Marek Nowacki
Świebodzin, woj. zielonogórskie, St.
11, AZP 35-14/11
Informator Archeologiczny : badania 24, 86-87
36 W czesne Średniowiecze
nych n a osi 0-W . Całość przylega do ściany północnej wykopu. W ymoszczenie to, zaliczone do 11 p. k. d. występowało n a głębokościach 2,98-2,77 m n.p.m . Prawie bezpośrednio pod nim . odsłonięto następne, uform ow ane również z nleokorow anych pnl. łu panych n a cztery części. Należą one do 12 p. fc. d. 1 zalegały n a głębokościach 2,92-2,58 m n.p.m .
Na ćw iartkach A i D w ykopu głównego, pojawiają się nowe elementy drew nianej zabudowy m ieszkalnej. Pochodzą one z VII i VIII w arstwy osadniczej (10-11 p, k. d.). S ą to m .in. szerokie dranice, ułożone n a bardzo sta ra n n ie obrobionych legarach. Być może m am y tu do czynienia z podłogą przedsionka budynku ramowego, posadowionego bliżej dzisiejszej ulicy B ursztyno wej (południowa część wykopu).
Na ćw iartce D częściowo odsłoniliśm y staran n ie obrobione belki, p rostokątne w przekroju i posadowione n a sz to rc ". Kwadratowy n a planie obiekt w narożnikach łączony je s t techniką zrębową, W jego wypelnJsku zn ajdują się nieregularnie ułożone (wrzucone] okrąglaki i w arstw a ekskrem entów . J e s t to najwyraźniej przydomowe szam bo. Obiekt w ym aga dalszej eksploracji.
Do ciekawszych zabytków ruchom ych z wykopu głównego, odkrytych w w arstw ach o sa d n i czych Vt-IX zaliczyliśmy m .in.: gliniane ciężarki i pływaki z kory, pochodzące od sieci rybac kich. szldany fragm ent naczynia, drew niane miski toczone i klepkowe, rylec z ozdobną rączką, łopatę, przęśliki i w rzeciona tkackie, łyżki drew niane 1 m osiężną (?) łyżeczkę n a łańcuszku, drew niany trzonek noża z m etalową inkrustacją, metalowe pierścionki, noże, raki do chodze nia po lodzie, haczyki do łowienia ryb, szczypce, zgrzebło, sre b rn ą ozdobę, puzderko z brązu, klucz, krzesiwo żelazne n a rzem yku, d łu ta, grot oszczepu, nożyce, kościane i rogowe grzebienie oraz k ostka do gry. btylki b ursztynu, skórzane obuwie dam skie, m ęskie i dziecięce, niekiedy bardzo zdobione — podobnie ja k pochewki do sztyletów i kaleta. Bardzo interesujący Jest koronkowej roboty czepek z haftow anym i literami.
W ym ienione obiekty możemy datow ać roboczo n a 1 połowę XIII w ieku.
W wykopie piwnicznym ciekawie zarysował się plan 2 p. k. d., gdzie w yłoniła się stę p k a łodzi. S tęp k a w przekroju poprzecznym posiada k sz tałt litery T t w bita została w twarde, uform ow ane z mierzwy 1 gliny podłoże. Jako pal. Do najbardziej interesujących w tym sezonie, należą k onstrukcje drew niane z poziomu 4, 5 1 6. S kładają się na nie okorowane 1 okrągłe w przekroju belki, układ an e n a osi O-W i N-S. Belka z 5 poziomu posiada w połowie zachow a nej długości głębokie wycięcie. Stanowi ono pozostałość po Istniejącej tu konstrukcji zrębowej fragm entu nabrzeża.
Nieco in n ą funkcję spełniały przedmioty, odkryte w wykopie piwnicznym. Na szczególną uwagę zasłu g u ją przedmioty związane z rybołówstwem. S ą to przeważnie gotowe narzędzia rybackie, bądź ich elementy. Rezultaty u danych połowów widoczne s ą w licznie w ystępujących szczątkach rybich, zwłaszcza płytkach dużych okazów jesiotra.
Najniżej posadowione konstrukcje portowego nabrzeża występowały n a głębokości 0,90- 0.38 m poniżej p.m.
We w szystldch naw arstw ieniach konstrukcyjnych — od 2-6, występowały nieliczne. lecz zw arte zespoły ułam ków naczyń wczesnośredniowiecznych. Całość ceram iki z wykopu piw nicznego m ożna datować najogólniej n a XII wiek.
P ostulujem y kontynuow anie badan wykopaliskowych.
Św iebodzin, woj. zielonogûr- Muzeum Regionalne w Świebodzinie
akie S t. l i AZP 3 5 - 1 4 /1 1
---B adania prowadził m gr Marek Nowacki. Finansowało Muzeum Regio naln e oraz Urząd M iasta i Gminy w Świebodzinie. Trzeci sezon badań. Grodzisko wczesnośredniowieczne z faz B-C oraz E~F.
K ontynuow ano prace (działki „a" w wykopach I i V) po zewnętrznej stronie w yniesienia uznanego za grodzisko. Na zew nątrz podłożem w arstwy kulturow ej był to rf i piasek pojezierny, n a to m ia st w arstw y nasypu wałowego zalegały n a piasku pochodzenia polodowcowego.
F osa o szerokości od 3,5 do 4 m zagłębiona była w podłoże torfowo-murszowe I wypełniona w dolnych partiach poziomami akum ulacji naturalnej, ze znikom ą ilością su b stan cji zabytko wej. Miąższość ciem noszarej w arstwy kutlurowej n a zew nątrz obiektu wynosiła od ok. 2,0 do 2.2 m.
E lem entem konstrukcyjnym , poprawiającym statykę w alu. ju ż n a poziomie fosy, było jego charakterystyczne poszerzenie n a kształt odsadzki piaszczystej szerokości 1,2 do 1.3 m. wzmocnionej poprzeczną linią belek drew nianych I luźnym usypiskiem kam iennym . Wal, posadowiony n a skłonie polodowcowego w yniesienia, zachował się od stro n y w nętrz do w yso kości zaledwie 0 .6 do 0,7 m, n ato m ia st od strony zewnętrznej do 1,2-1.3 m (bez odsadzki), 0 tym, że było to niewielkie założenie konstrukcyjne świadczy również zachow ana szerokość nasypu w jego dolnych partiach — od 6 do 6,5 m.
B ezpośrednio do w alu od strony wewnętrznej przylegała ja sn o b ru n a tn a w arstw a osadnicza miąższości 1.0 do 1,1, m, o w zrastającej zaw artości węgla drzewnego, z d u ż ą ilością ceram iki 1 kości zwierzęcych. Zarejestrow ano od tej strony 2-3 m rozsypisko wału kam lenno-ziem nego. U kłady stratygraficzne potw ierdzają dwu fazo wość zasiedlenia obiektu. Z fazą pierw szą (fazy B-C wczesnego średniowiecza) wiązać należy drew niane k onstrukcje zewnętrznej partii
Informator Archeologiczni) 1990 87
w alu, fosę i ślady osadnictw a po w ewnętrznej stronie nasypu, nato m iast z fazą d ru g ą (fazy E-F, pełne średniowiecze) łączyć m ożna konstrukcje zewnętrzne w formie dodatkowych um ocnień kam iennych i rozbudow anych układów drew nianych w zagłębieniu fosy (badania 1988/1989).
Łącznie w ciągu 3 sezonów przebadano powierzchnię 162 m2.
Archeologiczna Pracow nia Badaw - cza „Archeologlca" w Lublinie______ B adania prowadzili mgr mgr Paweł Boruch i Ł ukasz Rejniewiecz. F in an sowało BBiDZ w Tarnobrzegu. Pierwszy sezon b a d a ń (po przerwie od
1958 r.). Grodzisko wczesnośredniowieczne, tzw, „Królewska Kuchnia", XI-XIII w.
Grodzisko w Tarnobrzegu-W ielowsi b ad an e było sondażowo w 1958 r. przez K. Moskwę. Tegoroczne b ad a n ia m laly n a celu weryfikację u sta le ń K. Moskwy odnośnie zabudowy m ajda n u , przebiegu w alu oraz chronologii obiektu. Wykonano 9 wykopów sondażowych o łącznej powierzchni 40 m2. przecinając grodzisko po osi NE-SW i NW-SE. Przeprowadzone obserw acje pozwalają n a następujące stw ierdzenia:
—■ pierwotnie obiekt był w całości obwałowany. B rakujące partie w alu w części północno- w schodniej są wynikiem nowożytnych niwelacji.
— obiekt je s t niewątpliwie grodziskiem wczesnośredniowiecznym a jego pow stanie m ożna datow ać n a M w. Grodzisko zostało opuszczone w XIII w. Niewielkie ilości m ateriału nowożyt nego w postaci „pólmajolild". mogą sugerować użytkowanie tego obiektu jeszcze w XVII w., niewykluczone, źe związane z okresem wojen szwedzkich i legendą o .Królewskiej Kuchni".
— grodzisko pow stało w m iejscu starsze] osady z IX-X/X?? w.
Wal grodziska nte wykazuje cech specyficznej konstrukcji, je s t w całości wałem ziem nym . Tworzyły go bardzo tw arde w arstw y gliny i piachu, 0 twardości zbliżonej do dobrze wypalonej polepy. Może to być wynikiem bardzo dokładnego ubijan ia w arstw 1 być może ich wypalenia. Nie wydaje się jednak, by n astąpiło to w w yniku pożaru fortyfikacji.
— bardzo niew ielka ilość zabytków ruchom ych, b rak obiektów i niewielkiej miąższości w arstw a kulturow a, zdają się wskazywać, że obiekt nie był intensyw nie użytkowany, zaś Jego funkcja Jako grodziska nie była długotrw ała. Niewykluczone, że pełnił tylko do strony w schod niej rolę strażnicy dla Sandom ierza.
Badania zakończono.
I Trzemeszno, woj. bydgoskie patrz późne średniowiecze
K on serw ato r Z abytków A rche o lo- glcznych w B iałym stoku__________ B adania prowadziła m gr U rszula Stankiewicz. Finansow ał WKZ w Bia łym stoku. Czwarty sero n b ad ań . W czesnośredniowieczna o sa d a przy- grodowa (XII-XI1I w.)
Kontynuowano b ad a n ia osady wczesnośredniowiecznej, usytuow anej w bezpośrednim s ą siedztwie grodziska. Prace skoncentrow ano w zachodniej części, celem uchw ycenia Jej granicy.
Przebadano 150 m 2, odsłaniając trzy obiekty.
Miąższość w arstw y kulturow ej, występującej bezpośrednio pod w arstw ą h u m u su , wynosiła od 0,20 m w partii wierzchołkowej do 1,65 m u podstawy stoku.
O biekt n r 1, w kształcie nieregularnego owalu, o przekroju nleckowatym i w ym iarach 0,80 x 1,80 m, miąższości 0,40 m, odsłonięto n a głębokości 0,35 m od pow. ziemi.
W ypełnisko tworzyły kam ienie, z których część nosiła ślady przepalenia, W obiekcie w y stą piły również drobne fragm enty węgli drzewnych, okruchy polepy oraz fragm enty żużla, kości zwierzęce, ułam ki naczyń g] i ni ach.
O biekt 2 w kształcie nieregularnego owalu w przekroju pionowym nieckowaty, o w ym ia rac h 4,20 m w zdłuż osi N-S 11,10-1,05 m w zdłuż osi W-E, głębokości 0,28 — 0,34 m, odkryto n a gl. 0,35 m od powierzchni ziemi.
W ypełnisko tworzyła ziemia gliniasto-torfowa, barwy intensyw nie b ru n atn e j z d u żą ilością okruchów węgli drzewnych, fragm entam i polepy, oraz znaczną ilością żużli, kości zwierzęcych i ułamków ceramiki. Wewnątrz obiektu odsłonięto 7 kam ieni o wymiarach 0,40 — 0,55 m, ułożonych w kilku centymetrowej odległości jeden od drugiego, tworząc niejako granicę obiektu.
O biekt 3 odsłonięto bezpośrednio pod d a rn ią w warstwie calcowej. Zagadkową konstrukcję, 0 kształcie w ydłużonym i przekroju nieckowatym, tworzyły w arstw y przepalonego drew na 1 gliny czytelne w planie poziomym w postaci wąskiej sm ugi drew na w części N-W, oraz w yraź n a w arstw a spalenizny w części S-E (od stro n y w nętrza osady). W arstwę spalonego drew na, n a całej przebadanej długości obiektu, przykrywa p łat przepalonej gliny o barwie ceglastej i m iąż szości do 0,60 m.
W obiekcie tym nie wystąpił m ateriał zabytkowy.
T ykocin, woj. b iało sto ck ie S t. Д AZP 3 6 - 8 3 /2 7
L
Tarnobrzeg, W ielow ieś S t. 1 AZP 9 1 - 7 3 /2 0 _________________
