Wykształcenie i środowisko depozycji ooidów karbońskich z rejonu Koszalina

(1)

.rierowa d-olomitu glówtnego w Polsce zachQd:niej. Na&, 1973, vol. 29, nr 4.

10. P eł1 y t T. M. - Cha.ra.k.terystyka mikrofacjalna cechsztyńskich osadaw węglano.wych cyddoternu piet'lwsz.etgo i &.ugiego na obsZM".z.e mortokliny przedsudeckiej. stud. ge(}}, pol., 1978, vo'l. 54.

11. B

o n c

e 1t J. - Facies car.bonarties d'aniere re-cif dans l'Eodevonien du Nord-Est du Massif ar-moricai.n (Conltenitiln). &11. BRGM 1976, ser. 2,

seat. l, nr l.

12. Richter-Bel'lnbu·rg G. - Ueber sailinue Sedimentation. Z. dewls(:h. geol. Ges., 1955, vo.l.

104, n'l' 4.

13. Sokołowski J. - Oharak.teryostyka geologicz-na i strukt.ura·lna abszar.u iPrz.eds.udedkiego. Geol. sudetk:a, 1967, vol. 3.

14. SolkołoW:skd J., D.eozikowsiki Z . - ~mi.aaly

SUMMARY

'l'he paper \Pl'esetl:łs results of studies 0111 the microfacdes af !the Maial Dolom:ilte and lthe main features of pa!leogeo®raphy and sedimeruta.ry

enviroo-menit of nOXIbbern pail'•ts of tthe Fore-Sudetix: Mono-cline It aweaa-ed poss.i.ble to ltra.ce lhere two ·main paloogeogra.phic .units ~Y differ.IDg ifu'oan 0111e

aJno-ther :in mi.crofa.cioes deved~, i"e. lthose of deep and shallO'W shelf. The farmer lis C'huamerized by the !Pl'esence of tr~essive sedi.menltary cycle whi.ch, nmder !the conditions of ~eaJted lack of

compenswon of sUibsidence by sedimenltation ·resul!ted in a marked ·illlm'ease in d~ of iŁhe .reservoir d'W1ing sedimentation of Malin Dalomi.te d~ts. Tlhe &hal-low Slhelf is characoterized •by a-egressive cycle of

sedimEntatioo, especially welł-develqped. dn the

area

of lthe Lubuska iba.l'll'ier which, in lturn, .r.esulllted in the onset of s•upraliifltoral cooditions alt lthe end of seddmenlta.tion of Main Dol<mit-e deposits. Atltention shoold be padd to lthe exis.tence of tnWd .banks ~a bilized by non-stromatolite blue-green algae in shal-low shelf plains stretchin.g ea&t of :the Lubuska ba.m'ier.

!układów stru4tturallnych główtnych fonma.c.ji per-SI()ektyrwtnyoh Oil::lsza:ru przedsudeckiego Jako za-sadniczy czynnik decydujący o migxa.c,ji .i ak.u-mulaoji w~owodoraw. Nal!ta, 1977, vol. 33, II:U' 6. 15. Surmiak W., 2ołnieT-ceuk T., 2urawik

J. - O prawidlow<lŚciach rozmi.es.zcz.enia złóż

ga-.zu ziemn~o d r-apy 111~ w doLarnicie głów nym w pobudndowo-zachadniej IPolsce. [In:]

Kde-runlki i metody I()OSz.ulkiwań lbitulmiinów w Qbwo-raeh permu na Niżu Polsikim. iZdelona Góra, 1977. 16. Z i e g enbatl'ld.t •W. - Charaikiter IUII:Id Genese VOI!l ErdOVErdgas-~agerstlitten im

Stassrulit-karibooat (!Zec-hstein 2). Z. a.ngew. Geal., 1974, vol. 20, n:r 12.

17. Z i e g e n 'h a r. d t :W. - Eialige geolog.ische ~ kte wr Kohlerl~Wa5'Sel'Stoff-Frillhbiildung in

Kar-bonaten. Z. angew. Gool., 1975, vol. 21, lllll' 11.

PE310ME

Ilpe~CTaBJieHbl pe3yJibTaTbi MHKPO<I>a~HaJibHbiX HC-CJie~OBaHJdł OCHOBHOrO ~OJIOMHTa B CeBepHOJ\ł 'łaCTH npe~Cy~eTCKOA MOHOKJIHHaJIH, a TaK:tKe rJiaBHbie na-JJeoreorpa<I>H'łeCKHe H. ce~HMeHTa~HOHHbie ąep'l'bi 9TOro paAoHa. Onpe~eneHo HaXO:lK~eHHe ~Byx 6onbwHx naneoreorpa<t>H'łeCKHX e~HHH~ c pa3HbiM MHKpo<t>a-~HaJibHbiM npe~cTaBJieHHeM: rny6oKHA wen~><t> H MeJI-KiłA wen~><t>. rny6oKHA wen~><t> xapaKTepH3HpyeTCSl npHCyTCTBHeM TpaHCrpeCCHBHOrO ~HKJia ce~HMeHTa~HH,

'łTO CTaJIO OpH'łHHOJ\ł 3Ha'łHTeJibHOrO yrny6neHH$1 6ac-ceAHa BO BpeM$1 HaKOnJieHH$1 OCa~KOB OCHOBHOrO ~0-JIOMHTa. MenKiłA wen~><P xapaKrepH.3HpyeTCH perpec-CHBHbiM ~HKJIOM ce~HMeHTa~HH, 'łTO B~HO OC06eHH0 xopowo Ha TeppHTOpHH mo6ycKoro 6apbepa. 3TO cTaJio npH'łHHOJił BbiCTYOJieHH$1 cynpaJIHTepaJibHbiX yCJIOBJdł B caMOJił BepxHeA 'łaCTH ce~HMeHTal.\mf OCHOBHOrO ~OJIOMHTa. 06pall:leHO BHHMaHHe Ha npHCyTCTBHe HJIO-BbiX XOJIMOE CTa6HJIH3Mp0BaHHbiX neCTpoMaTOJIHTOBbl-MH BO~OpoCJIHMH Ha TeppHTOPHM paBHHH MeJIKOrO WeJib<l>e. Ha BOCTOK OT JIJ06yCKOrO 6apbepa.

MAŁGORZATA POLOŃSKA Instytut Geologiczny

WYKSZTAI:.CENIE I SRODOWISKO DEPOZYCJI OOIDóW

KARBOŃSKICH

W REJONIE KOSZALINA

Utwory Ikarbonu na abszall'ze Pomo~ Zachodnie-go nawiercono lila początku lat sześćdziesiątych, ale dQPiero w 11.976 ·r. M. Muszyńsld przedstawił ich charatkteryos tykę mi.neralogiczno-petrografic.zną, na podstaiWie kltórej !USta:li.ł, że utwory te w przewarżatją cej .większości powstały w plytkim

epikoottynental-nym z'bioruniku mol"Stkim (6).

Skały węg.lanowe karbonu ~tego redOI!ltu nie zostały jednak szczegółowo opracowane. Podobnie nie poz.na-no dokladnie d'OŚć częstego dch skla.dnika - ooidów. Wy:jaś.ni.en.ie rzagadnienia wykształcenia i dEl!P()Zycji tych fonn może mieć pewne maczenie w rekonsbr.u:k-cji paleo.geograficz:nej. Do niniejszego artyk.ułu

WY-zyskal!l(} dane z wierceń Kourowo l i Bobolice l, .\.IISy-tuowanych na SE od Koszalina (ryc. 1). Qt<wTory

te

WYkonałO !PPN w PUe, a iPI'(!Iparaty do badań petro-grafiemych !Przekazał autorce dr A. 2elichows:ki.

CHARAKTERYSTYKA OOIDOW

W wierceniu KurO'Wo

i

osady karobońskie wy~pu

ją na głębokości 2186-2728 m i są ·reprezentowane przez piaskowce, iłowce z pr.zewa.rntwienia.mi wapie-nia, wa;pienie oo.litO'We .(ryc. 2). K. Karejwo i L. Teller

UKD 552.544:551.735:552.142/.143 :551.351(28.02)( 438.17-192.2)

(1970, arch. opr.) we wstępnym o.rzeczeniu stwierdza-ją, Iże osady lt.e od strqpu do glębak.ości 2395 m na-leżą do namol.lll'u, a poo.irbej ;tej głębokości .do ka.rbonu dol!nego. IPod niani SjpOOZywają osady doe,wOOIU (3).

W wierceniu Bobolice l karl>o.n Jest prawdopodob-n-ie rER>rezEmttowany przez narnur (A. 2:eliohoWSiki, areh. <~~Pr.). Gómą granicę ustalłono na glęboikośd 2742 m, a S(l)ąg - lila 3005,3 m. P.rofdl lten charak-teryrzuje s·ię wyStępowaniem dolomi1bw, Wajpieni mu-łowcowych, margli (ryc. 2). Ka.robon nie został tu przebity.

Badania mi~opowe wykazały d.uże podobień stwa składu petrogra!icmego omawianych skał, za-równo deśli chodzi o slkladaldJkd ziarniste,

aak

i &po-iwo. W tUtworach tych obeclne są zia·rna kwarcu, s· ka-leni, ok.ruehy .skalne, ooidy, bioklasty, i.ntt>raklasty

oraz peloidy - wszystkie wymieszane ze sobą w zmiennych proporcjach (tab. 1).

Ooidy spOityka się w różnych skałach. Poza ooli-tami, w których stanowią ,podstawOWY s-kaldnik, wy-stępują :również w mulowcach ma.rgli.stych i dolo-mitach. ZawaTtość ooidów w skałach BOibalie waha się od 1,6 do 40,5°/o, w osadach Kurowa - od 5,6

(2)

SKŁAD PETROGRAFICZNY UTWOROW KARBONU ZAWIERAJĄCYCH OOIDY

BOBOLICE-l

Składniki allochemowe

Nr Głębokość Składniki

próbki (m) teryeen;czne _Ooidy Intrakłasty _Feloidy _Bioklasty Spoiwo (grudki groniaste) 19 2882,1 0,28 18,86 80,86 13 2937,8 17,74 27,10 0,32 6,13 0,32 48,07 11 2952,2 4,75 19,58 (0,32) 14,55 . 3,26 57,86 lO* 2955,2 26,62 16,98 0,60 7,54 4,72 43,54 8 2962,0 3,27 16,01 5,55 3,27 71,90 7* 2984,6 9,65 40,49 5,54 12,96 3,65 27,57 3 2989,0 21,50 1,63 (0,14) 22,15 0,98 . 53,74

Objaśnienia: 10" - dane uśrednione z próbek 10 i 9, 7 • -dane uśrednione z próbek '1, 8, 5 i 4.

KUROWO l 4 5 8 11 12 2446,0 2448,0 2567,0 2632,0 2637,0 / 44,95 14,69 7,07 15,69 5,95 5,65 11,13 30,95 15,77 32,63

IIIIli!l

§

D

f

l ·

., 2 3 " 5 6 o 50km

Ryc. l. Schematyczny s.zkic odkryty okolic Koszalina (wg R. Dadleza - 2).

1 - dewon, 2 - karbon dolny, 3 - k.arbon górny, 4 - re-gionalny zasi4:g dolnego permu, 5 - uskoki, 8 - omawlane

otwory wier-tnicze.

Fig. l. Sketch map of the vicinities ot Koszalin,

with-out depo-sits younger than Lower Permian (after R.

Dadlez- 2).

1 - Devonian, 2 - Lower Carboniferous, 3 - Upper car-boniferous, 4 - regional extent of Lower Permian, 5

-faults, 8 - boreholes discUSIIed in the telrt.

do 32,6ł/o dbj~ościowych. Ooidy osią:galją wielJkość 1,3 mm w Bobolicaoh, w Kurowje dochodzą do

1,0 mm. Nalj~iciej jedna·k spotyik.am.e są farmy mniejsze, w Bobolicach 0,62-0,17 mm, w Kurowie 0,7~,20

mm.

Wytróżnia tsię ooidy necz.ytWiste i porw.i.errl.chniOIWe. W tych ostaltnidh rO'lltniary jądra macznie prz.ekJra-czalją łącfZiną grubość powłok. Niekiedy ilość powłok jest ograniczooa do gedalej. W omawianych osadach prz.ewa.rża ltY1P ooidów rzeczyV'Jiii9tych. W więks:z.ości są

to .f<>11lllY wiel<JPOWłOikowe o budowie koru:en·tryamoej,

kom::entrycz.no-prornienils'tej, ll"Zad~i.eli ~edno- il.ub dwu-poVIIiok-owe o budowie pr-omienisted. Niek.tóre ooidy chara:kltery;z;ują się pojedynczą pOIWloką promienistą wśród ;pOIWłOik Imncen/t.Tycm.yoh. Ooidy o ll'Ó2lntej Slbruk-twrz.e k.onteklsu I\YSip6ł'Występ.u9ą ze sobą.

Ooi.dy mają kszałt lrulislty oraz &ferolitycrz.ny. W tych 09talbndcll tformach polkrój :ich dest odbiciem ks:z;;ta.łltJu dąclra. Rozw()j IPOIW.łolk zwy1kj]e zmiem:a d<> na-dania ooid'OWi k.s7italłbu kul~o. Zdarza S·ię jednak, że z !Pierwobnie ok.rągłego ooidu IPawstade forma

wY-3,17 8,65 6,80 0,30 3,57 6,68 16,08 2,67 13,90 1,45 27,09 6,02 54,42 0,60 83,93 0,98 34,18 0,54 34,49

·----~

2~1, --:·:·: ·.·:•4 . : . • • . •• !5 • • • • o • • 21,1, . . . • ~1:''1·!•1:1:1~

~1

Wr-1 1J2

IJ\JI3

~4

~5

c::n::a6 ,_ -=37 l~ ";...18 ~9 E:!2310 LLtl..J - ..._ .._ ~ l:2::i::IS

Ryc. 2. Profile litologiczne utworów karbonu z

wier-ceń Bobolice 1 (wg A. Zelichowskiego, zmodyfikowa-ne przez autorkę) Kurowo l (wg B. Sikorskiego).

1 - wapienie, 2 - wapienie margliste, 3 - wa.pienie piasz-czyste, 4 - wapienie z ooidami i peloidaml, 5 - dolomity wapniste, 6 .- dolomity z reliktową strukturą ooidową, 7

-mułowce, 8 - iłowce, 9 - piaskowce, .piaskowce arkozowe,

10 - zlepieńce.

Fig. 2. Lithological profiles of Carboniferous deposits

from the boreholes Bobolice l (after A. Zelichowski, modified) and Kurowo l (after B. Sikorski).

1 - llmestones, 2 - marły llmestones, 3 - sandy llme-stones, 4 ·- llmestones wlth ooids and pelletolds, 5 - cal-careous dolomites, 8 - dolomites wlth relic ooidal struc-ture, 7 - .Utstones, 8 - cl.aystones, 9 - sandstones, arcose

sandstones, 10 - conglomerates.

(3)

Ryc.

:1.

Wapień marglisty ooidowo-peloidowy. Ooidy spirytyzowane w masie węglanowo-mulowcowe;: a -ooidy z grudką mikrytową w ;ądrze, b - peloid, c

-grud~;a groniasta; Bobolice 1, pr. 11, głębokość 2952,2

m, pow. 14 X, nikole równolegle.

Fig. 3. MarZy ooid-pelletoid Zimestone. Pyritized ooids in carbonate-siltstone mass: a - ooids with micritic lump in the nucleus, b - pelletoid, c - eluster lump; Bobolice 1, sample no. 11, depth 2952.2 m, X 14,

pa-rallel nicols.

dłużona, w wynjjru rozwoju il)C)Włok o ni.ededalakowej

grubości, .1ub teti w wyn.ilk.u nierÓWIIlamiem~o

na-gromadz.emda mikrytu między powłolmmd.

KOl'!teks na Qgół

JE6t

7Jbudawany rz substancdi

mi-kryt'OIWeó. Czasem oiJsei"W,uje się or>idy o g·rubyc'h po-włokach sparyltowych, k!t6re poW~Stały wskwtek zmian

diageneltycrmycll (lfyc. 5). Ooidy zwytk!le zawierają

w jądrach zia.rno kryptokrystalic:z.ne 1wb s.\JJbs:tancję miJkry,tową, }gtóra IS'tqpniowo .prz.echQdzi w kr>rteks. Formy te .zacjmują IPO.Ilad 70°/o wsa.ystkich or>idów,

nde wliczadąc w 'to ooidów .poł!llma41yoh.

rw

pozooh-łyoh ooidaoh występują różne .ziarna delirYitycz.n.e, jak:

intratflasrty, .biok'lasty oraz ziarna /terygeniczne.

W omawianych jądrach ooidów zaobserwowano

kil-ka typów intraklastów różniących się strukturą.

In-traklasty oolitowe są silnie zmikrytyzowane; noszą

ślady wyrwania ich z osadu już zlityfikowanego.

Po-nadto występują intraklasty o nieregularnej budowie

"robakowej". W tych samych osadach spotyka się

formy podobne do ooidów o budowie "robakowej",

ale nie mają one powłok ooidowych. Fakt ten

wska-zywałby na jedtnamwe źródło ioh pochodzenia. Do

rzadkości naJeży w~wan1e rw jącb:ze ooidu

su'b-sta.ncji mi:ktryltowed wymieszanej z balrdzo drobnymi

tiall1!lami kwarou. MiJk.rY!t ten

doot

zwykle

bezstruk-tura1ny, a !JIP(l!radycz.n.ie ma 'WY®].ąd .2lbliżony do zle-pionych peloidów.

Do · lbiokla$tów bududących jądra ooidów zanicza

się płyrtlki s7Jkarlłwp.ni, cu.ęsto shlinie obtoc.zone, k(ll].ce

je~ów oraz połamane d siłlnie zdiagenezowane

Sk:o-nt~jpki lbrac·hiQPOdów. S\l)aradyczne są mszywi.oiy d. mał

żoraczki. W ooidach spotyka się również serpule i

zmilkryit)'!Zmvane slkar.u:pki atwomic długości 0,7 mm

oraz kalcisfery. Duia iJ~ć szcząjbków o.T!ganiCZJnych

uległa procesowi nearnorf-i'ZlmU, k!tóry .sq>ewooował

za-t::.·roie i oh bud·owy wewnętrznej.

:OO&:rmie rzad7iej od ilntraka.astów i bioklastów w

jądrach ooidów obserwude się rziaa-na mineraLne,

ta-kie dak: kwarc, skala:~ie, Olkruoby skalne i mmerały

akcesoryCZtne w postaci słl.l/Pk{xw si:laJ..ie

ueukoksen-o-wanego illaneni.rtlu. ~na kwarcu są słwbo obtoczone.

Ryc. 4. Sparytowy wapień oolitowy, piaszczysty.

Wy-raźnie rozdzielone dwie frakc;e ooidowo-kwarcowe.

Bobolice 1, pr. 13, glęb. 2937,8 m, pow. 14 X, nikole równolegle.

Fig. 4. Sparry oolitic sandy limestone. Two ooid-quartz

tractions are elearZy separated. Bobolice 1, sample no. 13, depth 2937.8, X 14, parallel nicols.

Ryc. 5. Wapień marglisty zooidami. Różne etapy neo-morfizmu agradacy;nego w ooidach. Bobolice l, pr.

8, glęb. 2962,0 m, pow. 60X, nikole równolegle. Fig. 5. MarZy limestone with ooids. Various stages of agradational neomorphism in ooids. Bobolice 1,

sam-ple no. 8, depth 2962.0 m, X 60, parallel nicols.

Na ll'lich moima cz.asem prześledrLić Sll;.qpnd.owe wypeł

nianie nierów.n~ci morifologiC1lllych prz.ez mi:k:rYit, aż do utworzenia caJik:owilt.ej powł·ok.i. ooidr>wej.

iPozo-stałe ziarna lterygenicme w ooida.clt 5jp0tyka się durż-o

rzadziej. Malksym,aW iil~i taikich ooidów w

osa-dach Ku1rowa u.aómutią 41,1JG/o, a w Robotlicach 16,6°/o ~ystkioh ooidów, rz. wyd~kiem f0111ll połamanych.

TYPY OOIDOW

Wśród ooidów ka!Ifuońskich wyróżnia się ktlka ty-pów odbiegaaącycdl od form pr<>Sityoh. Są to: ooidy

(4)

pierwsze-~~

~

tra

nsport'\1('-:::)ł

t

ransport

f

_....

~~ _:~ęo- ł

·~.:~1-'<i

mat.

terygeniczny_

_....

· mat. roslinnu

Ryc. 6. Model środowiska powstawania

ooidów karbońskich.

..

depozyc;i

go .typu ~ują liomiej niż p()Z()6ltlałe. Ro:Zikrosza-nie oOOdów odbywało się w &rodowisk.u U:h powsta-wa.nia, gdzie szybkie zagr.zebywanie w o.sadz.i.e unie-możldwiło ioh pooOWiną · oolttyzację. Zdecydowanie więcej form połamanych spotylka się w utworach Kurowa. Moż.na to !Wiązać z dz.ialalnoocią czynników transportujących <·~· 5).

Do ooidów ozabradowan~h za.licza się formy, w

których .nastąpiło ods;poje.nie powlak zgoda'le z ich

bu-dową koncOOJtrycmą. !PrzypUS~Zcza się, IŻe pomtały o.ne w wyn~u tych samych procesów, co formy po-łamane. Oo!dy złoo0111e .zamierają w jądrach jedną lub dwie formy sta!!'Sze, niekiedy z naklejon~m akru-chem detrYltycznym. •WY'ffiie.nicme składniki prawdo-podobnie uległy cementacji, zanim ponownie nie zo-stały zoolityzowane.

GRUDKI GRONIASTE

Oprócz pojedynczych ooidów w omaswianych .utwo-rach spotY'ka się forrmy scementowane, występujące w po.staci intraklast6w oolitowych oraz grudki gro-niaste. Te ostatnie są zbudowane ibądź z s31!Ilych tylko ooidów, bądź oo-idu i drobnego okrucha detry-tycZIIlego. Pows·tanie ich moż.na by wiązać z wcz.esną cemen'tacją składni·ków, p0111ieważ niekiedy obserwuje się wypłukany muł węglanowy z zewnętrznych części grudki.

WCISKI W OOIDACH

Pod Wipływem działającego ciśnienia ooidy ule-gały w miejscach kootaktu deformacjom, paol~ającym na roopusza.eniu !Węglanu wapnia. W ten sposób powstały wciski (por. 7). Mają one przeważnie cha-rakter powierzchniowy. Głębsze wciski w ooidach wywołują .z.iama mineralne, ktllre wsp6łwys~ją z nimi.

P.rocesy !WCiskowe zachodziły podczas wc;zesnej diagenezy osadu, za.nim doszło do uformowania spa-rytowego cementu. W ooi.dach występują również wciski o cha.rakterze miklrostylaolitów, których geneza jes;t związana z osadem j-uż zli.tyfikowanym.

PROCESY NEOMORFICZNE

Wśród omawia.nych ooi.dów można uobserwować stopniowe zacieranie ich budowy !Wewnętrznej pr.o-wadzące do zupełnego dej :z:aniku. Zjawisko to jest mikrytyzacją powłok łub procesem neornorfiz.mu

agradacyjnego (ryc. 5), lktóry wyraża się powsta-niem mozaiki d•robnych k!rysz.tałów.

W ooidach moż.na .również obserwować zmiany polegające na zas.tępawandu ·W~la.nu twapnia krze-mionką, wykształconą w postaci chalcedonu. Do

in-nych zmian diagenetyczin-nych .należą procesy dolomi-tyzacji. Efekty .tego, wyxażające się pr.z.eobrażel!liem wapienia oolitowego w dolosparyt występują w Bo-bolicach na głębokościach od 2882,0 m do stropu kar-bonu.

SRODOWISKO DEPOZYCJI OOIDOW KARBOl'ilSKICH

Ooidy karbońskie są formami prostymi, które po-wstały w warWlkach ttypawych dla IWLW<lÓU ak.recji

4

mat. organogeni.cz!!Y

Fig. 6. Model oj environment oj jormation and depo-sition oj Carbonijerous ooids.

węg:lanowej. Do kodowiska oaolityzacji były przyno-szone szczątki organiczne z pobliskich terenów. O-kre$OWO zwiększana energia wód prowadziła do po-wstawania intraklastów. Ptroces oo.lityzacji odbywał się z ndewłedkimi przerwami, podczas !których zacho-dziło zjawit;ko cementacji ooidów w grudki ora!Z kru-szenie ooi.dów . . W itym pierwszym przypadku powsta-wały ooidy złożooe, rw drugim - ooidy regen· eracyj-ne. Abrarz.ja ooidów zachodziła na krótko przed ich zagrzebaniem w mule wapiennym, ponieważ wystę powanie ooidów połama.nych i ponownie zo:>lityzo-wanych należy do rzadkości.

Omawiane ooi.dy prawd·O!POdobn.ie powstawały w spłyconych strefach morza, w których panowały

od-powiednie 1\Va•ru.nki dla akrecji węg.laJnowej. Obs('.•:H te.n mógł IPeł.nić rolę baxiery morf"'~ogicznej. Dz.ięki temu .następowało ~ab'an.ie wpływu morza, co z kolei mogło prowadzić do rozw()ju wa.run.ków stag-nujących w strefie przyb~eżn.ej. W tten sposób po-wstawały osady mułoweowo-margliste o ciemmym za-barwieniu wywoła·nym dostarczaną substancją fito-geniczną (ryc. 5).

Wskutek okoresowo Wllmożc.nych czynników hydor()-dynamiCZI!lych ooidy uległy przerobieniu i wymie-szani-u z materdałem przyniesionym, a n.!lStępnie

by-ły przemieszczane w niezbyt odległe miejsca depozy-cji. Ooidy transportowane nierytmicznie ulegały ra.z lepL9zemu II'az gorszemu wysortowa.niu. Podczas tran-sportu część z nich została pokruszona.

Osady, w kitór~h obecnie spoczywają ooidy za-wierają duże dlości z.i.am terygenicznych. Skład tegc.

materiału pozwala w przybliżen-iu ustalić .rodzaj s·kał budujących obsza·r alimentacyjny. Prawdopodobnie niszcrreniu podlegały skały wulka.nicZIIle, ~ak i skały osadowe. Obszar lądowy mógł się znajdować w nie-wielkiej odległoOŚCi od miejsca, w którym zastał zl-o-kalizowany otwór Kurowo. Możliwe, że odznaczał się on IW ;tym miejscu siLniej zróżnicowaną morfolo-gią w porów.naniu do terenu w pobliżu otworu Bo-bolice. Za przy.kład może służyć fakt występowania grubych serii piaskowców w profilu lka.rboou Ku'l'o-wa, a również licZI!le nagromadzenie z.iarn kwarcu w jądrach ooi.dów na .pewnym pozi.om.ie ttego profilu, chociaż w zasadzie erozja lądu nie miała wpływu na powstawanie ooidów.

Na ;podstawie tych danych oraz faktu występo wania ooidów w masie mułowcowo-marglistej, repre-zentującej niewątpUrwie osad wód stagnujących, lub też wymieszania ooidów tz. materiałem piaszczystym, można przypuszczać, że ooi.dy karbońskie uległy de-pozycji w środowisku róż.nym od środowiska ich

po-wstania. ·

PODSUMOWANIE

Ooidy karbońskie tworzyły się w warunkach wy-sokiej ił>urbule.ncji wód, skąd pod wpływem w:unoż.o nych czynników hydrodynamiemych zostały prze-mieszczone do środowiska niskoenerget~znego, gdzie uległy depozycji.

(5)

.z.jawisiko przenOISIZlE!IIlia ooidów nie .należy do

rzad-kości, co

óest

ziwiązane z bztalltem !tych lfonm ułat

wiającym tramp011t. Badania ws.półazesnych osadów

Zatoki Perskieij (4, 8) wykazały możliwość

wySitQPO-wania ooidów z.tU"óWino na głębok<lŚci 100 m w

mo-rw,

Jak

rteż do 40 ikJm w głąb Uądu tna obsza.raelh

pu-stynnych.

LITERATU.RA

l. C a r o z z i -A. - Com,plex · ooids fArom Triassic

lake deposit, Virginia. Aaner. J. Sci., 1964, vol. 262.

2. D a d l e z R. - Tactanie IJ)OSition of Western

Po-merania (Northwestem Pola.nd) prior to the

Up-per Permian. BLul. .Inst. Geol., 1974, nr 274.

3. Kor ej w. o K. - stratigraphy and

paileogeogra-tPhY of the Namllll'ian lin Jthe Polish Lawland.

Ac-• ta geol. jpOl., J.969, vol. 119, nr 4.

SUMMARY

Tlhe paper dealls with the problem of

Car!boni-ferous ooids on lbhe exa~e of deposi.tis penebrated

by 'lihe Bobolice l and IKUJl'awo l boreholes. In noclei of ooids were mainly found cryptocrystalline grains and micritic matter as well as some bioclasts and in-traclasts and, occasionally, terrigenous grains.

Besi-des simple ooids there were differentiated some

other ooid types such as broken, abraded and com-plex ooids. Some ooids occur as components of oolite intraclasts and cluster-like lumps. The ooids display

some diagenetic alterations including the origin . of

and obliteration of original structure.

T.he mode of tPl'eserval!OOn of ooids indiealteis tha.t

they originated under conditions typical of oolitiza-tion, i.e. on shoals. A large amount of terrigenous

·rnalterial

m

ll"'Oks beari.ng ooids a.nd lthe p.resence

of ooids iln siltstone-marły deposits dndicate

redepo.-sitioo of the iatter. It is a,ss.wned lt-hat oo!ds

origi-natirlg :i.n high energy enviro:nmem

weroe

trans;ported

and deposited dn a low energy one under tahe

in-fluence of ·in<:reased tw-bu1ence.

4. Loreau J. P., Pu.rser B. H. - Distributi<Jn

and .ullt:rasti'uclure of holocene ooids

m

the

Per-sian Gulf. 1~In:] 'J.'Ihe IPensialll Gulf, ed. B. H. Pur-ser. 1973.

5. Łabęoki J., Radwański A . - Broiren ooids

in the

Iagoonam

iK.euper depas.iJts of lthe western

margin of lbhe Holy Oross Mts. Bull. Acad. Pol.

Sc. Ser. Sc. geru. geOigr., 1967, vol. 15, no. 2.

6. M u s ozy ńsk.i 'M. - Char~erystyka

mineralo-giez.no.,pet.Togralficma kanbońskich skał osadowych

nieok'i p001lomki.ej (ak.oli.ce Bobolic). IP.r. milner.

Ko-mis. Nauk Miner. 'P.NN Oddz. w Krakowie, 1976,

nr 48.

7. Radw.ański A. - Frocesy wciskowe w

osa-dach klasi~nych i oolitowych. Rocz. Pol. Tow.

·Geoa., tl965, tt. 35, z. 2.

8. W,agnell' C. W., van der Togt C. - Holocene

sediment types and thier distribution in the

sou-!!Jhem IPersian Gulf. [In:] Tlhe •Persian Gulf, ed •

B.H. Purser. 1973.

PE310ME ·

Ha OCHOBaHHH oca,zucoB co CKBalKKH Bo6oJm~e I

H KKPOBO I paccMOTJ>eHbi sonpoc&r Kap6oHCKKX

OOJ!AOB. B H,!U)aX OOKAOB onpeAeneHO HanK"łKe MHOrKX

KpKIITOKPKCTannK'łeCKKX 3epH, MeH&Wee KOnK'łeCTBO

6KOKnaCTOB H KH<PpaKnaCTOB H HeMHOrO

TeppKI'eHK-ąeCKKX 3epH. KpoMe npxM&rx OOJ!AOB onpeAeneHo

HeCKO,JibKO APYrJOC THDOB,! KaK K3,JIOMaH&Ie OOK,llbi, CnOlKH&Ie OOK.ZU,I. B ODKCbiBaHHbiX OOKAaX

Ha6nJOAa-JOTCJI ,liHareHeTK'łeCKKe npeo6pa30BaHHJI. COCTO.II~He

B 06pa30BaHKK B,liBaneH~ H 3aM.RTKK KX nepBWIHOA

CTpyKTypbi. <I>OpM&I OOH,!IOB yKa3biBaJOT Ha KX o6pa-30BaHKe B ycnOBKJIX TKIIK'IH&rx .nn.11 npo~eccoB

oonK-TK3a~KK B MenKOM MOpe. Bon&woe K0.1IK'łeCTBO

Tep-pKI'eHK'łeCKOrO MaTepKana B nopo.zxax co.nepmall(KX

OOJ!Abi, a TaKlite HanKąKe OOK,!IOB B

aneBpOnHTWieCKK--MeprenKCTbiX OTnOlKeHKJIX CBK,lleTen&CTByJOT O TOM,

'łTO OOK,llbl BCTpeąaJOTC.II He B TOA cpe.zxe, B KOTOpOA

OHM o6pa3osanKc&. ABTOP npe.nnonaraeT, ąro

scne.n-CTBKe YCHneHHOA Typ6yneH~KK OOK,llbi nOABepranKCb

nepeMe~eHKH C BbiCOK0-3HepreTH'łeCKOA B

HKCK0--3HepreTK'łeCKyJO cpeĄy.

ZYGMUNT WALE~CZAK

Uniwersytet Warszawski

METODY DEFEKTOSKOPD OPTYCZNEJ W BADANIACH FORM

ORGANICZNEGO POCHODZENIA W

SKAŁACH

Przebudowaniu składu mineralnego (chemicznego)

pierwotnego osadu tawamyszy !Proces wymian~ skład

ników chemicrr.nych. Nieorganicme skład!nilti

wcho-dzą :w skład nowo powsitających lf~ krystalicznych.

Częściowo też mogą zostać odprowadzone przez

fa-zy l"'..cllame (gaz.y, ciecze), na .tej samej drodze

mo-gą też .być doota.roza.ne inne k~neruty faz stałych.

W procesach :tych bardzo istotną łl'olę odgrywa

wy-miana donowa, a także możliwości przenoszenda

składników nieo.rganicrr.nych w postaci bardzo róż

norodnych połączeń o charakterze kompleksowym,

dostateeznie trwałych :w da.nych wa.runkach

fizycz-no-chemicmych.

Specyficzne właściwości substancji organicZITlych,

a zwłaszcza .niejonowy charaider :wiązań ·sprawiają,

iż proces jej prrz;eobrażania się ·W kolejnych stadiach

metagenezy skał osadowych ikształt.uje się

odmien-nie. Reakcje wymiany jonowej mają niewielki udział

172

UKD 820.179+537.533.8:543.8:552.088:550.8:574/.578+552.11

w reakcjach ~owy, odbudawy ozy też syntezy

związków organiemych obecnych w skałac'h.

Sub-staJnCje orgamcrr.ne nie :uczestniczą w budawie

mine-rałów w postaci ic'h koosty•tucyjnego składnilka.

Mo-gą lbyć one brane pod uwagę dako ko~enlty,

do-s-tarczające niektórych !Prostych związków

rueorga-nicznych takich, jak: C02 czy HtS tworzących się w

traikcie odbudowy związków orgamicz.nych. I w .ten

sposób pośrednio .uczestnioz.ą w dalszym obiegu .tych

pi.erwiastków.

Drobnodyspersyjne substancje arga.ntczne,

podob-nie jak. substancje organicznego poohodzema,

wcho-dzące :w skład pQgrzebanych w osadach szczątków

organizmów ~ywych, pod 'Wpływem zachOoeleącyc'h

z.mian '.W środowisku ulegają poważnym,

ndeodwracal-nym przeobrażeniom. Metodami QPtyt:znymi można

śled·zić posłfl~P'lldące -zmiany w składzie

ted

s·u.bstancji.