202 R ec e n zje
partam entu M orskiego M inisterstw a Przem ysłu). N o ta tk ę i W y ty c zn e sporządził rów nież A. Potyrała 4.
W dziale M iscellanea zam ieszczono dokończenie w spom nień W. Żelechow skiego o korzystan iu z okrętow ego solom ierza chem icznego Brandta przez m echa ników okrętow ych rosyjskiej flo ty w ojennej w początkach bieżącego wieku.
Z nru 1—3/1965 odnotujem y dokończenie artykułu M. R akow skiego K ilk a u w ag o g re ck ie j trie rze , a z nru 4—6/1965 om ów ienie H. W ilczew skiego p ra cy n iem iec kiego autora W. Rudolpha o południowoszw edzkich typach statków rybackich na R ugii i Pom orzu Zachodnim na przełom ie X IX /X X w . (praca ta ukazała się dru k iem po szwedzku: S y d sv e n sk a b a tty p e r i P om m ern och pa Rügen, Karlskrona 1960, przetłum aczona z rękopisu niem ieckiego).
W nrze 4— 6/1965 znajdujem y notatkę M. Czernera N a jsta rsza poczta b u te lk o w a, stanow iącą w pew nym stopniu przyczynek do zagadnienia, jaką w iedzę o prą dach m orskich m ieli starożytni Grecy.
Z nru 7—9/1965 w ym ien im y pozycję dotyczącą h istorii nauki: B ibliografię prac m orskich prof. d ra W ła d y sła w a K o w a le n k i5, połączoną z tekstem zaw iera jącym charakterystykę zestaw ionych prac. B ibliografię i charakterystykę opraco w ała H. Kowalenko.
N ajw ażniejszą pozycją nru 10—12/1965 b yła praca W. D rapelli K a r ty z d zie jó w o k rę to w n ictw a w P olsce 6.
N a tym zakończył działalność „B iuletyn N autologiczny”, k tóry ukazyw ał się przez osiem lat głów n ie dzięki ofiarnej pracy jego redaktorów: Jadw igi P oterało- w icz i Zofii Drapella.
Od 1966 r. organem P olsk iego T ow arzystw a N autologicznego jest kwartalnik „Nautologia”. N a redaktora naczelnego, na czele 8-osobow ego kom itetu redakcyj nego, pow ołany został W ładysław Drapella.
Z ygm u n t B rocki
HISTORIA TECHNIKI W CZASOPISMACH PRZEM YSŁU OKRĘTOWEGO W nrze 3/1965 k w artalnika „Biuletyn Ekonom iczny R ady Koordynacyjnej Kół Polskiego T ow arzystw a Ekonom icznego w P rzem yśle O krętow ym ” Z. B inerow ski zam ieścił szkic historyczny W a rszta ty stoczn iow e na P om orzu G dańskim , a w nrze 2/1966 tegoż kw artalnika, od 1966 r. wychodzącego pod nazw ą „Przegląd Ekonom i ki Przem ysłu Okrętowego”, szkic Techn ika p rodu kcji ża g lo w có w drew n ianych .
P ierw szy z tych szkiców zoątał przedrukowany w nrze 38 i 39/1966 tygodnika „Głos Stoczniow ca”.
Tenże tygodnik w 1966 r. zam ieścił też cykl artykułów z zakresu techniki bu dow y okrętów w średniowieczu. N ajpierw, w nrze 9, ukazał się ogólny artykuł
4 A leksander Potyrała, autor kilku prac w zakresie m iędzyw ojennej historii polskiego okrętow nictw a i szkół budowy okrętów, profesor P olitechn ik i G dańskiej, zm arł w grudniu 1964 r.
5 Prof. W ładysław K owalenko, sp ecjalista w zakresie historii żeglugi w czesn o średniow iecznych S łow ian, współredaktor S łow n ika sta ro żytn o śc i słow iań skich , pierw szy rektor W yższej Szkoły Handlu M orskiego w G dyni (Sopocie), kierownik Katedry D ziejów Żeglugi i P olityk i M orskiej na U niw ersytecie A. M ickiewicza w Poznaniu .(zlikwidowanej w 1850 r.), zmarł w czerwcu 1966 r. W spomnienie po śm iertne zob. w nrze 33 serii B „Zeszytów N aukow ych W yższej S zk oły Ekonom icz nej w Sopocie” z 19i66 r„ ss. I—III.
6 Praca ta w całości została zam ieszczona w zbiorze m ateriałów V sesja n au ko w a o k rę to w c ó w , G dańsk 7—9 V 1964, Gdynia 1966; p ełn y ty tu ł pracy brzmi Z d zie jó w szk u tn ic tw a i o k rę to w n ictw a w Polsce (od czasów n a jd a w n iejszych do w y b u
R ec en zje 203
0 polskich i duńskich archeologicznych odkryciach zabytków dawnej techniki szkutniczej. N astępnie opublikow ano cyk l artykułów P. Sm olarka: C zy S łow ian ie u m ieli k o rzy sta ć z B a łty k u (nr 22), S zk u tn ic tw o rzem iosło sta re (nr 24), S ta tk i słow iań skie w X —X III w ie k u (nr 29), G d y nie znano te o rii o k rę tu (i ¿rysunku teore tycznego; nr 31), N apęd i u rządzen ia n a w ig a c yjn e (nr 34), B u du lec na gdańskie sia tk i (nr 36 i 37). W nrze 35 H. K nie napisał artykuł o dokum entach pisanych do historii techn iki budow y w czesnośredniow iecznych okrętów.
H. K nie jest też autorem artykułu o eksperym entach m arkiza de Jou ffry z m a szyną parową, którą w 1783 r. zastosow ał na statku na S ek w an ie (nr 20 „Głosu Stoczniow ca”) i artykułu o statkach m ających dziwną konstrukcję (nr 18 tegoż tygodnika). W yjątkową przem yślnością technicznego rozw iązania pom ieszczeń w n ę trza kadłuba odznaczał się statek „Asp”, zbudowany w 1824 r. dla celów prze m ytniczych. Tem u sam em u celow i słu żył zbudowany nieco w cześniej bryg „Ba- dajoz” : w kadłub m iał w budow any — kadłub drugiego statku! Inny statek zbudo w any był znów tak, że m ógł szybko zdjąć sw e om asztow anie i na p ew ien czas zanurzyć się w m orze (zejść poniżej pow ierzchni wody). W 1863 r. zbudowano zaś statek, o n azw ie „Connector”, złożony z trzech części, a w ięc statek „na zaw iasach”. Ciekawe jest, że te dziw aczne p om ysły techniczne k ontynu ow ane są obecnie. Otóż idea statku „na zaw iasach” została w yzysk ana przez Japończyków w czasie ostat niej w ojny: budow ali oni składane transportow ce w ojenn e, obecnie zaś id eę tę zastosow ali w technice w odow ania n ajw iększych okrętów (w odow anie w segm en tach, segm entam i). Także statek „dubeltow y” jest k ontynu ow any przez tzw . statk i z kieszeniam i i(statki rybackie).
W nrze 9/1966 m iesięcznika „Budow nictw o O krętow e” ukazał się referat P. Sm o larka B u do w n ictw o o k rę to w e na ziem iach polskich do końca X V III w ieku , w y g ło szony na VI sesji naukowej okrętow ców w e w rześniu 1966 r. w Gdańsku.
Z. Br.
POZNAJMY MUZEA
Z okazji ostatniego roku obchodów Tysiąclecia P ań stw a P olsk iego redakcja „Sztandaru M łodych” w spólnie z zarządem M uzeów i Ochrony Z abytków M inister stw a K ultury ogłosiła 12 III 1966 (w nrze 60) w ielk i konkurs — an kietę P o zn a jm y m uzea. Przez okres kilku m iesięcy „Sztandar M łodych” pub lik ow ał artyk uły i fo -* toreportaże pośw ięcone różnym muzeom, przede w szystk im tym m niej znanym ,
a zasługującym na szeroką popularyzację. Do października 1966 r. zapoznano czy teln ik ów z ponad 20 m uzeam i, podając ich historię i charakteryzując zbiory w nich gromadzone.
Pierw szą przedstaw ioną placów ką m uzealną było M uzeum Poczty i T elekom u nikacji w e W rocławiu (Aleksander Jałosiński, SM za p ra sza n adaw ców , odbiorców 1 d oręczycieli, nr 61). W nrze 65 czyteln icy zapoznali się z M uzeum Ziem i K aliskiej (HEN, Już P to le m eu sz p isa ł o K aliszu ). A rtyku ł W ie lk i m ieszczan in l(stk., nr 84) b ył pośw ięcony M uzeum Stanisław a Staszica w P ile. W nrze 97 zam ieszczono artykuł o Muzeum F ilum enistycznym w B ystrzycy Kłodzkiej (HEN, P o to m k o w ie krzesiw a). Bogate zbiory tego m uzeum n ie ograniczają się tylko do k olek cji sam ych etyk iet zapałczanych, ale dotyczą także historii ognia. Młoda placów ka m uzealna m a rów nież am bicje podjęcia badań nad początkam i polskiego przem ysłu zapałczanego. Jerzy Eljasiak w artykule S en sacje sp rze d ty sią c a lat na W ałach C hrobrego (nr 108) pisze o M uzeum Pom orza Zachodniego w Szczecinie i jego stałej ekspo zycji P olska nad B a łty k ie m p rze d 1000 lat. O m uzeum w K rośnie i h istorii o św iet lenia m ów i artykuł W k ró le stw ie św ia tła (nr 139). W tym sam ym artykule
