Zmiany w wymianie handlowej Polski z Unią Europejską i CEFTA w okresie przedakcesyjnym

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 723. 2006. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Agnieszka Hajdukiewicz Katedra Handlu Zagranicznego. Zmiany w wymianie handlowej Polski z Unià Europejskà i CEFTA w okresie przedakcesyjnym 1. Wprowadzenie W okresie, jaki upłynął od początku transformacji polityczno-gospodarczej w 1989 r. w strukturze geograficznej i towarowej polskich obrotów handlowych nastąpiły istotne zmiany. Ich największa dynamika przypadała na początek lat 90. i była konsekwencją liberalizacji polskiego handlu zagranicznego oraz geograficznej reorientacji stosunków handlowych. Natomiast zachodzące w późniejszych latach dostosowania miały bardziej umiarkowany charakter, a udziały głównych partnerów w handlu zagranicznym Polski ustabilizowały się. Celem niniejszego opracowania jest przeanalizowanie zmian w wymianie handlowej Polski z UE i CEFTA w latach 1995–2002 i wskazanie ewentualnych skutków zawarcia przez Polskę umów o wolnym handlu z tymi grupami krajów. Okres objęty badaniem to lata, w których nastąpiło ostateczne wprowadzenie w życie stref wolnego handlu z tymi ugrupowaniami w zakresie artykułów przemysłowych. W handlu z UE nastąpiło to 1 stycznia 1998 r., z wyjątkiem ceł na importowane z Unii paliwa płynne (benzynę i olej napędowy) oraz na samochody, które zniesiono odpowiednio 1 stycznia 2001 r. oraz 1 stycznia 2002 r. W ramach CEFTA strefa wolnego handlu w zakresie artykułów przemysłowych funkcjonowała od 1 stycznia 1997 r. (z nielicznymi wyjątkami). Przeanalizowanie zmian w obrotach z UE i CEFTA, w kontekście postępujących procesów liberalizacji handlu, jest szczególnie ważne dla określenia możliwych skutków akcesji Polski do Unii Europejskiej..

(2) Agnieszka Hajdukiewicz. 60. 2. Rozmiary i struktura geograficzna polskiej wymiany z UE Obroty handlowe Polski z Unią Europejską w latach 1995–2002 wykazywały tendencję rosnącą. Dotyczyło to zarówno eksportu, jak i importu. Mimo że bilans tej wymiany był w całym badanym okresie ujemny, jednak w latach 1999–2002 nastąpiło zmniejszenie się deficytu handlowego. Było to wynikiem dużej dynamiki eksportu, obserwowanej zwłaszcza od 1998 r. W tym okresie eksport wzrósł z 16,5 mld USD w 1997 r. do 18,2 mld USD w 2002 r. Zwiększenie dynamiki eksportu przypadało na okres wprowadzenia całkowitej strefy wolnego handlu w handlu artykułami przemysłowymi, co może świadczyć o pozytywnym efekcie liberalizacji wymiany w tym zakresie. Z kolei import wzrastał bardziej dynamicznie na początku badanego okresu (1995–1998), przy czym największy wzrost importu odnotowano w 1998 r. Potem import w zasadzie ustabilizował się na wyższym poziomie ok. 30 mld, ponowny większy wzrost importu odnotowano w roku 2002 r. Jednak ze względu na to, że w eksporcie odnotowano również dynamiczny wzrost, saldo obrotów nie pogorszyło się i wyniosło w 2001 r. – 5878 mln, a w 2002 r. 5817 mln. 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0. 1995. 1996. 1997. 1998 Eksport. 1999. 2000. 2001. 2002. Import. Rys. 1. Obroty handlowe Polski z krajami UE (mln USD) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. W eksporcie do UE najważniejszym partnerem handlowym Polski były Niemcy. W 2001 r. udział eksportu do Niemiec w całkowitym eksporcie Polski do UE wyniósł 49,68%. Udział ten w okresie 1995–2002 nieco się obniżył (z 54,74% w 1995 r. do 47,01% w 2002 r.), ale nadal prawie połowa polskiego eksportu do UE przypadała na rynek niemiecki. Kolejnymi ważnymi odbiorcami polskiego eksportu w UE były: Francja (7,82%), Włochy (7,8%) oraz Wielka Brytania (7,2%)..

(3) Zmiany w wymianie handlowej Polski…. 61. 100 80 %. 60 40 20 0. 1995. 1996. 1997. Niemcy Holandia. 1998. 1999. Francja Pozostałe. Włochy. 2000. 2001. 2002. Wielka Brytania. Rys. 2. Struktura geograficzna polskiego eksportu do UE Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. Zmiany w strukturze geograficznej polskiego eksportu do UE w latach 1995–2002 były relatywnie niewielkie. Udział pięciu najważniejszych krajów (Niemiec, Francji, Włoch, Wielkiej Brytanii, Holandii) oscylował w tym okresie wokół 80%. Jednak można zaobserwować stopniowe zmniejszanie się tego udziału, a wzrost (na razie nieznaczny) udziału pozostałych krajów UE. Tendencja ta, najbardziej wyraźna w przypadku największego rynku – niemieckiego, prowadzi do zmniejszenia jego dominacji i większej dywersyfikacji geograficznej polskiego eksportu, co w dłuższym okresie może przynieść pozytywne efekty, gdyż zmniejsza uzależnienie wyników w eksporcie od sytuacji koniunkturalnej na największych rynkach. 100 80 %. 60 40 20 0. 1995. 1996 Niemcy Holandia. 1997. 1998. 1999. Francja Pozostałe. Włochy. Rys. 3. Struktura geograficzna polskiego importu z UE Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. 2000. 2001. Wielka Brytania. 2002.

(4) 62. Agnieszka Hajdukiewicz. W imporcie do Polski największy udział, podobnie jak w eksporcie, miały Niemcy (39,03% w 2001 r.). Kolejne pozycje pod względem udziałów w imporcie zajmowały Włochy (13,44%) , Francja ( 11,09%), Wielka Brytania (6,78%) oraz Holandia (5,69%). Łączny udział pięciu czołowych krajów sięgał również, tak jak w eksporcie, ok. 80%. Jednak w przypadku importu udział Niemiec był średnio o 10 punktów procentowych niższy niż w eksporcie, a udział pozostałych czterech rynków – większy. Na podkreślenie zasługuje zwłaszcza wzrost udziału Francji w polskim imporcie z UE, z 7,56% w 1995 r. do 11,30% w 2002 r. Na wysokim poziomie utrzymywał się również udział importu z Włoch (13,57% w 2002 r.) Wskazuje to więc na nieco mniejszy stopień koncentracji geograficznej importu niż eksportu. Stopniowo następuje obniżanie udziałów najważniejszych dotychczasowych dostawców towarów z importu na rzecz pozostałych krajów UE. 3. Struktura towarowa polskiej wymiany z UE W 2001 r. w eksporcie do UE dominowały wyroby przemysłowe z działów 85, 84 i 87 według nomenklatury PCN. Były to głównie maszyny i urządzenia elektryczne, maszyny i urządzenia mechaniczne i ich części oraz pojazdy nieszynowe wraz częściami i akcesoriami do nich. W sumie ich udział w eksporcie wyniósł ponad 34,11% i nadal rośnie (36,26% w 2002 r.). Ponadto stosunkowo duży był udział wyrobów działu 94 (różne artykuły przemysłowe, w tym głównie artykuły wyposażenia wnętrz), działu 27 (paliwa i oleje mineralne) oraz działu 62 (odzież i dodatki odzieżowe). W imporcie do Polski z UE największy udział dotyczył, podobnie jak w eksporcie, wyrobów z działów 84, 85 i 87 (łącznie 39,45%). Ponadto wysoki udział w imporcie odnotowano w przypadku wyrobów działu 39 (tworzywa sztuczne i wyroby z nich) oraz działu 30 (produkty farmaceutyczne). Jeśli w kolejnych latach w stosunkach Polski z krajami UE utrzyma się tendencja do intensywnej wymiany w zakresie działów 84, 85 i 87, może to świadczyć o wzroście znaczenia wymiany wewnątrzgałęziowej. W porównaniu ze stanem obecnym, w 1995 r. w eksporcie do UE największy udział miały wyroby działu 62, 94 i 27, natomiast w imporcie, podobnie jak dziś – 84, 85 i 87. Główne strumienie eksportu i importu dotyczyły zatem różnych działów towarowych, a w latach 2001 i 2002 dotyczyły tych samych grup, co wskazuje na wzrost powiązań wewnątrzgałęziowych. W latach 90. wielu ekspertów wskazywało na niską intensywność wymiany wewnątrzgałęziowej z udziałem Polski; np. w porównaniu z Niemcami powiązania te były trzykrotnie słabsze. Obecne tendencje w strukturze handlu mogą jednak prowadzić do rozwoju tej wymiany i zmniejszenia tak poważnych dysproporcji..

(5) Zmiany w wymianie handlowej Polski…. 63. 14 12 10 8 6 4 2 0. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. dział 62. dział 94. dział 27. dział 87. dział 73. dział 85. dział 44. dział 84. 2002. Uwaga: W analizach uwzględniono działy dominujące, tj. te, których skumulowany udział w eksporcie osiągnął 50%.. Rys. 4. Struktura towarowa polskiego eksportu do UE według działów PCN (udziały w %) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. 25 20 15 10 5 0. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. dział 84. dział 85. dział 87. dział 48. dział 30. dział 27. 2001. 2002. dział 39. Uwaga: W analizach uwzględniono działy dominujące, tj. te, których skumulowany udział w imporcie osiągnął 50%.. Rys. 5. Struktura towarowa polskiego importu z UE według działów PCN (udziały w %) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG..

(6) 64. Agnieszka Hajdukiewicz. W latach 1995–2002 największy wzrost udziału w eksporcie do UE dotyczył maszyn i urządzeń elektrycznych (dział 85), maszyn i urządzeń mechanicznych (dział 84) oraz pojazdów nieszynowych (dział 87). Wysoki udział utrzymały artykuły wyposażenia wnętrz (dział 94). Nieznacznie obniżył się udział paliw oraz wyrobów z żelaza i stali. Największy spadek odnotowano w przypadku odzieży i dodatków odzieżowych oraz drewna i wyrobów z drewna. W całym badanym okresie łączny udział trzech najważniejszych działów obejmujących artykuły przemysłowe (dział 85,84 i 87) istotnie się zwiększył – z 16,65% w 1995 r. do 36,26 w 2002 r. W całkowitym imporcie Polski z UE w największym stopniu zwiększył się udział pojazdów nieszynowych i ich części (dział 87), tworzyw sztucznych (dział 39) oraz produktów farmaceutycznych (dział 30). W przypadku maszyn i urządzeń elektrycznych, po początkowym wzroście w latach 1995–1998, ich udział się ustabilizował na poziomie ok. 10%, a w ostatnich dwóch latach można zaobserwować obniżanie się ich udziału. Obniżył się udział paliw i olejów mineralnych (dział 27). Zmniejszył się też udział dominującej grupy maszyn i urządzeń mechanicznych (z 19,26% w 1995 r. do 16,96% w 2002 r.), ale mimo to dział 84 nadal utrzymuje dominującą pozycję w imporcie z UE. W porównaniu z eksportem można zauważyć, że zmiany, które zachodzą w strukturze importu charakteryzują się niższą dynamiką. Te same działy, które dominowały w imporcie w 1995 r. utrzymują nadal swoją dominującą pozycję. W przypadku trzech najważniejszych działów (84, 85 i 87) nastąpiło pewne zbliżenie udziałów (obniżył się udział działu 84 na rzecz działów 87 i 85). Ich łączny udział zwiększył się z 34,61% w 1995 r. do 38,99% w 2002 r, a więc w mniejszym stopniu niż w eksporcie. Z przeprowadzonych badań wynika również, iż wymiana z UE odbywa się głównie w obrębie działów obejmujących artykuły przemysłowe i niektóre surowce. Udział w tej wymianie wyrobów z działów PCN grupujących artykuły rolno-spożywcze jest bardzo niski. Ponieważ powyższa analiza uwzględnia jedynie te działy, których skumulowany udział w eksporcie bądź w imporcie wynosi 50%, zmiany i tendencje w zakresie handlu artykułami rolnymi między Polską a UE będą stanowić przedmiot osobnego opracowania. 4. Stan i struktura geograficzna polskiej wymiany z CEFTA W badanym okresie obroty handlowe z krajami CEFTA wykazywały wyraźny trend wzrostowy. Dynamika obrotów była wysoka, zarówno w przypadku eksportu, jak i importu. Przy czym import wykazywał większą dynamikę wzrostu na początku badanego okresu (1995–1998), w roku 1999 ustabilizował się i ponownie zwiększył dynamikę w latach 2000–2002. Natomiast eksport większą dynamikę wzrostu osiągał w ostatnich latach (1999–2002). Miało to pozytywny wpływ na saldo wymiany, które mimo iż nadal jest ujemne, to deficyt handlowy zmniej-.

(7) Zmiany w wymianie handlowej Polski…. 65. sza się. W 1998 r. saldo obrotów z krajami CEFTA wyniosło – 920,4 mln USD, a w 2002 r. – 397,7 mln USD. Wśród krajów CEFTA naszym najważniejszym partnerem handlowym były Czechy. W 2002 r. udział Czech w eksporcie Polski do tej grupy krajów wyniósł 45,03%. Niemal o połowę mniejszy był udział Węgier (25,46%). Kolejne pozycje zajmowały: Słowacja, do której kierowane jest 15,73% eksportu do krajów tego ugrupowania oraz Rumunia (7,19%). Bardzo niski jest udział w polskim eksporcie do CEFTA Słowenii, a minimalny – Bułgarii. 4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. Eksport. 2000. 2001. 2002. 2001. 2002. Import. Rys. 6. Wymiana handlowa Polski z krajami CEFTA (mln USD) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG. 100 80. %. 60 40 20 0. 1995. 1996. 1997 Węgry Rumunia. 1998. 1999. Słowenia Czechy. 2000 Słowacja Bułgaria. Rys. 7. Struktura geograficzna polskiego eksportu do krajów CEFTA Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG..

(8) Agnieszka Hajdukiewicz. 66. %. W okresie 1995–2002 udział Czech w polskim eksporcie wykazywał nieznaczną tendencję malejącą, ale w ostatnich trzech latach ustabilizował się na poziomie ok. 45%. Udział Węgier wykazywał tendencje rosnącą (z 19,36% w 1995 r., 22,49% w 1998 r. i 25,46% w 2002 r.). Blisko 20-procentowy udział Słowacji obniżył się w badanym okresie do 15,73%. Udziały pozostałych trzech krajów (Rumunia, Słowenia i Bułgaria) utrzymywały się na niskim kilkuprocentowym poziomie, chociaż w przypadku Rumunii i Słowenii odnotowano nieznaczny wzrost udziałów. Nie uległ poprawie wyjątkowo niski udział Bułgarii. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0. 1995. 1996. 1997 Węgry Rumunia. 1998. 1999. Słowenia Czechy. 2000. 2001. 2002. Słowacja Bułgaria. Rys. 8. Struktura geograficzna polskiego importu z krajów CEFTA Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. W imporcie również dominują wyroby z Czech (46,26%) oraz Węgier (22,96%). Podobnie jak w przypadku eksportu udział Czech nieznacznie się obniżył, a udział importu z Węgier wzrósł. Udział Słowacji jest większy w imporcie niż w eksporcie i zbliża się do poziomu Węgier. Większe znaczenie w imporcie w porównaniu z eksportem ma również Słowenia. Zarówno w przypadku Słowacji, jak i Słowenii można mówić o stabilizacji ich udziałów w imporcie. Z kolei pozycja Rumunii jest niższa w imporcie niż w eksporcie, mimo że w całym badanym okresie można zaobserwować pewną poprawę jej udziału. Na bardzo niskim poziomie, tak jak w eksporcie, kształtował się udział Bułgarii..

(9) Zmiany w wymianie handlowej Polski…. 67. 5. Struktura towarowa polskiej wymiany z CEFTA W 2002 r. w eksporcie do CEFTA dominowały wyroby przemysłowe z działów 27 i 85 według nomenklatury PCN, czyli paliwa i oleje mineralne oraz maszyny i urządzenia elektryczne. W sumie ich udział w eksporcie wyniósł 20,51%. Ponadto stosunkowo wysoki był udział wyrobów działu 87 (pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria), artykułów działu 94 (różne artykuły przemysłowe, w tym głównie artykuły wyposażenia wnętrz), działu 72 (żelazo, żeliwo i stal) oraz działu 84 (maszyny i urządzenia mechaniczne) i działu 48 (papier i wyroby papiernicze). 25 20 15 10 5 0. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. dział 27. dział 74. dział 84. dział 72. dział 28. dział 87. 2001. 2002. dział 85. Uwaga: W analizach uwzględniono działy dominujące, tj. te, których skumulowany udział w eksporcie osiągnął 50%.. Rys. 9. Struktura towarowa polskiego eksportu do krajów CEFTA według działów PCN (udziały w %) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. W porównaniu do roku 1995 największą dynamikę wzrostu udziału w eksporcie zanotowano w przypadku maszyn i urządzeń elektrycznych (dział 85) oraz w latach 1997–2001 – pojazdów nieszynowych. Znacząco obniżył się udział paliw i olejów z 20,25% w 1995 r. do 11,43% w 2002 r. (ale nadal zajmują one pierwszą pozycję w imporcie), maszyn i urządzeń mechanicznych oraz miedzi i wyrobów z miedzi (dział 74). Spadek wystąpił również w przypadku wyrobów działu 28 (chemikalia nieorganiczne). Ogólnie, w całym badanym okresie następowała tendencja do zmniejszania się dysproporcji udziałów w obrębie grup dominujących.

(10) Agnieszka Hajdukiewicz. 68. 14 12 10 8 6 4 2 0. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. dział 72. dział 84. dział 39. dział 29. dział 10. dział 27. dział 87. dział 85. 2002. Uwaga: W analizach uwzględniono działy dominujące, tj. te, których skumulowany udział w imporcie osiągnął 50%.. Rys. 10. Struktura towarowa polskiego importu z krajów CEFTA według działów PCN (udziały w %) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. w polskim eksporcie do CEFTA, można zatem mówić o mniejszym stopniu koncentracji towarowej w eksporcie do tych krajów. Najwięcej wzrósł w imporcie udział maszyn i urządzeń elektrycznych (dział 85) oraz pojazdów nieszynowych (dział 87), a zwiększanie ich udziału następowało kosztem pozostałych działów, a zwłaszcza chemikaliów organicznych (29) i zbóż (10). Obniżył się również udział tworzyw sztucznych i wyrobów z tworzyw sztucznych. Przy czym import artykułów z niektórych działów (zboża, paliwa) wykazywał się dość zmienną dynamiką w poszczególnych latach, co było spowodowane zachodzącymi zmianami w ich dostępie do rynku. Mimo że w imporcie z krajów CEFTA stosunkowo duże znaczenie mają surowce (żelazo, miedź) i artykuły rolne (głównie zboża), to jednak w dłuższym okresie wzrasta udział głównie artykułów przemysłowych, które odgrywają najważniejszą rolę również w handlu z krajami UE. Skorzystały one w największym stopniu z efektów liberalizacji handlu w ramach CEFTA. Z krajów CEFTA importowaliśmy w 2002 r. głównie maszyny i urządzenia mechaniczne (dział 84), pojazdy nieszynowe i ich części (dział 87) oraz żelazo, żeliwo i stal (dział 72). Duży był również udział w imporcie wyrobów działu 85 (maszyny i urządzenia elektryczne), 27 (paliwa i oleje mineralne) i 39 (tworzywa.

(11) Zmiany w wymianie handlowej Polski…. 69. sztuczne i wyroby z nich). Znaczący import dotyczył również papieru i tektury (dział 48) oraz produktów farmaceutycznych (dział 30). 6. Handel wewnàtrzgał´ziowy Polski z Unià Europejskà i CEFTA W wymianie handlowej między krajami uprzemysłowionymi obserwuje się wzrost znaczenia tzw. wymiany wewnątrzgałęziowej, polegającej na jednoczesnym imporcie i eksporcie przez dany kraj lub grupę krajów produktów tej samej gałęzi. Za główne przyczyny jej rozwoju uważa się postępujące procesy różnicowania się dóbr finalnych i dywersyfikacji popytu, podobieństwo gustów konsumentów, podobieństwo cen czynników produkcji, brak przeszkód w handlu międzynarodowym, geograficzne rozprzestrzenianie się produktów i procesów technologicznych oraz duże rozmiary rynku wewnętrznego. Specjalizacja wewnątrzgałęziowa pozytywnie wpływa na zdolności gospodarki do konkurowania na rynkach międzynarodowych, zwiększa bowiem efektywność gospodarowania. Między krajami należącymi do Unii Europejskiej wymiana wewnątrzgałęziowa stanowi ponad połowę bilateralnych obrotów handlowych. Znaczenie wymiany wewnątrzgałęziowej w obrotach globalnych można określić stosując różne formuły. Najczęściej jest stosowana formuła H. Grubela i P.J. Lloyda. Podstawowa postać tego miernika dla całej gospodarki przedstawia się następująco: IIT = ∑. ( Xi + M i ) – Xi – M i ( Xi + M i ). gdzie: (Xi + Mi) – globalna wartość obrotów zagranicznych gałęzi i (eksport + import) w określonym czasie, ⏐Xi – Mi⏐ – bezwzględna wartość różnicy między eksportem a importem wyrobów danej gałęzi, i – 1, …, n, n – liczba gałęzi. Analizując wskaźniki indeksów Grubela i Lloyda dla wybranych grup produktów według działów PCN w wymianie Polski z Unią Europejską jako całością, można zauważyć, że w okresie 1995–2002 r. większość z nich wzrosła. Do działów o najwyższych wartościach udziału handlu wewnątrzgałęziowego należą działy: 73, 84, 85, 87. Są to grupy produktowe należące do przemysłów maszynowego i motoryzacyjnego (por. tabela 1). Największy wzrost w tej grupie odnotowano w przypadku działu 84 (maszyny mechaniczne). Z kolei działem,.

(12) Agnieszka Hajdukiewicz. 70. dla którego wskaźnik wymiany wewnątrzgałęziowej osiągnął najwyższy poziom (98,8% w 2002 r.) był dział 85. Niski jest nadal udział handlu wewnątrzgałęziowego w przypadku np. działu 62 (odzież) i działu 94 (meble). Jednak nawet w przypadku tych grup produktowych, gdzie udział wymiany wewnątrzgałęziowej nie przekraczał 50%, można zauważyć poprawę indeksów Grubela Lloyda. Dane te świadczą o wzroście intensywności wymiany wewnątrzgałęziowej, co jest z pewnością pozytywnym efektem liberalizacji. Na wzrost znaczenia wymiany wewnątrzgałęziowej wskazują też wyniki innych badań. Według A. Cieślika, wartość multilateralnego indeksu handlu wewnątrzgałęziowego Polski z Unią Europejską jako całością charakteryzuje się stabilnym trendem wzrostowym i w roku 2000 przekroczyła 50%. Wzrasta liczba grup produktowych, dla których wartości handlu wewnątrzgałęziowego były większe bądź równe 0,75, z 38 w 1995 r. do 56 w 2000 r. Natomiast liczba grup produktowych o wartości powyżej 0,50 wzrosła z 89 do 1101. Tabela 1. Wskaźniki intensywności wewnątrzgałęziowej IIT dla wybranych działów PCN w wymianie Polski z UE Dział PCN. 1995 Xi. 2000 Xi. 2002 Xi. 1995 Mi. 2000 Mi. 2002 Mi. 1995 IIT. 2000 IIT. 2002 IIT. 27. 1076,8. 1155,0. 1450,5. 573,4. 621,7. 506,4. 0,695. 0,700. 0,518. 39. 286,9. 556,0. 715,8. 1277,3. 2212,9. 2601,8. 0,367. 0,402. 0,432 0,442. 44. 854,4. 937,0. 968,9. 88,6. 221,5. 274,7. 0,188. 0,382. 62. 1763,9. 1351,0. 1262,7. 75,9. 98,1. 113,6. 0,083. 0,135. 0,165. 73. 973,7. 1085,8. 1293,3. 563,0. 869,4. 1031,2. 0,733. 0,889. 0,887. 84. 686,1. 2364,0. 3448,3. 3617,2. 5463,8. 5765,0. 0,319. 0,604. 0,749. 85. 945,5. 2540,4. 3493,7. 1555,4. 3340,8. 3410,0. 0,756. 0,864. 0,988. 87. 1037,8. 2622,7. 3276,1. 1328,4. 3164,4. 4078,1. 0,877. 0,906. 0,891. 94. 1171,8. 1855,4. 2355,5. 208,3. 430,7. 437,5. 0,302. 0,377. 0,313. Uwaga: w badaniach uwzględniono te działy, których udział w wymianie z UE jest największy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. O wzroście powiązań wewnątrzgałęziowych można też mówić w przypadku handlu Polski z CEFTA (por. tabela 2).. 1 Por. Od liberalizacji do integracji Polski z Unią Europejską, pod red. J.J. Michałka, W. Siwińskiego, M. Sochy, PWN, Warszawa 2003, s. 662..

(13) Zmiany w wymianie handlowej Polski…. 71. Tabela 2. Wskaźniki intensywności wewnątrzgałęziowej IIT dla wybranych działów PCN w wymianie Polski z CEFTA Dział PCN. 1995 Xi. 2000 Xi. 2002 Xi. 1995 Mi. 2000 Mi. 2002 Mi. 1995 IIT. 2000 IIT. 2002 IIT. 27. 279,7. 287,4. 377,4. 113,7. 199,8. 196,7. 0,578. 0,820. 0,685. 28. 49,2. 60,3. 72,9. 26,2. 28,3. 30,0. 0,695. 0,639. 0,583. 29. 38,5. 80,3. 72,5. 129,5. 95,9. 115,9. 0,458. 0,911. 0,770. 39. 39,2. 107,2. 158,6. 132,4. 259,0. 260,7. 0,457. 0,585. 0,756. 48. 44,2. 140,5. 150,6. 66,5. 158,0. 187,0. 0,799. 0,941. 0,892. 72. 55,9. 149,3. 229,4. 152,0. 270,2. 321,1. 0,538. 0,712. 0,833. 84. 102,2. 149,4. 208,5. 138,5. 358,3. 349,2. 0,849. 0,589. 0,748. 85. 90,0. 191,7. 369,5. 48,0. 268,5. 408,5. 0,696. 0,833. 0,950. 87. 38,5. 239,6. 219,5. 98,2. 322,6. 429,9. 0,563. 0,852. 0,676. Uwaga: w badaniach uwzględniono te działy, których udział w wymianie z CEFTA jest największy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CIG MG.. W 1995 r. jedynie dla dwóch działów spośród badanych wartość indeksów wymiany wewnątrzgałęziowej przekraczała 0,7. W 2002 r. liczba ta zwiększyła się do sześciu. Dla wszystkich badanych działów wymiana wewnątrzgałęziowa stanowiła ponad połowę handlu. Najwyższą wartość wskaźnika wymiany wewnątrzgałęziowej (0,95) odnotowano, podobnie jak w wymianie z UE, w przypadku działu 85. 7. Podsumowanie W latach 1995–2002 nastąpił wyraźny wzrost wymiany handlowej Polski z UE i CEFTA. W dużej mierze można go przypisywać postępującej liberalizacji handlu z krajami należącymi do tych ugrupowań integracyjnych. Dynamiczny wzrost eksportu nastąpił zwłaszcza po uruchomieniu stref wolnego handlu w zakresie artykułów przemysłowych między Polska a krajami UE (w 1998 r.) oraz między Polską a partnerami z CEFTA (w 1997 r.). Problemem dla Polski było utrzymujące się ujemne saldo wymiany, zarówno z krajami UE, jak i CEFTA, ale deficyt po 1998 r. wykazywał trend spadkowy. W strukturze towarowej dominujący udział miały artykuły przemysłowe, zwłaszcza maszyny i urządzenia oraz samochody, którymi handel odbywał się w ramach stref wolnego handlu. W badanym okresie wystąpił również wzrost intensywności wymiany wewnątrzgałęziowej z Unią Europejską i CEFTA. W przypadku większości analizowanych grup towarowych wymiana wewnątrzgałęziowa przekraczała 50 % całkowitych obrotów, a jej wzrost może dodatnio wpłynąć na konkurencyjność Polski po akcesji do Unii Europejskiej..

(14) 72. Agnieszka Hajdukiewicz. Changes in Poland’s Trade with the European Union and CEFTA during the Pre-accession Period Polandʼs trade with the European Union and CEFTA in the years 1995-2002 exhibited an growing trend. An increase in export growth was noted particularly during the period following the introduction of a free trade zone for industrial goods, which may be identified as a positive effect of liberalisation and integration. A problem was the persistent negative trade balance, both with the EU countries as well as CEFTA, while in the first half of the examined period the deficit exhibited an upward trend (the largest deficit was observed in 1998) and in the second half – a downward trend. Significant changes in the geographical and goods structure of Polandʼs international trade did not occur, especially compared to the significant reconfiguration in trade at the beginning of the 1990s. Polandʼs main trading partner in the EU was Germany, and in CEFTA – the Czech Republic. Their share in trade gradually decreased in favour of the other countries, yet greater changes in this area are to be expected over the long term. The dominant group of goods in trade with these countries was industrial articles, in particular, machines and installations as well as automobiles. In the researched period, an increase was observed in the intensity of intra-branch trade with the European Union. In the case of most of the analysed goods groups, intra-branch trade exceeded 50% of total volume. The development of intra-branch trade may have a positive impact on Polandʼs competitiveness after accession to the European Union..

(15)