Maciej Rapkiewicz*
INSTRUMENTY POPRAWIAJĄCE EFEKTYWNOĝû PROCESÓW ZWIĄZANYCH Z DOCHODZENIEM WIERZYTELNOĝCI
UBEZPIECZENIOWYCH
1. WPROWADZENIE
Istotne znacznie dla zakładów ubezpieczeĔ non-life posiada zagadnienie do-chodzenia wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych, tj. regresów ubezpieczeniowych oraz składek zaległych. O znaczeniu tego zagadnienia Ğwiadczy przepis art. 3 ust. 4 pkt 5 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r…1, wymieniający wĞród czynnoĞci ubezpieczeniowych prowadzenie postĊpowaĔ regresowych oraz postĊpowaĔ windykacyjnych związanych z wykonywaniem umów ubezpieczenia, reasekura-cji oraz gwaranreasekura-cji ubezpieczeniowych. IstotnoĞü dochodzenia wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych zwiĊkszyła siĊ dodatkowo po zmianach przepisów, w tym nowelizacji kodeksu cywilnego, jakie miały miejsce w ostatnich latach, głównie obowiązujące od sierpnia 2007 r. Wspomniane przepisy rozszerzyły katalog okolicznoĞci powstawania zarówno regresów2, jak i składek zaległych3.
Optymalizacja dochodzenia wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych posiada bar-dzo istotne znaczenie nie tylko z punktu widzenia finansowego zakładu. Prowa-dzenie przez ubezpieczycieli postĊpowaĔ windykacyjnych, pełni rolĊ nie tylko fiskalną, ale równieĪ spełnia zadania prewencyjno-wychowawcze4. Warto podkre-Ğliü, Īe Skarb PaĔstwa powinien byü zainteresowany poprawą efektywnoĞci Ğcią-galnoĞci wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych z uwagi na bezpoĞrednie przełoĪenie
*
Mgr, Doktorant w Katedrze UbezpieczeĔ UŁ.
1 Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalnoĞci ubezpieczeniowej, DzU 2003, nr 124, poz. 1151 z póĨn. zm.
2
Np. przepis art. 828 §3 k.c., wyraĨne dopuĞcił moĪliwoĞü wystąpienia z regresem w przy-padku umów ubezpieczenia zawieranych na cudzy rachunek.
3
Np. wprowadzenie dodatkowych warunków rozwiązania przez zakład ubezpieczenia umo-wy ubezpieczenia dobrowolnego gdy nie otrzymał raty składki (art. 814 § 3 k.c.). W takiej sytua-cji, gdy umowa nie ulegnie rozwiązaniu, zakład moĪe dochodziü nieopłaconej składki za okres w którym udzielał ochrony ubezpieczeniowej.
4
WiĊcej: E. K o w a l e w s k i, Umowa ubezpieczenia, Oficyna Wydawnicza Branta, Byd-goszcz–ToruĔ 2002, s. 142.
na wpływy do budĪetu z tytułu podatku dochodowego, np. regresy stanowią przy-chód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych z chwilą ich otrzymania5, pomniejszając kwoty wypłaconych przez zakład odszkodowaĔ.
W związku z powyĪszym, uwzglĊdniając coraz bardziej skomplikowane za-gadnienia związane z postĊpowaniami wobec dłuĪników, zachodzi potrzeba wprowadzania nowych instrumentów, które przyczynią siĊ do poprawy efek-tywnoĞci nie tylko samego dochodzenia wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych ale i całego procesu zarządzania naleĪnoĞciami.
W niniejszym artykule przedstawiona została charakterystyka dwóch in-strumentów, tj. biura informacji gospodarczej oraz sekurytyzacji wierzytelnoĞci przy wykorzystaniu funduszu inwestycyjnego, ze wskazaniem korzyĞci, jakie z ich zastosowania mogą odnieĞü ubezpieczyciele. Biuro informacji gospodar-czej stanowi instytucjĊ do której trafiają dane nierzetelnych dłuĪników. Sankcją dla dłuĪnika znajdującego siĊ w bazie danych biura jest pogorszenie lub utrata zdolnoĞci kredytowej. Z kolei sekurytyzacja wierzytelnoĞci z wykorzystaniem funduszu inwestycyjnego jest instrumentem wykorzystywanym przez wierzycie-la dwierzycie-la uzyskania poprawy struktury aktywów oraz celów związanych z optyma-lizacją podatkową. Wymienione instytucje posiadają zatem zupełnie odmienne charaktery ale i cechĊ wspólną, tj. mogą słuĪyü jako instrumenty wykorzystywa-ne przez ubezpieczyciela do poprawienia wyniku związawykorzystywa-nego z dochodzeniem wierzytelnoĞci.
JednoczeĞnie w artykule zasygnalizowano koniecznoĞü zmian w opisywa-nych instytucjach, których wprowadzenie powinno posłuĪyü do dalszej optyma-lizacji procesów związanych z wierzytelnoĞciami ubezpieczeniowymi.
2. BIURO INFORMACJI GOSPODARCZYCH
Instytucja biura informacji gospodarczej została wprowadzona Ustawą
z dnia 14 lutego 2003 r...6, która okreĞliła zasady i tryb udostĊpniania przez
przedsiĊbiorców informacji gospodarczych dotyczących wiarygodnoĞci płatni-czej innych przedsiĊbiorców i konsumentów, w szczególnoĞci danych o zwłoce w wykonywaniu zobowiązaĔ pieniĊĪnych, osobom trzecim nieoznaczonym w chwili przeznaczania tych danych do udostĊpniania. Przez udostĊpnianie in-formacji gospodarczych rozumie siĊ zgodnie z ustawą przekazywanie przez przedsiĊbiorcĊ informacji gospodarczych do biura informacji gospodarczej oraz ujawnianie tych informacji przez biuro7.
5
WiĊcej: M. R a p k i e w i c z, O dochodzeniu regresów ubezpieczeniowych, „Gazeta Ubez-pieczeniow” 2006, nr 7, s. 18.
6
Ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. o udostĊpnianiu informacji gospodarczej, DzU 2003, nr 50, poz. 424.
7
Biuro co do zasady jest jedynym podmiotem uprawnionym do udostĊpnia-nia informacji gospodarczej (ustawa wprowadziła wyjątki polegające na moĪli-woĞci ujawnienia przez inny podmiot informacji gospodarczej w celu sprzedaĪy wierzytelnoĞci przez ogłoszenie publiczne lub gdy przepisy wprowadzą inny tryb udostĊpniania danych), a jednoczeĞnie przedmiot działalnoĞci gospodarczej biura jest ograniczony wyłącznie do poĞrednictwa w udostĊpnianiu informacji gospodarczej, które polega na:
1) przyjmowaniu informacji gospodarczych od przedsiĊbiorców, 2) przechowywaniu informacji gospodarczych,
3) ujawnianiu informacji gospodarczych8.
Jaki jest mechanizm całej instytucji i dlaczego przekazywanie informacji stanowi istotne zagroĪenie dla wiarygodnoĞci finansowej podmiotu, którego dane jako niesolidnego dłuĪnika zostały przekazane do biura informacji gospo-darczej? PrzedsiĊbiorca posiada uprawnienie odmówiü zawarcia umowy o kre-dyt konsumencki lub zawrzeü taką umowĊ na warunkach mniej korzystnych dla konsumenta, w szczególnoĞci poprzez Īądanie zabezpieczenia wierzytelnoĞci wynikających z tej umowy9. Opisana moĪliwoĞü zachodzi w przypadku gdy konsument odmówi temu przedsiĊbiorcy udzielenia upowaĪnienia lub na pod-stawie informacji gospodarczych otrzymanych od biura.
DłuĪnik zatem, odczuwając wyĪej opisane zagroĪenie w postaci odmowy zawarcia umowy kredytowej, bądĨ mając ĞwiadomoĞü, iĪ moĪe otrzymaü propo-zycjĊ mniej korzystnych warunków, bĊdzie bardziej skłonny do realizacji zobo-wiązaĔ celem oddalenia wskazanej niedogodnoĞci. Tym samym, przekazanie danych dłuĪnika do biura informacji gospodarczej stanowi instrument, który moĪe zostaü wykorzystany przez wierzyciela, celem poprawy efektywnoĞci do-chodzenia wierzytelnoĞci.
Jednak nie kaĪdy przedsiĊbiorca moĪe przekazywaü informacje o niesolid-nym dłuĪniku do biura informacji gospodarczej, jak równieĪ nie kaĪda zaległa wierzytelnoĞü uprawnia do przekazania do biura informacji.
Aby dany podmiot mógł przekazaü informacje do biura informacji gospo-darczej musi spełniaü łącznie dwie przesłanki wymagane ustawą, tj:
− znajdowaü siĊ na liĞcie uprawnionych do przekazywania informacji wy-mienionych w ustawie (art. 7, ust. 1),
− zawrzeü umowĊ z biurem informacji gospodarczej (art. 6, ust. 1).
Zgodnie z ustawą, zakłady ubezpieczeĔ zostały zaliczone do podmiotów, które mogą przekazywaü informacje do biura (art. 7, ust. 1, pkt 3). Warto nad-mieniü, Īe obok zakładów ubezpieczeĔ na liĞcie uprawnionych znajdują siĊ m. in. poĞrednicy ubezpieczeniowi.
Umieszczenie zakładu ubezpieczeĔ na liĞcie podmiotów uprawnionych do przekazywania informacji do biura informacji gospodarczej nie oznacza, Īe
8
Ibidem, art. 4, ust. 5. 9
w przypadku zawarcia stosownej umowy, ubezpieczyciel moĪe wysyłaü dane dotyczące kaĪdego rodzaju długu. Jedną z przesłanek przekazania informacji o zobowiązaniach konsumenta do biura informacji gospodarczej jest wymóg aby wierzytelnoĞü wynikała z umowy o kredyt konsumencki lub umowy o przewóz osoby w regularnej komunikacji publicznej. Umowa o kredyt konsumencki zo-stała zdefiniowana przepisami art. 2 ust. 1 i ust. 2 Ustawy z dnia 20 lipca
2001 r...10. W myĞl niniejszych przepisów jest to umowa, na mocy której
przed-siĊbiorca w zakresie swojej działalnoĞci, zwany dalej „kredytodawcą”, udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu w jakiejkolwiek po-staci, a w szczególnoĞci umowy: poĪyczki; kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego; o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia Ğwiadczenia pieniĊĪnego; na mocy której Ğwiadczenie pieniĊĪne konsumenta ma zostaü spełnione póĨniej niĪ Ğwiadczenie kredytodawcy. Na mocy umowy o kredyt konsumencki, kredytodawca zobowiązany jest do zaciągniĊcia zobowiązania wobec osoby trzeciej, a konsument – do zwrotu kredytodawcy spełnionego Ğwiadczenia.
Ponadto ustawa wĞród warunków przekazania informacji do biura informa-cji gospodarczej wymienia:
− łączną wysokoĞü zobowiązaĔ konsumenckich, która musi przekraczaü 200 zł,
− wymagalnoĞü zobowiązania od co najmniej 60 dni,
− wezwanie do zapłaty przekazane dłuĪnikowi zawiera ostrzeĪenie o sank-cji w postaci przekazania informasank-cji do biura informasank-cji gospodarczej.
W przypadku informacji przekazywanej do biura o zobowiązaniu przedsiĊ-biorcy, wartoĞü wierzytelnoĞci musi przekroczyü 600 zł, natomiast pozostałe przesłanki są analogiczne do rozwiązaĔ przyjĊtych dla konsumentów.
JeĪeli informacja nie spełnia wskazanych ustawą warunków, biuro informa-cji gospodarczej nie ma prawa jej przyjąü a nastĊpnie przetwarzaü i udostĊpniaü.
Jak przedmiotowe regulacje mogą zostaü wykorzystane w przypadku wie-rzytelnoĞci ubezpieczeniowych? Zgodnie z definicją ustawową umowy o kredyt konsumencki, wierzytelnoĞü podlegającą przepisom stanowią składki zaległe, których konstrukcja polega na odroczeniu płatnoĞci wynikającej z umowy ubez-pieczenia. Zakład ubezpieczeĔ udziela w takiej sytuacji ochrony ubezpieczenio-wej, wystĊpując w tej konstrukcji w roli kredytodawcy.
Natomiast przesłanek umowy o kredyt konsumencki nie spełnia druga z podstawowych wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych, tj. regres ubezpieczeniowy, którego istota opiera siĊ na dochodzeniu od osoby odpowiedzialnej za wyrzą-dzenie szkody zwrotu wypłaconego przez ubezpieczyciela odszkodowania. W przypadku regresu ubezpieczeniowego, zakład nie wystĊpuje zatem w roli udzielającego kredytu. W związku z powyĪszym ubezpieczyciele nie mają
10
stawy prawnej, aby przekazywaü do biura informacji dotyczących wierzytelno-Ğci wynikających z niezapłaconych regresów ubezpieczeniowych. Ubezpieczy-ciele zostali zatem pozbawieni wykorzystania w prowadzonym postĊpowaniu windykacyjnym istotnego instrumentu dyscyplinującego dłuĪnika do dokonania zapłaty wierzytelnoĞci. PominiĊcie takiej moĪliwoĞci w stosunku do jednej z podstawowych wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych (wymienionych przed in-nymi rodzajami długów pochodzących z działalnoĞci ubezpieczeniowej w prze-pisie art. 3 ust. 4 pkt 5 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r…11), posiadającej istotne znaczenie w systemie ubezpieczeĔ gospodarczych, wydaje siĊ niedopatrzeniem ustawodawcy, które powinno zostaü skorygowane celem umoĪliwienia ubezpie-czycielom zwiĊkszenia skutecznoĞci dochodzenia regresów.
RozwaĪając zmiany przepisów dotyczących udostĊpniania informacji go-spodarczych, wydaje siĊ równieĪ celowe umoĪliwienie przekazywania informa-cji do biur podmiotom, które są tzw. wierzycielami wtórnymi, np. nabyły wie-rzytelnoĞü ubezpieczeniową od uprawnionego. Wprowadzenie takiej konstrukcji umoĪliwi przekazywanie informacji do biura szerszej liczbie podmiotów mogą-cych dochodziü wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych, np. funduszom sekurytyza-cyjnym.
3. SEKURYTYZACJA WIERZYTELNOĝCI UBEZPIECZENIOWYCH Z WYKORZYSTANIEM FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO
Sposób na optymalizacjĊ procesu związanego z dochodzeniem wierzytelno-Ğci ubezpieczeniowych stanowi sekurytyzacja, która traktowana jest przede wszystkim jako instrument słuĪący doraĨnej poprawie płynnoĞci oraz struktury aktywów i jest wykorzystywana głównie w sektorze bankowym ale takĪe jako alternatywne Ĩródło finansowania.
Instrument sekurytyzacji wywodzi siĊ z rynku bankowego, na którym naro-dził siĊ w wyniku kształtowania siĊ procesu przenoszenia Ğrodka ciĊĪkoĞci z rynku klasycznego kredytowania bankowego na finansowanie za pomocą pa-pierów wartoĞciowych12. Natomiast nazwa pochodzi od angielskiego okreĞlenia papierów wartoĞciowych (securities) i została po raz pierwszy uĪyta w latach 70. XX w., przez przedsiĊbiorstwo Salomon Brothers wystĊpujące w roli gwaranta emisji certyfikatów partycypacyjnych opartych na kredytach hipotecznych13. WłaĞnie w latach 70. XX w. miały miejsce w USA pierwsze transakcje sekury-tyzacyjne, natomiast w Europie pionierami stosującymi instytucjĊ sekurytyzacji zostały w roku 1987 brytyjskie banki grup Barclays i Lloyds.
11
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r… 12
Ł. R e k s a, Sekurytyzacja wierzytelnoĞci na rynkach miĊdzynarodowych, „Bank i Kredyt”, luty 2004, s. 59.
13
W Polsce instytucja sekurytyzacji zaczĊła rozwijaü siĊ po dokonanej w roku 2004 nowelizacji przepisów, kiedy wprowadzono regulacje w przepisach
Usta-wy z dnia 29 sierpnia 1997 r…14 oraz Ustawy z dnia 27 maja 2004 r...15.
PrzyjĊ-cie przedmiotowych rozwiązaĔ umoĪliwia praktyczne wykorzystanie zalet seku-rytyzacji przez fundusz inwestycyjny, które wiąĪą siĊ ze stabilną strukturą fun-duszu oraz bieĪącą kontrolą organu nadzoru nad rynkiem kapitałowym, co za-pewnia bezpieczeĔstwo Ğrodków. Dodatkową zaletĊ stanowią korzyĞci podat-kowe, które w obecnym stanie prawnym dotyczą wierzytelnoĞci bankowych.
W oparciu o przyjĊte rozwiązania ustawowe, w 2005 r. powstały pierwsze fundusze sekurytyzacyjne i doszło do pierwszych transakcji na polskim rynku. Na dzieĔ 31.12.2008 r. Komisja Nadzoru Finansowego wydała 19 decyzji ze-zwalających na utworzenie funduszy sekurytyzacyjnych16.
Z uwagi na obowiązujące przepisy zawierające korzystne rozwiązania po-datkowe dla instytucji bankowych w Polsce inicjatorem sekurytyzacji najczĊ-Ğciej są właĞnie banki. Bank nie zalicza do swoich przychodów uzyskanych ze zbycia funduszowi sekurytyzacyjnemu (lub na rzecz towarzystwa funduszy in-westycyjnych tworzącego fundusz sekurytyzacyjny) wierzytelnoĞci z tytułu kre-dytów – do wysokoĞci niespłaconej czĊĞci krekre-dytów. Ponadto bank moĪe zali-czyü stratĊ ze zbycia wierzytelnoĞci z tytułu kredytów, stanowiącą róĪnicĊ miĊ-dzy kwotą uzyskaną ze zbycia a wartoĞcią wierzytelnoĞci, do wysokoĞci uprzed-nio utworzonej, na tĊ czĊĞü wierzytelnoĞci zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów17. Inicjatorami sekurytyzacji mogą byü równieĪ inne podmioty go-spodarcze, w tym zakłady ubezpieczeĔ, w stosunku do których nie przewidziano korzystnych rozwiązaĔ podatkowych.
Jaka jest zatem istota sekurytyzacji oraz w jaki sposób działa fundusz seku-rytyzacyjny?
Sekurytyzacja wierzytelnoĞci polega na emitowaniu papierów wartoĞcio-wych zabezpieczonych wierzytelnoĞciami. W praktyce oznacza to przekazanie pakietu niepłynnych wierzytelnoĞci (w formie sprzedaĪy lub umowy o subparty-cypacjĊ) do podmiotu sekurytyzacyjnego, w opisywanym przypadku do fundu-szu sekurytyzacyjnego.
Podstawowy cel funduszy sekurytyzacyjnych stanowi gromadzenie Ğrodków na nabycie wierzytelnoĞci. W procesie przekształcenia wierzytelnoĞci w papiery wartoĞciowe, fundusz sekurytyzacyjny wystĊpuje w roli podmiotu emitującego papiery wartoĞciowe oparte na wierzytelnoĞciach. Struktura funduszu
14
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, DzU 2002, nr 72, poz. 665 z póĨn. zm. (tekst jednolity), art. 92a-92c oraz 104.
15
Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych, DzU 2004, nr 146, poz. 1546 z póĨn. zm., art. 183 i nast.
16
Strona internetowa Komisji Nadzoru Finansowego; http://www.knf.gov.pl/rynek_ kapita-lowy/podmioty_r_kaptalowego/Wykaz_TFI_i_FI_HTML.html.
17
P. L e s i Ĕ s k i, Kredyty w rĊkach funduszy sekurytyzacyjnych, „Nasz rynek kapitałowy” 2007, nr 9(200), s. 28–29.
zacyjnego emitującego certyfikaty inwestycyjne na podstawie okreĞlonych wie-rzytelnoĞci (wyselekcjonowane aktywa) w klasycznej konstrukcji procesu seku-rytyzacji jest zbliĪona do roli SPV18, czyli podmiotu tworzonego wyłącznie w okreĞlonym celu, w tym przypadku do emisji papierów wartoĞciowych prze-prowadzanej w ramach procesu sekurytyzacji, zachowując przy tym własny szczególny charakter19. Z punktu widzenia rynku finansowego, w wyniku proce-su sekurytyzacji niepłynne wierzytelnoĞci zostają zamienione na płynne aktywa w postaci certyfikatów inwestycyjnych.
Fundusz sekurytyzacyjny, jak kaĪdy inny fundusz inwestycyjny, moĪe zo-staü utworzony wyłącznie przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych (TFI), po uzyskaniu zgody organu nadzoru, czyli Komisji Nadzoru Finansowego (pod-stawa: art. 14 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych). Fundusze sekuryty-zacyjne są funduszami typu zamkniĊtego, czyli emitują certyfikaty inwestycyjne dla okreĞlonej grupy inwestorów i mogą byü tworzone jako fundusze standary-zowane lub niestandarystandary-zowane. RóĪnica pomiĊdzy funduszem standaryzowa-nym a niestandaryzowastandaryzowa-nym sprowadza siĊ głównie do moĪliwoĞci tworzenia w ramach funduszu subfunduszy oraz polityki lokacyjnej.
Analogicznie, jak w przypadku innych typów funduszy inwestycyjnych, or-ganem funduszu jest TFI, które zarządza funduszem i podejmuje działania nie-zbĊdne dla zgodnego z prawem i modelem biznesowym funkcjonowania fundu-szu, w tym odpowiada za działania inwestycyjne. W praktyce, obok TFI oraz depozytariusza, który kontroluje prawidłowoĞü zarządzania funduszem, w ob-sługĊ funduszu sekurytyzacyjnego zaangaĪowane są równieĪ inne podmioty, tj. inicjator, inwestor, serwiser.
Zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, inicjator sekurytyzacji to jednostka samorządu terytorialnego, związek takich lub podmiot prowadzący działalnoĞü gospodarczą, zbywające funduszowi sekurytyzacyjnemu pulĊ wie-rzytelnoĞci albo zobowiązujące siĊ do przekazywania funduszowi sekurytyza-cyjnemu wszystkich ĞwiadczeĔ otrzymanych przez nie z okreĞlonej puli wierzy-telnoĞci20. Rolą inicjatora sekurytyzacji jest zatem przeniesienie na fundusz w ramach umowy o subpartycypacjĊ lub przelewu wierzytelnoĞci, prawa do przychodów pieniĊĪnych z wierzytelnoĞci mu przysługujących lub wyodrĊbnio-nych jednorodne wierzytelnoĞci. Warto nadmieniü, Īe na podstawie ostatniej nowelizacji ustawy o funduszach inwestycyjnych, zmianie uległa definicja puli wierzytelnoĞci. Zgodnie z obecnym brzmieniem, regularny dopływ kapitału przynosiü ma cała pula wierzytelnoĞci, co w konsekwencji umoĪliwia włączenie w pulĊ sekurytyzowanych wierzytelnoĞci równieĪ wierzytelnoĞci
18
SPV – ang. Special Purpose Vehicle, czyli spółka celowa lub spółka specjalnego przezna-czenia.
19
K. R o Ī k o, Sekurytyzacja funduszowa – trudna, ale bezpieczna, Gazeta Giełdy „Parkiet”, 20.12.2006 r., dodatek „Windykacja”, s. A.04.
20
cych regularnego dopływu kapitału w momencie nabycia. JednoczeĞnie zastrze-Īono, Īe co najmniej 75% wierzytelnoĞci z grupy musi przynosiü regularny do-pływ kapitału.
Inwestor jest podmiotem, który kupując (bezpoĞrednio lub za poĞrednic-twem SPV) emitowane przez fundusz certyfikaty inwestycyjne, finansuje proces sekurytyzacji aktywów i jako uczestnik funduszu partycypuje w dochodach ge-nerowanych przez fundusz.
Fundusz inwestycyjny, uwzglĊdniając interes uczestników funduszu, na podstawie umowy o obsługĊ sekurytyzowanych wierzytelnoĞci moĪe powierzyü dochodzenie nabytych przez fundusz wierzytelnoĞci serwiserowi, czyli ze-wnĊtrznej firmie windykacyjnej. Z uwagi na koniecznoĞü zagwarantowania ochrony interesu uczestników funduszu, serwiser musi dawaü pełną gwarancjĊ legalnoĞci i wysokiej jakoĞci działania. W związku z powyĪszym, ustawodawca uzaleĪnił zawarcie umowy przez fundusz z serwiserem od kaĪdorazowej zgody organu nadzoru, tj. Komisji Nadzoru Finansowego. W wyniku nowelizacji usta-wy, system został zmieniony na licencyjny, tj. serwiser, który uzyskał zezwole-nie komisji na dochodzezezwole-nie wierzytelnoĞci, zezwole-nie jest zobowiązany uzyskiwaü zgody organu nadzoru na zawarcie umowy z kolejnymi funduszami sekurytyza-cyjnymi.
Ponadto w procesie sekurytyzacji, moĪe wystĊpowaü doradca ds. wierzytel-noĞci, który dokonuje analizy rynku wierzytelnoĞci i rentownoĞci poszczegól-nych pakietów wierzytelnoĞci, opiniuje podjĊcie okreĞloposzczegól-nych decyzji inwesty-cyjnych (kupno lub sprzedaĪ okreĞlonych pakietów wierzytelnoĞci), a takĪe doradza towarzystwu w zakresie obsługi sekurytyzowanych wierzytelnoĞci w ramach bieĪącego zarządzania tą czĊĞcią portfela funduszu. FunkcjĊ doradcy w tym zakresie moĪe równieĪ pełniü inwestor.
Uproszczony schemat sekurytyzacji z wykorzystaniem wehikułu funduszu inwestycyjnego przedstawia siĊ nastĊpująco:
Fundusz TFI Inwestor (inwestorzy) (3) (9) (4) (10) (1) Inicjator (np. ubezpieczyciel) (5) (6) SPV (serwiser) (7) (8) (2)
Poszczególne powiązania opisane na powyĪszym schemacie oznaczają: (1) – utworzenie funduszu i administrowanie funduszem
(2) – wynagrodzenie za zarządzanie (3) – wpłaty pieniĊĪne do funduszu
(4) – objĊcie certyfikatów inwestycyjnych funduszu (5) – sprzedaĪ wierzytelnoĞci do funduszu
(6) – przepływ Ğrodków pieniĊĪnych (7) – windykacja naleĪnoĞci
(8) – opłata za usługi
(9) – podejmowanie decyzji inwestycyjnych dotyczących portfela wierzy-telnoĞci poprzez zgromadzenie inwestorów
(10) – wypłata dochodów z funduszu lub wykup certyfikatów.
NaleĪy równieĪ nadmieniü, Īe przepisy nowelizacji ustawy o funduszach inwestycyjnych umoĪliwiają towarzystwom zarządzającym funduszami sekury-tyzacyjnymi zlecanie, na podstawie umowy, zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnoĞciami innym podmiotom, które uzyskały zezwolenie organu nadzo-ru na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnoĞciami. Przed nowelizacją moĪliwe było jedynie zlecanie obsługi sekurytyzowanych wierzytelnoĞci (opisa-ne na powyĪszym schemacie jako powiązania (7) i (8)), natomiast czynnoĞci w zakresie zarządzania towarzystwo musiało wykonywaü samodzielnie. Powie-rzenie zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnoĞciami wyspecjalizowanym podmiotom powinno przyczyniü siĊ do skuteczniejszego i wydajniejszego za-rządzania tymi wierzytelnoĞciami, usprawniając jednoczeĞnie proces ich windy-kacji.
Ponadto bardzo istotną zaletĊ sekurytyzacji z wykorzystaniem funduszu in-westycyjnego stanowi moĪliwoĞü funduszu oraz podmiotu, z którym TFI zawar-ło umowĊ o zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnoĞciami, zbierania i prze-twarzania danych osobowych dłuĪników z sekurytyzowanych wierzytelnoĞci bez ich zgody w związku z administrowaniem wierzytelnoĞciami sekurytyzowanymi i ich obrotem21.
Biorąc pod uwagĊ powyĪsze, sekurytyzacja wierzytelnoĞci zwiĊksza moĪ-liwoĞci po stronie wierzyciela, nie tylko w zakresie moĪmoĪ-liwoĞci usprawnienia procesu dochodzenia długów ale przede wszystkim znacznie poprawia płynnoĞü finansową przedsiĊbiorstwa. Takie moĪliwoĞci istnieją równieĪ gdy wierzycie-lem jest ubezpieczyciel. Pełne wykorzystanie instrumentu wydaje siĊ moĪliwe w przypadku zastosowania w stosunku do sekurytyzowanych wierzytelnoĞci ubezpieczeniowych rozwiązaĔ analogicznych, jakie istnieją dla banków. Przede wszystkim wydaje siĊ konieczne dostosowanie w zakresie rozwiązaĔ podatko-wych.
21
Maciej Rapkiewicz
INSTRUMENTS TO IMPROVE THE EFFICIENCY OF PROCESSES RELATED TO COLLECTING OF INSURANCE DEBTS
The investigation of insurance debts, ie, unpaid premiums, and insurance subrogation, is an important issue in the insurance business. The importance of issue was confirmed by the legislature – according to the law on insurance activity, collecting of insurance debts is among insurance operations. To achieve the aim of debt collecting, insurance companies look for tools to improve the efficiency of proceedings. Economic information bureau and a process of debt securitization of insurance with an investment fund are good examples of the instrument to improve the efficiency.
The threat of transmission of an information about a debtor to an economic information bureau makes a debtor more willing to pay a debt. The main reason is difficulty in obtaining credit when a debtor is recorded in an economic information bureau. Information about a debtor may be forwarded to an economic information bureau in cases strictly defined by law. It is not allowed to inform an economic information bureau about a debtor who doesn’t pay an insurance subrogation. The purpose of the securitization of insurance debt is to improve the cash flow of a insurance company as well as financial indicators of a insurance company.
Key words: insurance debts, unpaid premiums, insurance subrogation, economic
