Aspekt ergonomiczny pozyskiwania drewna

Instytut Badawczy Leœnictwa

ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. 3, 00-973 Warszawa, e-mail: IBL@ibles.waw.pl

Notatnik

Naukowy

Instytutu

Badawczego

Leœnictwa

Instytutu

Badawczego

Leœnictwa

P

rz

ec

zy

ta

j,

w

yk

o

rz

ys

ta

j,

za

ch

o

w

a

j

1(69)/2006(XIV)

Aspekt ergonomiczny

pozyskiwania drewna

Mo¿liwoœci zmniejszenia uci¹¿liwoœci prac

Barbara Piszcz i Marcin Go³êbiowski

Instytut Badawczy Leœnictwa, Zak³ad U¿ytkowania Lasu b.piszcz@ibles.waw.pl, m.golebiowski@ibles.waw.pl

W 2005 r. Instytut Badawczy Leœnictwa przeprowadzi³ badania ergo-nomiczne podstawowych stanowisk roboczych przy pozyskiwaniu drewna w drzewostanach sosnowych. Badaniom poddano 22 operatorów podczas pozys-kania drewna w ramach ciêæ przedrêbnych i rêbnych.

Przedmiotem badañ by³a:

– praca rêczna: korowanie pniaków z u¿yciem siekiery, przenoszenie drewna z u¿yciem narzêdzi pomocniczych i bez;

– praca rêczno-maszynowa: œcinka i okrzesywanie drzew oraz wyróbka pilark¹ metod¹ drewna krótkiego i d³ugiego, zrywka ci¹gnikiem rolniczym z dwukó³k¹, z rêcznym za³adunkiem drewna stosowego;

– praca maszynowa: œcinka, okrzesywanie i wyróbka drewna harwesterem oraz zrywka drewna za pomoc¹ ci¹gników wyposa¿onych w ¿urawie do za- i roz³adunku (forwarder, ci¹gnik rolniczy z przyczep¹ i ¿urawiem).

Wyniki badañ wskazuj¹, ¿e czynnoœci wykonywane przy pozyskiwaniu drewna charakteryzuj¹ siê du¿¹ zmiennoœci¹ poziomu wysi³ku fizycznego. Dy-namikê zmian parametrów fizjologicznych operatorów (wydatek energetyczny,

czêstotliwoœæ uderzeñ serca) podczas

pracy oraz wielkoœci spoczynkowe przed-stawiaj¹ rysunki 1 i 2.

Wysoki poziom parametrów fizjolo-gicznych decyduj¹cych o ciê¿koœci pracy jest zwi¹zany z prac¹ typowo rêczn¹, ta-k¹ jak korowanie pni w szyi korzeniowej siekier¹ oraz przenoszenie drewna. Wy-konywane czynnoœci maj¹ charakter – wed³ug kryterium energetycznego Fra-uendorfa i Kobryna – pracy „ciê¿kiej” i „bardzo ciê¿kiej”,

Stosowane do œcinki, okrzesywania i przerzynki drewna pilarki spalinowe nie zmniejszaj¹ istotnie ciê¿koœci pracy, a

czynniki, wystêpuj¹ce przy pozyskiwaniu drewna rêcznym i rêczno-maszynowym. Ma³o uci¹¿liwa jest tak¿e praca operatora ci¹gników nasiêbiernych z ¿urawiami do za- i roz³adunku drewna. Czynnoœci wykonywane na tych stanowiskach maj¹ charakter pracy „lekkiej”. Odpowiednia organi-zacja pracy pozwoli na ograniczenie monotonii i monotypii – czynników negatywnie obci¹¿aj¹cych psychikê operatorów.

Bior¹c pod uwagê ocenê ergonomiczn¹, obejmuj¹c¹ analizê parametrów fizjologicznych

(czê-stotliwoœci skurczów serca, objêtoœci pobranego tlenu, wydatku energetycznego), czynniki fizyczne

œrodowiska pracy (ha³as, drgania o charakterze miejscowym i ogólnym) oraz obci¹¿enie statyczne na badanych stanowiskach pracy, zaleca siê:

– upowszechniaæ stosowanie maszyn wielooperacyjnych (harwester) do œcinki, okrzesywania i wyróbki drewna;

– rozwijaæ zrywkê drewna za pomoc¹ ci¹gników wyposa¿onych w ¿urawie do za- i roz³adunki drewna (forwarder);

– stosowaæ narzêdzia pomocnicze (kleszcze) przy rêcznym przenoszeniu drewna;

– przestrzegaæ opracowanych na podstawie wyników badañ „Wytycznych ergonomicznych przy pozyskiwaniu drewna”, a tak¿e „Wytycznych technologicznych pracy pilark¹ w aspekcie szko-dliwego oddzia³ywania drgañ mechanicznych”.

Autorzy pracy sk³adaj¹ serdeczne podziêkowania Panom Nadleœniczym oraz Pracownikom Nadleœnictw Chojnów (RDLP Warszawa), D¹browa (RDLP Toruñ) i Gidle (RDLP Katowice), a tak¿e pracuj¹cym na ich terenie Zespo³om Us³ug Leœnych, za pomoc w badaniach terenowych.

82 125 81 126 69 80 ₇₆83 91 110 81 101 ₉₅ 139 65 87 101 136 8193 0 20 40 60 80 100 120 140 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

liczba uderzeñ na 1 min

stanowiska robocze

Ryc. 1. Czêstotliwoœæ skurczów serca

1,97 8,73 1,68 9,02 1,092,151,51 2,23 1,29 5,57 1,8 4,89 2,19 11,05 3,05 4,84 2,45 10,88 1,56 3,44 0 2 4 6 8 10 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 kcal/min stanowiska robocze

Ryc. 2. Wydatek energetyczny

spoczynek praca

Stanowiska robocze:

1 – œcinka pilark¹ w metodzie drewna krótkiego, 2 – œcinka pilark¹ w metodzie d³u¿ycowej, 3 – praca operatora harwestera, 4 – praca operatora forwardera,

5 – przenoszenie drewna bez u¿ycia kleszczy, 6 – przenoszenie drewna z u¿yciem kleszczy, 7 – korowanie drzewa w szyi korzeniowej

siekier¹,

8 – zrywka ci¹gnikiem rolniczym z przyczep¹ i ¿urawiem,

9 – zrywka ci¹gnikiem rolniczym z dwukó³k¹, 10 – praca na stanowisku operatora rêbarki

ponadto pracy wykonywanej za ich pomoc¹ towarzysz¹ takie czynniki szkodliwe jak drgania mechaniczne i ha³as. Ogranicze-nie ryzyka choroby zawodowej u operatora zwi¹zanej z wystêpowa-niem tych zagro¿eñ mo¿na uzys-kaæ przez wprowadzenie me-chanizacji na wysokim poziomie technicznym. Zastosowanie ma-szyn wielooperacyjnych (harwe-sterów) do œcinki, okrzesywania i przerzynki ogranicza w znacznym stopniu uci¹¿liwoœæ pracy i inne, negatywne dla zdrowia cz³owieka