j f 'v . ' .' V
\
R ecen zje
497
„PHYSIS”. DKiUG-IE PÓŁłRiOCZE 11906 *
W o r z e 3 z 19(66 r. E. O a r ru cc io p is ze o lo g ic e w m y ś li D an tego, o j e j źr ó d ła ch a n ty czn y ch i śre d n iow ie czn y ch , r o z w o ju i stru k tu rze d o w o d ze ń . T e ostatn ie b a d a a u tor ¡m etodam i w s p ó łc z e s n e j lo g ik i s y m b o lic z n e j, p o w o łu ją c s ię w p r z y p isa ch r n .in . n a p r a c e P o la k ó w : J. S a la m u oh y, J. M . B och e ń s k ie g o i J. Ł u k asiew ioza. S tw ie rd za , ż e D a n te w sw yah u tw o ra ch sto so w a ł n ie ty ik o s y lo g isty k ę a ry sto te le so w s k ą , fe a z i lo g ik ę (propozyojanalną stolików.
W 15 z rzęd u P ok ło siu Galileusza S . Draike p u b lik u je 'list anany je d y n ie n a p o d staw ie X V C I-w ieczm ej, n ie c o s k ró co n e j, k o p ii; p rzy p u szcza się, że lis t w y s z e d ł sp o d p ió r a G alileu sza dk. 1615 r.
L,. BeOlani ¡zajm uje slię nieiuroanatomią M a r ce lla M alp ig h i e g o n a p o d s ta w ie je g o d ośw ia d czeń i p r a c z la t 1665— ¡1666 {a r ty k u ł zd ob ią ilu stra cje). A r ty k u ł tan, p o d o b n ie ja k p ie rw szy , n a p is a n y jest w ję z y k u w ło sk im , d w a n a stęp n e ¡zaś w ję z y k u n ie m ieck im .
G . W . ¡B yk ów i L . M . B e k a so w a z In stytu tu H istorii P r z y r o d o z n a w stw a i T e ch n i k i A k a d e m ii N a u k Z S R R w d r u g ie j części s w y c h P rz y c z yn k ó w do historii chem ii w latach 6 0 -ty c h X X w . og ła sza ją 'orygin a ln y tefcsit ¡10 'listów F . Beiillateiina d o A . M . B u tle ro w a z la t 11862— 1867, k t ó r e zn a jd u ją się w A r c h iw u m A N ZISRJR. R o s y js k ie ¡tłum aczenie ty ć h lis tó w b y ło ju ż o p u b lik o w a n e w li961 r.
E. M . ¡Bruins w n a w ią z a n iu d o arty k u łu F . K a tsch a ra ¡o diotf a n ty czn y eh r ó w n a n ia ch trz e c ie g o stop n ia ¡(„Physis” , 1965 r.) p r o s tu je p e w n e b łę d y , k tó r e za k r a d ły się d o te g o ¡artykułu.
W d zia le d on iesień T . T o m b a ob szern ie o p is u je d w a astralafoia z X V w ., załą c z a ją c 6 ic h fo to g ra fii, k tó r e przech ow yw an ie ¡są w M ediolanie w M u zeu m Sztuki S ta ro ży tn e j, i p o r ó w n u ją c je z w sp ó łc z e s n y m i astnalalbiami z ¡p ryw atn ych m e d io la ń sk ich zb io ró w .
G. A r rig h i ze s w o ic h p oszu k iw a ń b a d a w c z y c h n a d śred n iow ieczn ą m a tem a ty k ą og łasza fra g m e n ty z Trattato di praticha d’arism etrica n ie zn a n e g o au tora, p o c h o d z ą ce z 14613 r. R . B ern ie r roizważa g łó w n e k o n c e p c je ¡filozoficzn e Teillharda d e C h ardin , p rzed e w szy stk im orto g en ezę i fin a lizm w od n iesien iu do azłow ieka, u s iłu ją c je d n o cześn ie d a ć k ró tk i w y k ła d ca łości je g o d o k tr y n y o życfflu n a iziem i..
N a n r 4/1966 s k ła d a ją ¡się 'dwa artyk u ły. W p ie rw szy m J. D. N o r th z O k sford u p u b lik u je ¡(w tłu m a czen iu an g ielskim ) i k o m e n tu je ¡astronom iczny tekst, p rzyp u szcza l n ie <z p o c z ą tk u X I V w . lu b w cze ś n ie js zy , O pus quorundarum rotarum m irabilium , za w ie r a ją c y opis plan etariu m . T ek st ten , ¡znany z tr z e c h r ę k o p is ó w (z ok sford a fciej B o d ie ia n y i m e d io la ń sk iej A m b rosia n y ), w y s z e d ł sp o d p ió r a ja k ie g o ś p ó łn o c n o - w ło sk ie g o astron om a, a c z k o lw ie k sa m a k o n s tr u k c ja in stru m en tu op iera ła się n a b liż e j n iezn a n ym w cze ś n ie js zy m opisie, m o ż liw e ż e ¡arabskim, w k a żd y m zaś ra zie n a w ią z u ją cy m d o tr a d y c ji z e g a r ó w a stron om iczn y ch w sta roży tn ości. O p isa n y in stru m en t sta n o w i ogndiwo p o p r z e d z a ją c e in stru m en ty sp orzą d za n e p r z e z G ia co m a i G iovanniiego d e D on d i w ¡pierw szej p o ło w ie X I V w . O bsizem y a r ty k u ł je s t ilu stro w a n y w y k resa m i au tora. Jak o a ppen d ix au tor d orzu oa s w o je u w a g i d o o p is u J. Giunthera — w A strola b es o f the W o rld . T . 2 — astrdla biu m z ok . 1300 r. z S cien ce M useum w L on d y n ie.
W drugim a rty k u le (ró w n ie ż w ję z y k u an gielskim ) M ie jsc e Chariesa O rm e’a w historii barom etru N. G ood iso n o p is u je działa ln ość te g o 'an gielskiego tw ó r c y in stru m en tów , k tó r y ż y ł w la ta ch 1688— 1747 i p r z y c z y n ił się b a rd zo d o r o z w o ju te c h n ik i b a ro m e tr ó w rtę c io w y c h . G o o d ison jeist a u to re m k siążki English D om estic B a
-* P or. o m ó w ie n ie „P h y sis” z 1964, 1965 i p ie r w sz e g o p ó łr o c z a 1966 r. w „ K w a r ta ln ik u ” , n r 3/l®67, s. 652.
m : R ecen zje
r om e te rs and th eir M a kers, 1680— 1860 (L on d on 1J964). J e g o a rty k u ł w „P h y sis” jest ilu s tro w a n y m .in . fo to g ra fią b a rom etru O nm e’ia z 1741 r.
. W n o w y m dziale czasopism a S y lw e tk i u czon ych G w e i-D je n L u z C a m b rid g e (Łaje (w ję z y k u an gielskim ) 'biografią w ie lk ie g o p r zy ro d n ik a i lek a rza ch iń sk iego L i-S h in -C h e n a (1518— 1593), g o d n e g o — ja k p is z e autotrka — p o ró w n a n ia 2 n a j w ię k szy m i lu d źm i n a u k i o d ro d ze n ia w ’k ra ja ch za ch odn ich . Z 12 dziel p o z o s ta w io n y c h p r z e z n ie g o n a jw a ż n ie jsz e je s t P ê n Tschao K a n g IĄu % >ok. 1587 r. (pisane w c ią g u w ie lu la t), r o d z a j fa rm a k op ei, b ę d ą c e j ró w n o cz e ś n ie k o m p en d iu m m in era log ii, m eta lu rgii, b o ta n ik i i zoolog ii. C a ło ść t e g o d zieła p o d zie lo n a jest n a 52 ro zd zia ły I za w ie ra 1892 haseł, z c z e g o 257 d o ty c z y m in era log ii, 444 zoolog ii, 11094 b ota n ik i. R e c e p t -je s t ta m pom ad 11000, z c z e g o p o n a d 8000 a u to rstw a L i, reszta — p ó ź n ie j szy ch . ¡Li n ig d y n ie u jr z a ł w drutku s w e g o m a gnu m op u s, a p ie r w sz e w y d a n ie (ilu strow a n e) w y sa to d o p ie r o w 1590 r. Z w y d a n ia te g o d o c h o w a ło się je d y n ie 6 egzem p la rz y : 2 w C h in ach , 3 w J a p o n ii i je d e n w B ib lio te ce K o n g re s u w S tan ach Z j e d n oczon y ch . Z w r a c a ją u w a gę system a tyczn e zasad y k la s y fik a c ji L i i je g o t a k s o n o - , m icz n e u ję cia . M a teria m edica w je g o d ziele je s t u p orzą d k ow a n a , p o op isie c h o r o b y n a stę p u je d ia gn ostyk a , a p otem w y k a z le k a rs tw sto so w a n y ch p r z y leczen iu . W n o m e n k la tu rze r o ślin ' i zw ierzą t w y s u w a L i n a p ie r w s z e m ie js c e n a z w ę h istory czn ie p ie r w sz y r a z sto sow a n ą , in n e p o d a ją c w k o le jn o ś c i jalko sy n o n im y (system d o t y c h
czas sto so w a n y p rze z M ię d z y n a ro d o w ą K o m is ję N om en k la tu ry Z o o lo g ic z n e j). K la s y fik a c ja L i, a c z k o lw ie k n ie p o ró w n y w a ln a co d o d o k ła d n o ści z dinneuszow ską, je s t d w u im ien n a i w y r ó ż n ia zakres w ę ż sz y od szersze go (np. g enu s i species). W d z ie dzin ie b io lo g ii L i czasem n a w et e k sp e ry m e n to w a ł, n ie b y ła m u o b c a a d a p ta cja do ś r o d o w is k a i w p ły w teg oż n a Istoty ż y ją c * ; o p is y w a ł te ż z m ie n n o ść w za k resie b o ta n ik i i zoo lo g ii, sztu czn ą se le k cję Ltd. J eg o d z ie ło b y ło o d X V I I I w . znane ta k że i e u ro p e jcz y k o m , n a jp ie r w za p o ś re d n ictw e m p is m jez u ick ich , p rzed e w szy stk im p o ls k ie g o ’Jezuity M ich a ła B o y m a ¡(1012—11659), au tora Flora sinensis, a n astępn ie W tłu m aczen iach , nota b en e w slkróconeij fa rm ie . E ch a dzieła L i z n a jd u je m y u L in - neusza. D a rw in zn ał je b e z p ośre d n io i b y ło on o je g o „c h iń s k im ” ź ród łe m , n a k tó r e p ow ołU je się w s w o ic h pracach , c z a s e m c y t u ją c je dosłoiw nie. W a rte są ta k że stu d ió w n o w a to r sk ie p o g lą d y L i w dziedzin ie ch em ii i m in era lo g ii.
W dziale d on iesień M . L . Righini-BoneOM p u b lik u je p ierw szą część (przeznaczone g o do p u b lik a c ji ' n a ła m a ch „P h y sis” ) k a ta lo g u dawtnej b ib lio te k i K ró le w s k ie g o MlUzeum F iz y k i i H istorii N a tu ra ln ej. Z a s ó b 'tej b ib lio te k i z n a jd u je się o b e c n ie w d e p o z y c ie w b ib lio te c e In stytu tu i M u zeu m H is to rii N a u k i w e F lo r e n c ji. K a ta lo g je j się g a 1(800 r. {d a ta p o w sta n ia ¡biblioteki M u zeu m K r ó le w s k ie g o ); b y ł o n p o d z ie la n y n a 8 Mais: l . a stron om ia i m a tem aty k a ; 2. fiz y k a i filo z o fia o g ó ln a ; 3. 4. 5. che m ia ; 6. en cy k lo p e d ie , s ło w n ik i i ró ż n e ; 7. akadem ie, cza sop ism a ; 8. g eogra fia . Z a só b te j b ib lio te k i za w iera w ie le d zieł rza d k ich , p ię k n ie op ra w n y ch , r ó żn e j p r o w e n ie n cji, m . in . d a w n y c h d z ie ł m edyoejisfcich; je st ta k że eg ze m p la rz D ella nu ova scienza
M c c o la Tartagflii z >1550 r. (1 w y d . p o ch o d z i z (11537 r.), n a le ż ą cy n ie g d y ś d o G . V a - sa riego. K się g o z b ió r je s t w ię c in te r e su ją cy d la h is to ry k ó w nauki. K a ta lo g p u b li k o w a n y je s t w k o le jn o ś c i ch ro n olog iczn ej, o tw ie r a g o d zieło A n d a lo n a d e ! N e r o
Ó pus preclarissim um astrolabii z 1475 r., k o ń c z y się n a 1599 r. W ięk szość o p isa n ych <Meł je s t tre ści a stron om iczn e j ; są to dzieła a u to r ó w w ło sk ich , a n ie k tó re za w iera ją n ota tk i ręk o p iśm ien n e (nie r ozszy frow a n e ).
P o n ie w ie lk im d z ia le r e c e n z ji z n a jd u je m y 'jeszcze w n rze 4 n e k ro lo g 'historyka n a u k i i m a te m a ty k i U g o C assiny (1897— 1.964) i p ió r a F. S k o f. W K ron ice zn a jd u je się sp ra w ozd an ie z p ie rw sze g o m ięd zy n a ro d o w e g o z ja z d u p o ś w ię c o n e g o ź r ó d ło m do hi storii n a u k i w ło s k ie j X I V — X V I w . (od D a n te g o d o G alileusza), a z o rg a n izow a n eg o p rzez D om u s G a liłeia n a w P izie w dn iach 14— il© I X ¡1960.
■««—— 1
HR
R ecen zje
499
W szy stk ich (zainteresuje in fo r m a c ja o szkodaah, ja k ie sp o w o d o w a ła p o w ó d ź w e F lo r e n c ji (4X 1 1 9 6 6 ) w M u zeu m H is to rii' Nauiki, m ie szczą cy m s ię rw P alaza o Casitella- n i w cen tru m mliastta. P a rte r b u d y n k u został za lan y, w id ie effcspanatów u szk o d zo n y ch (im. in. fo n o g r a f E dison a) lu b zn isz czon y ch (m . in. m o d e l m a ch in y la ta ją c e j sp o r z ą d zo n y w e d łu g p la n ó w L e o n a rd a d a V;mci). WieilMe stra ty p o n io s ły r ó w n ie ż «M a ł y h istorii c h e m ii i h istorii m e d y c y n y , zn iszczon e zosta ło la b ora to riu m fo t o g r a f ic z
-S
