A N N A L E S
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XXV (2) SECTIO EE 2007
Katedra Hodowli i Technologii Produkcji Trzody Chlewnej Akademii Rolniczej w Lublinie
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin e-mail: anna.kasprzyk@ar.lublin.pl
ANNA KASPRZYK, MAREK BABICZ
Zmiany w u ytkowaniu rozpłodowym loch rasy pbz
Changes in reproduction performance of PL sowsStreszczenie. Oceniono u ytkowo rozpłodow 4628 loch rasy pbz na podstawie 16 320 miotów
w dziewi ciu laktacjach. Najliczniej reprezentowane były lochy (ponad 42%), które miały cztery mioty. Osiem i dziewi miotów odchowało ok. 26% wszystkich macior utrzymywanych na fer-mie. Długo cyklu reprodukcyjnego przyjmowała warto ci od ok. 169 dni po trzeciej, czwartej i pi tej laktacji do 182 dni po pierwszym wyprosieniu. Stwierdzono istotny wpływ kolejno ci miotu na liczb prosi t w miocie w dniu urodzenia i w 21 dniu ycia. Najwy sz płodno oraz liczb prosi t odchowanych do 21 dnia stwierdzono w czwartym i pi tym miocie. Analiza statystyczna masy miotu wykazała istotny wpływ na t cech kolejnego oprosienia. Najwi ksz mas miotu zanotowano w trzeciej laktacji, która w porównaniu z pierwsz stanowiła ok. 119% warto ci.
Słowa kluczowe: lochy, u ytkowo rozpłodowa, kolejny miot
WST P
Warto ci cech u ytkowo ci rozpłodowej kształtowane s przez czynniki dziedziczne i rodowiskowe. Ich popraw w zakresie oddziaływania czynników genetycznych uzy-skuje si drog selekcji i doboru. Wpływ warunków rodowiskowych, w tym zwłaszcza
ywienia oraz utrzymania, przejawia si w interakcji z genotypem przy zachowaniu w zasadzie kierunkowego charakteru efektu produkcyjnego. Wyst puj ce zale no ci powo-duj , i do cz sto nieodpowiednie warunki bytowania i niedobory składników od yw-czych w znacznym stopniu ograniczaj mo liwo ci produkcyjnego wykorzystania pełne-go potencjału rozrodczepełne-go loch. Wyniki dzielno ci rozrodczej s jednym z podstawo-wych czynników decyduj cych o opłacalno ci produkcji trzody chlewnej. Efektywne zwi kszenie wielko ci miotu przyczynia si do uzyskania wi kszej liczby tuczników, co pozwala na utrzymanie mniejszej liczby loch, a w konsekwencji obni a koszty produkcji.
Do istotne znaczenie dla podejmowanych działa , zarówno w pracach hodowlano-selekcyjnych, jak i w produkcji towarowej wi , ma znajomo zwi zków, jakie zacho-dz mi zacho-dzy poszczególnymi cyklami produkcyjnymi tego samego osobnika. Najcenniej-szymi zwierz tami s te, które wysok produkcyjno s w stanie powtórzy w kilku nast puj cych po sobie cyklach [Buczy ski i Gronek 1993]. Zdaniem Głoda i Kaczmar-czyka [1982] lochy długowieczne s szczególnie warto ciowe z uwagi na mo liwo przekazywania swoich cech potomstwu. W hodowli wi mo na zaobserwowa szereg niekorzystnych zjawisk, m.in. cz ste problemy w rozrodzie, du miertelno w ród prosi t, wyst powanie chorób – szczególnie układu oddechowego. Prawdopodobnie ma to zwi zek z obni eniem genetycznej odporno ci zwierz t [Jarczyk i in. 2005]. Miar tej e odporno ci mo e by długo u ytkowania loch.
Celem przeprowadzonych bada była analiza cech dzielno ci rozpłodowej w kolej-nych laktacjach loch rasy pbz.
MATERIAŁ I METODY
W pracy wykorzystano wyniki u ytkowo ci rozpłodowej 4628 loch rasy pbz utrzy-mywanych w ZFTCh w Pukarzowie. Ogółem oceniono 16 320 miotów. Zgromadzone dane liczbowe grupowano z uwzgl dnieniem kolejno ci miotu. W analizie uwzgl dniono nast puj ce cechy: okres mi dzymiotu, liczb prosi t w miocie w dniu urodzenia i w 21 dniu ycia, mas miotu oraz mas prosi cia 21 dnia po urodzeniu, procent upadków w okresie odchowu. Wyniki opracowano statystycznie metod analizy wariancji przy u y-ciu programu komputerowego Statistica 5.0. Dane scharakteryzowano na podstawie
redniej arytmetycznej i odchylenia standardowego. O istotno ci ró nic warto ci rednich mi dzygrupowych wnioskowano na podstawie testu Duncana.
WYNIKI
Z danych zawartych na rycinie 1 wynika, e brakowanie loch po pierwszym miocie nieznacznie przekraczało 30%. Czwarty miot urodziło ponad 42% samic. Lochy, które odchowały dziewi miotów, stanowiły ok. 9% całej badanej populacji samic utrzymy-wanych w fermie. Najdłu szy okres mi dzy kolejnymi oprosieniami (ok. 182 dni) zano-towano u loch po pierwszej laktacji (tab. 1). Najkrótszy cykl reprodukcyjny charaktery-zował samice po drugim i siódmym miocie.
Wykazano istotny wpływ (P 0,01) kolejno ci miotu na liczb prosi t urodzonych i odchowanych do 21 dnia ycia (ryc. 2). Obserwowane zmiany wskazuj , i liczebno miotu wzrasta w pierwszych czterech miotach, osi gaj c najwi ksz warto w czwartym i pi tym miocie, po czym stopniowo si zmniejsza. Lochy rasy pbz odchowały rednio do 21 dnia 7,86 prosi cia w pierwszym miocie oraz 9,38 prosi cia w miocie czwartym. Najlepsze wyniki osi gn ły lochy w trzeciej, czwartej i pi tej laktacji. Zbli one warto ci tej cechy (ok. 8,8 szt.) uzyskano u loch zarówno w drugim, ósmym, jak i dziewi tym miocie.
Analiza statystyczna masy miotu w 21 dniu dowiodła, e istotny wpływ (P 0,05) na t cech ma kolejne oprosienie. Najwi cej ró nic statystycznie istotnych stwierdzono mi dzy rednimi warto ciami mas wszystkich prosi t urodzonych w pierwszym, ósmym i dziewi tym miocie. Najwi ksz mas prosi cia w badaniach własnych zanotowano w drugim i trzecim miocie.
Stwierdzone w niniejszej pracy straty prosi t do 21 dnia wynosiły rednio 3,51%. Najwi cej upadków zanotowano w siódmej laktacji.
Ryc. 1. Procentowy udział loch w kolejnych miotach Fig. 1. Proportion of sows in successive litter
Tabela 1. Okres mi dzymiotu loch Table 1. Period between farrowings of sows
Okres mi dzymiotu (dni) Period between farrowing (days) Kolejny miot
Successive litter rednia – mean SD 1 2 3 4 5 6 7 8 9 182,15 a 172,61 169,67 b 168,84 b 169,79 b 170,99 171,55 175,35 a 27,19 21,6 18,31 17,14 18,07 19,96 20,30 23,47 rednia Mean 172,61 22,35
a, b – ró nice statystycznie istotne przy P 0,05 a, b – differences statistically significant at P 0.05
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1 2 3 4 5 6 7 8 9 %
1 ×× ×× ×× ×× ×× ×× ×× ×× 2 ×× ×× ×× ×× ×× 3 ×× ×× ×× 4 ×× ×× ×× ×× 5 ×× ×× ×× ×× 6 ×× ×× ×× 7 ×× ×× 8 ×× ×× ×× 9 ×× ×× ×× ×× ×× ×× 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Liczba prosi t w 21 dniu No. of piglets on the 21st day
Liczba prosi t urodzonych
No. of piglets alive-born ×× P 0,01
Ryc. 2. Dynamika zmian liczby prosi t urodzonych i odchowanych do 21 dnia ycia Fig. 2. Dynamic of changes of number of born alive piglets, weaned to the 21st day
on the 21st day 0 2 4 6 8 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 K ol ej ny m io t S uc ce ss iv e lit te r
Liczba prosi t No. of piglets
Liczba prosi t w 21 dniu ycia, No. of piglets in the 21st day Liczba prosi t w dniu urodzenia, No. of piglets alive-born
Tabela 2 Charakterystyka statystyczna masy miotu i prosi t w 21 dniu ycia oraz upadki prosi t Table 2. Statistical characteristics of litter weight and number of piglets in the 21st day the and
percentage of falls Masa miotu w 21 dniu ycia
(kg)
Litter weight on the 21st day
(kg)
Masa prosi cia w 21 dniu ycia (kg)
Litter piglet on the 21st day
(kg) Straty w odchowie (%) Falls in rearing (%) Kolejny miot Successive litter rednia
mean SD rednia mean SD rednia mean 1 a 46,18 b, c, d, e, f, g, h 17,00 5,88 b, d, e, f, g, h, i 0,35 3,79 b, d 2 b 52,42 a, c, g, h, i 19,29 5,97 a, d, e, f, g, h, i 0,42 2,55 a, f, g, h, i 3 c 54,77 a, b, f, g, h, i 20,58 5,90 a, d, e, f, g, h, i 0,50 2,93 g, h, i 4 d 53,76 a, g, h, i 21,49 5,73 a, b, c, f, g, h, i 0,43 3,20 5 e 53,25 a, g, h, i 21,84 5,70 a, b, c, g, h, i 0,53 3,51 6 f 51,50 a, c, h, i 21,57 5,62 a, b, c, g, h, i 0,41 3,78 7 g 48,98 a, b, c, d, e, i 23,16 5,39 a, b, c, d, e, f 0,54 4,11 b, c 8 h 47,28 b, c, d, e, f 22,84 5,31 a, b, c, d, e, f, h, i 0,47 3,99 9 i 45,14 b, c, d, e, f, g 27,72 5,23 a, b, c, d, e, f, g 0,78 3,84 b,d Razem Total 50,36 20,22 5,63 0,49 3,51
a, b, c – ró nice mi dzy miotami w obr bie cechy s statystycznie istotne przy P 0,05 a, b, c – differences they between litters in trait are statistically significant at P 0.05
DYSKUSJA
Istotne znaczenie w hodowli trzody chlewnej ma stopie brakowania loch. Z ryciny 1 wynika, i czwarty miot urodziło ponad 42% samic. Buczy ski i in. [1996], analizuj c wyniki u ytkowo ci rozpłodowej loch rasy złotnickiej pstrej, podaj , e najliczniej re-prezentowane były te lochy, od których odchowano tylko dwa mioty. Z bada własnych wynika, e okres mi dzymiotu (tab. 1) pozwalał na uzyskanie wysokiej cz stotliwo ci oprosie , wahaj cej si w przedziale od 2,0 do 2,17. Zbli one warto ci do tych podaje Orzechowska [1994] w odniesieniu do loch rasy pbz utrzymywanych w kraju w 1993 r.
Liczebno miotu wzrastała w pierwszych czterech miotach, osi gaj c najwi ksz warto w czwartym i pi tym miocie, po czym obserwowano stopniowe zmniejszanie si ilo ci prosi t w miocie. Podobn tendencj zaobserwowali Duniec i Ró ycki [1971]. Z kolei Buczy ski i in. [1996], analizuj c płodno loch rasy złotnickiej pstrej, stwierdzili, i od czwartego do dziewi tego miotu liczba prosi t urodzonych utrzymywała si na zbli onym poziomie.
Najwi ksz mas miotu w 21 dniu zanotowano u loch w trzeciej, czwartej i pi tej laktacji, co zgodne jest z wynikami przedstawionymi w pracy Kondrackiego i Karpi -skiej [2003].
Wykazana miertelno prosi t jest niska i wynosi rednio ok. 3,5%. Zbie ne wyniki odno nie upadków w okresie odchowu dla loch rasy wbp uzyskali Skrzypczak i in. [2006]. W badaniach własnych najwy sz miertelno prosi t zanotowano w siódmej, ósmej, dziewi tej i pierwszej laktacji. Zdaniem Łyczy skiego i Sobczaka [1996] wy szy na ogół poziom upadków obserwowano w przypadku liczniejszych miotów.
WNIOSKI
1. Z wybranych na remont stada loch 30% wybrakowano po pierwszym miocie. Około 26% macior uwzgl dnionych w niniejszych badaniach urodziło osiem i dziewi miotów.
2. Długo cyklu reprodukcyjnego była zadowalaj ca, pozwalała na uzyskanie wy-sokiej cz stotliwo ci oprosie , mieszcz cej si w przedziale od 2,00 do 2,17 na rok. Najdłu szy okres charakteryzował lochy po pierwszej laktacji, z kolei najkrótszy zano-towano u macior po trzeciej – do ósmej laktacji wł cznie.
3. Najwi ksz płodno loch stwierdzono w czwartym i pi tym miocie.
4. Najwi ksz mas miotu zanotowano w trzeciej laktacji loch, która w porównaniu z pierwsz stanowiła ok. 119%. Najwi ksz mas ciała prosi t stwierdzono w drugim i trzecim miocie.
PI MIENNICTWO
Buczy ski J., Gronek P. 1993. Zwi zki mi dzy niektórymi cechami u ytkowo ci rozpłodowej loch w kolejnych laktacjach. Zesz. Nauk. PTZ, 9, 53–58.
Buczy ski J., Zaborowski T., Szlandrowicz S., Gronek P. 1996. Warto rozpłodowa loch rasy złotnickiej pstrej przy ró nej długo ci ich u ytkowania. Rocz. AR w Poznaniu CCLXXXIX, cz. II, 49–60.
Duniec H., Ró ycki M. 1971. Mo liwo ci poprawy drog selekcji cech u ytkowo ci rozpłodowej loch. Instytut Zootechniki, Kraków, 267, 4–13.
Głód W., Karczmarczyk J. 1982. Rozród i unasiennianie trzody chlewnej. PWRiL, Warszawa. Jarczyk A., Karpiesiuk K., Nogaj J. 2005. Wyniki u ytkowo ci rozpłodowej knurów pochodz
-cych od matek długowiecznych i wysoko płodnych. Rocz. Nauk. PTZ, 2, 321–328.
Kondracki S., Karpi ska N. 2003. Wpływ kolejno ci miotu i pory roku na cechy miotów loch rasy wbp. Konf. nauk. rodowisko, zwierz , produkt, 22–24 wrze nia, Lublin, 201.
Łyczy ski A., Sobczak M. 1996. Wpływ kolejno ci miotu na wybrane cechy u ytkowo ci rozpło-dowej loch. Rocz. AR w Poznaniu, CCLXXXIX, cz. II, 147–155.
Orzechowska B. 1994. Stan hodowli i wyniki oceny wi . Wyniki oceny u ytkowo ci rozpłodowej loch. Instytut Zootechniki, Kraków, 12, 18–35.
Skrzypczak E. Buczy ski J., Szulc K., Panek A. 2006. Reproductive performance of the pedigree polish Large White sows. Anim. Sci. Pap. Rep., 24 , suppl., 115–26.
Summary. The reproduction performance of 4628 PL sows was evaluated on the basis of 16320
litters in 9 lactations. Sows with 4 litters made up the largest number (over 42%). Eight and nine litters were reared by about 26% of all sows maintained on a farm. The length of the reproduction cycle was from about 169 days after the third, fourth and fifth lactations to 182 days after the first farrowing. A significant influence of the litter order on the piglet number in a litter at birthday and on 21st day of life was found. The highest fertility and number of piglets reared till the 21st day of
life was recorded in the fourth and fifth litters. Statistical analysis of litter weight revealed a sig-nificant influence of the farrowing order on that trait. The highest litter weight was recorded for the third lactation, which was about 119% of the first one.
