Rola nauczyciela edukacji techniczno-informatycznej w przygotowaniu uczniów do wyboru przyszłej drogi edukacyjno-zawodowej

Iw on a M an d rzejew sk a-S m ól

U niw ersytet K azim ierza W ielkiego w B ydgoszczy

ROLA NAUCZYCIELA EDUKACJI TECHNICZNO-

-INFORMATYCZNEJ W PRZYGOTOWANIU UCZNIÓW

DO WYBORU PRZYSZŁEJ DROGI EDUKACYJNO-

-ZAWODOWEJ

W ybór zaw odu je st je d n ą z najw ażniejszych decyzji w życiu każdego człowieka. Stopień trafności dokonanego w yboru decyduje o tym , czy w y konyw ana p raca b ę ­ dzie w przyszłości efektyw na, czy pozw oli na realizację planów życiow ych, czy też będzie dla niego źródłem satysfakcji. W zw iązku z tym u czniow ie ju ż w okresie po ­ bytu w szkole pow inni ja sn o zdaw ać sobie spraw ę z tego, czy preferow ana przez nich praca zaw odow a będzie w przyszłości um ożliw iać im sam orealizację, czy p o ­ zw oli n a zaspokojenie ich potrzeb i pragnień.

N ie u leg a w ątpliw ości, że d ecyzja d o tycząca w y b o ru zaw odu, a co za tym idzie - k ierunku dalszego kształcenia, p ow inna być pod ejm ow ana przez uczniów św iadom ie, rozw ażnie, w w yniku długotrw ałego, pedagogicznie ukierunkow anego p ro c esu p o szukiw ania, k o n fro n to w an ia i uzgad n ian ia oso b isty ch zainteresow ań , uzdolnień, w arunków psychofizycznych i zdrow otnych, aspiracji i nastaw ień z realną sytuacją oraz zapotrzebow aniem na określone zaw ody na rynku pracy. N atom iast u czestnikam i tego pro cesu pow in n i być nie tylko za in tereso w an i tym w yb orem m łodzi ludzie, ale także ich rodzice, rów ieśnicy, doradcy zaw odu, w ychow aw cy, n auczyciele, ja k rów n ież p raco w n icy instytucji w sp ierający ch d ziałan ia w tym zakresie.

W ostatnim , ponaddziesięcioletnim okresie dokonało się w naszym kraju w iele p rzem ian u stro jo w y ch i sp ołeczno-gospo darczych. O b ok n iezap rzeczaln ie p o z y ­ tyw nych, pojaw iło się w iele negatyw nych skutków tych przeobrażeń. P olskie spo­ łeczeństw o, niejednokrotnie w sposób bolesny, uśw iadom iło sobie w iele problem ów oraz cenę, ja k ą m usi za nie zapłacić. N ie da się zaprzeczyć, że zjaw isko bezrobocia stało się p roblem em dom inującym , skupiającym u w agę coraz w iększych grup spo­ łecznych, w śró d k tó ry ch zn a jd u ją się liczni p rzed staw iciele m łodego poko lenia. W chw ili obecnej rozm iary bezrobocia w Polsce u k ształto w ały się na alarm ująco w ysokim poziom ie, co pobudza do w zm ożonej aktyw ności całego społeczeństw a w obszarze działań zw iązanych ze zm niejszaniem nie tylko je g o obecnych skutków, ale i tych, które m o g ą zapobiec pow staw aniu podobnych p ro blem ó w w przyszłości. D latego też d u żą u w ag ę pow inno się przykładać do problem atyki zw iązanej z p rz y ­ gotow aniem m łodzieży do praw idłow ego i św iadom ego w yboru zaw odu ju ż n a eta­ pie nauki w szkole.

R eform a ośw iaty w Polsce spow odow ała zm iany dotyczące system u p oradnic­ tw a zaw odow ego. R ola poradnictw a zaw odow ego i inform acji zaw odow ej stała się w ażnym elem entem w całokształcie oddziaływ ań w ychow aw czych przygotow ują­ cych m łodzież do św iadom ego i trafnego w yboru zaw odu. Proces w ychow aw czy m a za zadanie stym ulow ać rozwój zaw odow y ucznia, przygotow ać go do w yboru k ierunku kształcenia zgodnie z je g o preferencjam i zaw odow ym i, kształtow ać jeg o p o staw ę do aktyw nego u czen ia się i zd obyw ania ry nk u pracy. W łaściw ie p ro w a­ dzona orientacja zaw odow a w szkole um ożliw ia przygotow anie m łodzieży do p ra ­ w idłow ego podejm ow ania decyzji zaw odow ych, a także edukacyjnych.

R ozw ój orientacji i poradnictw a zaw odow ego w Polsce m ożliw y je st do reali­ zacji pod w arunkiem przyjęcia założeń, które b ęd ą uw zględniały specyfikę i doro­ b ek teoretyczny poradnictw a zaw odow ego, trendy europejskie, strukturę now ego system u edukacji, a także m ożliw ości finansow e resortu edukacji. N ajw ażniejsze z nich p rzedstaw iają się następująco:

1. Poradnictw o zaw odow e pow inno obejm ow ać działaniam i w ychow aw czym i całą p o p u lację dzieci i m łodzieży na różnych etapach k ształcen ia, a szczególnie w okresie podejm ow ania decyzji edukacyjnych i zaw odow ych po ukończeniu nauki w gim nazjum , a także po ukończeniu nauki w liceum oraz w okresie p o ­ dejm ow ania decyzji zaw odow ych po ukończeniu studiów w yższych.

2. W procesie orientacji zaw odow ej uczeń je s t podm iotem oddziaływ ań w ycho­ w aw czych, których celem je s t przygotow anie do sam odzielnego po dejm ow a­ n ia ko lejn y ch decyzji za w odow ych i edukacyjn ych , a po zak o ń czen iu nauki decyzji w ejścia na rynek pracy, opierając się na sprecyzow anej ścieżce kariery zaw odow ej.

3. O rientacja zaw odow a, której celem je s t udzielanie pom ocy uczniom w podej­ m ow aniu kolejnych decyzji edukacyjnych i zaw odow ych, pow inna być jed n y m z w ażn iejszy ch zadań w y chow aw czych szk ół różny ch typów i pow in na być „w pisana” w plan w ychow aw czy szkoły.

4. Proces edukacji pow inien być m aksym alnie w ykorzystany do realizacji zadań orientacji zaw odow ej.

5. O rientacja zaw odow a pow inna być realizow ana przez nauczycieli w szystkich typów szkół (w tym rów nież w szystkich szkół zaw odow ych), w szystkich przed­ m iotów , bloków program ow ych i ścieżek edukacyjnych, a przede w szystkim tych, w których zaw arte są treści zaw odoznaw cze.

6. Poradnie psychologiczne w spierają działania nauczycieli różnych typów szkół w zakresie realizacji zadań orientacji zaw odow ej poprzez dostarczanie szkołom m ateriałów inform acyjnych, szkolenie nauczycieli w prow adzeniu zajęć zaw o- doznaw czych i w arsztaty z m łodzieżą.

7. Szkoły i poradnie m ogą spełniać pow ierzone im zadania pod w arunkiem utw o ­ rzenia spraw nie działającego system u inform acji zaw odow ej.

8. R ealizacja tych zadań w ym aga zintegrow anych działań w szelkich resortów i in­ stytucji realizujących cele poradnictw a zaw odow ego, w szczególności resortu

294 III. Edukacja techniczno-inform atyczna - kw alifikacje zaw odow e absolwentów

pracy i spraw socjalnych. W spó łp raca z urzędam i p racy je s t w aru nk iem p o ­ w stania kom plem entarnego banku inform acji zaw odow ej (Lelińska, 2000). N iezw ykle w ażny etap przygotow ania do po djęcia trafnej decyzji zaw odow ej i szkolnej stanow i orientacja i poradnictw o zaw odow e prow adzone w szkole gim ­ nazjalnej. U czniow ie tej szkoły bow iem , nie posiadając jeszc ze w ystarczającej w ie­ dzy o świecie, ja k i rów nież m ając trudności w dokonaniu obiektyw nej sam ooceny, zm uszeni są podejm ow ać decyzje, które sięgają sw oim i skutkam i daleko w p rzy ­ szłość. D latego też o czekują pom ocy w obraniu w łaściw ej drogi życiow ej od osób dorosłych. O soby te je d n a k nie m o g ą podejm ow ać decyzji za nich, lecz pow inny przygotow ać ich do w yboru zaw odu i dalszej drogi edukacyjnej, tak aby w ybór ten był w pełni dojrzały i świadom y. W zw iązku z tym na szczeblu kształcenia gim na­ zjalnego uczniow ie pow inni poznaw ać różne zawody, drogi do ich zdobycia, w łasne preferencje zaw odow e, rozw inąć um iejętności adaptacyjne oraz um iejętność zd o ­ byw ania inform acji, ja k zachow ać się na rynku pracy.

W podstaw ie program ow ej do kształcenia dla gim nazjum usytuow ane są zapisy na rzecz orientacji zaw odow ej realizow ane przede w szystkim z a p o m o cą przedm io­ tów takich ja k w iedza o społeczeństw ie, technika i inform atyka, a podczas całej nauki w tej szkole m ożna w yróżnić trzy etapy tej działalności:

1 . 1 etap - 1 klasa - „U czeń poznaje różne zaw ody” , 2. II etap - II k lasa - „U czeń poznaje siebie”,

3. III etap - III klasa - „K im będę - u czeń poznaje ścieżki kształcenia ponadgim - nazjalnego” (M EN , 1999a).

W ram ach przed m io tu w iedza o spo łeczeń stw ie został w yod rębn ion y m oduł: w ychow anie do aktyw nego udziału w życiu społecznym . Jednym z celów edukacji w zakresie tego m odułu je s t w stępne przygotow anie uczniów do aktyw ności zaw o­ dowej i odnalezienia się na rynku pracy. W przedm iocie technika efektem k ształce­ n ia p o w inno być ok reślan ie i o cenianie w łasny ch m ocn y ch cech u jaw n ian y ch w działaniach technicznych indyw idualnych i zespołow ych. W przedm iocie infor­

m atyka zadaniem szkoły b ęd zie w sp om aganie uczn ió w w ro zp o zn aw an iu ich

w łasny ch uzdolnień i zainteresow ań w celu św iadom ego w y bo ru zaw odu (M EN , 1999b, s. 29).

Pom im o iż gim nazjum je s t niezw ykle w ażnym etapem p rzygotow ania do p o d ­ ję c ia decyzji zaw odow ej i szkolnej, stanow i jed y n ie jed en z etapów przygotow ania m łodych ludzi do w yboru przyszłego zaw odu, a także do ich funkcjonow ania w w a­ runkach gospodarki w olnorynk ow ej. W ym aga to od szkół zespo len ia działań, sił i środków do osiągnięcia tego celu. Ich absolw enci pow inni być dobrze przygotow ani do praw idłow ego funkcjonow ania w e w sp ółczesn ym św iecie, charakteryzującym się szybkim i przem ianam i społecznym i i gospodarczym i, tendencjam i do integracji i globalizacji oraz szybkim rozw ojem postępu naukow o-technicznego.

N auczyciel, poprzez sw o ją rolę społeczną i kw alifikacje, je s t głów ną postacią, od której z a le żą w yniki instytucjonalnego kształcenia. O kres zm ian u strojow y ch

w Polsce to rów nież czas now ych w yzw ań i n a now o zakreślanej odpow iedzialno­ ści nauczycielskiej, gdyż głębokie m odyfikacje w sferze politycznej, gospodarczej i społecznej odkryły rów nież now e problem y edukacyjne. D latego w nowej rzeczy­ w istości edukacji w yznacza się am b itną rolę w rozw oju jed n o stek i społeczeństw. X X I w iek postrzega się jak o epokę, w której zdobyw anie w iedzy traktow ane będzie nie tylko ja k o środek prow ad zący do zd o bycia celu, ale rów n ież ja k o cel sam w sobie. K ażdy znajdzie zachętę do nauki dostępnej w ciągu całego życia i będzie m iał m ożliw ość korzystania z niej. O znacza to, że od nauczycieli oczekuje się w iele, a w ym agania w stosunku do nich b ęd ą duże, gdyż to w łaśnie od nich w znaczniej m ierze zależy, czy ta w izja stanie się rzeczyw istością. S praw ą zasad n iczą stał się w kład nauczycieli w przygotow anie m łodzieży do zdecydow anego i odpow iedzial­ nego uczestnictw a w budow aniu przyszłości. U w aża się, że ju ż na szczeblu szkol­ nictw a podstaw ow ego, gim nazjalnego i średniego edukacja pow inna podjąć now e w yzw ania, do których głów nie należy: przyczynianie się do rozw oju, pom oc k aż­ dem u w zro zu m ien iu globalizacji i w pew nym stop niu p an ow an ie nad nim . N a ­ u czyciele o d g ry w a ją z a sad n iczą ro lę w kształto w an iu p o staw p o zy ty w n y ch lub negatyw nych w obec nauki. P ow inni oni rozbudzać ciekaw ość, rozw ijać sam odziel­ ność, zachęcać do intelektualnej ścisłości oraz tw orzyć w arunki niezbędne do edu­ kacji form alnej i edukacji ustaw icznej. R ola n au czyciela ja k o p rom o to ra zm ian, orędow nika w zajem nego zrozum ienia i tolerancji nigdy jeszc ze nie by ła tak oczy­ w ista. N akład a to na nauczycieli o grom n ą odpow iedzialność, gdyż uczestniczą oni w kształtow aniu charakteru i ducha now ego pokolenia. W yzw anie to ocenia się jak o w ielkie i w ysuw a na plan pierw szy w artości m oralne przysw ojone w dzieciństw ie i w ciągu całego życia (U N ESC O , 1998, s. 147-148).

K om petencje, profesjonalizm i oddanie, których w ym aga się od nauczycieli, nakładają na nich o grom ną odpow iedzialność. Ż ąda się od nich w iele, a potrzeby, ja k ie trzeba zaspokoić, w y d ają się nie m ieć granic.

Jak ju ż w spom niałam w cześn iej, n auczyciel, pop rzez sw o ją ro lę spo łeczn ą i kw alifikacje, je st głów ną postacią, od której zależą wyniki instytucjonalnego kształ­ cenia. W centrum procesu pedagogicznego znajduje się silny zw iązek, ja k i w ytw a­ rza się m ięd zy nauczy cielem i uczniem . W iedzę oczyw iście m ożna zdobyw ać w różny sposób (jak na przykład poprzez kształcenie na odległość, czy poprzez w pro­ w adzenie now ych technologii do szkoły), jed n ak że praw ie dla w szystkich uczniów nauczyciel je s t nadal niezastąpiony. D otyczy to zw łaszcza tych, którzy nie opanow ali jeszc ze m echanizm ów refleksji i uczen ia się (U N ESC O , 1998, s. 151-152).

We w spółczesn ych społeczeństw ach nauczyciele coraz częściej m u szą p rz y ­ czyniać się do k ształtow ania sądów i poczucia odpow iedzialności indyw idualnej, aby później uczniow ie byli w stanie antycypow ać zm iany i dostosow yw ać się do nich, nie p rzestając uczyć się p rzez całe życie. D latego też interesujący i w ażny aspekt stanow ić m oże analiza roli nauczyciela, ja k ą odgryw a w procesie podejm o­ w an ia p rzez sw oich u czniów decy zji edukacyjno-zaw odow ej. W zakresie m ojej pracy doktorskiej dokonałam analizy zw iązku m iędzy w yborem szkoły przez gim ­

296 III. Edukacja techniczno-inform atyczna - kw alifikacje zaw odow e absolwentów

nazjalistów a osobam i doradzającym i ten w y b ó r1. A naliza ta z kolei p ozw oliła o kre­ ślić w pływ nauczycieli na decyzje edukacyjno-zaw odow e sw oich uczniów.

D ane z badań ukazuje tabela 1.

Tabela 1. Związek między wyborem szkoły a osobami doradzającymi ten wybór wśród uczniów gimnazjum (N = 310) Wpływ, osoby doradzające Odpowiedzi Wartość punktowa Średnia wyboru Ranga wyboru tak 4 p . raczej tak 3 p. raczej nie 2 p. nie l p . Wybór własny 250 52 4 4 1168 3,77 I Rodzice 93 106 53 58 960 3,10 II Rodzeństwo 28 53 36 193 536 1,72 IV Nauczyciele 24 28 60 198 498 1,61 V Pedagog szkolny/ doradca zawodu 13 19 28 250 415 1,34 VI Lekarz 5 14 25 266 378 1,21 VII

Koleżanki, koledzy 27 66 62 155 585 1,89 III

Pracownicy przychodni psychologiczno--pedagogicznej

5 12 23 270 372 1,20 VIII

Średnie wyboru 56 44 36 174 614 1,98

-P rzep ro w ad zo n e b ad a n ia w ykazały, że w pły w nau czy cieli na w y b ó r szkoły przez gim nazjalistów je s t stosunkow o niski. O dpow iedź ta uzyskała średnią o gó ln ą - 1,61 p. i m ieści się w form ule odpow iedzi negatyw nej niepew nej „raczej nie”2.

1 W wym ienionej pracy doktorskiej na temat: D ziałalność zaw odoznaw cza a św iadom ość wyboru kie­ runku dalszego kształcenia w śród uczniów szkół gim nazjalnych - na przykładzie w ojewództwa ku­ jaw sko-pom orskiego, napisanej pod kierunkiem naukow ym prof. dra hab. Zygm unta W iatrowskiego przebadano ogółem 680 gimnazjalistów klas trzecich na terenie wojew ództw a kujawsko-pomorskiego. 2 Przed analizą zebranego m ateriału dokonane zostały je g o obliczenia ilościowe. B adani uczniow ie

m ieli za zadanie określić zw iązek m iędzy w yborem szkoły a osobam i doradzającym i ten w ybór poprzez dokonanie wartościow ania. U zyskane odpow iedzi zostały odpow iednio pom nożone: „tak” razy 4, „raczej tak” razy 3, „raczej nie” razy 2 i „nie” razy 1. U zyskane w artości punktow e podzie­ lono przez liczbę badanych osób i otrzym ano średnią w artość w yboru. D la tej średniej z kolei zasto­ sow ano następujące przedziały w artościow ania:

- do 1,50 p. - odpow iedź negatyw na pew na - nie

- o d 1,51 p. do 2,50 p. - odpow iedź negatyw na niepew na - raczej nie - od 2,51 p. do 3,50 p. - odpow iedź pozytyw na niepew na - raczej tak - powyżej 3,50 p. - odpow iedź pozytyw na pew na - tak

K olejne analizy zm ierzały do określenia, którzy nauczyciele okazali się najbar­ dziej pom ocni w w yborze dalszej drogi ed ukacyjnej. W yniki badań zostały p rzed ­ staw ione w tabeli 2.

Tabela 2. Najbardziej pomocni nauczyciele w wyborze dalszej drogi edukacyjnej

Typ szkoły/nauczyciele Szkoły wiejskie i małomiasteczkowe N = 231 Szkoły miejskie N = 94 Ogółem N = 325 L % L % L % Dyrektor lub

z-ca dyrektora szkoły 53 23,0 2 2,1 55 16,9

Wychowawca klasy 96 41,6 56 59,6 152 46,8

Pedagog szkolny 47 20,3 17 18,1 64 19,7

Nauczyciel określonego

przedmiotu 35 15,1 19 20,2 54 16,6

Wyjaśnienie: uczniowie podali więcej niż 1 możliwość lub nie podali żadnej

Z pow yższego zestaw ienia w ynika, że najbardziej pom ocni nauczyciele w w y­ borze dalszej drogi edukacyjnej to w ychow aw cy klasy, którzy zostali w skazani przez 46,8% uczniów gim nazjum (N = 325). W drugiej kolejności gim nazjaliści w skazali pedagogów szkolnych - 19,7%. N a trzecim m iejscu uplasow ali się nauczyciele okre­ ślonych przedm iotów (16,6% ).

P ow yższe dane stanow ią, z jednej strony, potw ierdzenie ustaleń p rzed staw io­ nych w literaturze przedm iotu w skazujących n a to, że to nauczyciel, a zw łaszcza w ychow aw ca klasy, je s t zobow iązany i odpow iedzialny za przebieg procesu orien­ tacji zaw odow ej w klasie. Stoi on przed w ielom a trudnościam i i problem am i, do któ­ rych należy przede w szystkim grom adzenie rozległej w iedzy źaw odoznaw czej oraz znajom ość m etod przekazyw ania tej w iedzy sw oim w ychow ankom . Z drugiej strony, w cześniejsze dane w skazyw ały stosunkow o niski w pływ nauczycieli na po dejm o­ w anie decyzji edukacyjno-zaw odow ej przez uczniów. Tego typu rozbieżność w w y­ po w ied ziach u czn ió w tłum aczyć m ożna tym , że m ogli oni zu p ełn ie odm iennie interpretow ać określenia: „w pływ na decyzję edukacyjno-zaw odow ą” a „bycie po ­ m o cny m w w yborze drogi ed ukacy jn o -zaw o d o w ej” . Jedn ak bardziej p ra w d o p o ­ dobny w ydaje się fakt, iż poziom świadom ości w yboru kierunku dalszego kształcenia przez gim nazjalistów był niski, co przejaw iało się m iędzy innym i brakiem k o nse­ kw encji w ich w ypow iedziach.

P ow yższe analizy w ykazały, że u czniow ie stosunkow o w y sok o ce n ią sobie pom oc nauczycieli określonych przedm iotów w w yborze dalszej drogi edukacyjno- -zaw odow ej. D ocenienie przez gim nazjalistów pom ocy nauczycieli poszczególnych przedm iotów w ynikać m oże stąd, iż podczas realizacji określonego przedm iotu ujaw ­

298 III. Edukacja techniczno-inform atyczna - kwalifikacje zaw odow e absolwentów

n iają się zarów no uzdolnienia, ja k i zainteresow ania uczniów. N iejednokrotnie o p i­ nia prow adzącego lekcje, sugestia u czestnictw a w kole zainteresow ań zw iązanym z przedm iotem bądź p oszerzenia w iadom ości w tym zakresie w pływ a na decyzję m łodzieży, d o tyczącą głów nie w yboru dalszej drogi edukacyjnej, co w konsekw en­ cji w pływ a na w ybór przyszłego zawodu.

W okresie w ielu przem ian o charakterze globalizacyjnym , w erze spo łeczeń­ stw a inform acyjnego, w zrasta ranga zadań edukacyjnych, a co za tym idzie - rola nauczy cieli edukacji techniczno-inform atycznej. W zw iązku z tym na szczeg ó ln ą u w agę zasługuje analiza ich zadań w zakresie w ychow ania przez p racę i kształcenia ogólnotechnicznego, a także orientacji i poradnictw a zaw odow ego, które stanow ią głów ne p rzejaw y działań zaw odo znaw czy ch p row ad zo n y ch w szkole, m ających n a celu pom oc w w yborze dalszej drogi edukacyjno-zaw odow ej przez m łodych ludzi.

W ażnym aspektem w zakresie prezentow anej pow yżej pracy doktorskiej była analiza oceny przez uczniów szkół gim nazjalnych rangi działalności zaw odoznaw - czej oraz jej p rzejaw ów w sw oim gim nazjum . W yniki bad ań przedstaw ia tabela 3. Tabela 3. Ranga działalności zawodoznawczej w gimnazjum

Ranga/rodzaj działalności

Bardzo

wysoka Wysoka Średnia Niska

L % L % L % L %

Wychowanie przez pracę 40 12,9 79 25,5 129 41,6 62 20,0

Kształcenie ogólnotechniczne 25 8,1 76 24,5 139 44,8 70 22,6

Orientacja i poradnictwo

zawodowe 32 10,3 93 30,0 121 39,1 64 20,6

Z przedstaw ionych danych w ynika, że w szystkim przejaw om działalności za­ w odoznaw czej uczniow ie przypisali g łów nie ra n g ę średnią. W drugiej k olejności ocenili je jak o w ysokie.

A n alizy te p o zw o liły w niosko w ać, iż za d an ia d ziałaln o ści zaw odoznaw czej w szkołach gim nazjalnych realizow ane były na zadow alającym poziom ie i w zw iązku z tym m ogły okazać się pom ocne w podejm ow aniu decyzji dotyczącej w yboru dal­ szego kierunku kształcenia.

R easum ując, m ożna stw ierdzić, iż zadania w zakresie w ychow ania p rzez p racę i kształcenia ogólnotechnicznego, a także orientacji i p oradnictw a zaw odow ego na poziom ie gim nazjalnym realizow ane są w sposób praw idłow y i m ożna dom niem y­ w ać, że z n a c z ą c ą ro lę w tym zakresie odgryw a n auczy ciel edukacji techn iczno - -inform atycznej.

Pow yższe analizy do ty czą szkoły gim nazjalnej, co stanow i jed y n ie w ąski w y­ cinek analizow anego problem u i w skazują na konieczność przeprow adzenia badań

w szerszym zakresie, rów nież na innych szczeblach edukacji. N iem niej jed n ak ju ż n a tym poziom ie m ożna stw ierdzić, że rola nauczyciela edukacji techniczno-infor­ m atycznej w m om encie podejm ow ania przez ucznia decyzji edukacyjno-zaw odo­ wej nie je st bez znaczenia.

Te stw ierdzenia znajdują swoje odzw ierciedlenie w literaturze przedm iotu, k tó ­ rej analiza w skazuje na konieczność k ształcenia n auczycieli edukacji technicznej i inform atycznej charakteryzujących się m iędzy innym i następującym i um iejętno­ ściami:

- inicjow ania w szkole działań charakterystycznych dla w ychow ania przez pracę i kształcenia ogólnotechnicznego,

- koordynow ania tych działań w całej szkole,

- organizacji w spólnych prac n a rzecz szkoły i środow iska w śró d uczniów i na­ uczycieli,

- realizacji zadań w yznaczonych program em przedm iotu.

C eni się przy tym w y so k ą k ultu rę tech n iczn o -in fo rm aty czn ą i ku ltu rę pracy, układy um iejętności kierunkow ych i pedagogicznych oraz społecznie p ożądan ą p o ­ staw ę w obec pracy (W iatrow ski, 2003, s. 195-196).

N ależy dodać, że głów nym celem edukacji technicznej i inform atycznej je s t nie tylko w yposażanie m łodych ludzi w w iedzę o zaw odach, ale rów nież w spom aganie rozw oju w ychow anków w kierunku osobow ości aktyw nej, czynnie zaangażow anej w zjaw iska społecznego życia, in telektu alnie otw artej i ciągle do skonalącej się (Furm anek, 2002, s. 255).

Z aprezentow ane w niniejszym opracow aniu rozw ażania w sk azu ją na to, że na nauczycielu edukacji techniczno-inform atycznej spoczyw a bardzo w ażne zadanie, które dotyczy w yposażania m łodych ludzi w w iedzę o zaw odach oraz przygotow aniu do ich w ykonyw ania. Jego udział w procesie, który pow inien pom óc im w św iado­ m ym i dojrzałym w yborze przyszłego zaw odu, stale w zrasta i pozw ala d om niem y­ wać, iż w coraz w iększym stopniu zacznie w pływ ać na jako ść dokonanych wyborów.

Bibliografia

Furmanek W. (2002), Nowe spojrzenie na jutro powszechnej edukacji ogólnotechnicznej, [w:] W. Koja, E. Piotrowski, T. M. Zimny (red.), Edukacja jutra. VIII Tatrzańskie

Seminarium Naukowe, Częstochowa.

Furmanek W., W. Walat (1999), Technika, informatyka w gimnazjum. Program nauczania, Rzeszów.

Kajdasz-Aouil M., A. Michalski (red.) (2003), Edukacja techniczna i informatyczna. Poglądy,

wyzwania i możliwości, Bydgoszcz.

Koja W., E. Piotrkowski., T. M. Zimny (red.) (2002), Edukacja jutra. VIII Tatrzańskie Semi­

narium Naukowe, Częstochowa.

Lelińska K. (2000), Orientacja i poradnictwo zawodowe w nowym systemie edukacji [w:] „Nowa Edukacja Zawodowa” nr 2.

300 III. Edukacja techniczno-inform atyczna - kw alifikacje zaw odow e absolwentów

Ministerstwo Edukacji Narodowej (199%) o reformie programowej - gimnazjum. Warszawa: MEN, 1999, Biblioteczka reformy, zeszyt nr 9.

Minister Edukacji Narodowej (1999a), Rozporządzenie z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. Nr 14, poz. 129)

Rachalska W. (1987), Problemy orientacji zawodowej, Warszawa

Szajek S., H. Wolffgramm (red.) (1982), Wychowanie przez pracę i kształcenie politechniczne

w warunkach rewolucji naukowo-technicznej, Poznań.

UNESCO (1998), Nauczyciel w poszukiwaniu nowych możliwości, [w:] Raport dla UNE­ SCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewodnic­ twem Jacques’a Delorsa, Edukacja - jest w niej ukryty skarb, UNESCO 1998. Wiatrowski Z. (2005), Podstawy pedagogiki pracy, wyd. 4, Bydgoszcz.

Summary

THE ROLE OF A TECHNOLOGY AND COM PUTER SCIENCE

TEACHER IN THE PREPARATION OF LEARNERS TO SELECT

A FUTURĘ PROFESSIONAL AND EDUCATIONAL PATH

The choice of a profession is one of the most important decisions in the life o f every human. The degree o f soundness of this choice and the way leading to it determines the ef- fectiveness of the futurę work, the opportunity to fulfil one’s personal plans, or whether the job will be the source of satisfaction and pleasure. Therefore, a lot o f significance should be attached to the problems related to the preparation of young people to choose their profes­ sion in a sound and conscious manner already at the school leamer level.

The decision conceming the choice of a profession should be made by leamers as a re- sult of a long-term targeted process aimed to search, confront and ascertain one’s interests, gifts, psychophysical and health conditions, and aspirations in relation to the labour market reality. Not only should young people interested in such a selection participate in this process, but also their parents, peers, vocational counsellors, educational staff as well as employees of institutions supporting such activities should be involved.

Due to his social role and ąualifications, the teacher is the central figurę determining the results o f institutional education. Therefore, the analysis of the teacher’s role in the process during which his or her leamers make their educational and professional decisions is an in- teresting and important aspect.

Within the period o f many changes o f a global naturę, in the era of information, the im- portance of education activities is increased, and as a result, the role o f a technology and Computer science teacher is also expanded. Thus, the analysis of their tasks within the ffame- work o f education via work and generał technology training deserve special attention. They should also be analysed in the light of the schooTs vocational orientation constituting the main manifestations o f vocational acąuaintance activities at school aimed at helping young people choose further education and profession. The article constitutes an attempt to evaluate the role o f a technology and Computer science teacher in this area, as well as to draw up postulates to extend and improve such activities.