KRZYSZTOF BIRKEN·MAJER Polso Akademta Nauk
EWOLUCJA STRUKTURALNA BASENU
ARKTYCZNO:'ATLANTYCKIEGO W KENOZOIKU
Obszar basenu arktyczno-atlantyckiego, obejmujll-cego Morze Norweskie i Morze Grenlandzkie oraz prZylegly obszar szelfowego Morza Barentsa i Morza Arktycznego, stanowi klasyczny obszat zastosowania teorii tektoniki kier lltosfery do odtworzenia ewo-lucji powierzchni naszego globu. ZgodnoM zarys6w granicy szelfu kontynentalnego jest jednym z gl6w-nych argument6w na korzysc tearii w~dr6wki konty-nent6w. Bullard, Everett i Smith (11) zastosowali te-chnik~ komputerowll do uzyskania najwi~kszego do-pasowania wsp6lrz~dnych dlugosci i· szerokosci geo-graficznej odpowiadajllcych sobie punkt6w na obu kraw~dziach szelfu kontynEmtalnego (zachodniej i wschodnlej), wykorzystujllc izoba~ 500 sllZni, jako najlepiej spelniajllCll zaloZenia (rye. 1). Hipoteza po-wstania basenu na drodze poszerzania, znajduje si~ w centrum dyskusji 1at ostatnich (10, 15, 32). Rozpozna-nie morfologii i gl6wnych element6w strukturalnych dla basenu arktyczno-atlantyckiego (13, 16, 29, 31, 3, 28, 30, 46, 36, 45, 34, 27) pozwala nB coraz to wi~ksZll dokladnosc rekonstrukeji etap6w jego powstaDia. Po-wi4Zanie ewolucji dna oceanicznego z bistoriQ roz-woju obrzetenia basenu w strefie szelfowej Wscbod-niej Grenlapdii oraz Norwegii i Svalbardu (19-23, 6, 7, 9, 35) doprowadzilo do bliiszego sprecyzowania .eharakteru poszczeg6lnych etap6w ewolucji litosfery
tego obszaru w cillgu ery kenozoicznej.
Ryc. 1. N ajlepsze dopasowanie blok6w kontynental-nych Kanady, GTenlandU i EUrazji, przy ttZyciu tech-niki komputerowe; (wedlug BuUaTda et at, 1965, pTze7'YSOwano z Frienda, 1961). Grube linie oznaczG.1q izobat~ 500 sqZni na sklonie kontynentalnymj zqbki
oznaczajq kieTune1c pochylenia 81clonu. Fig. 1. Computed best ;fit for Canada, Greenland and Eurasia (after BuUa,.d et al., 1965j redrawn from Friend, 1961). Hae1>tI Hnes denote 500-fathom isobath
on
continental slope; short IineB de1lote down slope.232
UKD 151.30.2:11111.243:5111.7'1(261.1:268.9) ELEMENTY STBUKTURALNE BASENU
Elementy strukturalne basenu arktyczno-atlantyc-kiego przedstawiono na ryc. 2. Grzbiet Sr6datlantyc-ki na p6moc od ~r6doceanicznego szelfu Islandii -Wysp Owc2jych dzieli si~ na trzy odcinki ograniczone strefami uskok6w transformujl\cych (transform fa-ults). W kierunku na NNE od Islandii Grzbiet Sr6d-atlantycki kontynuuje si~ jako Grzbiet Kolbeinseya.
Rye. 2. Wybrane eZementy struktury dna oceaniczne-go i przyZeglych szeZf6w kontynentalnych w basenie ar1ctyczno-atlantyckim (zestawione przez
Bir1cenmaje-ra, 1916, z r6tnych iT6del).
AJi' - r6wnie abysalne: BB - basen Bj6rnO~enna: I'D -. basen Forlandsundet; GFZ - strefa IIYslokacJi Grenlandil;
BB - baaen Hammerfeatu; HFZ - 8trela dyslokacyJna Hovgaard; HLB - baJen Helgelandu: HBB - baaen Har-stadu: .TlI4FZ - streta dyslokacy,ina Jan MQyen: JMR -grzbiet Jan Mayen; MB - basen M6re: MP - plallkowyt marginalny: NB - Ullb Nordlandu: SB - gl6W1IlY basen Spltsbergenu: SB - Zrllb Senjl: TB - buen Tl'OmIID; VE
-pogrzebana struktura wulkaniczna V6rlng. Fig. 2. Selected structural elements of the ocean bot-tom and adjoining continental shelves,
Arctic-Atlan-tic basin (complied from various sources by BiTken-majer, 1976).
AP - Abyssal Plain; BB - Bjllrn6yrenna Basin: I'D _ Forlanc1lltmdet Basin; GFZ - Greenland Fracture Zone: BB - Hammerfest Buln: HFZ - Hovcaud Fracture Zone: HLB - HelgelaDd DaIl1n; BRB - lIarstad BaB1n: J'MI'Z ..;. .ran MaTeS Fractul'e Zone: J1IIB - Jan Mayes iRldge: MD ~
Mlh'e BaIIln: MP - JltlrRinal Plateau; NB - Not'dland Bdd-ge: SB - lII8In SpltslMlrten Baaln; SB - Senja Bl4ge:
Grzbiet ten obcl~ty 'jest od p6bloc;y
wiella\
strefll dys-lokacyjlUl Jan Mayen (uskok transformujllCY), wzdluz kt6rej Grzbiet Sr6datlantycki zostal przesuniQty ku wschodowi 0 200 km. Jego dalsZll kontynuacj~ stano-wi Grzbiet Mohna 0 kierunku NE, kt6ry biegnie w kierunku Wyspy Niedtwiedziej,a
nas~nie, w strefie dyslokacyjnej Grenlandii, gwaHownie skr~ ·ca ku p6blocy jako Grzbiet Knipowicza (lub Atki).Grzbiet ten kontynuuje si~ prawie pod podmorski Plaskowyz Marginalny Yermaka, gdzie konczy si~ na poprzecznej strefie· dyslokacyjnej Hovgaard w sll-siedztwie NW naroZnika Spitsbergenu. Z kolei grzbiet sr6doceaniczny ulega przerwaniu i przemieszczeniu wzdluz strefy dyslokacyjnej Spitsbergenu (linia de Geera) w kierunku NW 0 okolo 540 'km, a nastc:pnie pojawia si~ ponownie jako Grzbiet Gakkela (zwany tez Kordylietll lub Grzbietem Nansena), przebiegajil-cy w Morzu Arktycznym r6wnolegle do p6lnocnej kraw~dzi szelfu Morza Barentsa-Karskiego (29, 31, 3,
45, 27). ; . . , . .
Grzbiet. Mohna jest aktywnym. grzbietem ar6doce-anicznym. Wykazuje on obecnosc glQbokiej doliny ryftowej, kt6ta zdaje .siQ rozdwajac na 4OW. Dodat-nia anomalia magnetyczna 0 wartosci okolo 1000 gam-ma odpowiada dolinie ryftowej. 0 mlodym charak-terze grzbietu swiadczy brak osad6w wzdluZ jego
strefy centralnej. . .
Grzbiet Knipowicza jest zbadany. w stopniu nie-wystarczajllcym. Jego partia centralna jest slabo roz-poznawalna w obrazie anomalii magnetycznych, kt6-re nie wykazujll charakterystycznej wysokiej ampli-tudy dodatniej ,.,Brunhes. Dobrze wyr6zniajllCY si~ r6w oceaniczny" gwaltownie koiiczllcy siQna 78030'N na zacb6d od ·Prins Karls Forland (NW Svalbard) wystc:puje' wzdluz wschodaiego sklonu grzbietu (R6w Wyspy Niedtwiedziej - Johnson; 27). Charakter te-go rowu jest slabo poznany. Johnson (op. cit.) uwaza za prawdopodobne, ze jest to strefa destrukcji (sub-dukcji) dna oceanicznego w chwUi obecnej i sugeruje, ze os Grzbietu Knipowicza przebiega 0 50 km na za-ch6d od rowu. Jednak nie wyklucza on mozliwosci,
Rye .. 3. Epicentra tr~sien ziemi (puste k6Uca) i pr~w& dopodobny przebteg grzbietu' sr6doeeimicznego (na;-grubsza ltnt-a) i uskok6wtransformu;qc;ych (gruba Unw) m~dzy· Spttsbergenem. a Grenlandiq, w inter -pretacji V6gta et al. (1970). Izobata 1000
m.
ogranicza obsZClr prawdopoaobnego W'/lst~powania skOTUPY'oee-.' ... aniczne;. .
Fig. 3. Earthquake eptcentres and possi~I~ eonfigura-. tion .of ridge crests and transform faults between
Spitsbergen .. and Greenland., after Vogt et al. (1970). The 1000 m isob,Q,th shows 'possible extent of oceanic
. C1"U8t •....
ze R6w Wyspy NiedZwiedziej jest centrallUl dolinll (ryftowll) Grzbietu Knipowicza, a jej slaba anoma-"lia magnetyczna jest wynikiem wypelnienia doliny
przez mlode osady.
Charakter strefy dyslokacyjnej Spitsbergenu (29) jest jeszcze slabiej poznany niZ Grzbietu Knipowi-cza. Zar6wno Wilson (47) jak i Harland (22) sugero-wali, ze strefa ta, znana r6wniez pod nazwll linii de Geera, jest ~skokiem transformujllcym.. Dane John-sona i Heezena (31) nie wskazujll na istnienie zadnej wyramej struktury typu grzbietu i ryftu, jednakZe Vogt et al. (46) przedstawili p6lnocne zakonczenie tej strefy (miQdzy 80 i 85°N) jako bardzo wllski grzbiet. poprzesuwany uskokami ' transformujllcymi
w kierunku NW (ryc. 3). Zapisy wstrZ1\s6w sejsmicz-nych zinterpretowane przez Horsfielda i Matona (26) wskazujll na obecnosc stromo. zapadajll~j plaszczyzny dyslokacyjnej 0 kierunku 310°. Interpretacja czte-rech echogram6w, wykonanych w poprzek strefy dyslokacyjnej Spitsbergenu, wskazuje na obecnosc wydluzonej depresji 0 gl~boko§ci przekraczajllcej 4390 m miQdzy 79°10' i SOoN, kt6ra gwaltownie spIY-ca si~ na obu zako6czeniacb; Depresja ta (r6w) jest obrzezona od' SW grzbie~ podmorskim 0 gl~boko§ ciach w partii najwyZszej. mniejszycb niz 2380 m. Na SW od tego grzbietu znajduje siQ nowy, wiQkszy r6w, 0 gl~bokosciach przekraczajllcyc~ 3100 m (29, 27).
Grzbiet Gakkela uwazany za. aktYWlUl grani~ kry eurazjatyckiej i. arktyczneY"w Oeeanie Arktycznym (ryc. 4), jest r6wnolegly do p6bla.cn~j krawQdzi szel-fu Eurazji mi~dzy Spitsi?ergenem a 'Ziemill P61noc-nil - P61wyspem Tajmyr (ryc. 5). Rozszerzanie si~ dna oceanicznego w kierunku popr~znym do tego grzbietu spowodowalo powstanie Sllpadujllcych base~ n6w znanych jako R6wnia Abysalna Barentsa (luh Basen Nansena) i R6wnia Abysabla Biegunowa (lub Basen Amundsena)," a lllcznie ,j"ako Basen Eurazji,
w Cillgu ostatnich okolo 40 mln lat.
Na p6looc od bazaltoweg()"'szelfu oceanicznego Is-landii, kt6ry utworzyl si~
Vi
mlodszym trzeciorz~dzie jako efekt dzialalnosci . i;pi6ropusza plaszcza" (man-tle plume). od okolo. ·20 mln 1at do chwili obecnej (por. ID, 14), znajduje siQ podmorski Plaskowyz Is-landzki, na .It~rym lazy asejsmiczny Grzbiet Jan Mayen, uwa!any za fragment oderwany z szelfu . Grenlandii. P61nocne zako6czenie plaskowyzu stanowi strefa dyslokacyjna Jan Mayen, gdzie na granicy Grzbietu Jan Mayen znajduje siQ centrum czwarto-rz~dowej (i prawdopodobnie neogenskiej)dzialalnosci wulkanicznej wyspy Jan Mayen, z okresowo czyn-nym wulkanem Beerenberg (por. Birkenmajer, 8).Po obu stronach Grzbietu Sr6datlantyckiego, na p61noc od .Islandii,.znajdujll· si~ ·.nieckowate struktury dna oceanicznego obramciwane od strony zewn~tiznej skarpll szelfu kontynentalnego, W kt6rych partii
naj-niZszej znajdtijll siQ niewielkie' r6wnieabysalne~ Naj::'
wi~kSZIl z nich· jest R6wuia Abysalna. Dumshitf, kt6i'1l pokrywajll . osady terygeniczne .. o typie, zawiesinowytn, o millZszosci okolo 200
m,.
POd. kt6rymi majll wystc:-powac osady pelagiczne 0 milliszosci okolo 1 km (30). U brzegu szelfu norweskiego znajduje si~ pod-morski Plaskowyz Marginalny .. Voring, .. 0bciQty .od wschodu zrQbem Nordlandu, a od pohldnia strefll dyslokacyjlUl Jan Mayen. Sklada si~ on z plyty osa-d6w 0 millZszosci co najmniej 1,5 km, prawdopodob-nie aZ Po p~eo~oil$: w1llcznie, sPO<;zywajllcYCh na podlozu 0 typie kontynentalriyni. W zaChodhiej ~ .. sci plaskowyzu zaznacza si~ · pogrzebana -struiduta prawdopodobnie pochodzenia' 'wulkanicmego,' . kt6ra moZe odpowiadac polozeruu rYftu oceanicznegow eza-sie pierwszego etapu otwierania si~ . MorzaNorwes": kiego (31, 28,' 18,. 44, 27; 38). Na zachodriim sk;.lonie plaskowyZu stwierdzono obeenosc' g6i'Jl9paleOceiisldej dzialalno§ci wulkanicznej Jbazaltowej) ... ' . ,. DuZe rozmiary PlaskowyZu ~arginalne~o Voring stanowill . zasadniczy problemprzy uzyskaniu dobre-go dopasowania przeciwleglych ·· kI'awQdzf szeJ.Uw kontynentalnycb Skandynawii. i . Grenlandii w. etapie poprzedzajllcynldryf kontynent6w· (5) ... Dane·. pried;: 13tawione 'ptzez Tal~aniego' i' Eldholma (44) 'oraz' Se1;; levolIa (38) zdajll s~ WSkIizYwac, Ze tylko cz~sc
pla-Ryc. 4. Epicentra trzęsień ziemi w latach 1961-1968 (czarne punkty) i granice kier litosfery w Arktyce, według Vogta et al. (1970). Linie ciągłe oznaczają
gra-nice aktywnej linie przerywane - granice nieaktyw-'
ne, strzałki oznaczają kierunek rozprzestrzeniania się
. dna oceanicznego.
Fig. 4. Earthquake epicentres (1961-1968) and plate boundanes. in the Arctic, after Vogt et al. (1970). Continuous lines denote active, and broken lines -:'
e:rtinct pZate boundaries.
~
Ryc. 5. Schematyczne Przedstawienie głównych rysów
fizjograficznych obszarów głębokomorskich w
base-nie arktyczno-atlantyckim. Według Johnsona, 1969,
przerysowane z Vogta et al. (1970). Obszary
zaczer-nione oznaczają przebieg grZbietu śródoceanicznego
poprzesuwanego uskokami transformującymi;
pozio-mo kreskowane - obszary podmorskich płaskOWY
żów; g - śZady nieaktywnych grzbietów oceanicznych.
Fig.
5.
Schematic chart ot physiographłc teaturel1 in deep-water areas of the Arctic-Atlantic basin. From Johnson, 1969, redrawn trom Vogt et al. (1970). Mid--oceanie ridge dissected by transform fauZts in black;submarine plateau shaded; g - e:rtinct mtd-oceanic
rtdges.
<:(
- l-~Lu
a:
~ .::J U..
<:( -.JRyc. 6. Linia rozłamu BUp~rkontynentu Lauraz#
oko-ło 60 mln lI;lt temu. Linie de Geera i Harlanda
repre-zentu;ą aktywne ramiona basenu Hammerfestu (HB)
i B;tSrnilyrenna (BB), praWdopodobnie trzecio'l'zędo
we, zdają Bię odpowiadać nie aktywnemu r(Unientu
tr6jzlqcza w obrębie szelfu Morza Barentsa (według
. Birkenma;era, 1976).
Fig. 6. Rupture of the Laurasia continent a'l'ound 60
Ma. The De Geer and Harland lines repTesent active arms, the Hammerfest (HB) an!-i BjlSrn{jyTenna (BB)
basins (probably Tertiary) - apparently correspond
to the fa.iled arm of a triple. ;u.nctton on Barents·
Shelf. After BiTkenma;ei (1976).
sko~u, na wsch6d od pogrzebanej struktury
wul-kanicznej, jest fragmentem kontynentu Eurazji,
na-tomiast pozostała - zachodnia, ma charakter
ocea-niczny. Jednakże obecność ,,skorupy kontynentalnej"
pod lawą bazaltową pogrzebanej struktury
wu1kani-.cznej nie . może być w obecnym stanie badali. wyklu-·czona (38).
Bezpośrednio na NW od Spitsbergenu znajduje sit:
podmorski Płaskowyż Marginalny Yermaka (13, 29,
27), oddzielony. stromą skarpą od kraw~ szelfu
kontynentalnego Svalbardu. Krawędź SW płaskOWY
żu jestr6wnoległa do strefy dyslokacyjnej
Spitsber-genu, a jego brzeg zachodni gwałtownie opada do
słabo rozpoznanego basenu o głębokOŚCi 3300-3500 m.
Jak dotychczas brak jest odpowiednich danych
. o strukturze geologicznej płaskowyżu. Jego pozycja
tuż ria SW od Svalbardu, w wycinku ograniczonym
·.strefą dyslokacyjną Spitsbergenu i Grzbietem
Gak--kela wskazuje, ie jest to zrzucony w dół uskokami
. fragment szelfu Svalbardu pozostawiony w tej
pozy-cji po oderwaniu się asejsmicznego Grzbietu Łomo
nosowa od północnej krawt:dzi. szelfu Morza
Barent-sa - Morza Karskiego przez ekspandujELcyGrzbiet
Gakkela.Płaskowyż znajdUje się tak blisko
czwarto-rzędowych centr6w wulkanicznych w Bockfjorden
(NW Spitsbergen), że jest tu prawdopodobna obecność
materiału wulkanicznego czwartorzędowego lub
na-wet trzeciorzędowego (5).
Struktura szelfu wschodniogrenlandzkiego jest
je-szcze słabo rozpoznana. Natomiast intensywne
bada-nia szelfu norweskiego i szelfu Morza Barentsa mię
dzy Norwegią a Svalbardem wskazują na obecność
depresji (rowów tektonicznych) wypełnionych
gruby-mi seriagruby-mi młodych osad6w, o przebiegu zar6wno
r6wnoległym, jak i poprzecznym do granicy szelfu
(ryc. 2). Pierwsze z tych struktur znajdUją
odpowied-niki w strukturach zachodniego obrzeżenia
Spitsber-genu (l, 2, 43, 37, 9). . .
GŁOWNE ETAPY EWOLUCJI STRUKTURALNEJ BASENU
Rozpad superkontynentu Laurazji, który rozpoczął
się na granicy kredy i trzeciorzędu, postępował na
p6łnoc od Islandii .wzdłuż dw6ch gł6wnych linii
struk-turalnych, kt6rych dzisiejszym śladem są w
przybli-żeniu granice szelfów kontynentalnych Grenlandii
Wschodniej i Norwegii - Svalbardu: linii Harlanda
na południu i linii de Geera na p6łnocy (5, 9). System dyslokacyjny linii de Geera jest rozpoznawalny na Svalbardzie jako uskoki o kierunku N-S aktywne od
p6ŹDego dewonu. System dyslokacyjny linii Harlanda rozpoznawalny jest w strefie brzegowej centralnej Grenlandii Wschodniej jako schodowe uskoki
r6w-_noległe do brzegu pljltformy kontynentalnej,
wielo-krotnie odnawiane od p6źnego permu. Uskok Great
Glen w Szkocji i jego północne przedłużenie na
Szet-landach (42) i jeszcze dalej ku p6łnocy (33) zdają się
być kontynuacją linii Harlanda. . .
W sytuacji poprzedzającej dryf kontynentów (por.
11, 21-23, 5, 33) systemy dyslokacyjne de Geera
i Harlanda tworzyły ze sobą kąt rozwarty około 120°
(ryc.- 6), a ślad tego połączenia jest do dziś
rozpozna-walny w gwałtownych skrętach krawt:dzi szelfu
kon-tynentalnego· na 700N po wschodniej i na 72-730N
po zachodniej stronie Morza Grenlandzkiego (ryc. 2).
Na wyspie Andoya w północnej Norwegii, która·
znaj-duje się w sąsiedztwie tr6jzłącza (triple junction)
-miejsca zetknięcia się kry Grenlandii i Eurazji wzdłuż
linii de Geera i Harlanda oraz drugorzędnej linii
Barentsa (oddzielającej szelf p6łnocnonorweski od
szelfu Svalbardu), wyr6żnia się dwa systemy
uskoko-we (12). Pierwszy, przeważający, o kierunku NNE.
jest z grubsza r6wnoległy do linii de Geera, drugi
zaś, podrzędny, o kierunku ENE - do linii
Harlan-da (9). Tworzenie się uskok6w na Andoya zachodziło
gł6wnie po dolnej kredzie - należą one do
trzecio-rzędowego systemu uskokowego szelfu z~chodniej
Norwegii, ale· ich historię można śledzić wstecz do
środkowej-g6rnej jury i dolnej kredy (12). Kvale
(33) uważa, że Płaskowyż Marginalny VlSring
znajdo-wał się w sąsiedztwie sugerowanego tutaj tr6jzłącza,
zanim przesunął się wzdłuż lewoskrętnego uskoku
przesuwczego o 350-450 km ku południowi.
1. Oddzielanie sit: Norwegii i Grenlandii na pół
noc od Islandii wzdłuż linii Harlanda, rozpoczęło się
około ~70 mln lat temu, na co wskazują studia anomalii magnetycznych Grzbietu Reykjanes (3, 46
- ryc. 7). Oś aktywnej strefy grzbietu śr6doceanicz
. nego, nazwana Grzbietem Aegir~ znajdowała się
w6w--czas na wschód ~ obecąejl wzdłuż linii wzg6rz .
aby-salnych w cenj;raln~j częśct· Morza. Norweskiego (31,
27), kontynl\ując się ku' p6łnocy jako pogrzebany
grzbiet wulkaniczny Płaskowyżu Marginalnego
VI)-ring (44). sto.pa. pos~rzania się dna oceanicznego
w basenie:Morza N'oriveskiego-GreIllandzkiego
stoP-niowo malała. od 1,7 cm/rok 60 Jnln lat temu, doO,8~
-0,"1 cm/rok 40 mln lat temu (46). Okoła 60 mln lat
temu Grzbiet Łomonosowa zaczął się oddzielać od
północnej krawędzi szelfu Eurazfi wskutek ekspansji
Grżbietu Gakkela (36, 45) .
. W tym stadium ekspancji wczesnotrzeciorzędowej
powstały ogromne, miąższe pokrywy bazaltowe
(tolei-towe) w Grenlandii Ws.chodniej, o objętości
szacowa-riej na 4--5 X lOS kml , kt6rych wiek określony
BIEGUN
GREN LANOIA
· RYc.· .1 .. Izochron1l l.Oieku skorUP1I oceanlczne1 P6lrwc--~go. Atlantllku uzyskane z badan anomaUi magne-tycznych i TekomtTUkcji zgodrtle z teorfqkle'l'
Uto-slery (l.Oedlug· Laughtona, 1975).
diometrycznie na 65-40
mID
lat, ~rednio 55rilln lat(4),. zost&! ostatnio. blliej sprecyzowany jako najrolod-BZy paleocen (p6ZnY landen) -. najstarszy eocen : (wczesny iprez); P9krYWY te utworzyly 'si~ Vii ciqgu · zaledwie3 mIn· lat . (39, . 40).
Na Svalbardzie utworzyl si~ g16wny basen' trze-
-'ciorz~dowy r6wnolegle' do linii de ' Geera. 'W SW · ~~ci szelfu Morza Barentsa, kierunek basen6w
· Bjorn<m'enna-HammeHest, praWdopodobnie wypel-, ilfonych' osadami . trzeciorz~du .(37);' jak' si~ wydaje,
236
'Fig. 7. 180chrons of the age of .oceanic ltthosphere derived from magnetic anomaly 8erveys, and plate
tectonic reconstructions (from Laughton,' 1975).
zaznacza obecno~c nieaktywnego ramienia tr6jz1llcza (triple junction), w stosunku do aktywnych ramion reprezentowanych przez linie de Geera i Harlan-da '(9).
2. W czasie kqIejnego etapuwczesnotrzeciorz~do wego zaznaezyla si~ kompresja (transpresja)- w stre-fie SvaIbardu, kt6ra doprowadzila do silnegosfaldo-wania i ponasuwania mas skaInych zachodniego w.y-brzeta Spi~ergenu, wskutek prawoskr~tnego pr~
Ba-rentsa-Svalbardu wzdluZ linii de Geera (21-23, 5, 6, 35 25). Lancuch faldowy prawdopodobnie kontynuuj~
si~ ku pohidniowi az do 71 oN wzdlu~ zachodpieJ
kraw~dzi szelfu Barentsa, na co wskazull:l silnle ~a bur:rone utwory "gl~bszej partii zr~bu Senji (~7). Wlek tej kompresji (transpresji) jest kontrowersYJny: . albo p6znopaleocensko-eocenskl, albo mlodszy (patrz Har-land, 24).
3. Tworzenie si~ rowu tektonicznego. Forlandsu~: det na Spitsbergenie, kt6ry jest 'Wyniklem ekstensJl (dolina ryftowa) i jest wypelnlony grublil molass~
trzecior~do~, nastl:lpilo po g16wnych trze~orz~do wych faldowaniach Svalbardu .. Basen TroIllsQ (praw-dopodobnie nalozony na stat:szy odeb basen H~ merfestu) zdaje sl~ bye kolelnym rowe~tektomcz nym podobnego wieku i genezy. Obyd~e S~y Slil. r6wnolegle do ,linii de Geera. Ich ',Wlek jest me-pewny: albo paleocensko-eocenskl, _ albo mlodszy.
4 ,Tworzenie si~ uskok6w poprzecznych do strefy
fald~wej Spitsbergenu, a zarazem do linii de 'Geera, odnoszone jest do slabszej kompresji 0 kie~nk~ ~-E
(a,
6). I w tyriJ. przypadku wiek kompresll nle Jes~ wystarczajlilCo zdefiniowany... 5. Niskie warto~ci poszerzania si~ dna' oeeaniczne-go w rejonie na p6looc od Islandii W c,zasie od 40 do 18-20 m1n lat temu, tj. w czasie oligocenu-dol-nego . miocenu, kt6re oblicza si~ na 0,8..:....(),1J· cmlrok (46, . 45) . nioglil odpowiadae studium faldowan alpej-skichSvalbardu (2-4) lub tylko. s~YlkoWeDlu. s.ta-,
dium kompresji (4) fazy faldowelspltsbergeflsklel. " 6. W czasie od 20 do 10 mIn lat temu, stopa ~o-: sZerZania si~dna oeeanicznego w stosunku ,do grzble~
tu . §rOdoceanicznego mi~dzy Grenlan<ilil a , Europ~ wzrosla. Od okol'o 10 mln lat temu' (scbYlek Iniocenu) stol'a ta roia-zona. w kierunku ruehu kier- litosf,:ry wynosila od 1,4 cm/rok' vi basenie Morza· Not'\ileskl~ go-Grenlandzkiego, do okolo 0,55 cm/rok w BaseDle Eurazji. (tj. basenach Amundsena i Nansena) po ?bu stronach Grzbietu Gakkela (36,,45).
z
tym stadium ekstensli (o!igoeen-mioeen) koreluje tworzenie si~ wielItiCh uskok6w r6wnoleglych do, Wschodniej Gren~ landlt w:rejonie Scoresby Sund (8) .. Grzbiet i§r6docea-niczny ,Aegif· prawdopodobnie stracil s~ akt~ose jeszczewczesniej niz 30 m1n lat temu, aos grzble.tu przesun~a si~ ku zachodowi do pozycji posredmej (okoto 18,5 mln lattemu), prawdopodobnie powodujQc oderwanie si~ asejsmicznego Grzbiet!I Jan Mayen o,d kontyDentalnego szelfu Grenlaridii -Wschodniej, a na-s~pnie (okolo 9,5 mln lat temu) - do obecnej pozy-cji, tworZQc Grzbiet Kolbeinseya (45, 27, 34).7. P6Znotrzecio~dowe uaktywnienie uskok6w 0 kierunku N-S na Spitsbergenie, z kt6rych kilka sta: nowilo drog~ wydoby'wania si~ lnagmy bazaJ1:Qwel z plaszcza Ziemi (17); w, czasie p6tpego .ple~tocen~ i wczesnego holoeenu (22, 5), moze odpoWladae tensll w wyniku rozprzestrzeniania si~ Grzbietu Knipowi-cza. Sk()~ne rozszerzariie si~ dna Morza Grenlandz-kiego w kierunku r6wnoleglym do strefdyslokacyj .. nych Spitsbergenu i Grenlandii, 0 stople wynoszQce' prawdopodobnie poniZej 1 cmlrok, moze wedlug John-sona (27) bye jednym ze sposob6w wyjunienia ano-malnej struktury dna' ocelinicznego mi~dzy SValbar-dem i Grenlandil\ P6Inocnl\. ' .,
8. Nie stwier'tizono zadnej wyrainej' roiacji een';' tralnego Spitsbergenu w stosunku do · Skandynawii, kt6rQ by mozna by to odniese do trzeciorz~dowych sta-di6w ekspans-ji p6lnocno-wschodnlej Atlantyku (41) i wielkich przemieszczen . blok6w kontynentalnych wzdluz linii de Geera 1 Harlanda. Rotacja struktur tektonicznych, kt6r~ Qbserwuje si~ wzdluz zachodnie. go wybrzeZa Spitsbergenu, jest. odnoszona do faldo-wan 'trzecior~dowych tego obszaru (5, 6).
LITERATURA
1.
A
m K. - Magnetic profiling over Svalbard and surrounding shelf areas. Norsk Polarinst. Arbok 1973: 87-99. 1975a.2.
A
m K. - Aeromagnetic basement complex map-ping north of latitude 62°N, Norway. Norges Geol. Unders., 316 (Bull. 29): 351-374~ 1975b.3. Avery A. E., ,Burton G. D., Heirtzler J. D. - AD aeromagnetic survey ot the Norw~gian bea. 'Jour. Geophys. );tes., 7~: 458~tiOIl. 11/68. 4. B e c kin s a I e );t. D., B r 0 0 k s C. Ko, if. e x D.
C. - K-Ar ages
tor
the
Tertiary ot .l!<ast Green-land. Meddr Dansk Geol. For., l:!O (l): 21-ii7.1970. . .
. 5. B irk e n m a j e r K. - 'l'eitiary' History of Spits-bergen and Continental Drift. Acta geol.
Pot
vol22, 1972, nr 2. .
6. B irk e n m a j er K, -Alpine fold belt of Spits-bergen. Int .. , Geol Congr., M Sess.Montreal (1972), Sect. 3: 282-292. 1972.
,7. B irk e n m a j er K. - Report on investigations of 'l'ertiary sediments at Kap Brewster, Scuresby SUnd, East Greenland. Rapp. GrQnlands ,Geo!. Unders., 48: 85-.-91. 1972.'
,8. B irk e n m a j er K. - Geotectonic aspects of the Beerenberg Volcano erupti~ 1970, Jan Mayen island. Acta geol, pot, vo1.22, 1972, or '1. . ' 9. B i-r k en m a j er' K . ...:,.. The geo~ogy of Svalbard,
the western 'part of 'the Barents ~a and Conti-nental .. Margin -of Scandinavia. In: 'l'he ~an Basins and Margins (A.' E. M. Nairn, S~hli F. G., eds), 5. Plenum Press, New York -: l,.ondon. 1976 (w druku).
10. B j 0 r n s son S. (ed;) et al. - Iceland and Mid--Oceanic Ridges (Report of a symposium held by the Geoscienee Soc.' of Iceland, Feb.r1 - March 8, 1967). Soc. SciIslandica,38 (1): 1";"209. 1967. 11. Bullard E;, Everett J. E., Smith A. G .
-The fit, of ~ the continents around the Atlantic. Phil. Ttans. 'Roy. Soc. Lond. (A), 258: 41-51.
1965. . , ,
12', D a 11 and A. '-"- The Mesozoic rocks of Andoya, northern Norway. Norges Geol; Unders. 316 (Bull. 29): 271-287. 1975.
13. Die t z R; S., Shtimway G. - Artic Basin geo-morphology. Geol: Soc. Am. Bull., 72: 1310-1330.
1961. '
14; Friedrich W. L., Simonarson L. A.
-" Islands Neogene flora. Dansk Geol. For. Arsskr.
1975: 41. 1976.
15. F r i end P. F. - The growth of the North Atlan-tic by the spreading of its floor. The Polar Re-cord,' 13 (86): 579-588. 1967.
16. 'G a k k e I Ya. Ya., D i b n e r V; D. - 'Bottom of the ArcticOeeail. In: Int. Dictionary of Geophy-'sic: 1~13. Pergamon Press, London. 1967.
17. 'G j e 18 vi k T. - Remarks on the structure and composition of the Sverrefjellet volcano, Bock-fjorden, VeStspitsbergen .. Norsk Polarinst. hook.
1962: 50--64. 1963. \ .
18. Gronlie G., Ramberg I. B. - Gravity iodi-:: cations of deep sedimentary' bllSins belOw the
, ' Norwegian Continental Shelf and the Noting Plateau, Norks Geol. Tidsskr., 50: 375...;391. 1971. 19. H a r 1 a n dW. B. - The tectonic evolution of '. the Attic - North .Atlantic region. Roy.· Soc.
Lond. Phil.· Trans., 258 (A): 59-75. 1965.
20. Ha r 1 a'o d W. B. - ' A hypothesis' of continen-'tal drift tested ,against the history of Greenland
and Spitsbergen. Cambridge Res., 2:' 1~22. 1966. 21. H,arl and W. B . .::.... Early history of the North Atlantic Ocean and its margins. Nature (Lond.)~ '216: 464--466.'1967.
22. Ha r I and W.B. - Contribution of Spitsbergen to understanding of tectonic evolution of North Atlantic region. In: 'North Atlantic - Geology
'and' Continental Drift (M. Kay, ed.). Am. Ass. Petrol. Geol.; Mem., 12: 817-851. 1969.
23. 'H
a
r 1 and W. B. - Tectonic evolution of the Barents Shelf and related plates. In: 'Arctic Geo-logy. Am. Ass. Petrol. Geol., Mem. 19: 599-608. 1973.24;
It
a r 1 and· W. B. - Palaeogene correlation in and around Svalbard. Geol. Mag., 112 (4):421--429. 1975." . ' ' .
25: Harland W. 'B~, Horsfi'eld W. T. :..:. West Spitsbergen orogen. In: Mesozoic - Cenozoic orogenic belts. Data for orogenic studies (A. M. Spencer, ed.). Geol. Soc. Lond., '~pec. Pub~., 4: 747-755. 1974.
26. Horsf.ield W. T., Maton P. I. - Transform faulting along the De Geer Line. Nature (Lond.), 226: 256--257. 1970.
27. J 0 h n son G.' L. - The morphology and struc-ture of the Norwegian - Greenland Sea. Thesis, Univ. of Copenhagen: 1-157. 1975. . 28. Johnson G. L., Ballard J. A., Watson
J. A. Seismic studies of the Norwegian conti-nental margin. Norsk Polarinst. Arb. 1966: 112--119. 1968.
29. Johnson G. L., Eckhoff O .. B. - Bathymetry of the North Greenland Sea. Deep Sea Res., 13:
1161-1173. 1966.
30. Johnson G. L., Freitag 'J. S., P.ew J. A. -Structure of the Norwegian Basin. Norsk Pola-rinst. Arb. 1969: .7-16: 1970.
31. Johnson G. L., Heezen B. C. - The morpho-logy and evolution of the Norwegian - Green-land Sea. Deep Sea Res., 14: 755--771. 1967. 32. K a y M. (ed.) et al. - North Atlantic -
Geolo-gy and Continental Drift (a· symposium). Am. Ass. Petrol. Geol., Mem., 12:1-1082 .. 1969.
33. K v ale A. - Caledonides of Scandinavia com-pared with East Greenland. Geol. Soc .. Denmark, BulL, 24: 129-16Q. 1975.
34. L a u g h ton A. S. - Tectonic evolution of the Northeast Atlantic Ocean: A review. Norges Geol. Unders., 316 (Bull. 29): 169-193. 1975.
35. Low e 11 J. D. - Spltsbergen Tertiary orogenic' belt and the Spitsbergen Fracture Zone. Geol. Soc. Am., Bull., 83: 3091-3102. 1972.
36.
Pitman W.c. m,
Talwani M. - Sea-floor spreading in the North Atlantic. Geol. Soc. Am., Bull., 83 (3): 619-646. 1972.37. -Ronnevik H., Bergsager E. I., Moe A., Ovreb6 0., Narvestad T., Stangenes J. The geology of the Norwegian continental shelf. In: Petroleum and the Continental Shelf of North--west Europe. I, Geolo~y (A. W. Woodland, ed.): 117-129. Applied Scl. PubL
38.- Sell e v 0 11 M. A. - Seismic refraction measu-rements and continuous seismic profilin~ on the continental mar~in o;ff Norwav between 620
N and 690N. Norges Geol.· Unders, 316 (Bull. 29):
219-.,,-235. 1975.
39. Sop erN. J .• -Hi g Jt ins A. C.. Do w n i e C., Matthews D. W., Brown P. E. - Late Cre-taceous - early Tertiary strati$!raphy of the Kan-gerdlUllssuaq area, East Greenland, and the ope-nine: of the north-east Atlantic. Jour. Geol. Soc. Lond., 132: 85-104. 1976.
40. Sop erN. J., D 0 w n i eC.. H i j!; gin s A. C., Cos taL. I. - Biostrati!O'aphic aJ;(es of Tertiary basalts on the East Greenland continental marsrln and their relationshin to plate separation in the Northeast Atlantic. Earth a. Planet. SeL Lettr.,
32: 149-157. 1976.
41. S to r e tve d t K. M. - Old Red S'lndstone pa-IAeomafOletism of central Spitsber~en and tile Upper Devonian (Svalbardilm) phase of defor-mation. Norslt Polarinst. Arb. 1970: 59-69. 1972. 42. S tor e t v e d t K. M. - A possible large-scaJe Rinistral diRplacement alon!! the Grf!'lt Glen Fault in Scotland. Geol.. Ma!! .. 111: 23-30. 1974. 43. Sun d v 0 r E. - Thickness R'ld dlRtribution of
RedimentA.TY ro~ks
in
the southern Barents SeA..Nore:es Geol. Unders., 316 (Bull. 29): 237-240. 1975.
44. Talwani M .• Eldholm O. - Continent~l mFt1'ftin off NorwAV: A J!:eophvsil'lill study. Geol. !':oc. Am., Bull. 83: 3575-M06. 1972.
45. Vo J! t P. R ... A v e r v 0_ E. - Tectonic historY of the Arctic Basins: PlU'tial solutions flnff unre-solved mysteries: In: Marine ~eolo~v and ocellntl-f!J'Rr>by of the Arcti~ Seas (Y. HeTman. ed.): 83--117. Springer Verl., Berlin-Heidelberg-N. York.
H174.
46. V 0 It t P. R .. 0 s ten soN. A.. J 0 h n son G. L. - Maltnetic Rnd bathvmetric datA. l>earinlt nn se'l--floor spreadinlO!: nOTth of Iceland. Jour. Geophys. R.p.s.. 75: 903-920. 1970.
47. W i Iso n J. T. - A new class nf fllult.s and their beartn!! on continental drift. Nature (Lond.). 207: 343-347. 1965.
238
SUMMARY
. The paper gives a sketch of structural eVolution of the Arctic-Atlantic Basin during the Cenozoic. The break-up of Laurasia eontinent close to the Creta-ceouslTert~ary boundary proceeded north of Iceland along two major structural lines, the traces of which are now apparently the edges of continental shelves of Greenland and Norway-Svalbard: the Harland Line on the' south, and the De Geer Line on the north. In a pre-drift position of the continents, the junction of these systems formed· an obtuse angle of 120 degrees, and is still recognisable in sharp turns of continental margins at about 70~ on the eastern, and at 72-730N on the western sides of the Greenland Sea.
The separation of Norway and Greenland north of Iceland along the Harland ·Line began at about 60-7{) Ma, as indicated by the st\ldy of magnetic anomalies on the Reykjanes Ridge. The active sea--floor spreading axis - the Aegir Ridge, was lo~ cated alol)g the line of abyssal hills (seamounts) in central Norwegian Sea and continued northward as buried volcanic ridge o.n the V6ring Marginal Pla-teau. About 60 Ma the Lomonosov Ridge began to
separate from the northern margin of' Eurasian shelf due to the growth of the Gakkel Ridge.' During this stage of Early TertIary extension, a huge pile of plateau basalts (tholeiites) was formed in East Green-land. In Svalb&+d, the main Tertiary sedimentary basin of Spitsbergen was formed subparallel
t:>
the De Gear Line. In the. south-west part of the Barents Shelf, the Bjorn6yrenna-Hammerfest ,Basins with probably Tertiary sediment· fill, apparently mark a failed arm of .a triple junction, the other and ac';' tive arms being the De Geer and Harland lines.The succeeding stage of Early Tertiary compres-sion (resp. transprescompres-sion) is well evidenced in Sval-bard as strong folding and thrusting of the west coast of Spitsbergen due to dextral translation of the Greenland block respective to the Svalbard-Ba-' rents block along the De Geer Line. The fold belt probably . continues to the south as far as '11 ON along the western margin of the Barents Shelf, as
indicated by highly disturbed deeper sediments of the Senja Ridge. The dating of the event is contro-versial: either Late Paleocene-Eocene or younger.
The formation of the Forlandsundet Graben re-sulting from extension (rift. valley), filled with thic~ Tertiary mQlasse, succeeded the main folding in. Sval-bard. The Tromso Basin (probably superimposed upon the older Hammerfest Basin) seems to be ano-ther rift graben' of similar age and origin. Both structures are parallel to the De Geer Line. Their age is uncertain: either Paleoeene-Eocene or younger. Wrench-faulting subsequent to rifting, ttansver-' sal to the De Geer Line, has been related to a minor west-east compression. Again the age of the faulting is uncertain. Low values of sea-floor spreading, 0.8 to 0.6 cm/yr north of Iceland, between 40 Ma and 18-20 Ma (Oligocene - Lower Miocene), could re-flect stages of Alpine folding in Svalbard or only the latest compression stage of the Spitsbergenian phase. .
Between 20 and 10 Ma, the spreading rates along the mid-oceanic ridge between Greenland and
Euro-pe accelerated. Coast-parallel faulting of Oligocene--Miocene age at Kap Bx:ewster, East Greenland coin-cides with this extension s t a g e . ' .
Late Cenozoic activation ofN-~directed faults in Spitsbergen, some of which serving as feeder veins for Late Pleistocene - Early Holocene basaltic vol-canoes, could correlate with tension generated at the Knipovitch Ridg.e.
PE3IOME
P8.con~ KOH'lHHeR'1"8 JIayPa3HH' Ha .~e
Ke1IOooA CHCTe~ H ~ro nepHOAA npoxo~JIO
JIHHJd: JIHHHH xaPJIaH~a Ha lOl'e M JIHHHH ~ I'eepa HQ cesepe. O-rnemmamse Hopael'HH M I'peH."Ia~ Ha ceBel> 0'1' HCJIBH~HH B,ItOJII> JIJtlHJfH XapJIaH~R, Ha'la-nOel> 60-70 IIHJIJIHOHOB JIeT '1'OMy Ha3a,1t 0 1l:eM
CBM-,lteTeJIl>CTBYIOT MBl'HHTHI>Ie BHOMaJIHH xpe6eTa
PeA-K'IoaHec. .A:KTHBHa$l B 3'ro ~eM.H oceBaS 30Ha
paCUIH-peHHa: OKeBHH'iecKOl'O ,ltHa - Xpe6eT AsrHp -
npo-t>erana B,ltOJIl> mIlUlH a66MCBJIhHbJX B03BhIDIeHH<>CTeA
B ~eRTPaJIbBoA qaCTM HOPBelKC'KOro MQPH M
npoAQJI-ZBJIaCI> K cesePY B
cPoPlIi!
CKPblTOro BYJIKaHJAecIrol'Oxpe6e'1'll HB no~~oll Ma'prHHBJII>HOM DJIaTO BopHHl'.
OEoJIO 60 lIIJIH JIeT TOMy HB38~ - BCne~C'l'BHe
paCIDM-pmum xpe6eTa reKla!JJII - xpe6eT JIOMOHOCOBB Ha1l:RJI
OT~mmaTl>CII OT ceBepHOro xpaa: meJIbc,lla
eBpasHA-CKOro MaTepsma. B s'1'OA CTa~ paHHeTpeTH'IHoA·
SIt-CTe.BCHH B lIOC'l'O'IBOA rpeHJIaB~HH 06pa30Ba.llCII lro~ BbUi KOlrlJIJIeKC 6asaJIh'l'Hhl'X IlOKpOBOB (TOJIeHTOB). B
CBBJI1>6ap~ rJIaBHblA ~ oca~o1l:Hl>IA 6acceAH
~ 00pa3OBllJICII napanJIeJIl>HO C .lIHHJleA
,lte reePa. B. IOro-saDaAAoA qaCTH BapeHTCOBOl'O Mop.!t
HanpaBJIeHHe paSBHTHa: 6aC~OB BAopH~peHHa
XaIlMeP<PeCT, aepoirrHo BbmOJDreBHhIX TpeTWmhom:
oca,l\KB1IH, OTMe1l:aeT HeaK'l'HBHOe O'l'BeTBJIeHHe
TpeX-coe}tHHeHJm (trIple junction), KO'l'OPOro OCTaJII>w.re,
aKTHBHIoJe OTBeTaJIeHHa: COC'l'IlBJISlIOT JIHHHH ~e I'eepa
M XapJIa~a. .,
01l:e~ ~ peHBeTpeTH'lHhJX KO~CHH
(HJIH TPaHerp~(:JUI) xopowo pe.SBe,l\aHa Ha
mnHqOep-reHe KaK CTa~ CWu.HloIX ,CKna,l\1l:aTOCTeA K
H8,l\tmJlt-HhIX ,lIBHlKeHHA ~OJIh 38~HOl'O 'no6epe:m:_
~-6epresa. OHM BDISBaHhI npe.BOBPa~iuoIqHM
nepeMe-~eH~1I 6JIOKa CBBJII>6ap~a-:SapeoH'l'COBOro MOp$! B,l\OJIh JIHHHH ~ l'eepa. CB:JIa~a'1'll$l' 3OH8 BepoH'l'HO
DpO,ltOn-lKaeTC$I K IOry ,ItO 710 C B,I(Om. 3BIIa,lpIoro KPM
memo-<Pa BapeH'l'CDooro MOp$I, 0 'lE!K cB~erem,C'l'BYIO'l'
CHJIhHO HapyweBhI oca~KH xpe6e'l'B CeHhH. Bosp8.C'l'
sroA CKJIa,l(1l:aTOC'l'H cnopBhIA: JIOS~na.IJ:eo~eHoa.o-so
~eHoBhIA MJIK Mna~.
06paSOBaHHe BIIa,l(HHbI c1JOPJJIIH~cy~,
BhImm-HeHH'OA ~ oca.wcaKH, HYeno MeCTO, nocne
'rnaBBoOA TpeTH'iHDA CKJIaWlaroCm CBanh6ap~a.
O'le-pe,zuroA Bna,llHHOA nO,lt06Horo BospaCTa M reHe3HCB
$IBJIseTCII ~cceAH Tpollco. 0C5e S'l'K 1:TP1E'l'YPhI
na-pannenhHhI C JlHHHe'A ,l\e reepa. Hx BOSpaC'l' CI,IOPHbIA:
nBJIeo~eHo-so~eHOBhIA MH' KJIa,I(IIIHA.
06pa30BaHHe c6pocoe nonepeqHloIX It cKna,Il'lBroA
30He m~6epreHa a 'l'aJt~K .IJ:HHmf ,lte reepa,
MJIa~HX 1l:eM' Bna~a clJOP~CYH~eT, OTHOCII'l' K
cna60A ItOMIJpecCKH 0 sana~HO-BOC'l'O'IHOII HaIJpaBJIe:'
HKK. B03PQC'l' S'l'HX c6POCOB TOBe COOPHhlA.
Man8$l CKopoCTh pacnmpmuor OtreamAecKOro ,ttBa
K cesepy OT HCJlaHAKH (0,8-0,6 CM Hi ro~ B o~eae
M KJIa,ltIUeM MHO~eHe O'l' 40 ~ 18-20 MJIH JIeT '1'01IY
Basaw llOJKe'l' 6hI'l'1> QIl'PaZeHHeJI ~HA aJIhmdlCJtoA
CKJIaWlaTOCTH Ha CaaJIhOOp,Ite (mn~OBa$l <Pasa).
B nepllP,lt Ke:!K,ItY 20 M 10 14JIH JleT TOMy H~~
yae-JUAHJI8e1> CJtOPOCTI. pacmHPftHJUI OJtellBJAeCKOro Jnla
B,Itonr. cpe,llHOKeaHH'leCKOro xpe~ MelK,ltY rpeHnaH~
~ M EBponoA. C 9'l'oA c~:A SK.CTeHCHK CBllsaHO
o6pa30BaBHe c6POCOB nape.mrem.Hh1X C ":rp~A
weJIhcPa Ha Kan BpeBCTeP 'B BocTo'lH'OA rpeHnaH,ItKK.
Ha m~6epreHe noo,I(H0K8AIr03OliCKM
,aKTHBH3a-~ c6POCOB 0 HaIIPaBJIeHHH ceaep-IOr HoQKeT' WeT!>
ItOppenSTHBBYIO CBHSh C '1'eHCHeA Hi paAOHe xpe6e'l'a
KmmOBH1l:a. !3m c6pocbI Hl'PanH KHOl',¥ POJIh nyTeli:
