Pierw szy se z o n b a d a ń . Ś r e d ­ niow ieczna z a b u d o w a południow ego b lo k u przyrynkow ego.

W 1988 r. w o k re s ie od 17 lutego do 2 3 p a ź d z ie rn ik a P raco w n ia A rcheologiczno-K onserw a­ to r s k a we W rocław iu p ro w ad ziła b a d a n ia a rc h e o logiez n o -a rc h i te k to n ic z n e w S ta r y m M ieście w Głogow ie n a te re n ie k w a rta ły A-29. b a d a n ia p ro w ad zo n e były w rejonie p la n o w a n e j z a b u d o ­ wy plerzejl południow ej k w a rta łu .

W ynikiem b a d a ń było ro z p o z n a n ie zab u d o w y 1 1 b u d y n k ó w śred n io w ieczn y ch , M ury rozpo-PP P raco w n ie K o n serw acji Z ab y tk ó w P r a c o w n i a A rcheologiczno-K onser­ w a to rs k a O d d ział we W rocław iu

P o lite c h n ik a G d a ń s k a W ydział A r­ c h ite k tu r y K a te d ra H isto rii 1 T eorii A rc h ite k tu ry _______________________

126

z n a n y c h ob iek tó w z b u d o w a n e były z tan ieg o k a m ie n ia w ap ien n eg o , b ą d ź też p o s ia d a ły Ją d ro k a m ie n n e obi Leo w a n e cegłą, u k ła d a n ą w w ą tk u gotyckim . S zereg b u d y n k ó w n o si śla d y p r z e b u ­ dow y w o k re s ie r e n e s a n s u , w iążący ch się z w p ro w ad zen iem now ego p o d z ia łu w ew n ętrzn eg o I b u d o w y c e g la n y c h sk le p ie ń kolebkow ych.

W o b rę b ie ro z p o z n a n y c h ob iek tó w stw ierd zo n o 2 b u d y n k i śre d n io w ie c z n e w s p a rte n a f u n d a m e n ta c h w k o n s tru k c ji p u n k to w o -lęk o w ej. B u d y n k i tc w fozle śre d n io w ie c z n e j n ie były p o d p iw n iczo n e . Ich m o d e rn iz a c ja z w iązan a z w p ro w ad zen iem piw n ic d o k o n a n a z o s ta ła w o k ­ resie r e n e s a n s u . R o zp o zn an e b u d y n k i p o s ia d a ły sz e ro k o ść w św ietle w a h a ją c ą się w g ra n ic a c h od 3 ,3 0 do Θ .50 m . S ą s ia d u ją c e b u d y n k i p o sia d a ły w sp ó ln e ś c ia n y b o czn e. B a d a n i* w in n y b y ć k o n ty n u o w a n e w m i a r ę z a b u d o w y c a łe g o k w a r ta ł u . G n ie w o s z ó w , w o j, w a łb r z y s k ie , Z a m e k “S i c i e r b a ” M uze u m Archeologiczne we W ro c b w iu

[Badania prow adził m gr C zesław F ra n c k e . B a d a n ia fin an so w ały : ΚΖΛ w W ałb rzy ch u , IflASzlT P o litech n ik i W rocław skiej o ra z U n iw ersy tet W rocław ski w ra m a c h p ro g ra m u badaw czego "P rzeo b rażen ia sp o łeczn e i n a ro d o w e n a Ś lą s k u '. C zw arty se z o n b a a a ń , Z a m e k śre d n io w ie c z n y (XIV w. - 1428 Г.].

N azw a Z a m k u (niem . S c h n ą lie n s tein) pojaw ia s ię w 1358 ro k u . J e g o dzieje z w iązan e były z ro d z in ą G loubosów , k tó ra n a Z iem i K łodzkiej p ojaw iła s ię p om iędzy 1315 a 1318 r.

S k o n cen tro w an o się n a ro z p o z n a n iu części m ieszk aln ej z a n ik u . B a d a n ia m i objęto 2 z 4 w y ró żn io n y ch pom ieszczeń o raz o d k ry ty w p o p rzed n im sezo n ie plee ty p u h y p o k a u s tu m .

P o m ieszczen ia w y ek sp lo ro w an o do pierw otnego poziom u użytkow ego. O d sło n ięto zew­ n ę tr z n ą s tr o n ę p ie c a o raz Jego o tw ó r w sypow y. J e d n o z p o m ieszczeń to k o ry ta rz z którego p row adziły w ejścia do p o zo stały ch pom ieszczeń . W ejścia te o d k o p a n o . We w sz y stk ic h p rz y p a d ­ k a c h z ach o w ały się ic h tylko d o ln e p a rtie b ez n ad p ro ży . O śeleża otw orów w y k o n a n e były z bloków p iask o w ca u s ta w io n y c h w przy g o to w an y ch w cześniej u s k o k a c h m u r u . W je d n e j ze ś c ia n k o ry ta rz a o d sło n ię to w nękę.

In te re s u ją c e Je s t, żc próg w ejścia do części m ie sz k a ln e j (do w sp o m n ia n e g o ko ry tarza) z n a jd o w a ł się o b lisk o 1 m n a d poziom em użytkow ym oraz, że p ró g drzw i p ro w a d z ą c y c h do Jed n eg o z p o m ieszczeń p o sad o w io n o zn a c z n ie wyżej niż progi w ejść do p o z o sta ły c h z n ich . S tą d w n io sek , Że w łaściw y poziom u żytkow y k o ry ta rz a sta n o w iły p la tfo rm y -p o d e sty o od p o w ied n io zró ż n ico w an y ch s to p n ia c h . W d ru g im z po m ieszczeń , z p iecem ty p u h y p o k a u s tu m , o d k ry to 3 położone n a ró żn y ch w y so k o śc ia c h o d sa d z k l. Dwie z n ic h n a le ż y w iązać z k o leb k ą. T rzecią o d sa d z k ę p o sad o w io n o o p o n a d 1 m poniżej poziom u użytkow ego p o m ie sz c z e n ia . J e j Istn ie n ie m o ż n a w iązać z re d u k c ją g ru b o ś c i m u r u zew n ętrzn eg o - obw odow ego.

W y p ełn lsk o pom ieszczeń s ta n o w iły w arstw y: sp a le n iz n y , p rz e p a lo n e j gliny, zw ietrzałej z a p ra w y z k a m ie n ia m i 1 h u m u s u z k a m ie n ia m i. N ajbardziej z a b y tk o n o ś n e były d o ln e w a rstw y w łą c z n ie ze sp ą g ie m w a rstw y zw ietrzałej zapraw y.

O d g ru zo w an o ta k ż e re jo n b ra m y głów nej.

W iększość zabytków pozyskano z dw óch p rz e b a d a n y c h pom ieszczeń: 12290 fragm entów c e ra m ik i (w ty m kafle I cegły). 7 00 gwoździ. 5Θ7 u łam k ó w kości. ok. 3 5 0 u łam k ó w n a c z y ń szk la n y c h , 53 groty, 12 skobli, 6 podków . 7 noży, 5 sprzączek. 5 [iłytck zbroi, 2 ostrogi, 2 klucze, 1 w ędzidło, 1 bogato zdobione szydło. 3 paciorki, 3 osełki, 1 s r e b r n ą m o n etę 1 1 frag m en t g lin ian ej figurki. Na uw agę z a słu g u ją o k u c ia drzw i I m etalow e elem en ty w ozu. Za najb ard ziej s p e k ta k u la r­ ne u z n a ć należy bryły przepalonej gliny z otw oram i po g ro ta c h bełtów kuszy.

G niezno, woj. p o zn a ń sk ie , st, 15 - p a trz w czesn e średniow iecze.

G ó rk a S obocka, g m . K ondratow i ce, woj. w rocław skie - p a tr z e p o k a b rą z u .

Góry, woj. siedleckie, st. D rohiczyn 'R u s k a S tro n a " - p a tr z w czesn e średniow iecze. G ro d zisk , gm . G rębków , woj. siedleckie, st. I - p a tr z w czesn e średniow iecze. G ronow o, gm . Lubicz, woj. to ru ń sk ie , s t. 1 - p a trz w czesne średniow iecze. H yża, gm . Z am ość, woj. zam o jsk ie, st. 1 - p a trz neolit.

J a r o c i n , w o j. k a li a k le , a t. 2

M u z e u m R e g io n a ln e w J a r o c in ie

B a d a n ia prow adzi! d r h a b , R y szard G rygiel, p rzy w sp ó łu d ziale m g r E u g e n iu sz a C zarnego, B a d a n ia finansow ali: WKZ w K aliszu I M u zeu m